Автор: Сибгатуллина Ә.  

Теги: татар теле   төрек теле   төрек культурасы   татарстан китап нәшрияты  

ISBN: 5—298—00523—3

Год: 1995

Похожие

Иршад әл-әтбиха

Физика 10 сыйныф

Салават Юлаев

Дөньякүләм таралган диннәр: Татар урта гомуми белем мәкт. 10—11 нче с-флары өчен д-лек

Текст
                    ӘЛФИНӘ СИБГАТУЛЛИНА
КАЗАН
ТАТАРСТАН КИТАП НӘШРИЯТЫ
1995


ББК 8S.2/Таг. + Төрек/
С38
Сибгатуллина Әлфинә
€38 Төрекчә сөйләшәбез— Казан: Татар, кит. нәшр.,
1995- 159 бит.
ISBN 5—298—00523—3
Төрек һәм татар халыклары арасындагы туганлык җепләре
ныгыганнан-ныгый бара. Җөмһүриятебездә төрек телен, мәдәни¬
ятен өйрәнүгә бүген аерым игътибар бирелә. Заманыбызның
таләпләрен чагылдырган бу татарча-төрекчә сөйләшү өчен сүзлек
киң катлау укучыларның зур кызыксынуын исәпкә алып тәкъдим
ителә.
„ 4602030000 — 038	„	л,
"м 132/5з7—95~	объявл.—94	ЬЬК	81.2/Тат.	+	Торек/
ISBN 5—298 —00523—3	©	Татарстан	китап	нәшрияты,	1995.


ЭЧТӘЛЕК
Кереш сүз	 7
'Гатарча-төрекчә сөйләшү өчен сүзлек	 10
Сәламләшү	 Ю
Котлау. Теләкләр
Рәхмәт әйтү	'	 13
Мөрәҗәгать сүзләре	 15
Чакыру	 16
Саубуллашу	 18
Сораулар 	 19
Ризалык. Раслау	 20
Риза булмау. Инкарь итү	 21
Гафү үтенү. Кайгы уртаклашу	 22
Танышу	 24
Мактау сүзләре	 26
Телефоннан сейләшү	 28
Шәхес турында мәгълүматлар	 30
Туганлык мөнәсәбәтләре	 35
Адрес	 37
Милләт	 39
Профессия. Эш урыны	 42
Кунакханә. Отель	 49
Сәяхәт игү. Транспорт	 51
Тимер юл	 53
Автобус	 56
Самолет	 57
Пароход	  60
Автомобиль	 61
Шәһәрдә. Урамда	  64
Театр. Кино	 67
Китап кибете. Газега-журнал киоскысы	 73
Кием-салым кибете. Парфюмерия	 76
Тукымалар кибете	 80
Азык-төлек кибете. Аш-су	 81
Ресторан	 84
Базарда	 85
Фотография	 89
5


Почта	 90
Аптекада	 91
Кеше һәм аның органнары	 92
Сәламәтлек 	 95
Спорт	 98
Хайваннар бакчасы	 104
Парикмахерская	 106
Промышленность	 107
Мебель. Йорт-җир кирәк-ярагы	 109
Сәясәт	 112
Бәйрәм 	 116
Мәгариф. Мәктәп	  ■	119
Тыныш билгеләре	  124
Саннар	 125
Үлчәү. Авырлык үлчәүләре	 127
Озынлык үлчәүләре	 128
Сыеклык үлчәве	 129
һава торышы	 129
Төсләр	 132
Ел фасыллары	 133
Айлар	 134
Көн исемнәре	 135
Вакыт	 136
Алмашлыклар	 138
Төрекчә кеше исемнәре	 141
Кыз бала исемнәре	 141
Ир бала исемнәре	 145
Төрек һәм татар халык мәкальләре һәм әйтемнәре	 152
♦
6


КЕРЕШ СҮЗ
Төрек теле, татар теле кебек үк, төрки тел. Әмма ул
төрки телләрнең угыз группасына керә, шунлыктан татар
теле белән төрек теле арасында уртаклыклар да, аерым¬
лыклар да күп. Ничек кенә булмасын, төрек телен өйрәнү
туган телен яхшы белгән татар кешесенә татарча бел¬
мәгән милләттәшенә караганда күпкә җиңелрәк. Бу сүз¬
лек белән эш иткәндә укучы моны үзе дә яхшы төшенер.
Төрек теле Төркия жөмһүриятенең дәүләт теле. Ул
латин графикасына нигезләнгән. Гамәлдәге төрек алфа¬
виты 1.XI. 1928 елда кабул ителгән. Анда 29 хәреф бар:
Хәрефләр
Укылышы
Хәрефләр
Укылышы
А а
а
Mm
ме
В b
бә
Nn
не
С с
җе
О о
о
Çç
че
Ö ö
ә
D d
де
Р р
ne
Е е
э ә
R г
ре
F f
фе
S s
се
G g
ге
Şş
ше
йомшак ге
T t
те
Н һ
һе хе
U u
У
I i
ы
Ü ü
У
İ i
и
Vv
не
Jj
же
Yy
йе
К k
KÇ
Z z
зе
L 1
ле
7


Үзенчәлекле хәрефләргә игътибар итегез:
«Койрыклы» хәрефләр: ç—/че/ һәм ş — /ше/ авазларын
белдерә.
С хәрефе «се» дип түгел, ә «җе» дип, j хәрефе «кыска и»
/йот/ дип түгел, ә «же» дип укыла.
И һәм ы авазлары язуда үзара нокта белән генә аеры¬
ла: İ (и) — I (ы).
«Йомшак ге» бары тик сүзнең уртасында һәм азагында
кулланыла, сүз башында ул очрамый; калын сузыклар
арасында килгәндә исә бөтенләй диярлек ишетелми
(агач - ağaç, бугаз — boğaz, суык - soğuk); нечкә сузык¬
лар арасында килгәндә «кыска и» /у/ булып укыла: тегер¬
мән —Değirmen [deyirmen], ошату — beğenmek [beyen-
mek], туй -Düğün [düyünj.
Е хәрефе безнең «э» һәм «ә» авазлары уртасындагы бер
аваз буларак укыла һәм язуда икесен дә белдерә: Әл¬
финә— Elime, метр — metre.
Рус графикасындагы е, ё, я, ю хәрефләре өчен төрек
алфавитында ике хәреф кирәк була: «кыска и» /йот/ һәм
сузык авазны белдерүче хәреф. Мәсәлән: елан — yılan,
яшел — yeşil, юрган -yorgan һ. б.
Н хәрефе татар телендә кулланыла торган һ һәм х
хәрефләре кебек үк вазифалар башкара: һәр — her, хата —
hata, халык - halk.
Төрек теле агглютинатив гел һәм анда кушымчалар
ялгану тәртибе татар телендәге кебек үк: балаларыбыз¬
да — çocuk-lar-ımız-da.
Төрек телендә шулай ук.сингармонизм, ягъни сузык¬
ларның ярашу законы бар: эшчеләрдә — işçilerde, урамы¬
бызның — sokağımızın.
Сүз азагында яңгырау тартыклар саңгыраулана, төрек¬
чә сүзләр Ь, с, d, g тартыкларына бетми, алар урынына р,
ç, t, k кулланыла: җеп -ip, ат — at, агач — ağaç', туфрак —
toprak.
8


Әмма бу кагыйдәдән чыгарма бар: бер үк төрле әй¬
телешле сүзләрне язуда аеру өчен аерым очракта яңгырау
тартык та сүз азагында булырга мөмкин: ad- исем, at —
хайван, ат; od — ут, ot — үлән.
Төрек телендә басым, гадәттә, соңгы иҗеккә төшә:
уалап — ялган, yürek — йөрәк.
Рәвешләрдә исә басым, күп очракта, беренче иҗеккә
төшә: уапп — иртәгә, kışın—кышын.
Кушма сүзләрдә, гадәттә, һәр сүз үз басымын саклап
кала: babâocağı— ата йорты, karâdeniz — Кара диңгез,
kıpkırmızı кып-кызыл.
Сүз төзелеше, җөмлә төзелеше өлкәләрендә дә төрек
теле белән татар телендә уртаклыклар күн. Мәсәлән,
җөмлә кисәкләренең урнашу тәртибе бертөсле үк дияр¬
лек:
Бүген әниемнән яхшы хат—Bugün annemden güzel mek-
алдым.	tup aldım.
Бу китап практик кулланма, тагарча-төрекчә сөйләшү
өчен сүзлек буларак төзелде, шунлыктан анда горек те¬
ленең грамматикасын өйрәтү үзмаксат итеп куелмады.
Сүзлек киң катлау укучыларга адреслана. Анда төрле
ситуацияләрдә төрле темаларга әңгәмә кору өчен әзер
җөмләләр, сүзтезмәләр һәм сүзләр бирелде. Сүзлектә
шулай ук төрекчә кеше исемнәре һәм аларның татарча
тәрҗемәсе дә урын алды.
Сүзлекне төзүдә күрсәткән ярдәме өчен төрек укытучы¬
сы Мөхәррәм бәй Адыгүзәлгә үземнең чиксез рәхмәт¬
ләремне белдерәм.
Әлфинә Сибгатуллина,
филология фәннәре кандидаты.


ТАТАРЧА-ТӨРЕКЧӘ СӨЙЛӘШҮ ӨЧЕН СҮЗЛЕК
СӘЛАМЛӘШҮ С sİ-
SELAMLAŞMAK
Әссәламегаләйкем!
Selamünaleyküm!
Вәгаләйкемәссәлам!
Aleykümselam!
Исәнмесез!
Merhaba!
Хәерле иртә!
Hayırlı sabahlar!
Sabahlar hayırlı olsun!
İyi sabahlar!
Хәерле көн!
Günaydın!
Хәерле көннәр!
Hayırlı günler!
İyi günler!
Хәерле кич!
Hayırlı akşamlar!
Akşamlar hayırlı olsun!
İyi akşamlar!
Хәерле төн!
İyi geceler!
Нихәл/сез/?
Nasılsın /iz/?
Хуш килдегез!
Hoş geldiniz!
Safa geldiniz!
Хәлләрегез яхшымы?
iyi misiniz?
Эшләрегез ничек?
İşleriniz nasıl?
Сәламәтлегегез ничек?
Sihatmız nasıl?
Рәхмәт, яхшы
Teşekkür ederim, iyiyim


