Текст
Uczymy
muzyki
Halina Lisowska
*
UCZYMY SIĘ MUZYKI
f
I
c
Uczymy
PODRĘCZNIK WYCHOWANIA
MUZYCZNEGO
DLA KLASY III
SZKOŁY PODSTAWOWEJ
Okładka, rysunki i układ:
ROMUALD KLAYBOR
Do uczennic i uczniów klasy III
W klasie trzeciej dostajecie po raz pierwszy pod-
ręcznik do wychowania muzycznego. Znajdziecie w
nim dużo nowych i ładnych piosenek, nauczycie się
słuchać wielu pięknych utworów muzycznych, a także
grać na różnych instrumentach. Poznacie też znaki,
jakimi zapisuje się muzykę. Wiecie zapewne, że te
znaki nazywamy nutami. Starajcie się dobrze je
poznać, bo pomogą Wam one w nauczeniu się pio-
senek i graniu na instrumentach.
Żywo,z zapałem
Autor melodii nieznany
Słowa: J. Wybicki
1. Je - szcze Pol - ska nie zgi - nę - ła -, 2. Przej - dziem Wi - słę, przej-dziem War - tę 3. Jak Czar-nie - cki do Po - zna - nia Ą jł ? । ,4 5 . । i
h EE —
•J ~ ( •W—
1. Kie - dy my ży - je - my, Co nam o - bca 2. Bę-dziem Po - la - ka - mi, Dał nam przy-kład 3. Po szwe-dzkim za - bo - rze, Dla Oj - czy - zny
1. prze-moc wzię - ła -, Sza - blą od - bie - rze - my.
2. Bo - na - par - te -, Jak zwy-cię - żać ma - my.
3. ra - to - wa - nia Wró - cim się przez ino - rze.
A ii 9 'Ąf CT- i j • ™ 10 _ ^"1 , H 12 .
1-3. Marsz, marsz,Dą-bro - wski, Z zle - mi wto-skkj d(, Pol-ski,
8
Jeszcze Polska nie zginęła,
Kiedy my żyjemy,
Co nam obca przemoc wzięła
Szablą odbierzemy.
Marsz, ma^sz, Dąbrowski,
Z ziemi włoskiej do Polski!
Za twoim przewodem
Złączym się z narodem.
Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę,
Będziem Polakami,
Dał nam pizykład Bonaparte,
Jak zwyciężać mamy.
Marsz, marsz, Dąbrowski...
Jak Czarniecki do Poznania
Po szwedzkim zaborze,
Dla Ojczyzny ratowania
Wrócim się przez morze.
Marsz, marsz, Dąbrowski...
9
Wszystko, co widzicie na rysunku, będzie wam potrzebne
na lekcjach wychowania muzycznego w klasie III.
Przeczytajcie, jak nazywają się te instrumenty, przyj-
rzyjcie się, jak one wyglądają na rysunku.
1. Harmonijka ustna
2. 3. Cymbałki jednorzędowe
4. Cymbałki dwurzędowe
5. Płyta gramofonowa
6. Kołatka
7. Trójkąt metalowy
8. Tamburyno k
9. Bębenek
10. Talerze metalowe
10
2. Do szkoły
...wracamy do ciebie, szkoło,
szybkim, wesołym krokiem.
Muzyka: B. Niewiadomska
Słowa: T. Kubiak
Marszowo, nie za szybko
i mf k £| I / -—f---
i Wrze-sień czerwie-ni się wli-ściach, je-sień za-glą-da do
2. Juz dzi-kic wi - no po - źół- kło, pta - szki juz hen od-fru.
i. szy-bkim, we-so-łyrn kro -kiem, wra-ca - my do cie-bie
2. wca-łym, hej, wca-łym kra - ju, wra-ca - my do cie-bie
szy - bkim, we - so - łym kro - kiem.
wca-łym, hej, wca-łym kra - i u.
Wrzesień czerwieni się w liściach,
jesień zagląda do okien,
wracamy do ciebie, szkoło,
szybkim, wesołym krokiem.
Juz dzikie wino pożółkło,
ptaszki już hen odfruwają,
wracamy do ciebie, szkoło’
W Calym’ h'J. » całym kraju.
Zaśpiewajcie wolno początek piosenki ze słowami: „Wrze-
sień czerwieni się w liściach” i pokażcie ruchem ręki, jak
dźwięki melodii wznoszą się do góry albo opadają
Wrze - sień cz&r - tvie. - ni
się iv Li - ścLach-
Ruch dźwięków można zaznaczyć kreskami zamiast
ręką.
/
k/rzc - sień czer - wie - ru, się. w Li, - śuach,
Dźwięki melodii zapisujemy nutami.
lYrze-j/eń czer-4v/e - ni - się i*, Li, - ściaćh.
Zaśpiewajcie początek piosenki i wskażcie każdą nutę.
\
Nuty piszemy na pięciolinii.
£
Linie liczymy od dołu:
13
Ta nuta leży pod pierwszą linią:
Ta nuta leży na linii dolnej dodanej:
Powiedz, gdzie leży każda z tych nut:
14
3. Warszawa
W którąkolwiek stronę się zwracasz,
czy na lewo spojrzysz, czy ir praw>,
tani jest rUch i pośpiech, i praca.
Taka właśnie jest wielka Warszawa.
dzie
po.śpiech
rze
brze
nam
szczę-śli
dzie
Niech
dzie
Muzyka: S. Pruszkowski
Słowa: H.Mortkowicz-Olczakom
spój - rzysz, czy
ka - żdej u
w co-dzień -nym
sza - wa
pra
nie
słu
i. Wkto-rą
2. Sto-ją
3. Wy-bu
wpra - wo
- wiek
my wy
zbu-do
nie-chaj
czy na le - wo
ro - sną w gó - rę na
wspólną pra - cat
stro - nę
so - kie
nip - knaw
w
Ta - ka wła-śnie jest wiel - ka Wa
zbudo - wa - li nam ją ro - be
niechaj ży - ją w niej szczę-śli-wi
Tam jest ruch
Tą War - sza
Niech iej do
zwra- casz
wie - że
wła-snie jest
wa - li nam
ży - ją w niej
pra - ca
nie - rze'
—a r-r— — u —
Tam
jest ruch i po-śpiech, i
War - sza - wę zdo - by - li żoł
jej do - my do-brze nam
W którąkolwiek stronę się zwracasz,
czy na lewo spojrzysz, czy w prawo,
tam jest ruch i pośpiech, i praca. 1 bis
Taka właśnie jest wielka Warszawa. )
Stoją domy wysokie jak wieże,
rosną w górę na każdej ulicy
Tę Warszawę zdobyli żołnierze, | b-s
zbudowali nam ją robotnicy. |
Wybudują piękną i dużą
wspólną pracą w codziennym trudzie.
Niech jej domy dobrze nam służą, | b>s
niechaj żyją w niej szczęśliwi ludzie, j
Jak nazywają się dźwięki i- nuty
/
\ ' .
Dźwięki mają takie nazwy: do, re, mi, fa, sol, la, si, do.
Nuty nazywają się tak samo.
Dźwięki śpiewamy lub gramy, a nuty piszemy.
To jest klucz skrzypcowy (wiolinowy)*:
Gdy na początku pięciolinii jest klucz skrzypcowy, te
nuty nazywają się tak:
do re mi fa soi La si do
* Yiolino — to po włosku skrzypce.
17
Zaśpiewajcie z nazwami
jest gama Do. W klasie I i
słowami. Może tak:
nut ten szereg dźwięków. To
II śpiewaliście taką gamę ze
Słonko wschodzi coraz wyżej,
a zachodzi coraz niżej.
A może tak:
Mały Jurek wlazł na murek,
patrz na Jurka, schodzi z murka. /
Nuty napisane na wyższych liniach pięciolinii oznaczają
dźwięki wyższe, a napisane na niższych dźwięki niższe.
Uczymy się grać na cymbałkach
Przyjrzyjcie się, która płytka cymbałków oznaczona
jest literą c. Ta płytka wydaje dźwięk do.
Uderzcie młoteczkiem osiem kolejnych płytek, zaczy-
nając od płytki do. Zagraliście na cymbałkach gamę Do,.
18
Muzyka: T. Mayzner
Słowa: E. Szymański
Wła - dziu, przy-nieś ko - szy - czek,
rfj nr;
i. ja-błusz-ka wsa - dzie. Wiesz, co ro - bić? Wiem!
2. na-zry - wać gru - szek. Wiesz, co ro - bić? Wiem!
i. Wiesz, jak zry - wac ? Wiem! Dwa ja - błu - szka
2. Wiesz, jak zry . wać ? Wiem! Jed - na grusz - ka
Jasiu, Kasiu, zawołaj Władzię, zawołaj Jadzię!
Będziemy zrywali jabłuszka w sadzie.
Wiesz, co robić? Wiem!
Wiesz, jak zrywać? Wiem!
Dwa jabłuszka do faituszka,
a to trzecie zjem!
Jadziu, Władziu, pizynieś koszyczek, przynieś fartuszek.
Pójdziemy do sadu nazrywać gruszek.
Wiesz, co robić? Wiem!
Wiesz, jak zrywać? Wiem!
Jedna gruszka do fartuszka,
a tę drugą zjem!
.. . <
Spójrzcie na nuty piosenki W sadzie i nazwijcie cztery
pierwsze dźwięki. Zagrajcie je na cymbałkach.