Авырып киттем әле
Бик яхшы түгел әле
Уртача
Бик начар
Балаларыгыз саулармы?
Тормыш иптәшегезнең
(ирегезнең,
хатыныгызның)
хәлләре ничек?
Сезне күрүемә бик шат¬
мын
Юлларың ничек булды?
Сәфәрең яхшы булдымы?
Аллага шөкер, бәла-каза-
сыз кайттың
Нинди яңалыклар бар?
Нинди хәбәрләр бар?
Исәнмесез, саумысыз, ин-
шалла, сәламәтсездер
дип беләм
Мине сорасагыз, мин дә
сау-сәламәт
Сәлам Төркиядән!
Таныш-белешләргә сәлам
тапшырыгыз
Сәлам әйтегез
Кызыгызга безнең сәлам¬
нәрне сөйләгез
Hastayım
İyi değilim
Hallice
Çok kötüyüm
Çocuklarınız nasıl?
Eşiniz
(kocanız,
hanımınız)
nasıl?
Sizi gördüğüme çok mem¬
nun oldum
Yolculuğun nasıl geçti?
Yolculuğun iyi geçti mi?
Kazasız belasız döndün
ya...
Allah’a şükürler olsun
Ne var, ne yok?
Ne haber?
Haberler nasıl?
Nasılsınız, iyi misiniz,
inşallah, sıhat ve afıyette-
sinizdir
Beni soracak olursanız, ben
de sıhat ve afiyetteyim
Türkiye’den selam!
Tanıdıklara selam söyleyi¬
niz
Selam söyleyiniz
Kızınıza bizim selamlarımı¬
zı söyleyiniz
♦
11


КОТЛАУ.
ТЕЛӘКЛӘР
Бәйрәм белән!
Бәйрәмнәр мөбарәк бул¬
сын!
Бәйрәмегез котлы бул¬
сын!
Чын күңелдән сезне Яңа
ел белән тәбриклим,
шатлыклар телим
Сезгә бәхетләр телим
Уңышлар телим
Туган көнегез белән чын
күңелдән котлыйм,
исәнлек-саулык телим
Сезнең хөрмәткә!
Рамазан /Корбан/ бәйрә¬
ме котлы булсын, чын
күңелдән сезгә эшләре¬
гездә уңышлар телим
Сезгә сәламәтлек,
шатлыклар,
исәнлек-саулык телим
Тәбрик итәм
Дуслык өчен бокал күтәрү
TEBRİK.
DİLEKLER
İyi bayramlar!
Bayramlar mübarek olsun!
Bayramınız kutlıı olsun!
Yeni yılınızı еn güzel his-
lerimle kutlarken mut¬
luluklar dilerim
Bahtınız (şansınız) açık ol¬
sun.
Başarilar dilerim
Doğum ğününüzii еn iyi
duygularımla kutlarken
esenlikler dilerim
Sizin şerefinize!
Mübarek Ramazan (Kur¬
ban) bayramınızı еn güzel
duygularımla kutlarken
işlerinizde başarilar dile¬
rim
Sizin sıhatinizi,
mutluluk,
esenlik dilerim
Tebrik ederim
Dostluk için kadeh kaldır¬
mak
12


Дуслык өчен чәкештерү
Тирән хөрмәт белән, чын
йөрәктән сәламләү
Тизрәк сәламәтләнегез!
Җиңел пар белән!
Исәнлеккә-саулыкка!
Ашыгыз тәмле булсын!
Күңелле ял итегез!
Хәерле юл!
Бәхетләр сезгә!
Барысы да яхшы булсын!
Dostluk için kadeh tokuş¬
turmak
Derin saygılarla, kalpten se¬
lamlamak
Geçmiş olsun!
Sıbatler olsun!
Afiyet olsun!
Afiyet olsun!
Allah rahatlık versin!
Hayırlı yolculuklar!
Talihiniz açık olsun!
Devletle!
TEŞEKKÜR ETMEK
Рәхмәт
Бик зур рәхмәт
Рәхмәтле булу
Мин бик рәхмәтлемен
Белмим, сезгә рәхмәтлә¬
ремне пичекләр белде¬
рим икән
Чын күңелдән рәхмәтлә¬
ремне белдерәм
Sağol/ип/
Teşekkür ederim
Çok sağol/ип/
Çok teşekkürlerim
Minnettar olmak
Müteşekkirim
Bilmiyorum, size teşekkür¬
lerimi nasıl sunayım
Bütün kalbimle teşekkür
ederim
13


Сезгә ярдәмегез өчен
(кунак итүегез өчен,
кунакчыллыгыгыз өчен,
бүләгегез өчен,
котлавыгыз өчен,
хат язуыгыз өчен)
рәхмәт
Берни түгел
Рәхмәт әйтеп, кулыгызны
кысарга рөхсәт итегез
Кулларыңнан куан, бик
яхшы булды
Мин бик канәгать
һәрберсе өчен рәхмәт
Мин сезнең алда бурычлы
Бик шатландым
Бик сөендем
Искиткеч шәп булды
Никадәр матур!
Сез нинди игътибарлы!
Size yardımınız için
(misafir perverliğiniz için,
konukseverliğiniz için,
hediyeniz için,
tebriğiniz için,
mektubunuz için)
teşekkür ederim
Bir şey değil
Bir şey yapmadım
Estağfırullah
Teşekkür edip elinizi sıkarım
Ellerine sağlik çok iyi oldu
İyi olduğuna kanaat etirdim
Her şey için teşekkür ede¬
rim
Ben de size karşılığını veri¬
rim
Çok mutlu oldum
Çok sevindim
Çok hoş oldu
Ne kadar güzel!
Beni çok düşünüyorsunuz!
❖
14


МӨРӘҖӘГАТЬ
СҮЗЛӘРЕ
Әфәнде! /зурлап эндәшү/
Ханым!
Ханымәфәнде!
Иптәш/ләр/!
Дустым!
Дуслар!
Сөекле...
Кадерле...
Хөрмәтле...
Хөрмәтле иптәшләр!
Укучылар!
Укытучым!
Остазым!
Студентлар!
Якташ!
Г ражданин!
Әни!
Әти!
Апа!
Абзый!
Абый!
Түти!
MÜRACAAT
KELİMELERİ
Beyefendi!
Bey!
Efendi!
Ağa bey!
Hanım!
Hanimefendi!
Arkadaş/lar/!
Dostum!
Dostlar!
Sevğili...
Aziz...
Hürmetli...
Saygı değer...
Sayın başkanım
Değerle arkadaşlar!
Öğrenciler!
Öğretmenim!
Hocam!
Talebeler!
Hemşehri!
Vatandaş!
Anne!
Baba!
Abla!
Abi Amca, beyamca!
Abi!
Teyze!
15


Кызый!
Кызым!
Олан!
Балам!
Туташ!
Әнисе, кара әле, нишли бу
бала!
Сөекле дустым хөрмәте¬
нә!
Кадерле кунаклар хөрмә¬
тенә!
Әй!
Әбекәем!
Гафу итегез...
Рәхим итеп...
Зинһар...
Авыр булмаса...
Kız!
Hanım kızım!
Oğlan!
Çocuğum! Yavrum!
Hanım!
Annesi, bak ne yapıyor bu
çocuk!
Sevgili dostum şerefine!
Aziz müsafırler şerefine!
Ey! Hey!
Nineciğim!
Afedersiniz...
Afediniz...
Lütfeder misiniz?
Lütfen...
Zahmet olmazsa...
ЧАКЫРУ
Рәхим итегез!
Керегез!
Үтегез, утырыгыз!
Чәй, кофе эчәсезме?
Рәхим итегез, эчегез
Мин сезне Измирның ма-
DAVET ETMEK
Buyurun!
Geçiniz!
Buyurun, geçip oturunuz!
Çay, kahve içer misiniz?
Buyurun, içiniz
Ben sizi İzmir’in güzel yer-
16


тур урыннарын карарга
чакырам
Безгә иртәгә сөйләшеп
утырырга килә аласыз¬
мы?
Сезне ресторанга
(лунапаркка,
музейга,
борынгы җирләр¬
не карарга)
чакырырга телим
Табынга рәхим итегез!
Әйдә, безгә керәбез!
Безгә дә килегез!
Тагын килегез!
Киттек!
Сезне кунакка,
туйга,
кинога,
бакчага
чакырабыз
Кайчан теләсәгез, шул ва¬
кытта килегез
Оялма, уз әйдә
Үз өеңдәге кебек хис ит
Шалтыратыгыз
Хат языгыз
Сездән хат көтеп калам
Килсәнә
Сөйлә инде
Кер инде
Мине онытма
Безне онытмагыз
lerini gezmeye davet
ediyorum
Bize yarm konuşmaya gele¬
bilir misiniz?
Sizi restoranta
(lunaparka,
müzeye,
harabelere) davet et¬
mek
istiyorum
Sofraya buyurunuz!
Haydi, bize girelim!
Bize de geliniz!
Yine geliniz!
Gidiyoruz!
Sizi misafirliğe,
düğüne,
sinemaya,
bahçeye davet
ediyoruz
Ne zaman isterseniz geliniz
Utanma, buyur geç
Kendini evindeki gibi hisset
Telefon ediniz
Mektup yazınız
Sizden mektup bekliyorum.
Gelsene
Söylesene
Girsene
Beni unutma
Bizi unutmayınız


Сау булыгыз!
Мин китәм, сезнен белән
саубуллашырга килдем
Яңадан очрашканга ка¬
дәр!
Яңадан очрашырбыз дип
ышанам
Тиздән күрешербез дип
ышанам
Иншалла, күрешербез
Тиздән күрешкәнгә хәтле!
Очрашырбыз әле!
Исән-сау калыгыз /торы¬
гыз/!
Шатлык белән китегез!
Әлвидагъ!
VEDALAŞMAK
Allah’a ısmarladık!
Ben gidiyorum, Allahı smar-
ladığma geldim
Yeniden karşılaşıncaya ka¬
dar!
Yeniden karşılaşacağımıza
inanıyorum
Çabuk görüşeceğimize ina¬
nıyorum
İnşallah, karşılaşırız
Görüşmek üzere!
Yeniden görüşelim!
Hoşça kalınız!
Güle güle gidiniz!
Elveda!
Ф
18


СОРАУЛАР
Кем?
Ни?
Нәрсә?
Ничек?
Нинди?
Кайсы?
Кайда?
Кая?
Нигә?
Ни өчен?
Күпме?
Ничә?
Ничәнче?
Кем белән?
Кемнәр белән?
Кайдан?
SORULAR (SUALLER)
Kim?
Ne?
Ne?
Nasıl?
Hangi?
Hangi?
Nerede?
Nereye?
Neye?
Niçin?
Kaç?
Kaç?
Kaçınçı?
Kiminle?
Kimlerle?
Nereden?
♦
19


РИЗАЛЫК. d
TASDİK.
ONAY
РАСЛАУ
Әйе
Evet
Әйе, шулай
Evet, öyle
Дөрес
Doğru
Нәкъ үзе
Tastamam
Дөп-дөрес
Dosdoğru
Ярый
Tamam
Табигый
Peki
Tabi
Әлбәттә
Elbet, elbette
Шиксез
Şüphesiz
Сез хаклы
Haklısınız
Мөмкин
Mümkün
Яхшы
İyi
Бик яхшы
Çok iyi
Каршы түгел
Karşi değilim
Риза
Razıyım
Рәхәтләнеп
Rahat rahat (gelirim)
Мотлака
Mutlaka, mutlak
Телим
İstiyorum
Раслыйм
Rastlıyorum
Рас килә
Rast gele
Баш өсте
Başüstüne
Әһә, ыһы
Ha
Ярар, яхшы
Hayhay
20


РИЗА БУЛМАУ, 1 Л
ИНКАРЬ ИТҮ
Юк-
Юк, алай түгел
Дөрес түгел
Ялгыш
Сез ялгышасыз
Мөмкин түгел
Кирәкми
Бу мөмкин түгел
Бу мөмкин хәл түгел
Белмим
Теләмим
Бу эшне эшләү мөмкин
түгел
Кызганыч, булмый
Бик кызганыч, ләкин мин
булдыра алмыйм
Бер вакытта да!
Юк, һич булмый!
Кызганычка каршы...
Җитте, булды!
Буш сүз, гайбәт!
Товарны кире кабул игеп
булмый
Насыйп булмады
П	TASDİK ETMEZLİK.
3,	RAZI OLMAZLIK
Hayır
Hayır, öyle değil
Doğru değil
Yalnış
Yaînışsınız
Mümkün değil
Gerek değil
Lazım değil
Mümkünat yok
Buna imkan yok
Bilmiyorum
İstemiyorum
Bu işin yapılması mümkün
değil
Ne yazik ki, olamaz
Ne yazık ki, ben öyle yapa¬
mam
Hiç bir zaman!
Katiyyen!
Hiç bir şekilde!
Asla!
Maalesef...
Kafi!
Laf. Yalan!
Malın geri çevrilmesi müm¬
kün değil
Kısmet olmadı


ГАФУ
ҮГЕНҮ.
КАЙГЫ
УРТАКЛАШУ
Г а фу итегез!
Зинһар, кичерегез
Гафу үтенәм
Гафу итегез, мин ялгыш
аңладым
Сезнең алда мин гаепле.
Хат язмавым өчен,
шалтыратмавым өчен,
вакытында килмәвем
өчен,
соңарганым өчен,
тәбрикләми калуым
өчен
кичерегез
Г афу итегез, эшем күп
Зарар юк
Борчылмагыз
Аһ, кызганыч!
Гафу итегез, нәрсә диде¬
гез?
Гаеп итмәгез
Ачуланмагыз
Мин бик гаепле
Щй	AF.	ÖZÜR
ШЧ	DİLEMEK.
TİL	ÜZÜNTÜ
BİLDİRMEK
Affedersiniz!
Pardon!
Lütfen, aÇ/ediniz
Affmızı dilerim
Affedersiniz, ben yalnış an¬
ladım
Size karşı çok mahcubum
Mektup gönderemediğini
için,
telefon edemediğim için,
vaktinde yetişemediğim
için,
geciktiğim için,
tebrik edemediğim için
affedersiniz
Affedersiniz, işlerim çok
Zararı yok
Zahmet etmeyin
Eyvah!
Efendim...
Kusura bakmayın
Kusurumuza bakmayınız
Kusurum çoktur
22


Мин гаепле түгел
Гaerı миндә түгел
Сезнең гаебегез юк
Үзегезне кулга алыгыз
Пессимист булмагыз, бар
да яхшы булыр
Бер дә кайгырма
Кайгыгызны уртаклашам
Синең кайгың — безнең
кайгы
Үз-үзеңне бетермә, чирлә¬
рсең
Син бу турыда оныт
Күңелсезлекләр турында
уйлама
Кәефегез кырылмасын
Бер нишләп булмый
Башың сау булсын
Бәхетсезлек
Әниегезнең үлү хәбәрен
ишеттем, кайгыгызны
уртаклашам
Моңа бик кайгырдым
Мине кичерегез, сезнең
белән бара алмыйм
Benim kabahatim yoktur
Kabahat bende değil
Sizin hatanız yok
Kendinize geliniz
Kötümser olmayınız. Her
şey iyiye gidecek
Hiç üzülme
Teselli ediyorum
Sizin üzüntünüz bizim üz-
üntümüzdür
Kendini sakın, hasta olur¬
sun
Sen bu kötü işi unut
Kötü işi akima getirme ar¬
tık
Sizin keyifiniz kırılmasın
Elden bir şey gelmiyor
Başın sağ olsun
Kör talih
Kötü talih
Annenizin ölümünü büyük
bir teessürle öğrenmiş bu¬
lunuyorum
Buna çok teessüf ettim
Beni bağışlayız sizinle gele¬
mem
Ф
23


ТАНЫШУ
Сезнең белән танышырга
телим
Мине бу кеше белән таны¬
штыр әле
Үзем белән таныштырыр¬
га рөхсәт итегез
Минем исемем,
фамилиям
Сезнең исемегез,
фамилиягез?
Миңа исем белән генә дә¬
шегез
Сез танышмы?
Юк, без таныш түгел
Әйе, без таныш
Без бер-беребезне яхшы
беләбез
Безне Хөсәен бәй Адыгү-
зәл белән Әнкарада
симпозиумда таныш¬
тырдылар
Мин сезне таныштырыйм
Мин сезнең хезмәтләре¬
гезне яхшы беләм
Сезнең белән күптән та¬
нышырга теләгән идем
TANİŞMA
Sizin ile tanışmak istiyorum
Beni bu kişiyle tamştırsana
İzin verirseniz kendimi tanı¬
tayım
Benim adım,
soyadım
Sizin adınız,
soyadınız?
Bana adımla hitap ediniz
Siz tanişıyor musunuz?
Hayır, biz tanışmıyoruz
Evet, biz tanışırıyoruz
Biz birbirimizi iyi tanırız
Bizi Hüseyin bey Adıgüzel
ile Ankarada simpoziy-
umda tanıştırdılar
Ben sizi tanıştırayım
Ben sizin çalışmalarınızı iyi
bilirim
Ben sizin ile daha önce ta¬
nışmak isterdim
24


Мин сезнең хакта профес¬
сор... дан күп ишеттем
Сезнең белән сөйләшүемә
бик шат булдым
Сезнең белән тагын очра¬
шырбыз дип өмет итеп
калам
Сезнең белән киләсе ел
Измирда тюркологик
семинарда очрашырбыз
дип өмет итәм
Гафу итегез, сез профес¬
сор Әхмәт Үзханмы?
Мин — профессор Вәлиев,
Татарстаннан
Мин — доктор	Г алиев,
Татарстан Фәннәр Ака¬
демиясеннән
Минем коллегам — док¬
тор Садыйков
Сез профессор ...ны белә¬
сезме?
Мин профессор... белән
танышырга телим
Зинһар, бу хатны профес¬
сор ...гә тапшыра ал¬
массызмы?
Әйе, бирә (тапшыра) алам
Сезнең бу йомышыгызны
рәхәтләнеп үтим
Кызганыч, әмма бирә ал¬
мыйм
Ben sizin hakkınızda Pro-
fessor ...dan çok işittim
Sizin iie konuştuğuma çok
memnun oldum
Sizin ile tekrar görüşmeyi
ümit ediyorum
Sizin ile gelecek yılda İz¬
mir’deki türkolojik sem-
inarda görüşmeyi ümit
ediyorum
Affedersiniz, siz Professor
Ahmet Özhan mısınız?
Ben — Professor Valiyev,
Tataristan’dan
Ben— doktor Aliyev Tata-
ristan İlimler Akademi’-
sinden
Benim arkadaşım — doktor
Sadi kov
Siz Professor ...ı tanırmısı-
mz?
Ben Professor ... ile tanış¬
mak istiyorum
Lütfen, bu mektubu Profes¬
sor ...e verebilir misiniz?
Evet, verebilirim
Sizin için bu işi yaptığıma
memnun olurum.
Ne yazık ki, veremiyeceğim
Özür dilerim, veremiyece¬
ğim
25


Бик кызганыч ки, бирергә
мөмкинлегем юк
Мин сезне Татарстанда
булачак симпозиумга
чакырырга телим
Сезне тәкъдим итә алам¬
мы?
Сезне тагын кайчан күре¬
рмен икән?
Зинһар, бу хакта профес¬
сор ...гә сөйләгезче
Сез кайсы дәүләттән кил¬
дегез?
Сезне өегезгә кадәр оза¬
тып куярга мөмкинме?
Коллегаларга сәлам тап¬
шырыгыз
Баш өсте, вәгаләйкемәс¬
сәлам
Ne yazık ki, vermeye imka¬
nım yok
Ben sizi Tataristan’daki
simpozyuma davet etmek
istiyorum
Sizi takdim edebilir miyim?
Sizi tekrar ne zaman görebi¬
lirim?
Lütfen, bu hususta Profes¬
sor ...a söyleyebilir misi¬
niz
Siz hanği devletten geldiniz?
Sizi evinize kadar götürebi¬
lir miyim?
Arkadaşlara selam söyleyi¬
niz.
Baş üstüne. Aleykümselam
МАКТАУ СҮЗЛӘРЕ
Сез шундый чибәр!
Нинди яшь сез!
Сез нинди яхшы!
KOMPLİMAN
Ne kadar güzelsiniz
Ne kadar yakışıklısınız!
Ne kadar gençsiniz
Ne kadar iyisiniz
26


Сезгә кыска чәч бик киле¬
шә
Сезгә бу кофта
(кием,
галстук,
күлмәк,
аяк киеме,
күзлек)
килешә
Сез мода буенча киенә бе¬
ләсез
Сезнең күзләрегез матур
Сезнең характерыгыз ях¬
шы
Сезнең зәвыгыгызга хәй¬
ран калам
Сез төрекчә бик яхшы
сөйләшәсез
Сез матур биисез
Сезнең балаларыгыз бик
матур!
Сезнең кызыгыз нинди
сөйкемле!
Сез пианинода яхшы уй¬
ныйсыз!
Сез һаман элеккечә яшь!
Сезгә үз яшегезне биреп
булмый!
Сезнең эшләгән эшләре¬
гез шулкадәр яхшы ки,
исем китте
Без сезне бик яраттык
Size kısa saç çok yakışıyor
Size bu kazak
(elbise,
kravat (boyun bağ),
gömlek,
ayakkabı,
gözlük)
çok yakışıyor
Siz çok modern giyiniyor¬
sunuz
Sizin gözleriniz çok güzel
Sizin karekteriniz çok iyi
Siz karakterli bir kişisiniz
Sizin zevkinize hayranım
Siz Türkçe’yi çok iyi konu¬
şuyorsunuz
Siz çok iyi oynuyorsunuz
Sizin çok güzel çocuklarınız
var!
Sizin kızınız çok iyi!
Siz piyanoyu çok iyi çalıy¬
orsunuz!
Önceki gördügüm kadar
gençsiniz!
Yaşınızı göstermiyorsunuz!
Sizin yaptığınız işler o ka¬
dar güzel ki, hayranlığımı
gizleyemedim
Biz sizi çok sevdik
27