Po wysłuchaniu całej piosenki posłuchajcie jeszcze raz
jej początku: „Ja - siu, Ka - siu”.
Które dźwięki zaśpiewane są głośniej? Powtórzcie je
i klaśnijcie przy dźwiękach głośniej śpiewanych.
1 2 1 Z
Ja - siu Ka - siu.
Posłuchajcie jeszcze raz początku piosenki i powiedzcie,
czy trzeba ją liczyć: „raz — dwa” czy „raz — dwa — trzy”.
Gdy śpiewamy, nie możemy liczyć głoś- . z
no, lecz taktujemy ręką prawą albo obiema k
rękami, tak jak w klasie I i II.
W ten sposób taktujemy na dwa.
W takcie na dwa są dwie miary.
21
raz ^wa
Zobaczcie w nutach, że takty oddzielone są pionowymi
kreskami. Na początku piosenki widzicie przy kluczu cyfrę 2.
Oznacza ona, że melodia piosenki W sadzie liczy się na
dwa i w każdym takcie są dwie miary.
Zaśpiewajcie piosenkę W sadzie z taktowaniem na dwa,
a następnie w ten sposób:.
na pierwszą miarę (raz) — klaśriijcie,
na drugą miarę (dwa) — uderzcie cicho palcami obu
rąk o stolik.
Słuchanie muzyki /
dwó^ Obrazkach Uakt* 2naZedStaWiOny Sad “
Posłuchajcie z płyty nin piosenkl 0 sadzie?
J Piosenki o sadzie.
22
Czy znacie takie instrumenty?
Powiedzcie, jak one się nazywają. Na tych instrumentach
będziecie grać podczas śpiewania piosenek.
To są instrumenty perkusyjne.
23
'4
5. Wspomnienia z wakacji
Nad rzeczką słoneczko,
nad rzeczką trawa,
ej, bylaż to, była
latem zabawa!
24
Muzyka: H. Swolkień
Dość żywo
Słowa.’ L. Krzemieniecka
2. A rze - czka
3. Nad rze - czka
sło - ne - czko, nad rze - czkau
brzę - cza - ła, mru - cza - ła
wia - te - rek, nad rze - czkav
1. tra-wa,
2. so - bie:
3. li - siki,
ej,
„Wy -
ej,
by - łaź to, by - ła la - tein za
ką - peic się , dzie - ci, nic Mam nie
by - łoż nad rze -czką we - so - ło
10 11
1. - ba - wal
2. zro - bię .
3. wszy-stkuul
To w pił - kę,
Mam tro - chę
W czas sło - tnej
14
to w ber - ka,
ka - my - ków
jo - sie - ni,
to buch do
i tra - wek
w czas dłu-giej
1. wo-dy,
2. na dnie,
3. zi-my
ej, by-łyz
o - rzeź-wię
my-śla - mi
to, by-ły
was tyl-ko,
na skrzydłach tam po -
la- tein przy - go - <ly .
o-płn-czę ła - dnie
ci - my!
Nad rzeczką słoneczko,
nad rzeczką trawa,
ej, byłaż to, była
latem zabawa!
To w piłkę, to w berka,
to buch do wody,
ej, byłyż to, były
latem przygody.
A rzeczka brzęczała,
mruczała sobie:
„Wykąpcie się, dzieci,
nic wam nie zrobię.
25
Mam trochę kamyków
i trawek na dnie,
orzeźwię was tylko,
opłuczę ładnie”.
Nad rzeczką wiaterek,
nad rzeczką listki,
ej, byłoż nad rzeczką
wesoło wszystkim!
W czas słotnej jesieni,
w czas długiej zimy
myślami na skrzydłach
tam polecimy!
Słuchając piosenki klaśnijcie przy dźwiękach głośniej
śpiewanych. Jak trzeba liczyć przy śpiewaniu tej piosenki?
Przypomnijcie sobie, jak taktowaliście na trzy w klasie I i II
W ten sposób taktujemy prawą ręką na trzy:
26
A tak taktujemy oburącz
To jest ćwierćnuta do
Jaką cyfrę trzeba umieścić na początku przy kluczu
w nutach piosenki?
Po nauczeniu się piosenki zaśpiewajcie I zwrotkę tak-
tując na trzy, a następnie tylko pierwszy takt.
Kształt nuty wskazuje, jak długo trzeba dźwięk śpię
wać albo grać.
Kcui rze
Ile wykonaliście ruchów ręki? Ile dźwięków zaśpiewa
liście ?
Ile jest nut w takcie? Każda z tych nut przypada n<
jedną miarę.
raz dwa
W takcie na trzy są trzy miary.
Uczymy się grac na
bębenku, tamburynie i trójkącie
Tamburyno
Zobaczcie na rysunku, jak trzeba trzymać te instru-
menty. Lewa ręka trzyma instrument, a prawa gra: na
bębenku — pałeczką, na tamburynie — palcami, na trój-
kącie — metalowym pręcikiem. Po uderzeniu pałeczka
albo palce lub pręcik muszą odskoczyć od instrumentu.
Zaśpiewajcie znaną piosenkę Wspomnienia z wakacji
i jednocześnie grajcie na instrumentach. Każdy śpiewany
dźwięk piosenki zaznaczcie uderzeniem w instrumenty:
Bębenki
Tamburyno
Trójkąty
Bębenki
Nad rzeczką słoneczko, nad rzeczką trawa,
eJ> byłaż to, była latem zabawa!
T° w P*łkę, to w berka, to buch do wody)
eJ> byłyż to, były latem przygody.
Zagraliście na instrumentach ćwierćnuty. Zobaczcie,
one są zapisane w nutach piosenki.
28
29
Uczymy się grać na talerzach i kołatkach
Talerze
Kołatka
szko
Śpiewając drugą zwrotkę maszerujcie w miejscu
Maszerowaliście ćwierćnutami.
so - wawdziu-pli(
po - tem plu - skat
wzgo-dzie żyć, choć
Zobaczcie na rysunku, jak trzeba trzymać te instrumenty. Talerze
uderza się lekko jeden o drugi, przesuwając je na przemian z dołu
do góry. Można też uderzać pałeczką z miękkim łebkiem o brzeg jed-
nego talerza. Drewnianą kołatką uderza się w wyprostowaną dłoń le-
wej ręki.
Zaśpiewajcie piosenkę Dobrze było i równocześnie zaznaczcie uderze-
niem kołatką o dłoń każdy dźwięk piosenki.
Muzyka: B. Nieu.
Słowa: J. Ki(>rcł
z ksią-żką, pla- nem
Dobrze było w starym borze,
gdzie wiewiórki i zające,
sowa w dziupli, borsuk w norze,
no i ptaków leśnych koncert.
Dobrze było w skwarze słońca
ciemnoskóry grzbiet przypiekać,
potem pluskać się bez końca,
że aż bulgotała rzeka.
Trzeba wracać. Sił potizeba,
by przez szkolny rok wesoło
w zgodzie żyć, choć trudów nie brak,
z książką, planem i ze szkołą.
bor-suk w no
tru - dow nie
ków lo-snych kon_cert
go - ta - ła rze - ka.
2. grzbiet przy-pie
3. rok we - so
w sta-rym , bo - rze, gdzie wie-wiór
D°-brze J _‘ł0 wskwa-rze słoń-ca cie - mno-skó
Do-brze J p0. trze-ba, by przez szkol
Trze-ba wra.cac. f
32
Muzyka: B. Niewiadomska
Umiarkowanie Słowa.' T. Kubiak
-wa - łek to przy- sią-dzie na pnia - ku, gła-dzi wrzo.sy zru-
-dzia- łe i coś wo-ła do pta - ków. Cho - dzi je-sień po
le - sie, drze - wom ni-sko się kła - nia,
A na nie-bie wy - so - ko klucz żu - ra-wi szy-bu - je.
Le-ca pta-ki. A do - kad? Tam, gdzie la-to zi-mu-je. 33
Chodzi jesień po Jesie,
wydeptuje dróg wiele.
Chodzi jesień po lesie,
płaci złotem za zieleń.
A co ujdzie kawałek,
to przysiadzie na pniaku,
gładzi wrzosy zrudziałe
i coś woła do ptaków.
Chodzi jesień po lesie,
drzewom nisko się kłania,
za nią wiatr liście niesie,
nieba więcej odsłania.
A na niebie wysoko
klucz żurawi szybuje.
Lecą ptaki. A dokąd?
Tam, gdzie lato zimuje.
Przypomnijcie sobie nazwy nut podane na stronie 17.
Nazwijcie nuty w pierwszym i drugim takcie piosenki.
Ile razy powtarza się nuta lal
W których taktach piosenki są jednakowe nuty?
Po nauczeniu się piosenki zaśpiewajcie jej melodię na
sylabie la, a potem lu.
Wasi koledzy z klasy III grają na instrumentach perkusyjnych
34
8. Ustna harmonijka
Jedni mają klarnet, puzon,
flet,, kontrabas albo skrzypce.
Ja mam ustną harmonijkę
i gram na tej harmonijce.
Inni swoje instrumenty
noszą w dużych futerałach.
Z harmonijką nie ma biedy,
wejdzie w kieszeń, bo jest mała.
Harmonijka wygra wszystko,
co odzywa się wokoło:
Glosy ptaków, szmery listków
rzewnie albo na wesoło.
35
Wesoło
i. Je - dni
2. Har-mo-
Muzyka: J. Abratowski
Słowa: F. Kobryńczuk
ma - ja klar-net, pu - zon, flet, kon-traJias al - bo
nij - ka wy-grawszy-stko, co od-zy-wa się wo -
t, skrzy-pce.