Рәхмәт, сез бик нәзәкатъ-
ле
Нинди матур күренеш!
Афәрин!
Браво!
Гаҗәп хәл!
Хәйран калу
Хисләнү
Тойгыландым
Г аҗәпләндем
Эсселе-суыклы булдым
Сез бик фидакарь
Сез бик мәрхәмәтлесез
Машалла!
Искиткеч!
Тәэсир итү
Teşekkür ederim. Çok na¬
ziksiniz
Çok güzel manzara!
Aferin!
Bravo!
Acaba!
Hayran kalmak
Hislenmek
Duygulandım
Şaşırdım
Donup kaldım
Çok fedakarsınız
Çok kibarsınız
Maşallah!
Pekala!
İntiba bırakçıak
ТЕЛЕФОННАН
СӨЙЛӘШҮ
Алло!
Бу Әхмәт бәйме?
Әйе, мин Әхмәт, сезне
тыңлыйм
Сез кем?
TELEFON İLE
GÖRÜŞME
Alo!
Ahmet beyle mi görüşüyo¬
rum?
Evet, ben Ahmet, sizi din¬
liyorum
Siz kimsiniz?
28


Мин кем белән сөйлә¬
шәм?
Шушы номерлы телефон¬
мы?
Әйе, рәхим итегез
Юк, сез ялгышкансыз
Фәридә ханымны телефо¬
нга чакырырга мөмкин¬
ме?
Бер минут, хәзер чакырам
Бераз көтегез, хәзер чакы¬
рам
Бер сәгатьтән шалтыра¬
тыгыз, әле килеп җит¬
мәде
Яңа гына чыгып китте
Ул монда юк
Фәридә ханым, сезгә шал¬
тыраттылар
Кем икәнен әйттеме?
Сезгә институттан шал¬
тыраттылар
Мин нәшрияттан шалты¬
ратам
Сезнең белән мөдир сөй¬
ләшәчәк
Уникенче бүлмә белән то¬
таштырыгыз әле
Бер секунд, әфәнде
Көтегез, трубканы куйма¬
гыз
Каян шалтыраталар?
Kiminle görüşüyorum?
Şu no lu telefon mu?
Evet, buyurun
Hayır, yalnış numara
Feride hanımı telefona çağır¬
manız mümkün mü?
Bir dakika, hemen çağırıyo¬
rum
Bir az beklerseniz, çağırıyo¬
rum
Bir saat sonra ararsanız, çün-
ki henüz gelmediler
Biraz evvel çıktı
O burada yok
Feride hanım, sizi telefondan
aradılar
Kim olduğu söyledi mi?
Sizi Enstitü’den arıyorlar
Ben matbaadan arıyorum
Sizinle Müdiir bey görüşmek
istiyor
On iki no lu odayı bağlar
mısınız
Bir saniye, efendim
Bekleyeniz, kapatmayınız
Orası neresi?
29


Кем белән сөйләшү бәхе¬
тенә ирештем?
Сәлам, Хөсәен, бу мин-
Гали
Тавышыңнан танымадым
Мин сине тавышыңнан
таныдым
Сиңа берәр нәрсә кирәк¬
миме?
Юк, берни дә теләмим
Сезнең телефоннан сөйлә¬
шергә мөмкинме?
Трубканы куям
Трубканы куегыз
Ханым (әфәнде), сезне те¬
лефонга
Шалтырату
Шәһәрара телефон
Милләтара телефон
Kiminle müşerref oluyorum?
Merhaba, Hüseyin, ben —
Ali
Sesini tanıyamadım (alama¬
dım)
Ben seni sesinden tamdım
Bir şey ister misiniz?
Hayır, istemem
Telefonunuzu kullanabilir
miyim?
Kapatıyorum (öptüm)
Telefonu kapatın
Hanım /bey/, sizi telefona
(çağırıyorlar)
Telefon açmak (etmek)
Şehirler arası telefon
Milletler arası telefon
ШӘХЕС ТУРЫНДА i
МӘГЪЛҮМАТЛАР 4
Исемегез ничек?
Минем исемем Әхмәт
Әтиегезнең исеме (отчест¬
во) ничек?
BİR KİŞİ(ŞAHIS)
HAKKINDA BİLGİLER
Adınız (isminiz) nedir?
Benim adım (ismim) Ah¬
met’tir
Babanızın adı nedir?
30


Әтиемнең исеме Гали
Фамилиягез ничек?
Фамилиям Акмаз
Туган елыгыз кайчан?
Туган елым 1950 ел
Туган җирегез?
Туган җирем
Тургутлу
Профессиягез?
Профессиям — арматур-
чы
Кайсы уку йортын тәмам¬
ладыгыз?
Профтехучилище бетер¬
дем
Гаилә хәлегез нинди?
Өйләнгән
Балаларыгыз бармы?
Ике кызым бар
Кызларыгыз мәктәпкә
йөриме?
Берсе 10 нчы сыйныфта,
икенчесе 5 нче сыйныф¬
та. укый
Армиядә булдыгызмы?
Әйе, хезмәт иттем
Мин буйдак (өйләнмәгән,
кияүгә чыкмаган)
Сезгә ничә яшь?
Мин 41 яшемдә
Туган көнегез?
Минем туган көнем 1 май¬
да
Babamın adı Ali’dir
Soy adınız nedir?
Soy adım Akmaz’dır
Doğum yılınız kaçtır?
Doğum yılım 1950 dir
Doğum yeriniz neresidir?
Doğum yerim
Turgutlu’dur
Mesleğiniz nedir?
Mesleğim soğuk demirci’dir
Hangi okulu bitirdiniz?
Endüstri meslek lisesi
Medeni haliniz nedir?
Evliyim
Çocuklarınız var mı?
İki tane kızım var
Kızlarınız okula gidiyorlar
mı?
Bir tanesi lise II sınıf, diğeri
ilkokul 5 sınıfta okuyor
Askerliğinizi yaptınız mı?
Evet, askerliğimi yaptım
Ben bekarım
Kaç yaşmızdasmız?
Ben 41 yaşımdayım
Doğum gününüz?
Benim doğum günüm Mayıs-
nın biridir
31


Минем туган көнем 22 фе¬
враль
Адресыгыз ничек?
Минем адресым: Тургут-
лы шәһәре, Егетләр
мәхәлләсе, Алтын ура¬
мы, өй номеры 4, икен¬
че кат
Кызларыгыз (улларыгыз)
ничә яшендә?
Олы кызым 16, кече кы¬
зым 10 яшендә
Бер айдан улыма 17 яшь
тула
Мин сездән дүрт яшькә
олы
Мин сездән алты яшь кече
Без сезнең белән яшьтәш¬
ләр
Без сезнең белән бер елны
туган
Мин сездән картрак (яшь¬
рәк)
Әхмәт абзый җитмеш
яшькә кадәр яшәде
Мин сезгә карый бик яшь
Мин сездән бик карт
Сез ничә яшегездә өйлән¬
дегез?
Мин 22 яшемдә өйләндем
Сез ничә ел элек өйләнде¬
гез?
Мин 15 ел элек өйләндем
Benim doğum günüm Yirmi
iki şubattır
Adresiniz nasıldır?
Benim adresim: Yiğitler Ma¬
hallesi, Altın sokak, kat II,
NO 4, Turgutlu’dur
Kızlarınız (oğlanlarınız) kaç
yaşında?
Büyük kızım 16, küçük kızım
10 yaşındadır
Oğlum bir ау sonra onyedi
yaşma basıyor
Ben sizden 4 yaş büyüğüm
Ben sizden 6 yaş küçüğüm
Biz sizin ile yaşıtız
Biz sizin ile akranız
Ben sizden büyüğüm (küçü¬
ğüm)
Ahmet amca yetmiş yaşma
kadar yaşadı
Ben sizden daha gencim
Ben sizden daha ihtiyarım
Siz kaç yaşınızda evlendiniz?
Ben 22 yaşımda evlendim
Siz kaç yıl önce evlendiniz?
Ben 15 yıl önce evlendim
32


Сез кайчан өйләндегез
(кияүгә бардыгыз)?
Мин күптән өйләндем
(кияүгә бардым)
Узган ел өйләндем (кияү¬
гә бардым)
Сезнең семьягыз бармы?
Әйе, семьям бар (юк)
Гаиләгез зурмы?
Минем гаиләм зур (түгел)
Г аиләгездә ничә кеше
бар?
Безнең гаиләдә 10 кеше
бар
Балаларыгыз улмы, кыз¬
мы?
Минем балаларым бер
кыз, бер малай
Кызыгыз зурмы, малае¬
гызмы?
Улым кызымнан зуррак
Бу бала сезнекеме?
Әйе (юк), минеке (түгел)
Балагыз ничә яшендә?
Балагызның исеме ничек?
Бу хатын сезнең хатыны¬
гызмы?
Әйе (юк), хатыным (тү¬
гел)
Бу минем ирем
Хатыныгыз кайда эшли?
Эшләми (хуҗабикә)
Siz ne zaman evlendiniz?
Ben çok önce evlendim.
Geçen yıl evlendim
Sizin aileniz var mı?
Evet, ailem var /yok/
Sizin aileniz geniş mi
Benim ailem geniştir /değil¬
dir/
Ailenizde kaç kişi var?
Benim ailemde on kişi vardır
Çocuklarınız erkek mi, kız
mı?
Benim çocuklarım bir erkek,
bir kiz
Kızınız mı, yoksa oğlunuz
mu büyük?
Oğlum kızımdan büyüktür
Bu çocuk sizin mi?
Evet /hayır/ benim /değil/
Çocuğunuz kaç yaşındadır?
Çocuğunuzun adı nedir?
Bu kadın sizin hanımınız mı?
Evet(hayır) hamınım (değil).
Bu benim kocam
Hanımınız ne iş yapıyor?
Çalışmıyor (ev hanımı)
2 A-362.
33


Фабрикада эшли
Секретарь булып эшли
Ирегез ни эштә эшли?
Хезмәткәр
Бабагыз нинди эштә?
Пенсионер
Сез гаиләлеме?
Иптәшемнән аерылдым
Тол
Бу ир кеше кем?
Бу — әтием,
бабам
Әтиеңнең исеме ничек?
Туганыңның исеме ничек?
Абыең бармы?
Апаң бармы?
Мәктәпкә йөрисеңме әле?
Синең дусларың кемнәр?
Мәктәптә ничәнче клас¬
ста укыйсың?
Үскәч кем булырга тели¬
сең?
Минем туганнарым юк
Ул — ятим
Сезнең кыз туганнарыгыз
бармы?
Минем апам бар
Ул кайда яши?
Fabrikada çalışıyor
Sekretarlik yapıyor
Kocanız ne iş yapıyor?
Memur
Dedeniz ne iş yapıyor?
Emekli
Siz evli misiniz?
Eşimden ayrıldım
Dul
Bu erkek kiminiz?
Bu—babam,
dedem
Babanın adı ne?
Kardeşinin adi ne?
Abin var mı?
Ablan var mı?
Okula gidiyor musun?
Arkadaşların kimlerdir?
Okulun kaçıncı sınıfında
okuyorsun?
İleriki yıllarda ne olmak is¬
tersen?
Benim kardeşlerim yok
O kimsesizdir
Sizin kız kardeşleriniz var
mı?
Benim ablam var
O nerede yaşıyor?
♦
34


ТУГАНЛЫК
Ц IV
(М&Р AKRABALIK
v 6*\b MUNASABETLERİ
МӨНӘСӘБӘТЛӘРЕ
Абзый
amca
абый
abi
аерылышу
eşini boşamak
апа
abla
ата-ана
anne-baba
бабай
dede
бала
çocuk
бала туу
coçuk doğmak
балам
yavrum
балдыз
baldız
баҗа
bacanak
бертуган
kardeş
бертуганның баласы
yeğen
бирнә
çeyiz
буйдак
bekar
гаилә
aile
гомер юлдашы
ömör yoldaşı
дәү әни
baba anne, anne anne
дәү әти
dede
игез
ikiz
ир
koca
ир белән хатын
Eş
ир-туган
erkek kardeş
кан кардәш
kan kardeş
каенана, әби
kaynana
2*.
35


каената, бабай
kaynata
кайниш
kayınbirader
кардәш
kardeş
кече туган
küçük kardeş
килен
gelin
килендәшләр
elti
кияү
güvey, damat
кияүгә чыгу
kocaya varmak
кияүгә чыкмаган кыз
bekar
кода, кодагый
dünür
кыз
kız
кызым
kızım
кыз-егетнең дус булып йө-
flört
рүе
кәләш
gelin
никах
nikah
онык
torun
сөт кардәш
sütkardeşi
сүз бирешү
söz kesme
ТОЛ Ир
dul erkek
тол хатын
dul hanım
тормыш иптәше
eş
туган
kardeş
туган-тумача
akraba
туй
düğün
улым
oğlum
хатын
hatun
ярәшкән
nişanlı
ярәшү
nişanlanmak
ЯТИМ
kimsesiz
яучы
dünürcü
әби
nine
әни
anne
36


әнинең абыйсы
әнинең апасы
әти
әтинең абыйсы
әтинең апасы
өйләнү
өйләндерү
җиңги
җизни
үги абый
үги ана
үги ата
үги бала
үги кыз
үги малай
үксез
dayı
teyze
baba
amca
hala
evlenmek
evlendirmek
yeıığe
enişte
üvey kardeş (abi)
analık (üvey anne)
üvey baba
üvey evlat
üvey kiz
üvey oğlan
Öksüz
АДРЕС
Сез кайсы өлкәдә тора¬
сыз?
Сез кайда тугансыз?
Мин Истамбуллы
Мин Истамбулда яшим
3 (Ц_,
J j^yp у РАМ
з
j
Ъ
! I
1	Г~
ADRES
Siz hanği vilayette yaşıyor-
sunyz?
Siz hanği vilayette doğdu¬
nuz?
Ben İstanbul’luyum
Ben İstanbul'da oturuyo¬
rum
37


Минем балачагым шунда
үтте
Мин күптән Истамбулдан
Бурсага күчеп килдем
Хәзер Бурсада яшим
Мин бу шәһәр кешесе
Сез бу шәһәрдә яшисез¬
ме?
Юк, мин бу шәһәргә ку¬
нак булып кына килдем
Юк, мин бу шәһәргә эш
белән (командировкага)
килдем
Сез кайсы шәһәрдән мон¬
да килдегез?
Мин бу шәһәргә Измир-
дан килдем
Монда озак торасызмы?
Мин монда бер атна тор¬
дым
Сез кайсы отельдә (кунак¬
ханәдә) яшисез?
Мин «Бристоль» отелендә
торам
Сез шәһәрнең кайсы райо¬
нында,
проспектында,
урамында торасыз?
Сез кайсы йортта тора¬
сыз?
Çocukluğum orada geçti
Ben yıllar önce İstanbul'dan
Bursa’ya taşındım
Şimdi Bursa’da oturuyo¬
rum
Ben bu şehrin insanıyım
Siz bu şehirde mi yaşıyor¬
sunuz?
Hayır, ben bu şehirde
miisafır geldim
Hayır, ben bu şehire iş yap¬
mak için geldim
Siz hanği şehirden buraya
geldiniz?
Ben bu şehire İzmir’den gel¬
dim.
Siz burada çok mu ka¬
lacaksınız?
Ben burada bir hafta kal¬
dım
Siz hanği otelde kalıyorsu¬
nuz?
Ben «Bristol» otelde kalıyo¬
rum
Siz hangi semtte,
caddede,
sokakta oturuyorsu¬
nuz?
Siz hangi apartmanda otu¬
ruyorsunuz?
38


Сез кайсы квартирада то¬
расыз?
Бу үзегезнең өегезме?
Юк, мин кешедә кварти¬
рада торам
Сез кайсы яктан?
бүлмә
бульвар
кат
микрорайон
проспект
өй
этаж
МИЛЛӘТ	*№
Сез кайсы милләттән?
Мин татар
төрек
рус
башкорт
казакъ
Бу кеше кайсы телдә сөй¬
ләшә?
Минем дустым — эстон
Сез русмы?
абазин
Kaçıncı dairede oturuyor¬
sunuz?
Oturduğunuz ev sizin mi?
Hayır, ben kira ile oturuyo¬
rum
Siz nerelisiniz?
oda
bulvar
kat
semt
cadde
ev, apartman
kat
MİLLET
Siz hanği millettensiniz?
Ben Tatar’ım
Türk’üm
Rus’um
Başkurd’um
Kazak’ım
Bu adam nece konuşuyor?
Benim dostum — Estonyalı
Siz Rus musunuz?
Abaza
39


абхаз
австралияле
австрияле
азиат
азәрбәйҗан
албан
америкалы
аргентиналы
африкалы
белорус
бельгияле
бирмалы
болгар
бразилияле
венгр
вьетнамлы
гарәп
голландияле
грек
грузин
дагестанлы
данияле
доминиканлы
еврей, яһүд
европалы
индеец
инглиз
ираклы
иранлы
испанияле
италияле
йәмәнле
канадалы
Abhaz
AvustralyalI
AvusturyalI
Asyalı
Azerbaycan?!
Arnavut
Amerikalı
Arjantilı
Afrikalı
Belorus
Belçikalı
Birmanyalı
Bulgar
Brezilyalı
Macar
Vietnamlı
Агар
Holandalı
Rum, Yunanlı
Gürcü
Dağıstanlı
DanimarkalI
Dominikanlı
Yahudi, Israel
Avrupalı
Hintli
Ingiliz
Iraklı
Iranlı
Ispanyol
İtalyan
Yemenli
Kanadalı


кореялы
кубалы
кытай
көрд
лезгин
ливияле
литвалы
Люксембурглы
мексикалы
мисырлы
молдаван
монгол
негр
норвегияле
немец
панамалы
поляк
португалияле
румын
рус, урыс
сирияле
славян
словак
словен
согуд гарәбстанлы
татар
тунислы
төрек
төрекмән
уйгур
украин
фин
француз
Koreli
Kubalı
Çinli
Kürt
i .ezgi
Libyah
Litvanyalı
Lüksemburglu
Meksikalı
Mısırlı
MoldavyalI
Moğol
Zinci
Norveçli
Alman
Panamalı
Polonyalı
Portekizli
RomanyalI, Rumen
Rus
Suriyeli
İslav
İslov
İsloven
Suudi ArabistanlI
Tatar
Tunuslu
Türk
Türkmen
Uygur
Ukraynah
Fin
Fransız
41


черкес	Çerkez
чех	Çek
чилилы	Şilili
чит ил кешесе	Ecnebi
швед	İsveçli
швейцарияле	İsviçreli
эстон	Estonyalı
югослав	Yugoslav
япон	Yapon
әрмән	Ermeni
әфганлы	Afganlı
үзбәк	Özbek
ПРОФЕССИЯ.
ЭШ УРЫНЫ
Профессиягез нинди?
Кайсы профессия кешесе
сез?
Сезнең белгечлегегез нин¬
ди?
Кем булып эшлисез?
Минем профессия—укы¬
тучы
М инем профессиям — ад¬
вокат
автозаправщик
MESLEK.
ÇALIŞMA YERİ
Mesleğiniz nedir?
Hangi meslek ile uğraşıyor¬
sunuz?
Sizin ihtisasınız nedir?
İşiniz nedir?
Benim mesleğim öğretmen¬
liktir
Benim mesleğim avukatlık¬
tır
benzinci
42


авыл советы рәисе
аптекарь
артист
археолог
ассистент
астроном
аяк киемнәре чистартучы
бакчачы
бакырчы
балалар врачы, педиатр
балет артисты
балерина
балыкчы
банкир
барабанчы
белгеч
биолог
бухгалтер
буяучы
видеокамерачы
ветеринар
врач, табиб
галим
географ
геолог
гинеколог
депутат
диктор
дин әһеле
диңгезче
доцент
егерь
журналист
muhtar
eczacı
aktör
arkeolog
asistan
astronom
boyacı
bahçeci
bakır maden işçisi
çocuk doktoru
balet
balerin
balıkçı
banker
trampetçi
bilim adamı
biyolog
muhasebeci
boyacı
kamereman
veteriner, baytar
tabib
alim
coğrafyacı
giyolog
kadın doktoru
millet vekili
spiker
ruhani
denizci
doçent
orman memürü
gazeteci
43


зоолог
игенче
икмәк пешерүче
илче
имам
итекче
ит сатучы
йөк ташучы
йөкче
каравылчы
кебабчы
кер юучы
кинорежиссер
китап сатучы
китапханәче
композитор
кондитер
кондуктор
космонавт
кошчы
көтүче
күз врачы
лаборант
лингвист
маляр
мамык игүче
манекенщица
мануфактурачы
мастер
математик
машинист
металлург
механик
zoolog
rençber
fırıncı
elçi
imam
ayakkabıcı
kasap
hamal
hamal
bekçi
kebapçı
çamaşırcı
sinemacı rejisör
kitapçı
kırtasiyeci
şef, mayestro
pastahaneci
kondöktör
astronot, feza adami
koşçı
çoban
gözcü, göz doktoru
laburent
dilçi
boyacı, badanacı
ziraatci, pamukçu
manken
manifaturacı
usta
matimatikçi
makinist
demir maden işçisi
oto tamircisi
44


мехчы
kürkçü
милиционер
polis
министр
bakan
моряк
tayfa
музыкант
saz sanatçısı
мулла
molla
мөдир
müdür
нефтьче
petrolcü
ортопед
ortopedici
оста
usta
официант
garson
очучы
pilot
парикмахер
kuaför
парикмахер (хатын-кыз¬
bayanlar kuaföru
лар өчен)
педагог
pedagog
поселок советы рәисе
kaymakam
почтальон
postacı
президент
cumhurbaşkanı
премьер-министр
baş bakan
профессор
profesör
режиссер
rejisör
рәис
reis
рәссам
ressam
С*Щ2Ы
marketçi
секретарь
baş katip
скульптор
heykeltraş
социолог
sosyolog
спортсмен
sporcu
стоматолог
diş tabibi
стюардесса
hostes
сугышчы, солдат
asker
судья
hakim
45