2. -ko - ło.
* mani u - stną har - mo - nij - kę
Gło-sy pta-ków, szme-ry li - sików,
1 i jiram na tci har-mo - nij - ce. . . . .
«<x wj iicu j In-ni swo-je ui - stru-
2 . rze-wnie al-bo na we - so - ło.
A 11 12
-men - ty no-sza wdużych fu - te - ta - łach.
Z harmonijką nie ma bie-dy, wejdzie w kieszeń,bo jest nia-ła.
Słuchając piosenki zaznaczcie klaśnięciem lub uderze-
niem w tamburyno dźwięki przypadające na pierwszą miarę
w takcie. Jak będziecie taktować przy śpiewaniu tej pio-
senki ?
1 2 3 4
Je - dmi mci - ją
1 2 3 4
klcu* - pu - wrv
iii
36
tak taktujemy oburącz na cztery
dwa
raz
cztery
w ten sposób taktujemy prawą ręką na cztery
trzv
W takcie na cztery są cztery miary
Po nauczeniu się piosenki zaśpiewajcie ją najpierw
z taktowaniem, a potem z klaskaniem wszystkich dźwięków
Zobaczcie w nutach, w których taktach piosenki widzicie
tylko ćwierćnuty.
Zaśpiewajcie ćwierćnutami gamę Do z taktowaniem
na cztery.
Gama ma 8 dźwięków. 1, 3, 5 dźwięk gamy tworzą
trójdźwięk.
do mi sol sol ml do
To jest trójdźwięk. 1 3 5 53 1
Do trójdźwięku należy też ósmy dźwięk gamy, bo nazywa
się tak samo jak pierwszy.
W których taktach piosenki Ustna harmonijka widzicie
taki trójdźwięk?
Zagrajcie gamę Do i trójdźwięk na cymbałkach.
38
/
39
Muzyka'. M. Cukierówna
Słowa: J. Porazińska
Żywo
ga - se
zbie - ra
ła ma
-0-
czki
ła,
tuś
i. Le - cia - ły
2. Nie bę - dę
3. 0 - bie - ca
z wy - so - kiej
bo mi ma .
i ja - sie -
Z
2.
3.
gó - re - czki. -Zbie-raj, zbie-raj, Ka - siu, piór - ka,
-ma da - ła Czte - ry, czte - ry po - du - sze - czki,
-czek ma - ły. Bę-dzie, bę-dzie wy - / so - ku - chno,
S 9 -T 11 12
1. zbie-raj,zbieraj, Ka-siu,piór-ka, bę-dą po - du - sze
2. czte-ry, czte-ry po. du-sze-czki, pią.-tą o - bie - ca
3. będzie, będzie wy-so-ku-chno do sa-mej po - wa
czki.
ła.
*y.
Leciały gąseczki z wysokiej góreczki.
Zbieraj, zbieraj, Kasiu, piórka,
będą poduszeczki.
bis
Nie będę zbierała, bo mi mama dała
Cztery, czteiy poduszeczki,
piątą obiecała.
bis
Obiecała matuś i jasieczek mały.
Będzie, będzie wysokuchno
do samej powały.
bis
Po nauczeniu się piosenki nazw;;/
Jak w tych taktach porusza sie mol H W ta^tac^ 1 — 6‘
porusza się melodia: w górę czy w dół?
40
Od ostatniego dźwięku piosenki zaśpiewajcie gamę Do,
zaraz potem takty 1 — 3 z taktowaniem.
U - cćcl - ty yą. - s e - gzAż
Który z dźwięków w taktach 1 — 3 trwa najdłużej?
Na ile ruchów ręki on przypada? Jak jest zapisany?
Ta nuta przypada na dwie miary.
To jest półnuta.
41
grupa
grupa
grupa
w dwóch
grupach
Jedną półnutę śpiewamy tak długo jak dwie ćwierćnuty.
Zagrajcie gamę Do na cymbałkach
tak jak śpiewaliście.
Zaśpiewajcie gamę Do pólnutami taktując na dWa.
Podzielcie się 'na dwie grupy. Zaśpiewajcie jednocześnie
gamę Do: jedna grupa pólnutami, a druga cwercnutami.
Umiarkowanie*
Muzyka: S. Pruszkowski
cha
Jak ten
ma
zapisane są tak
W,
Gdy nauczycie się piosenki, zaśpiewajcie ją z taktowa
niem patrząc w nuty. —
W których taktach widzicie półnuty, a w których ćwierć-
nuty?
Najkrótsze dźwięki w taktach 13
Tańcowały’ dwa Michały,
jeden duży, drugi mały.
Jak ten duży zaczął krążyć,
to ten mały nie mógł zdążyć, nie mógł zdążyć
Zauważcie, że dwie ósemki przypadają na jedną miarę
i trwają tak długo jak jedna ćwierćnuta.
J = 4- J>
Podzielcie się na trzy grupy i wyklaszczcie jednocześnie:
I grupa półnuty ra/z djwa.
II grupa ćwierćnuty J ran: J ÓMJCL
III grupa ósemki J)' rtza 4 cLwa > I 6
Zagrajcie równocześnie na tamburynach, bębenkach i trój-
kątach.
tamburyna,
bębenki
trójkąty
1 Z 1 z 1 2 1 z
U 4 z, j J J J
J w —9- 9 OM-
45
Słuchanie muzykj
Kontrabas,
wiolonczela,
altówka,
skrzypce
to są instrumenty smyczkowe.
W^owymi?
sk””
Na jakim instrumencie gra każdy z tych muzyków?
Czy wiecie, jak nazywa się orkiestra, w której grają
tylko instrumenty smyczkowe?
Posłuchajcie, jak pięknie gra orkiestra smyczkowa Po-
loneza Zygmunta Noskowskiego.
Polonez jest znanjhn od
dawna tańcem polskim. Po-
słuchajcie poloneza, taktujcie
i powiedzcie, na ile liczy się
ten taniec.
Polonez, którego usłyszy-
cie z płyty, jest nie do tańca,
tylko do słuchania.
47
'i;
«ie erać na flecie
Uczymy się
Na flecie gramy zakrywa.
jąc otwory palcami lewej i pra
wej ręki.
Trzy górne otwory i je.
den od spodu kryjemy pal.
cami lewej ręki.
Cztery dolne otwory kry
jemy palcami prawej ręki
Dziewczynka zakryła
wszystkie otwory lewą i pra
Lewa ręka
Prawa ręka
Dziewczynka gra lewą rę-
ką i zakryła 3 otwory górne
„ /
i 1 od spodu.
Uczymy się grac
na flecie lewą ręką
Lewa
Prawa ręka
flecie lewą i prawą ręką
50
51
Muzyka.’ F. Leszczyńska
SłowaE. Szelburg.Zarembina
gło - dy. , Zzię-bnie ro - la, zzię-bną la - sy i
wo - dy. Oj, już po - ra, oj, po - ra od - la -
-ty - wać dzi - kim gę - siom zje - zio - ra.
Hej, wy gą - ski, dzi-kie gą - ski ża - ło - sne,
Idą chłody, idą słoty jesienne.
Dzionki krótkie, noce długie i ciemne.
Idą słoty, idą psoty* i głody.
Zziębnie rola, zziębną lasy i wody.
Oj, już pora, oj, pora
odlatywać dzikim gęsiom z jeziora.
Hej, wy gąski, dzikie gąski żałosne,
a powróćcie do nas tutaj na wiosnę.
Podczas śpiewania piosenki zauważyliście przerwy, w któ-
rych się nie śpiewa. Po jakich słowach są te przerwy?
Zobaczcie, jak one są zaznaczone w nutach.
To są pauzy. Na które miary w takcie one przypadają?
i To jest pauza ćwierćnutowa.
. Trwa ona tak długo, jak ćwierćnuta.
I-
Wyklaszczcie lub zagraj- 3 J_____J_____I-I
cie na bębenku takie ćwiczę- '
nie z pauzami. Na które miary 3 J ) J i
przypadają pauzy? '
i-i-------J-----.L_|_
Ł i_____1_____J |-
Powiedzcie z taktowaniem słowa zapisane pod nutami.
* Psoty — deszcze, szaruga, zimno.
12. Pociąg
Pociąg sapie, tchu nabiera, tchu nabiera.
Rusza wolno, pędzi teraz, pędzi teraz.
Muzyka.’ J. Maklakiewiez
Słowa: F. Kiwelowicz
Powoli
----- I2 'M ! , M -j—------------------------------h
J J j IJ J
t. Po - ciąg sa - pie, tchu na-bie-ra, tchu na-bie-ra.
2. Po-ciąg du - dni, po-ciąg brzę-czy, po-ciąg brzę-czy.
2. Te - raz
sta - je ;
czy się zmę-czył? czy się zmę-czył?
1. Hej, je-dzie-my w kraj da - le - ki
2. Oj, nie zmę-czył się on wca-le,
11
po - przez go - ry,
stał kró - ciu - tko,
1. po - przez rze - ki.
2. pe - dzi da - lej.
Pę-dzi po-ciąg, co ma tchu.
Pę-dzi da-lej, co ma tchu.
i. Pę-dzi po-ciąg,co ma tchu. Na bok, zdro - gil
2. Pę-dzi da - lej, co ma tchu. W kraj da - le - ki.
16 17 18
!• 2. Hu, liu, hu, hu, hu, hu, hu, hu, hu, hu, hu, hu, hu, hu, hu, hu, hu!