сценарист
сыер савучы
сәркатип
сәүдәгәр
тарихчы
терапевт
тимерче
тимер юлчы
тирече
тюрколог
тәрҗемәче
төзүче
төзүче-архитектор
укытучы
умартачы
урам себерүче
урманчы
физик
физиолог
филолог
философ
фотограф
хезмәтче
химик
хирург
чик сакчысы
чәчәкләр үстерүче
чәй игүче
шагыйрь
шахтер
шофер
шәфкать туташы
шәһәр мэры
senarist
sütçü
katip
ticaretçi, tüccar
tarihçi
hariciyeci, dahiliyeci
demirci
demir yolu işçisi
derici
türkolog
tercüman
İnşaatçı
mimar
öğretmen
balcı
çöpçü
orman işçisi
fizikçi
fizyolog
filolog
felezof
fotoğrafçı
hadim, hadime, hizmetçi
kemik
cerrah
sınır askeri
çiçekçi
çay üreticisi
şair
madenci
şoför
hemşire
vali
46


электрик
экономист
экскурсовод
этнограф
ювелир
юрист
язучы
әдип
әдәбиятчы
өй хуҗасы (хуҗабикә)
җитәкче
җырчы
һөнәрче
Сез кайда эшлисез?
Мин шифаханәдә эшлим
Эш урыныгыз кайда?
автобус
автовокзал
аэропорт
бакалея
бакча
банк
басу
грузовик
загс
завод
институт
ипи заводы
ит комбинаты
казино
кинотеатр
ломбард
elektrikçi
ekonomist
rehber
etnograf
kuyumcu
hokukçu
yazar
edib
edebiyatçı
ev sahibi, ev hanımı
idareci
şarkıcı
esnaf
Siz nerede çalışıyorsunuz?
Ben hastahanede çalışıyo¬
rum
Çalıştığınız yer neresidir?
otobüs
garaj, terminal
hava alanı
tekel, bakkal
bahçe
banka
tarla
kamyon
nüfus dairesi
fabrika
enstitü
fırın
mezbahane
gazino
sinema
icra idaresi
47


лунапарк
lunapark
магазин
market, mağaza, dükkan
музей
müze
мәктәп
okul, mektep
мәчет
cami
нотариус
tapu-sicil dairesi
нәшрият
matbaa
пароход
gemi
поезд
tren
порт
liman
радио
radyo
редакция
matbaa
ресторан
restorant, lokanta
самолет
uçak
станция
istasyon
такси
taksi
телевидение
televizyon
төрмә
ceza evi, hapishane
урман
orman
чәйханә
çayhane
шахта
maden
шәһәр советы
belediye
юл
yol
♦
48


КУНАКХАНӘ.
ОТЕЛЬ
Бер кешелек бүлмәләр ба¬
рмы?
Бу яхшы отельме?
Әйе, биш йолдызлы
Отельдә душ бармы?
Отельнең рестораны кай¬
да икән?
Беренче катта сул тараф¬
та
Ресторан сәгать ничәдән
ничәгә эшли?
Бүлмәдә телевизор һәм
радио бармы?
Отельдә музыка бармы?
Чемоданнарымны бүлмә¬
мә хезмәтче кигерә
алырмы?
Ике кешелек бүлмәгез
кыйммәтме?
Сезнең отельдә бер атна¬
лап торачакмын
Миңа тәрәзәсе дингезгә
караган бүлмә кирәк
Bir kişilik odanız var mı?
Bu otel güzel mi?
Evet beş yıldızlıdır
Otelde duş var mı?
Otelin restorantı nerede?
Birinci katta sol tarafta
Otelin restorantı hangi saat¬
lerde çalışır?
Odada televizyon ve radyo
var mı?
Otelde müzik var mı?
Eşyalarımı odama komi ge¬
tirebilir mi?
İki kişilik odanın fi atı ne¬
dir?
Sizin otelinizde bir hafta
kalmak istiyorum
Bana penceresi denize ba¬
kan oda lazım
49


Минем бүлмәне юып чы¬
гарыгыз әле
Үтүкне каян алып була?
Ике кешелек бүлмәдә күр¬
шем кем?
Кунакларга экскурсия
өчен отельгә автобус
киләчәк
Экскурсия өчен сәгать ун¬
га җыелабыз
Конференциядә катнаш¬
кан кунаклар өчен кич
белән концерт булачак
Кунакханәгә урнашу өчен
нинди документлар ки¬
рәк?
Отелегездә буш урыннар
бармы?
Кызганычка каршы, юк
Сезгә якын тагын нинди
отель бар?
Ул отельгә мин ничек ба¬
ра алам?
Без сезне озатып куябыз
Отель киоскында газета¬
лар бармы?
Мине отельнец фойесын¬
да көтәргә тиеш иделәр
Мине берәрсе эзләмәде¬
ме?
бүлмә
ванналы бүлмә
йокы бүлмәсе
Benim odamı temizleye bilir
misiniz
Ütüyü nereden alabilirim?
Bana verilmiş iki kişilik
odada kim yatıyor?
Misafirleri gezdirmek için
oteie otobüs gelecek
Gezmek için saat onda top¬
lanacağız
Konferansa katılan kişiler
için ahşam konser ver¬
ilecek
Otelde kalmak için neler
gerek?
Otelinizde boş odalar var
mı?
Maalesef, boş odamız yok
Sizin otele yakın otel nerede
var?
O otele nasıl gidebilirim?
Biz sizi götüre biliriz
Otel lobisinde gazeteler var
mı?
Beni otel fuvayende be¬
kleyeceklerdi
Beni kimse aradı mı?
oda
banyolu oda
yatak odası
50


кунакханәгә төшү, урна¬
шу
икенче разрядлы гостини¬
ца
телесЬонлы бүлмә
otele inmek
ikinci sınıf otel
telefonlu oda
СӘЯХӘТ ИТҮ.
ТРАНСПОРТ
Сез сәяхәт итәргә ярата¬
сызмы?
Сез кайларда булдыгыз?
Сез кайсы шәһәрләрне кү¬
рдегез?
Без Урта Азияне, Мәскә-
үне, Казахстанны күр¬
дек
Минем Чаллы һәм Казан
шәһәрләрен күрәсем
килә
Сез кайчан китәсез?
Сәяхәтегезне кайчан баш¬
лыйсыз?
Мин бүген
(иртәгә,
SEYEHAT.
TAŞIT
Siz seyehat etmeyi sever
misiniz?
Siz hangi yerleri gördünüz?
Siz hangi şehirleri gördü¬
nüz?
Biz Orta Asya’yı, Mos¬
kova’yı, Kazakistan’ı
gördük
Ben Çallı ve Kazan şehir¬
lerini görmek istiyorum
Siz ne zaman gideceksiniz?
Seyehate ne zaman başlay-
caksmız?
Ben buğün
(yarın,
51


ике көннән соң,
шимбә көнне,
бишенче июньдә)
китәм
Бер атнадан
(бер айдан,
бер елдан)
кайтам
Кай тарафларга сәяхәткә
чыгасыз?
Сез кая барырга җыена¬
сыз?
Минем сәфәрем Әнкарага
булачак
Без быел диңгез буена ба¬
рырга телибез
Нинди транспорт белән
барачаксыз?
Мин поезд белән
(самолет белән,
автобус белән,
пароход белән)
барам
Мин Әнкарага самолет
белән очам
Нәрсә белән килдең?
Мин бүген иртән
(ике көн элек,
күптән) килдем
Күптән түгел
(үткән көн,
берничә көн элек)
кайттым
iki gün sonra,
cumartesi günü,
beş Haziran’da)
gideceğim
Bir hafta sonra
(bir ау sonra,
bir yd sonra)
döneceğim
Seyehatmız ne taraflara ola¬
cak?
Siz nereye gideceksiniz?
Benim seferim Ankara’ya
olacak
Biz bu sene denize gitmek
istiyoruz
Hangi taşıt ile gideceksiniz?
Ben tren ile
(uçak ile,
otobüs ile,
gemi ile)
gideceğim
Ben Ankara’ya uçacağım
Ne ile geldin?
Ben buğün sabahta
(iki gün önce,
çok önce) geldim
Biraz önce
(geçen gün,
bir kaç gün önce)
döndüm
52


Сәфәрегез ничек булды?
Монда ничек килдегез?
Сәфәрем яхшы булды
Бәла-казаларсыз килдек
Станциягә ничек барыр¬
га?
Автобус
(такси,
трамвай,
гролейбус,
метро)
тукталышы кайда?
Музейга кайсы автобус
белән барырга була?
Ататөрек проспектына
кайсы автобус бара?
Уникенче номерлы трам¬
вай каян бара?
Yolculuğunuz nasıl geçti?
Buraya nasıl geldiniz?
Yolculuğum iyi geçti
Hiç bir kaza olmadan gel¬
dik
İstasyona nasıl giderim?
Otobüs
(taksi,
tranvay,
traleybüs,
metro)
durağı nerede?
Müzeye kadar hangi otobüs
ile giderim?
Atatürk caddesine hangi
otobüs gidiyor?
On iki nolu otobüs nereden
geçer?
DEM m YOLU
«Татарстан» поезды сә¬
гать ничәдә китә?
Ул кайчан Казанга җитә¬
чәк?
«Tataristan» treni kaç saat¬
te kalkıyor?
O ne zaman Kazan’a döne¬
cek?
53


Ул күпме бара?
Ул ничә сәгать юлда бу¬
ла?
Поезд Казанга унбиш сә¬
гатьтә бара
Поезд Мәскәүгә ничә сә¬
гать бара?
Поезд сәгать 10 да
килә
Билет кассалары кайда?
Миңа ике билет бирегез
әле
Билетның бәясе күпме?
Поезд кайсы платформа¬
дан китә?
Поезд ничәдә китә?
Поездның кузгалып китә-
ренә ничә сәгать бар?
Поезд китәргә 10 минут
калды
Сез кайсы вагонда?
Сезнең вагоныгызның но¬
меры ничә?
Сезнең урыныгыз кайсы¬
сы?
Буфет, туалет кайда?
Бу сезнең урынмы?
Бу урын буш түгел
Минем чемоданнарымны
өскә куймассызмы?
Минем чемоданнарымны
өстән алып бирмәссез¬
ме?
O ne zaman yolda olur?
O kaç saat yolda olur?
Tren onbeş saatte Kazan’a
varır
Tren Moskova’ya kaç saat¬
te varır?
Tren saat onda gelir
Bilet gişesi nerededir?
Lütfen, bana iki bilet verir
misiniz
Biletin fıatı ne kadar?
Tren hangi perondan
kalkıyor?
Tren kaçta kalkıyor?
Trenin kalkışma ne kadar
var?
Trenin kalkışına on dakika
kaldı
Sizin vagonunuz kaçınçı?
Sizin vagon numarası kaç¬
tır?
Sizin yeriniz neresi?
Büfe, tuvalet nerededir?
Bu sizin yeriniz mi?
Bu yer boş değil
Binim bagajimi üste koya
bilir misiniz?
Benim bagajimi üstten vere
bilir misiniz?
54