Pociąg sapie, tchu nabiera, tchu nabiera.
Rusza wolno, pędzi teraz, pędzi teraz.
Hej, jedziemy w kraj daleki poprzez góry, poprzez rzeki
Pędzi pociąg, co ma tchu. Pędzi pociąg, co ma tchu.
Na bok, z drogi! Hu, hu, hu...
Pociąg dudni, pociąg brzęczy, pociąg brzęczy.
Teraz staje: czy się zmęczył? czy się zmęczył?
Oj, nie zmęczył się on wcale, stał króciutko, pędzi dalej
Pędzi dalej, co ma tchu. Pędzi dalej, co ma tchu,
W kraj daleki. Hu, hu, hu...
Jak trzeba taktować przy piosence Pociąg?
W których taktach widzicie półnuty, w których ćwierć-
nuty, a w których ósemki?
Wyklaszczcie i zagrajcie na talerzach półputy, a na
kołatkach ćwierćnuty śpiewając takty 1—8.
1 2 3 li 1 Z 3 1/
KoTatki —J—J--------------J—| J J----J----J-----1|
talerze J------------J--------J—J--------J----------1|
1
i
Po nauczeniu się piosenki nazwijcie nuty w taktach 1 — 8,
zagrajcie je na cymbałkach lub flecie.
Muzyka: F. Rybicki
Słowa: M. Szypowska
rzy - bie-gła już od ra - na piu - sen - ku ro - ze _
Tb za-wsze nam we - so - ło! Ko - cha-my cie- bie
3. .Już kwiu-tów brak wo - gró - dku, deszcz pa - da po ći _
za - pu - ka - ła wszkol - ne
Przy- cho - dzi - my co dzień
wszę-dzie le - ży bia - ły
Pu -
Tak
A
drzwi,
tu.
cień.
11
i. -smia - na,
2. szko - ło!
chu - Iku,
i. -ka-ł.twszkokne o - kna, wo - ła - ła gło-śno do nas:
2. sa- mo wca-łym kia - ju u - cznio-wie dziś śpię - wa - ją;
. w kla-sie słoń-ce świe - ci u - śmiechem wszystkich dzie - ci.’
Tu zawsze nam wesoło!
Kochamy ciebie, szkoło! /
Przychodzimy co dzień tu.
Tak samo w całym kraju
uczniowie dziś śpiewają:
„W naszej Polsce tyle szkół!
W naszej Polsce tyle szkół!
W naszej Polsce tyle szkół!”
Już kwiatów brak w ogródku,
deszcz pada po cichutku,
wszędzie leży biały cień.
A w klasie słońce świeci
uśmiechem wszystkich dzieci:
„To Nauczyciela Dzień!
To Nauczyciela Dzień!
To Nauczyciela Dzień!”
1- -cie-la dziś!
- ty - le szkół!
3. -eic-la Dzień!
Dzień Na- u - czy - cie - la
W na-szej Pol-sce ty - le
To Na-u - czy - cie - la
dziśl“
szkół!“
Dzień 1“
Przybiegła już od rana
piosenka roześmiana,
zapukała w szkolne drzwi.
Pukała w szkolne okna,
wołała głośno do nas:
„Dzień Nauczyciela dziś!
Dzień Nauczyciela dziś!
Dzień Nauczyciela dziś!”
i
14. Milicjant
Milicjant to naprawdę nasz przyjaciel bliski
przyjaciel„który myśli życzliwie o wszystkich.
Tempo krakowiaka
Muzy ka: S. Pruszkowski
Słowa: Cz. Janczarski
2. Wciąż czu - wa, by się ko - mu złe - go coś nie
2. sta - ło, zda-le - ka już wi-dzi-my je-go cza-pkę
1. wszy-siKicn. My- su o uez-pie-czensiw le na u - n-cacn,
2. bia - łą.. U-śmie - cha sic do dzie-ci, re - ką na nie
2. ki - wa, po - gro - zi nie - raz pal - ceni
1. kie-dy trze-ba po - móc. l.kie-dy trze-ba po - móc
2. i tak cza-sem /by - wa 2. i tak cza-sem by - wa.
Milicjant to naprawdę nasz przyjaciel bliski,
przyjaciel, który myśli życzliwie o wszystkich.
Myśli o bezpieczeństwie na ulicach, w domu,
zawsze z pomocą śpieszy, kiedy trzeba pomóc.
Wciąż czuwa, by się komu złego coś nie stało,
z daleka już widzimy jego czapkę białą.
Uśmiecha się do dzieci, ręką na nie kiwa,
pogrozi nieraz palcem i tak czasem bywa.
61
Po usłyszeniu piosenki zaśpiewajcie ostatni dźwięk me-
lodii na zgłosce la.
Od tego dźwięku zaśpiewajcie gamę na zgłosce la. Jak
nazywa się ostatni dźwięk piosenki?
Zaśpiewaliście gamę Re.
Zaśpiewajcie gamę Re z nazwami dźwięków:
re fa. ta fa, re
13 5 3 1
To jest trójdźwięk.
Melodia piosenki Milicjant jest ułożona z dźwięków
gamy Re.
62
15. Choinka
Rozmigotana, radosna,
radością dom cały darty.
Po to w tym lesie wyrosła
dla małych swych gospodarzy
choinka.
snej po
me
sła na
nad nią mo.ty
mec
śro-dku wiol-kie-go
sła na
run.
snej po
raz wpo-ko
mi
cze
nie
wich
mieć
czek
sna
Po to w tym le - sie wy
świa-tła o- ta - cza ją
cza-sem bu-rza i
Muzyka :B. Niewia(Ioms.
Słowa: J. Kierst
ścią dom ca - ły
sła dla ma.łych swych go-spo-da - rzy cho
64
Wyrosła na leśnej polanie,
w środku wielkiego boru,
nad nią motyli taniec,
czasem burza i piorun.
Wyrosła na leśnej polanie,
a teraz w pokoju migocze,
światła otacza ją zamieć,
świeczek i pawich oczek.
Rozmigotana, radosna,
radością dom cały darzy.
Po to w tym lesie wyrosła •
dla małych swych gospodarzy
choinka.
Po nauczeniu się piosenki zaśpiewajcie jej melodię na
zgłosce la. Zaśpiewaliście melodię piosenki.
Zaśpiewajcie melodię ze słowami i zaznaczcie klaśnię-
ciem każdy śpiewany dźwięk. Wyklaskaliście rytm pio-
senki.
Jeżeli do śpiewu towarzyszy Wam fortepian lub akordeon,
słyszycie akompaniament.
Um iar kowanie
Muzyka: S. Pruszkowski
Słowa: T. Kubiak
, 3
Za-świe-ci - ła w słoń-cu gwia-zdka z nie - ba
zdję - ta. Ma - tka pie-cze sło-dkie cia- sta już na
L-----------
świę - ta. Cia-sto pie- ni się wbry-tfan-ce, woń mi
-gda - łow. Mi -gdał, więc nie - bie-skie tań - ce. Patrz, jak
16. Idą święta
Białe śniegi, śnieżne miasto,
z lukru drzewa.
bia - ło. ' Bia-łe śnie - gi, śnie-żne mia-sto, z lu - kru
23 zwolnić 24
drze - wa. Tru-dno za - snąć,
gdy
ko - lę - dę trara-waj spie - wa.
Zaświeciła w słońcu gwiazdka
z nieba zdjęta.
Matka piecze słodkie ciasta
już na święta.
Ciasto pieni się w brytfance,
woń migdałów.
Migdał — więc niebieskie tańce.
Patrz — jak biało.
Białe śniegi, śnieżne miasto,
z lukru drzewa.
. Trudno zasnąć,
gdy kolędę tramwaj śpiewa.
podzielcie się na dwie grupy i zaśpiewajcie gamę Do
jednocześnie: jedna grupa ćwierćnutami, a druga ósemkami.
st n la la Sfrf sd fa. fa mi nu re re do do do
Nazwijcie nuty w taktach 1 — 4 piosenki Idą święta.
Po nauczeniu się piosenki zaśpiewajcie z taktowaniem
te cztery takty z nazwami nut.
W których taktach piosenki widzicie same ćwierćnuty,
a w których same ósemki?
Śpiewając piosenkę zagrajcie ćwierćnuty na bębenkach,
a ósemki na trójkątach.
69
Słuchanie muzyki
Czy takie instrumenty są w waszej szkole?
Pianino jest mniejsze i wystarcza do gry w klasie czy
w mieszkaniu.
Fortepian jest większy, ma silniejszy piękniejszy dźwięk,
dlatego na koncertach grają na nim pianiści. Pianista jest
to muzyk, który gra na fortepianie lub pianinie.
Pianino i fortepian należą do instrumentów klawi-
szowych. Dlaczego je tak nazywamy? Jakie jeszcze znacie
instrumenty klawiszowe?
Posłuchajcie z płyty krakowia-
ka zagranego na fortepianie. Jaka
jest jego melodia czy powolna
i śpiewna, czy też skoczna i wesoła?
Podczas słuchania spróbujcie
taktować i powiedzcie, na ile liczy
się krakowiak.
Krakowiak jest to taniec pol-
ski. Czy wiecie, dlaczego tak się
nazywa ?
17. Łyźwiarka
Już skoczyła na lód,
już łyżwami blysnęlai
Już po lodzie jak szkło
71
Muzyka: B. NiewiadomSk.
Słowa: T. Kubiak
1. ni-czym strza-ła po-mknę - ła.
2. ni-czym piór-ko naj - lżej - sze. 3. Le-dwie zie-mi do-
72
Już skoczyła na lód,
już łyżwami błysnęła.
Już po lodzie jak szkło
— niczym strzała pomknęła.
Już jest tu, już jest tam,
wzięła wiraż i hejże!
Śmiałym szusem na wprost
— niby piórko najlżejsze.
Ledwie ziemi dotyka,
nie łyżwiarka, lecz ptak.
Tańczy w rytmie walczyka,
pierwszy takt, drugi takt,
trzeci takt.
I już znowu pomknęła,
pędzi w lewo i w prawo,
zgrzyta lód, istny cud.
Brawo!
Spójrzcie w nuty i powiedzcie, jak będziecie taktować
podczas śpiewania piosenki.
W takcie na 3 są trzy miary.
W trzech początkowych taktach widzicie takie nuty:
1 takt J J
2 takt J J J
3 takt J.
W trzecim takcie widzicie jedną nutę.
73
Pólnuta z kropką jest wymiarowa.
Spójrzcie w nuty tej piosenki i powiedzcie, w których
taktach jest półnuta z kropką.
Po zaśpiewaniu piosenki zaśpiewajcie gamę Do z takto-
waniem w ten sposób:
18. Zamieć
Zając w lesie tuli uszy.
Lis pogody czeka w norze.
A tu zamieć szumi z wiatrem
i wyszumieć się nie może.
MM
Muzyka: F. Leszczy^
Słowa :Wł. DomeradzL
Cie-mno, sza - ro po - nu - ro.
3. Już prze-sta - ła. Śnieg o - pa - da,
i. Zni-kły cha-ty,drze-wa, po - le.
3. ta-ki mięk-ki, zi-mny, śli - ski.
Słoń-ce skry-ło się wy.
Słoń-ce śmie- je się jak
Koniec
od początku do końca
16
ko
ma - tka
mo - że.
- szu - mice się
jak za bia-łym pa- ra - so - lem.
do có - re-czki znad ko - ły - ski.
zwolnić
Ciemno, szaro i ponuro.
Znikły chaty, drzewa, pole.
Słońce skryło się wysoko
jak za białym parasolem.
Zając w lesie tuli uszy.
Lis pogody czeka w norze.
A tu zamieć szumi z wiatrem
1 wyszumieć srę nie może.
76
Już przestała. Śnieg opada,
taki miękki, zimny, śliski.
Słońce śmieje się jak matka
do córeczki znad kołyski.
Po wysłuchaniu piosenki powiedzcie, od jakich słów
zaczyna się jej druga część.
Gdy dobrze nauczycie się piosenki, zaśpiewajcie jej
melodię na sylabie lu: pierwszą część cicho, a drugą — żywiej
i głośniej, ale dwa ostatnie takty znowu cicho.
Posłuchajcie z płyty piosenek o zimie.
Przeczytajcie ten wierszyk
sanym nutami:
z taktowaniem w rytmie zapi-
(T. Kubiak)
3J J W u - zzac/i u/ fu&r - fi a/i za 0 V U) i ty ! / id/żz. ka
to Ka - zik. nar - darz
z - ry JbC -
Które sylaby trzeba wymawiać długo, aż na dwie miary ?
t u _ śmie-chnię-ci i mło-dzi,
2 wo - dy na - szej i zie - mi,
6 i:/------------------e-
trzy - ma - ją straż na
i na - szej szko - ły,
_____8^______i______.
13
12
1. wie - rzby, by nie za - wisł już
2. po - dziw dziel - ni poi - scy żoł
14 15 16
i. ni - gdy nad zie - mią ptak dra - pic - żny.
2. -nie - rze. u - śmie-chnie- ci, mło - dzi.
Nasi dzielni żołnierze,
uśmiechnięci i młodzi,
tizymają straż na ziemi,
w powietrzu i na wodzie.
By Wisła lśniła w słońcu,
żeby szumiały wierzby,
by nie zawisł już nigdy
nad ziemią ptak drapieżny.
79
Strzeżcie nieba, żołnierze,
wody naszej i ziemi,
i naszej szkoły, i mowy,
i bieli, i czerwieni.
Dla was są nasze kwiaty,
nasza miłość i podziw
- dzielni polscy żołnierze,
uśmiechnięci, młodzi.
Jak trzeba taktować podczas śpiewania piosenki?
Jaką cyfrę należy napisać na początku piosenki przy
kluczu ?
- ' ' w
Po nauczeniu się piosenki zaśpiewajcie ją:
I. maszerując w miejscu,
2. z taktowaniem,
3. z klaskaniem rytmu.
Zaśpiewajcie piosenkę z towarzyszeniem instrumentów
perkusyjnych:
— tamburyno zaznacza tylko pierwsze miary (raz) w tak-
cie w ciągu całej zwrotki;
— bębenki i kołatki grają rytm:
takty 1 — 8 — grają bębenki,
takty 9 — 12 - grają kołatki,
takty 13 — 16 — grają bębenki.
' / ’ - /.
80
Szumi dokoła las, czy to jawa, czy sen ?
Co ci przypomina, co ci przypomina
widok znajomy ten ?
Żółty wiślany piach, wioski słomiany dach.
Płynie, płynie Oka jak Wisła szeroka,
jak Wisła głęboka.
Był już niejeden las, wiele przeszliśmy rzek,
ale najpiękniejszy, ale najpiękniejszy
jest naszej Wisły brzeg.
Piękny jest Wisły brzeg, piękny jest Oki bieg,
jak szarża ułańska do Wisły, do Gdańska
pójdziemy, dojdziemy.
81
Tempo marsz®
Melodia popularna
Słowa: L. Pasternuk
Ł Szu
2. ŻÓł
3. Był
4. Pię
mi
ty
już
kny
do - ko ła las,
wi - śla ny piach,
nie - je den las,
jest Wi sły brzeg,
Pły- nie,
a - le
1. czy to
2. wio-ski
3. wie - le
4. pię-kny jest 0 - ki
ja-wa, czy sen?
sło-mia - ny dach,
prze-szli - śmy rzek,
bieg,
na,
pły- nie 0 - ka
naj - pię-kniej-szy
jak szar - ża u - łań - ska
7
8
co
a
3.
4. dO
* —--------------* . 1 Q—
wi - dok zna-jo - my ten?
i - ka.
naj-pię-kniej-szy jest na - szej Wi - sły brzeg.
ci przy- po - mi - na
Wi - sła sze- ro - ka, jak Wi - sła głę - bo
le naj-pię-kniej-szy jest na •
Mi - sły, do Gdań-ska pój - dzie - my, doj - dzie - my.
Zaśpiewajcie z taktowaniem początek piosenki do słów:
„Szumi dokoła las”. Na które słowo przypada najdłuższy
dźwięk ?
Na ile miar go śpiewacie? Jak jest zapisany?
-/
*
To jest cała nuta.
Śpiewacie ją w ciągu czterech miar. 9
W których taktach piosenki Oka widzicie całe nuty •
82
półnuti
Cwierćnuta
ósemka
Ile półnut, ćwierćnut i ósemek przypadnie na całą nutę?
Wesoło żywo
Muzyka: F. Rybicki
Słowa: R.Pisarski
1. U - cie - kła dzie - ciom sko - czna pio - sen - ka
2. Nu -ci- po - tem sko - czna pio - sen - kę
3. A po - tem śpię - wkę wie - sie świer-ko - wym
4. Do szko - iy przy - szło pło - ty u - sta - wiać
2. wiej - skie dzie - wczę - ta. Gdzie się u - czy - ły
3. drwa - le sły - sze - li. A póź - niej cie - śle
4. dwu - na - stu cie - śli. Ze so - ba. ra - zem
1. dro - gą. i - dą - cy za - raz schwy- ta - li.
2. słów i me-lo - dii, nikt nie pa - mię - ta.
3. za - czę-li śpie-wać któ - rejś nie - dzie - Ii.
4. o - wą zgu-bio-ną śpię - wkę przy - nie - śli.
Ą 9 , 10 Ł U L 12
y.a J)Lb J1 p |> '.M ,b| p
1. I śpie-wa-li
2. I śpie-wa-łyj , , , , , , , ,
\ te nio-sen-kę, ta - ka by-ła ła - dna.
3. I spie-wa-li (
•/. 4. I śpie-wa-li /
A 13_______________14 t , 15 16
y p p p~ pPp
1-4. I tak im się po - do-ba-ła śpie-wka ta jak ża - dna.
Uciekła dzieciom skoczna piosenka
ze szkolnej sali,
Lecz ją żołnierze drogą idący
zaraz schwytali.
I śpiewali tę piosenkę
taka była ładna.
I tak im się podobała 1 bjs
śpiewka ta jak żadna. J
85
Nuciły potem skoczną piosenkę
• wiejskie dziewczęta.
Gdzie się uczyły słów i melodii,
nikt nie pamięta.
I śpiewały tę piosenkę...
A potem śpiewkę w lesie świerkowym
drwale słyszeli.
A później cieśle zaczęli śpiewać
którejś niedzieli.
I śpiewali tę piosenkę...
Do szkoły przyszło płoty ustawiać
dwunastu cieśli.
Ze sobą razem ową zgubioną
śpiewkę przynieśli.
I śpiewali tę piosenkę...
Przyjrzyjcie się nutom i zobaczcie, w którym miejscu
zmienia się takt piosenki.