Мин төшен, газета, сөт,
печенье алып менэм
Бу нинди станция?
Бу станциядә озак тора¬
бызмы?
Бу шәһәрнең исеме ничек?
Бу елганың исеме ничек?
Сез кайда төшәсез?
Мин хәзер төшәм.
Мәскәүгә еракмы?
Яңадан биш станция кал¬
ды
Вагон-ресторан кайда
икән?
Вагон-ресторан 9 нчы ва¬
гонда
Чәй китерегезче
Шикәр китерегез әле
Ерак барасызмы?
Тәрәзәне ачсам, каршы
килмәссезме?
Тәрәзәдән өрә
Тәрәзәне ябарга ярыймы?
Тәрәзәне ничек ябарга?
Стамбулга экспресс кай¬
чан китә?
Поезд 10 минут соңга ка¬
ла
Поездга соңга калу
Беренче класска ике билет
бирегез әле
Ben inip gazete, süt,bisküvi
alacağım
Bu hangi istasyon?
Biz bu istasyonda ne kadar
kalacağız?
Bu şehirin isimi nedir?
Bu nehirin isimi nedir?
Siz nerede ineceksiniz?
Ben şimdi iniyorum
Moskova’ya çokmu var?
Yeniden beş istasyon kaldı
Vagon restorant nerede?
Vagon restorant dokuzuncu
vagonda
Çay vere bilir misiniz
Şeker getirinizçe
Uzak yeremi gidiyorsunuz?
Pencereyi açsam rahatsız
olur musunuz?
Pencerede rüzgar gelir
Pencereyi kapatmak müm¬
kün mü?
Pencereyi nasil kapata bi¬
lirim?
İstanbula ekspres ne zaman
kalkıyor?
Tren 10 dakika geç kalıyor.
Treni kaçırmak
Birinci mevkiye iki bilet
veriniz
55


Беренче класс
(икенче класс,
өченче класс) билет
бәясе күпме?
купе
тимер юл авариясе
белешмә бюросы
локомотив
расписание
рельс
шәһәр яны поезды
саклау камерасы
юл әйберләре
паровоз
Birinci ınevkı
(ikinci mevki,
üçünçü mevki) biiet
fıatı nedir?
kompartman
tren kazası
danışma bürosu
lokomotif
tarife liste
ray
banliyö treni
eşya emanet deposu
yolculuk eşyası
lokomotif
АВТОБУС
Автовокзал кайда?
Бу автобус кайчан китә¬
чәк?
Казанга ничә километр
бар?
Алабугага икенче автобус
кайчан була?
Автобус юлда туктала¬
мы?
15 минут туктап тора
OTOBÜS
Otobüs garajı nerededir?
Bu otobüs ne zaman kalka¬
cak?
Kazan’a kaç kilometre var?
Alabuga’ya ikinci otobüs ne
zaman var?
Otobüs yolda durur mu?
Onbeş dakika durur
56


Чаллыга туры юл бармы?
Юк, тагын бер автобуска
күчеп утырырга туры
киләчәк
Юк, әйләнеч юл гына
Юл ничек, яхшымы?
Юл начар, бозлавык
Автобустан төшәргә
ярыймы?
Билетларыгызны хәзерлә¬
гез, юлда контроль бар
Сезнең билетыгыз бармы?
Сезнең билетыгыз Тургу-
тлы-Измир өчен
Сезнең автобусыгыз 3 нче
платформадан китә
Бераз кысылыбрак утыра
алмыйсызмы?
Хәерле юл
Çallı’ya direkt yöl var mı?
Hayır aktarmalı gidiyor
Hayır dolaşmaiı yol var
Yol nasıl iyi mi?
Yol buzlu iyi değil
Otobüsten inmek mümkün
mü?
Biletlerinizi hazırlayınız yol¬
da kontrol yapılacak
Sizin biletiniz var mı?
Sizin biletiniz Turgutlu-İz-
mir için
Sizin otobüsünüz üçüncü
perondan kalkıyor
Biraz sıkışır mısınız?
Yolunuz açık olsun
САМОЛЕТ
Аэропорт шәһәрдән ерак¬
мы?
Аэропортка ничек барыр¬
га?
Самолетка билетны каян
алырга?
UÇAK
Hava alanı şehirden uzak
mı?
Hava alanına nasıl gidilir?
Uçağa bilet nereden alınır?
57


Казанга оча торган само¬
летларның расписание¬
сен күрсәтегезче
Миңа Казанга сәгать ике
дә утызга бер билет би¬
регез әле
Истанбулга самолет атна¬
ның кайсы көннәрендә
оча?
Миңа пәнҗешәмбе көненә
бер билет бирегез
Күпме түләргә?
Балалар өчен билет бәясе
күпме?
Самолетка урын бармы?
Самолетка урын юк
Билет юк
Самолет көн саен
(көнаралаш,
атнага өч
тапкыр)
оча
Билетны бер атна алдан
ала аласыз
Самолетка ике урын кал¬
ды
Аэропортка махсус авто¬
бус йөри
Самолет кайчан китә?
Самолет китәргә күпме
калды?
Без ничә сәгатьтән соң тө¬
шәбез?
Kazan’a giden uçakların ta¬
rifesini gösterir misiniz?
Bana Kazan’a iki otuza bir
bilet veriniz
İstanbul’a uçak haftanın
hangi günleri kalkıyor?
Bana perşembe gününe bir
bilet veriniz
Ne kadar para tutuyor?
Çocuk bilet fıatı ne kadar?
Uçakta yer var mı?
Uçakta yer yok
Bilet yok
Uçak her gün
(bir gün ага ile,
haftada üç
kere)
uçuyor
Bileti bir hafta önce ala bi¬
lirsiniz
Uçakta iki yer kaldı
Hava alanına ait otobüs var
Uçak ne zaman kalkıyor?
Uçağın kalkışına ne kadar
kaldı?
Biz kaç saatte ineriz?
58


Безнең самолет иртәнге 7
дә китә
Самолет юлда күпме бу¬
лачак?
Өч сәгать очачакбыз
Кире кайту өчен билет
алырга буламы?
Кайсы биеклектә очабыз?
Аста зур бер елга күренә
Су эчәсегез килмиме?
Үзегезне ничек хис итәсез?
Самолет түбәнәя башла¬
ды
Каешларыгызны эләкте¬
регез
Самолет җиргә төште
Багажларны кайдан .алыр¬
га?
Бер сәгачьгә килеп җит¬
тек
транзит юлчылар
пассажир самолеты
стюардесса
авиакатастрофа
Bizim uçağımız sabah saat
yedide kalkıyor
Uçak ne kadar uçacak?
Üç saat uçacağız
Dönmek için bilet ala bilir
miyim?
Hangi yükseklikte uçuyo¬
ruz?
Altta büyük bir nehir görü¬
nüyor
Su ister misiniz?
Kendinizi nasıl hissediyor¬
sunuz?
Uçak inmeye başladı
Kemerlerinizi bağlayınız
Uçak indi
Bagajlarımızı nereden ala¬
cağız?
Bir saatte geldik
transit yolcuları
yolcu uçağı
hostes
uçak kazası
59


ПАРОХОД
Миңа пароходка өч билет
бирегез әле
Пароход кайчан китә?
Пароход кайсы көннәрдә
килә?
Сез кайсы каютага урна¬
штыгыз?
Портка ничек барырга?
Елга портына ничек ба¬
рырга?
Елгада моторлы көймә¬
ләр,
сал,
көймәләр йөзә
Портка кайсы автобус ба-
ра?
Истанбулга кадәр паро¬
ход белән барып була
Пароход сәгать ничәдә
килә?
Пассажирларны утырту
кайчан башлана?
Кара диңгезне пароход
и Ц
"~П/	GEMİ
Bana gemiye, üç bilet veri¬
niz
Gemi ne zaman kalkacak?
Gemi hangi günlerde geliy¬
or?
Siz hangi kamarada kalı¬
yorsunuz?
Limana nasıl giderim?
İskeleye nasıl giderim?
Nehirde motorbotlar,
sal,
kayıklar çalışır
Limana hangi otobüs gidi¬
yor?
İstanbul’a gemi ile vara bi¬
lirsiniz
Gemi kaç saatte geliyor?
Yolcular gemiye ne zaman
yerleşc bilirler?
Yolcular gemiye saat kaçta
yerleşirler?
Karadenizi gemiyle gezmek


белән гизү искиткеч
шәп!
Кара диңгез бик дулкын¬
лы
Ак диңгез—тыныч диң¬
гез
Кипрга пароход белән ба¬
расызмы?
Әйе, пароходта китәм
Истанбул портына транс¬
атлантик корабльләр дә
туктый
Пароход Истанбул буга¬
зын кичә
Истанбул бугазын махсус
озатучы белән кичәләр
Маяк күренә, моннан ки¬
чәргә була
Пароходта сәяхәт
çok güzel!
Karadeniz çok dalgalı
Akdeniz sakin bir denizdir
Kıbrıs’a gemiyle gidecek
misiz?
Evet gemiyle gideceğim
İstanbul limanina transat¬
lantik gemiler de gelir
Gemi İstanbul boğazını ge¬
çiyor
İstanbul boğazı kılavuz-ka-
ptansız geçilmez
Deniz feneri görünüyor, bu¬
radan geçebiliriz
Gemi yolculuğu
АВТОМОБИЛЬ
«Лада» — яхшы машина
Бу юл шәһәрнең сул ягы¬
на илтә
Сез шәһәрнең сул тара¬
фына китәчәксез
Сулдан юл бармы?
Таш юл бетте
«Lada» — iyi araba
Bu yol şehrin sol tarafına
gidiyor
Siz şehrin sol tarafına gide¬
ceksiniz
Soldan yol var mı?
Parke yol bitti
61


Асфальт юл башланды
Машинаны туктат
Машина тиз бара
Бераз тизлекне кимет
Мотор эшләми
Бензины бармы?
Бензоколонкага
еракмы?
Миңа ун литр бензин би¬
регез әле
Минем машинам артын¬
нан барыгыз
Бензоколонкага 7 кило¬
метр бар
Машинаның тәгәрмәче
җибәрде
Запас камера, тәгәрмәч
бармы?
Машинагызда домкрат
бармы?
Машинада, самолетта тә¬
мәке тартмыйлар
Машинаның фарасы то¬
нык күрсәтә
Машинаның багажнигы
зур түгел
Машинада ничә кеше?
Машинаның маркасы ни¬
нди?
Минем машинам «Фиат»
маркалы
Asfalt yol başladı
Arabanı stop et
Araba süratli (çabuk) gidiy¬
or
Biraz kilometreyi düşür
Arabanın motoru çalişmıy-
or
Benzini var mı?
Benzin istasyonu uzak mı?
Bana on litre benzin vere
bilir misiniz
Benim arabamı takip ediniz
Benzin istasyonuna kadar
yedi kilometre var
Arabanın lastiği patladı
Istepnesi yok mu?
Arabanızda kriko var mı?
Arabada, uçakta sigara içil¬
mez
Arabanın farı iyi göster¬
miyor
Arabanın bagaji geniş değil
Arabada kaç kişi var?
Arabanın markası nedir?
Benim arabam Fiat mar¬
kalıdır
62