Po nauczeniu się pierwszej zwrotki zaśpiewajcie ją z tak-
towaniem : I część na cztery, II część na dwa. Przy śpiewaniu
drugiej zwrotki maszerujcie w miejscu.
Słuchanie muzyki
Dobierzcie obrazki do słuchanych utworów z płyt-
22. Marzec
Marzec boczy się na wiosnę,
marzec już nie czeka
i lodową krą odpływa
po zbudzonych rzekach.
Muzyka: F. Leszczyńska
Słowa: J. Ficowski
Wesoło
2. Choć z dniem każdym co-raz wcze-śniej sło-ne.czko roz -
“Ti fj ĄjiyfJ'J'f
1. har- ce. Chce być lu-tym al - bo kwie-tniem,
2. -bły-śnie, choć spod śnie-gu się wy-chy - la
i. by-le- by nie mar - cem. Snie-giem pro - szyf
2. naj-pierwszy prze - bi - śnieg. Ma-rzec bo . czy
Q 4 , _______________11 ______________ 12
j* j i |» r f p * =]
L a po śnie - gu de-szczem tnie u - ko - śnie.
2. się na wio - snę,/ ma-rzec już nie cze - ka
j 13 ,___________1* , i5 _______________16_____________
I p ff J J IJ
i. Czy to wio-sna? Czy to zi-ma? Po pro-stu przed-wio-śnie.
2. i lo-do - wa krą od-pły-wa po zbu-dzo-nych rze-kach.
To marcowi ziipa w głowie,
to wiosenne harce.
Chce być lutym albo kwietniem,
byleby nie marcem.
Śniegiem prószy, a po śniegu
deszczem tnie ukośnie.
Czy to wiosna ? Czy to zima ?
Po prostu - przedwiośnie.
88
Choć z dniem każdym coraz wcześniej
słoneczko rozbłyśnie,
choć spod śniegu się wychyla
najpierwszy przebiśnieg,
Marzec boczy się na wiosnę,
marzec już nie czeka
i lodową krą odpływa
po zbudzonych rzekach.
Od ostatniego dźwięku piosenki zaśpiewajcie gamę Re.
Tirnifatóla$icLoTtdjosila-H(fa.mi?t
1 2 3 4-5 6 7 8
Nazwijcie nuty w taktach 1 — 4 piosenki Marzec. Które
to są kolejne dźwięki gamy Re?
Jak nazywa się 1, 3, 5 dźwięk gamy Re?
Zaśpiewajcie trójdźwięk:
Vll:t j J J | J J H
rt fa la la fa. w
W którym takcie piosenki Marzec widzicie nuty trój-
dźwięku re — fa — la? Z jakimi słowami je śpiewamy?
89
23. W polu
Pójdziemy w pole w ranny c2aS'
Młode traweczki, witani was-
90
Spokojnie
Muzyka: Z.Noskowski
Słowa: M. Konopnicka
1. Pój-dziemy w pole w ranny czas; Mło - de^ tra-weczki
2. Dłu-goście spa-ły twardym snem pod bia-łym śnieżkiem
2. -cie, bo przy-szło słoń-ce i ży - cie.
Pójdziemy w pole w ranny czas:
Młode traweczki, witam was!
Młode traweczki zielone,
poranną rosą zroszone.
Długoście spały twardym snem
pod białym śnieżkiem w polu tym. —
Teraz główeczki wznosicie,
bo przyszło słońce i życie.
/
Zanim nauczycie się piosenki spójrzcie w nuty i powie-
dzcie, jaką cyfrę widzicie na początku pierwszego, a jaką
na początku piątego taktu.
Pokażcie, jak trzeba taktować na początku piosenki,
a Jak od taktu piątego. W czasie słuchania piosenki taktujcie
W ten sposób, jak to jest oznaczone w nutach.
Po nauczeniu się piosenki zaśpiewajcie jej melodię na
2^°sce la, a potem lu.
91
24. Dzień majowy
maszerują dzieci, maszerują dzieci,
'sztandarze, radość w oczach świeci.
Defilują marynarze
Słońce błyszczy na
- dO_______________W 11 12 .13
V 1. De-fi-hi-ją ma-ry-na-rze, ina-sze-ru-ją. dzie-ci, ma-sze-ru - ją.
2. Roz-zie-le-nił sic, rozśpiewał piękny dzień ma-jo-wy, piękny dzień ma-
3 Bi - ją, mo-cno i ra-dośnie nasze serca mło-de, na-sze ser-ca
1. dzie-ci. Słońce błyszczy na sztandarze, radość w oczach swie.ci.
2. -jo-wy. Naprzód, naprzód, le-wa, le-wa! W górę wznieśmy gło-wy!
S. mło-de. Płynie ja-sna pieśń o wiośnie nad barwnym p<>-cho-dem.
h 20 21 t 22
P p Ir .M JilJ)
1. Słoń-ce bły-szczy na sztan-da- rze, ra-dość w oczach świe- ci.
2. Naprzód,naprzód, < le - wa, le - wal Wgó-rę wznieśmy gło - wy.
3. Pły-nie ja-sna pieśń o wio-śnie nad barwnym po - cho-dem.
Tra-ta-ta-ta-ta...
Defilują marynarze, maszerują dzieci, maszerują dzieci.
Słońce błyszczy na sztandarze, radość w oczach świeci.
} bis
majowy,
bis z
Rozzielenił się, rozśpiewał piękny dzień majowy, piękny dzień
Naprzód, naprzód, lewa, lewa! W górę wznieśmy głowy. }
B’ją mocno i radośnie nasze serca młode, nasze serca młode.
^*ynie jasna pieśń o wiośnie nad barwnym pochodem.
93
Jak tu ciebie, Pierwszy Maju, powitać,
gdy tak wschodzisz promienisty w błękitach
Powitamy ciebie, Maju, najprościej,
bo my wiemy, jak cię trzeba ugościć.
'Wesoło
pro-mie
cow
na swia
we
Jak tu cie
Po - wie-si
Patrz-cie te
bo my wie
po -wie - si
Jak tu ciebie, Pierwszy Maju, powitać,
gdy tak wschodzisz promienisty w błękitach
Powitamy ciebie, Maju, najprościej,
bo my wiemy, jak cię trzeba ugościć.
Powiesimy chorągiewki czerwone,
upleciemy gałązeczki zielone.
Wykleimy kolorowe lampiony,
powiesimy na pułapie bielonym.
Patrzcie teraz, jaki u nas porządek,
jak odświętnie nasza szkoła wygląda!
Zapraszamy dzisiaj wszystkich rodziców
na zabawę, na świąteczną w świetlicy.
Muzyka: S. Pruszkowski
Słowa’. M. Terlikowska
scic.
nym
gdy tak wscho-dzisz
u - ple-cie - my
jak od - świę - tnie
1. Po - wi - ta
2. Wy-kle - i
3. Za-pra-sza
Pierwszy Ma - ju, po - wi - tać
cho-rą-gie - wki czer- wo - ne,
ja - ki u nas po - rza - dek
sty w błę - ki - tach ?
czki zie - lo - ne.
na-sza szko - ła wy - gla - da!
cie - bie, Ma - ju, naj - pro - ściej
ko - lo - ro - we lam
dzi-siaj wszy-stkich ro
jak cię trze - ba u - go
pie bie - lo
czna wświe-tli
26. Ojczyzna nasza
Ojczyzna nasza to wieś i miasto,
i las, co szumi piosnkę o zmroku,
obłok i słońce, co świeci jasno,
zboże, co H’ polu rośnie wysoko. )
Ojczyzna nasza to dom i szkoła,
i szara wstęga drogi za domem,
i wszystko, wszystko, co jest dokoła}
tak bliskie sercu, drogie, znajome. |
To mowa, którą od dziecka znamy,
to ludzie, których nikt nie pokona.
Gorącym sercem ciebie kochamy, I
Nasza Ojczyzno, ziemio rodzona!
Marszowo, radośnie
Muzyka: B. Pasternak
Słowa: Cz. Janczarski
2.
3.
Oj - czy - zna na - sza to wieś i
Oj - czy - zna na - sza to dom i
To mo - wa, któ - rą od dzie - cka
o-błok i
1. mia- sto, i las co szu- mi pio-snkę o zmro - ku,
2.szko-ła, i sza-ra wstę-ga dro-gi za do - mem, i wszy-stko,
3. zna-my, to lu-dzie, któ-rych nikt nie po - ko - na. Go-rą-cym
L5 _______________________6
Z.
1. słoń-ce, co świe-ci ja - sno,
2. wszy-stko, co jest do - ko - ła
3. ser-cem cie - bie ko - cha-my,
1 8 .
zbo-że, co w po - lu ro-śnie wy-
takbli-skie ser - cu, dro-gie, zna-
na-sza Oj - czy-zno, zie-mio ro -
9 ____________________________
1. -so - ko, 0 - błok i słoń - ce» co świe - ci
2. -jo - me, I wszy-stko, wszy - stko, co jest do -
3. -dzo - na! Go - rą- cym ser - cem cie - bie ko -
10
11
1- ja - sno,
2. -ko - ła
3. -cha - my,
zbo-że, co w po - lu ro - śnie wy - so - ko.
tak bli-skie ser - cu, dro-gie, zna - jo - me.
na-sza Oj - czy - zno, zie-mio ro - dzo - na!
£7. Dla Ciebie, Mamo
fljja Ciebie, Mamo, świeci słońce złote,
(tła Ciebie na oknie usiadł barwny motyl.
Dziś dla Ciebie, Mamo, płyną białe chmurki,
a wiatr je układa w świąteczne laurki.
r- Mamo, śpiewa szpak na klonie
1 a tebie kwiaty pachną też w wazonie.
'zisiaj, droga Mamo, masz twarz uśmiechniętą,
$ niech przez rok cały trwa to Twoje święto.
98
2
Spokojnie
Muzyka: S.buzowski
Stówa; W.śddowski
JŹ_____t ______
1. Dla Cie-U^Ma-mo, świe-cl stort-ce zło - te, dla Cie - bie na ok - nie
lDzlśdlaC(frtie,Ma-fno, ś ple-wi szpak na kio -nic i dla-Cic-bic km-ty
ffyną bia-te chmur-ki, a wiatr je uk-ła - dawświą-te -czne la-ur - ki.
masz timuśnucchnię-t^więcniech przezrokca-ty trwa to Twoje świę-to.
Nazwijcie nuty w taktach 1 — 4. Zaśpiewajcie te takty
z nazwami nut.
99
\
28. Wisła i morze
Płynie Wisła od Krakowa, aż do Gdańska płynie.
Niesie z całej Polski wody ku morskiej głębinie.
Płynie nasza Wisła, płynie do samego morza.
Co dzień nad nią wschodzi słońce i zachodzi zorza.
A dopóki słońce świeci, póki Wisła płynie,
Będziem kochać brzeg Bałtyku, Szczecin, Gdańsk i Gdynię.
100
—
Śpiewnie
Od ostatniego dźwięku piosenki zaśpiewajcie gamę Re
trójdźwięk.
Muzyka: M. Cukierówna
Słowa: H.Ożogowska
Gdy nauczycie się piosenki, zaśpiewajcie takty 1, 2, 3,
4, a od ostatniego dźwięku re gamę Re z góry na dół na
zgłosce la i lu.
Nie-sie z całej Pol-ski wo-dy ku morskiej głę-binie. (głę)-binie
Co dzień nad nią wschodzi słońce i za-ąho-dzi zorza zorza.
Będziem kochać brzeg Bałtyku, Szczecin,Gdańsk i Gdynię Gdynię.
1. Pły-nie Wi-sła od Kra-ko-wa, aż do Gdańska pły-nie.
2. Pły-nie na-sza Wi-sła, pły-nie do sa-me-go mo- rza
3. A do-pó-ki słoń-ce świe-ci, pó-ki Wi-sła pły-nie
L___
rK u O
"W Q
• <5 re. mi fa gid Lol do rt
lAy T s ‘ ° o 1
-y ~ 11 - ° o—"
9 — -^ł
yr -o- O " O
102
Szybko, wesoło
Pieśń ludowa z Podlasia
1. Wpo-lu o-gró - de - czek, w po- lu ma-lo - wa - ny
2. A w tym o-gró - de - czku czer-wo-ne go - ździ - ki,
m.i j । t । .1 j
1. a któż go o-grodził? Ja-siomój ko - cha-ny. -cha-ny.
2; za-kła-daj, zaprzęgaj te ka-re ko - ni - ki -ni-ki.
W polu ogródeczek, w polu malowany,
a któż go ogrodził? 1
Jasio mój kochany. J
A w tym ogródeczku czerwone goździki,
zakładaj, zaprzęgaj 1 ^.s
te karę koniki.
Nazwijcie wszystkie nuty w piosence.
Po wysłuchaniu piosenki zaśpiewajcie od jej ostatniego
dźwięku gamę Re i trójdźwięk w takim rytmie:
103
-odię
Z nazwami" nut i taktowaniem na cztery.
. . > „insenke z towarzyszeniem instru-
Można też zaśpiewać p
104
Vi
Bocian dziobem kle, kle, kle.
nasza zima już w piekle,
a wiosenka na płocie
w tej zielonej kapocie.*
Po nauczeniu się piosenki zaśpiewajcie ją i jednocześnie
klaszczcie rytm taktów 1, 3, 5, 7.
Zaśpiewajcie piosenkę z towarzyszeniem instrumentów per-
kusyjnych: takty 1, 3, 5, 7 grają kołatki.
Pierwszą miarę w takcie zaznaczają bębenki.
30. Kle, kle, kle, bocianie
Picśrt ludowa odŁowicu
klu-se-cztó, m czte-iy ^ar-nu-sze-ozki. Goti nas,
Kle, kle, kle, kle, bocianie
oj damy ci śniadanie,
postawimy pod progiem
zamieszamy ożogiem.
31. Na szczyglika wesele
ja-diA tnA-jĄ nie-wie le taj taj, nie-wie-le.
Przyleciała sikorka,
hej, hej, sikorka
krup przyniosła pół worka
hej, hej, pół worka.
Przyleciało dziewięć wron
hej, hej, dziewięć wron
i przyniosło mleka dzban
hej, hej, mleka dzban.
Zawołali czyżyka
hej, hej, czyżyka,
żeby zrobił muzyka
hej, hej, muzyka.
Kos na skrzypkach wygrywał
hej, hej, wygrywał,
szpak na basie przygrywał,
hej, hej, przygrywał.
Gil na trąbce tre, he, he,
hel> hej, tre, he, he,
wielka była uciecha
hei> hej, tre, he, he.
106
Jak zagrali do walca
hej, hej, do walca,
wszyscy poszli do tańca
hej, hej, do tańca.
Było ptactwa tam wiele
hej, hej, tam wiele.
Tydzień trwało wesele,
hej, hej, wesele.
Zanim usłyszycie piosenkę, spróbujcie wyklaskać ten rytm.
Taktujcie i przeczytajcie słowa w tym rytmie.
we—ae—le
we—se—le
nie—wie—le
Na azczy —gli—ka
ja—dla ma-ją
hej, hej
hej, hej nie—wie—le.
Po nauczeniu się piosenki zaśpiewajcie takty 1 — 4, a za-
raz potem takt ostatni ze słowami „niewiele”. Nazwijcie wszy-
stkie nuty w piosence i zaśpiewajcie ją z nazwami nut.
kosa
szpaka
Wybierzcie spośród siebie szczyglika
sikorkę
wronę
czyżyka
Ptaszki te śpiewają w kolejnych zwrotkach tylko takty 1 — 2
i 5 _ 6, a wszyscy takty 3 — 4 i 7 — 8 oraz całe zwrotki 7 i 8 .
107
32. Dzieweczka ze Śląska
Fartuszki jedwabne
w kwiatki wyszywane,
w warkoczach wstążeczki
w warkoczach wstążeczki
a to ci dzieweczki.
Leci głos po rosie
jako piszczałeczki,
pytają się ludzie
pytają się ludzie—
„Co to za dzieweczki”.*
Zaśpiewajcie pierwszą zwrotkę piosenki z klaśnięciem
pierwszą miarę, a drugą i trzecią zwrotkę z taktowaniem.
Nazwijcie nuty w taktach 1 — 6.
na
śUu--2biOrU J- i
M./ Kaczurbiny „Na tym naszym
108
33. Na spotkanie przyrody
Dziesięć kroków, tysiąc kroków, tysiąc dwieście...
Idzie zastęp. Serca biją w jeden takt.
A piecuchy... niech zostają sobie ir mieście.
Nas słoneczny, nas — zielony wzywa szlak.
109
Marszowi)
Muzyka: S. Pruszkowski
Słowa: J. Laskowski
I - dzie za-stęp.
ta - je -mni-ce
1. dwie-scie.
3. księ-życ..
Ser-ca birją w je-den
tu-taj po-znasz ta-kich
takt,
słów.
A pie-cu - chy... niech zo-sta - ja
Kto jest zna-mi, ten tru-dno-ści
so - b ie f
prze - zwy -
2. ser-ca, szar-pie fla-gę ko - lo - ro - w;i, le - tni
Ą 4 24 25 26 27
$ h J) J JI>• p *J r I f' p
2. wiatr. Jak ja-skół-ka, wdał pio-sen-ka niknie har-
cer-ska od Bał-ty-ku po gra-ni - ty smukłych Tatr.
110
Dziesięć kroków, tysiąc kroków, tysiąc dwieście...
Idzie zastęp. Serca biją w jeden takt.
A piecuchy... niech zostają sobie w mieście.
z Nas słoneczny, nas -> zielony wzywa szlak.
Wieją chusty, dzwonią śmiechy, biją serca,
szarpie flagę kolorową letni wiatr.
Jak jaskółka, w dal piosenka mknie harcerska —
od Bałtyku po granity smukłych Tatr.
Marsz i biwak. Witaj — bywaj. Słońce, księżyc...
— tajemnice tutaj poznasz takich słów.
Kto jest z nami, ten trudności przezwycięży
i do domu roześmiany wróci znów.
Gdy dobrze nauczycie się piosenki, powtórzcie jej pier-
wszą część z taktowaniem, ale śpiewajcie na przemian
— jeden takt głośno, a drugi bardzo cicho.
Po zakończeniu piosenki zaśpiewajcie gamę Re i trój-
dźwięk w takim rytmie:
111
k h h h fa fa fa fa fa fa {a Ca
nu j i ii
fa fa fa fa re re re re.
Gdy harcerze wyjeżdżają na obozy, zabierają ze
różne instrumenty.
sobą
112
Kto umie grać na mandolinie, ten wygra na niej każdą
melodię. Wielu uczniów klasy III uczy się grać na tym instru-
mencie. Już po roku nauki grają różne ładne melodie.
113
Jak punkcik na niebie
skowronek przystanął.
Nie ma go prawie,
jest piosenką samą
Świergot nie milknie,
on — ginie w błękicie
Jakże potrafił
tak wysoko wzbić się?
Skrzydełka wątłe,
z drobnych, szarych piórek,
nie mogłyby go
same unieść w górę.
Chyba wysoki
skowronkowy głosik
tak go leciutko
pod niebo unosi.
116
Panie s zpaku, co pan powie
na te dziwne stroje sowie?
No si piórka zakręcone,
ni to żółte, ni zielone?
i
I
117
I
Muzyka: F. Leszczyńska
Umiarkowanie Słowa. T. ŚliMiak
(j, *2 Ji Jl |7 Jy Js /piw ĄĄJi
1. Panie szpaku, co pan po-wie na te dziwne stro-je so-wie?
2. Takcu-dacznie się u-bie-ra, że gdy spojrzeć, dech za-pie-ra.
J> J / Ji J1
l No-si piór-ka za-krę-co-ne, ni to żół-te, ni zie-Io-ne?
2. Szpak,gdy miał już dojść do sło-wa, rzekł: to wca-le nie jest so-wa.
Q > g___________i 10, L „ 11 , 12, 13 t 14
f p p <' ip j p. . /-f
l Ka-pe-lu-sik z czubem pstrym... że też mo-że cho-dzić w tym.
2. Piór-ka ptasie trochę zna się. Tó pa-pu-ga, ty głu-pta-sie.
Panie szpaku, co pan powie
na te dziwne stroje sowie ?
Nosi piórka zakręcone,
ni to żółte, ni zielone ?
e Kapelusik z czubem pstrym...
że też można chodzić w tym.
Tak cudacznie się ubiera,
że gdy spojrzeć - dech zapiera.
Szpak, gdy miał już dojść do słowa,
rzekł: - to wcale nie jest sowa.
Piórka ptasie trochę zna się.
To papuga, ty głuptasie.
118
36. Gdyby kózka nie skakała
Dofd żywo Muzyka; S.Guzowski
mf 7 . W.Chotomska
I J '| J> h j j | h
1,Gdy -by kdz-ka nie ska-ka-h, to hu-mo - ru by nie mia-ta,
2.Raz m zaw-sze u- sta-lo - na jest ko-lej -ność rze-czy ta-ka:
6 5 _____________*____________________________________8_____________
j j I J- j» ± J> I j> J> r f
kóz - ka ska-cze,kóz-kame- czy, mó - wi dzie-ciommĄ-drerze-czy.
wpierw ro-zej -rżyj się i po-myśl, po- temza-cznij sb-bie ska-kać.
i Koniec
ó 9 ___________ JO । "______________\\ ।
j Ij, j>r £
Kóz - ka ska-cze, kdz-ka me-czy, mó-wi dae- ciom mą-dieTze-czy.
Wpierw ro - zej - rżyj się i po - myśl, po - tem za - cznij so - bie ska - kać.
Wolniej, nieco ciszej / l
Q 13____________14 t 15___________16 \ । t|
j lj) ji J, r
No-gisłu- źą do ska-ka - nia, do pat-rze-nia o - czy,.
Od poczdffcu
> do kocica.
-JL17 ___________18, _________,19. ZO_______-
r jU J>
więc nim sko -czę , naj-pierw pat - rzę ozy ta moż - na sko - czyd.
Jak trzeba taktować podczas śpiewania piosenki?
Jaką cyfrę należy napisać na początku piosenki przy kluczu ?
Po nauczeniu się piosenki, zaśpiewajcie ją z taktowaniem.
119
Muzyka: A. Piechowska
Pa-chną li - py kwi - tną- ce, wiatr sze - le - ści wka-
-so - ły, bę-dzie spał do je - sie - ni. Szu-mią li - ście i
pszczoły cień wę- dru - je po zie- mŁ Cień wę - dru - je po
zie - mi, o - błok pły - nie na nie - bie. Ze-gnaj,
szko - ło, bę - dzie - my wra-cać my - ślu do cie - bie.
Pachną lipy kwitnące,
wiatr szeleści w kasztanach.
Na dwa długie miesiące
żegnaj, szkoło Kochana.
121
Umilkł dzwonek wesoły,
będzie spał do jesieni.
Szumią liście i pszczoły,
cień wędruje po ziemi.
Cień wędruje po ziemi,
obłok płynie po niebie.
Żegnaj szkoło, będziemy
wracać myślą do ciebie.
SPIS RZECZY
| 1. Hymn państwowy..............................7
Tablica z pomocami do wychowania muzycz-
nego.
2. B. Niewiadomska Do szkoły.................11
3. S. Pruszkowski Warszawa...................15
Uczymy się grać na cymbałkach.
4. T. Mayzner W sadzie.......................19
Słuchanie muzyki: T. Mayzner Sad.
5. H. Swolkień Wspomnienia z wakacji .... 24
Uozymy się grać na bębenku, tamburynie
i trójkącie.
6. B. Niewiadomska Dobrze było...............29
Uczymy się grać na talerzach i kołatkach.
7. B. Niewiadomska Chodzi jesień po lesie . . 32
8. J. Abratowski Ustna harmonijka............35
Uczymy się grać na harmonijce.
9. M. Cukierówna Leciały gąseczki............39
10. S. Pruszkowski Dwa Michały................43
Słuchanie muzyki (instrumenty smyczkowe):
Z. Noskowski Polonez elegijny.
11. F. Leszczyńska Dzieje gęsi................51
12. J. Maklakiewicz Pociąg....................54
13. F. Rybicki To Dzień Nauczyciela...........57
14. S. Pruszkowski Milicjant..................60
15. B. Niewiadomska Choinka...................63
16. S. Pruszkowski Idą święta ....... 66
Słuchanie muzyki (fortepian, pianino): Z. No-
skowski Krakowiaczek F-dur.
17. B. Niewiadomska Łyżwiarka . z • 71
/
' . 123
I8. F. Leszczyńska Zamieć...................
Słuchanie muzyki: Z. Noskowski — piosenki
zimowe.
19. S. Pruszkowski Dla żołnierzy..............,
20. Melodia popularna Oka....................
21. F. Rybicki Skoczna piosenka.................
Słuchanie muzyki: H. Leonard Kogut i kury;
R. Schumann Jeździec. C. Debussy Taniec
75
78
81
84
lalki.
22. F. Leszczyńska Marzec.................. 87
23. Z. Noskowski W polu ........ 90
24. J. Klukowski Dzień majowy ....................92
25. S. Pruszkowski Pierwszy Maja...............94
26. B. Pasternak Ojczyzna nasza ... . . . 96
27. S. Guzowski Dla ciebie Mamo................98
28. M. Cukierówna Wisła i morze...............100
29. Melodia ludowa W polu ogródeczek . . .102
30. Pieśń ludowa Kle, kle, kle, bocianie . . . .105
31. Pieśń ludowa Na szczyglika wesele . . . .106
32. Pieśń ludowa Dzieweczka ze Śląska . . . .108
33. S. Pruszkowski Na spotkanie przyrody . .109
34. B. Niewiadomska Skowronek..................114
35. F. Leszczyńska Zielona sowa................117
36. S. Guzowski Gdyby kózka nie skakała . . .119
37. A. Piechowska Pożegnanie szkoły . . . .120
124
WYDAWNICTWA SZKOLNE I PEDAGOGICZNE
• Halina Lisowska Poradnik do podręcznika dla kl. III szkoły podsta-
wowej ..Uczymy się muzyki".
1968, wyd. 1, stron 128.
• Ewa Lipska, Maria Przychodzińska Metodyka wychowania muzycz-
nego klasach I—IV szkoły podstawowej (wraz z dodatkiem reper-
tuarowym) 1975, wyd. II, stron 232+112.
• Małgorzata Komorowska Zaproszenie do muzyki.
1973, wyd. I, stron 245.
Poradnik w pięciu częściach omawiający możliwości korzystania
z Płytoteki dla 8-klasowej szkoły podstawowej i organizowani!
lekcji słuchania muzyki.
• Bohdan Chodyna Przygotowanie do pracy z Płytoteką.
1973, wyd. 11, stron 168
• Maria Przychodzińska Płyty dla klas /—/K.
1973, wyd. II, stron 136.
• Bohdan Chodyna Płyty dla klas V—VI.
1969, wyd. I, stron 240.
I. Magdalena Stokowska Płyty dla klas VII—VIII.
1969, wyd. I, stron 268.
• Bohdan Chodyna Płyty uzupełniające.
1974, wyd. II, stron 120.
125
I
Nbty: Zygmunt Kwieciński. Józef Rynczak
Podręcznik zatwierdzony do użytku szkolnego
I ;
Redaktor: Feliks Przylubski
Redaktor techniczny: Zofia Nartowska
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
Warszawa 1976
Wydanie X. Nakład 100 000 + 220 egz.
Arkuszy: druk. 8, wyd. 5,9. Cena zł 8.-
WSiP Zakład Graficzny w Łodzi
Przedruk fotomechaniczny z wyd. VIII, NRD (140)
f
Karta podręcznika
Imię i nazwisko ucznia Rok szkolny Ocena stanu podręcznika (bdb., db., dost.)
na początku na końcu roku szk. roku szk.
1. 1 ' III
2.
Szanujcie i oszczędzajcie podręczniki