Машинаның ишеген ябы¬
гыз
Минем машинам зәңгәр
төстә
Яңгыр ява, дворникларны
эшләт
Машина чиста (чиста тү¬
гел)
Машинаны кайда юарга
була?
Сезнең гаражыгыз кайда?
Машинаны гаражга куе¬
гыз
Шофер арыган
Монда юл юк, җәяү китә¬
ргә кирәк
Такси өчен никадәр би¬
рим?'
Машинагызда таксиметр
бармы?
Бу билге нәрсә аңлата?
Монда машинаны куеп
торырга ярамый
Авылга ике километр кал¬
гач, бензин бетте
Сез машина йөртә беләсе¬
зме?
Китәргә сигнал бирү
Машинаны куып алып ки¬
тү
Машинаны кую тыела
Машина йөртү
Arabanın kapısını kapatınız
Benim arabam mavi renk¬
lidir
Arabanın sileceklerini çalış¬
tır, yağmur yağıyor
Araba temiz (temiz değil)
Arabayı nerede temizlete bi¬
liriz?
Sizin garajiniz nerede?
Arabanı garaja koyunuz
Şoför yorulmuş
Burada yol yok yaya gide¬
ceksiniz
Taksi için kaç para verelim?
Arabanızda taksimetre var
mı?
Bu trafik işareti ne anlatıy¬
or?
Burada park yapılmaz diy¬
or
Köye iki kilometre kala
benzin bitti
Araba kullanır mısınız?
Kaldırmak
Arabayı kaçırmak
Park yapılmaz
Araba kullanmak
63


Кызыл ут — торып тор
Сары ут—хәзерлән
Яшел ут —хәрәкәт ит
Сигнал бирү
йөк машинасы
машинаның номеры
штраф салу
шәхси машина
үз бушаткыч
юл кисешкән җир
радиатор
ремонт
карбюратор
велосипед
мотоцикл
светофор
тротуар
Kırmızı ışık — dur
Sari ışık — hazırlan
Yeşil ışık — geç
Klakson çalmak
kamyon
plâka
ceza kesmek
özel araba
kalkar karoserüi kamyon
kavşak
radyatör
tamir
karbüratör
bisiklet
motosiklet
trafik lambası
yaya kaldırımı
ШӘҺӘРДӘ.
УРАМДА
Шәһәрнең үзәгенә ничек
барырга?
Чәйханә моннан еракмы?
Кайсы ресторанда ашап
алырга була?
ŞEHİRDE.
SOKAKTA
Şehrin merkezine nasıl gidi¬
lir, söyler misiniz?
Çayhane buradan uzak mı?
Hangi restorantta yemek
yiyebilirim?
64


Миңа Татарстан урамы
кирәк иде
Бу урам кая алып бара?
Моннан Кремльгә
кадәр җәяү барып
буламы?
Гафу итегез, яңадан аңла-
тыгызчы
«Казан» гостиницасы кай
төштә?
Мин сезнең шәһәрдә бере¬
нче тапкыр
Шәһәрегез ошады
Сез бу шәһәрне яхшы бе¬
ләсезме?
Шәһәрегезнең нинди ма¬
тур урыннары бар?
Безнең шәһәрдә музейлар
бик күп
Безнең шәһәрдә берничә
театр бар
Шәһәрнең үзәге бик ма¬
тур
Ленин Казан университе¬
тында укыган
Бу — Ленин проспекты
Мин шәһәрнең тарихи
урыннарын күрергә те¬
лим
Казанның иң зур мәйда¬
ны— Ирек мәйданы
Анда опера һәм балет те¬
атры бар
Bana Tataristan sokağı ge¬
rek
Bu sokak nereye gidiyor?
Buradan Kremlin’e kadar
yaya gidilir mi?
Lütfen, tekrar anlatır mısı¬
nız
Kazan oteli nerede?
Ben sizin şehrinize ilk defa
geldim
Şehriniz hoşuma gitti
Siz bu şehri iyi bilir misiniz?
Şehrinizde hangi güzel yer¬
ler var?
Bizim şehirde çok müzeler
var
Bizim şehirde bir kaç tiyat¬
ro var
Şehrin merkezi çok güzel
Lenin Kazan üniversitesin¬
de okumuş
Bu - Lenin semtidir
Ben şehrin tarihi yerlerini
gezmek istiyorum
Kazan’da еn büyük mey¬
dan— Irek meydanıdır
Orada opera ve bale tiyat¬
rosu var
3 A-362.
65


Бу театр Муса Җәлил исе¬
мендәге театр
Казанда югары уку йорт¬
лары күп
Бу һәйкәл кемгә куелган?
Бу — Тукай һәйкәле
Сәнгать музеена ничек ба¬
рырга?
Казансу елгасына ничек
төшәргә?
Казанда миллионнан ар¬
тык кеше яши
Шәһәрнең үзәгендә Кабан
күле бар
Күл буенда Татар
дәүләт академия
театрының яңа
бинасы төзелде
Казанда күп төрле газета
һәм журналлар басыла
Казан Кремле иске архи¬
тектура үрнәге
Кремль янында Җәлил
һәйкәле бар
Сөенбикә манарасы җиде
катлы
Кремль Казанка елгасы
буенда төзелгән
Казанда төрле милләт вә¬
килләре янга
Аданада һичбер вакыт
кар яумый
Bu tiyatro Musa Çelil adın¬
da tiyatrodur
Kazan’da yüksek okul yur¬
tları çok
Bu heykel kimin için dikil¬
miştir?
Bu — Tukay heykelidir
Sanat müzesine nasıl gide¬
rim?
Kazansu nehrine nasıl in¬
ilir?
Kazan’da milyondan fazla
nüfus var
Şehir merkezinde Kaban
gölü var
Göl boyunda Tatar
devlet akademi
tiyatrosunun yeni
binası yapıldı
Kazan’da çok gazete ve de¬
rgiler yayınlanır
Kazan Kremlini eski mi¬
marlık örneğidir
Kremlinin yanında Çelil
heykeli vardır
Süyünbike minaresi yedi
katlıdır
Kremlin Kazanka nehri
boyunda yapılmış
Kazan’da ayrı milletlerin
insanları yaşıyor
Adana’da hiç kar yağmaz
66


Сөләймания мәчетен Ми-
мар Синан төзегән
Памуккале — гүзәл таби¬
гать һәйкәле
Антальядә ел саен фильм¬
нар фестивале үткәре¬
лә
Мармарис шәһәрендә ди¬
ңгез бик матур
Әфәстә Мәрьям ана өе
бар
Измирда халыкара ярми¬
нкә үткәрелә
Бөдрумда дөньяның җиде
могҗизасының берсе
бар
Истанбулда бик күп спорт
клубы бар
Siileymaniye camiini Mimar
Sinan yapmıştır
Pamukkale güzel tabiat ha¬
rikasıdır
Antalya’da her yıl film festi¬
vali yapılır
Marmaris şehrinde deniz
çok güzeldir
Efes’te Meryem ananın evi
vardır
İzmir’de milletler arası fuar
var
Bodrum’da dünyanın yedi
harikasından biri vardır
İstanbul’da çok spor külü-
bii vardır
ТЕАТР.
КИНО
Сезнең шәһәрдә театрлар
күпме?
Казанда биш театр бар
Минем театр карыйсым
килә
TİYATRO.
SİNEMA
Sizin şehrinizde tiyatrolar
çok mı?
Kazan’da beş tiyatro var
Ben tiyatro seyretmek is¬
tiyorum
3*.
67


Сезне бүген кич театрга
чакырам
Татар театрында нинди
спектакль бара?
Иртәгә премьера була
Бүгенге спектакльгә билет
бармы?
Партерда урын бармы?
Балконда урын бар
Бу пьесаның авторы
кем?
Бу пьесаны кем сәхнәгә
куйган?
Бүгенге артистлар кем¬
нәр?
Ул әйбәт уйный
Бу спектакльгә матур му¬
зыка язылган
Тамашачылар артистлар¬
ны аягурә басып алкы¬
шладылар
Спектакль бик яхшы бул¬
ды
Спектакль бетте
Моннан яхшы күренә
Сезнең биноклегез бар¬
мы?
Бу пьесаның декорациялә¬
ре бик матур
Бу спектакль ничә пәрдә¬
дән?
Пьеса турында ни әйтер¬
сез?
Sizi bu akşam tiyatroya da¬
vet ediyorum
Tatar tiyatrosunda hangi
oyun oynanıyor?
Yarm premier oiacak
Bugünkü oyuna bilet var
mı?
Duhuliyede yerler var mı?
Balkonda yer var
Bu piyesin yazarı kim?
Bu piyesi sahneye koyan
kim?
Bugünkü artistler kimler?
O güzel oynuyor
Bu oyuna güzel müzik
yapılmış
Seyirciler artistleri ayakta
alkışladılar
Oyun çok güzel oldu
Oyun sona erdi
Buradan iyi görünüyor
Sizin dürbününüz var mı?
Bu piyesin dekorları çok
güzel
Bu oyun kaç perde?
Piyes hakkında ne diyorsu¬
nuz?
68


Гафу итегез, бу урын буш¬
мы?
Минем янымда буш урын
бар
«Татарстан» кинотеатры¬
нда нинди фильм бара?
Кайсы кинога барырга те¬
лисең?
Сезгә яхшы күренәме?
Кичә «Сукбай» киносын
күрсәттеләр
Бу фильм кайсы илнеке?
«Сукбай» фильмы һинд-
станныкы
Фильм кайчан төшерел¬
гән?
Бу иске фильм
Ул фильмның сценарий
авторы кем?
Музыкасын кем язды?
Баш рольдә кем?
Сезгә фильм ошадымы?
Бу фильмны тагын бер
карарбызмы?
Мин хәзерге заман кино¬
ларын яратмыйм
Минем эстрада концерты¬
на барасым килә
Симфоник музыка конце¬
ртын кайда тыңларга
була?
Консерватория залында
Affedersiniz, bu yer tutul¬
muş mu?
Benim yanımda boş yer var
Tataristan sinemasında
hangi film var?
Hangi sinemaya gitmek is¬
tiyorsun?
Size iyi görünüyor mu?
Geçen gün «Avare» filmini
gösterdiler
Bu film hangi memleketin?
«Avare» filmi Hindistan’da
yapılmış
Film ne zaman yapılmış?
Bu eski bir film
O filmin senaryosunu kim
yazdı?
Müziğini kim yaptı?
Baş roide kim (var)?
Film sizin hoşunuza gitti
mı?
Bu filmi tekrar seyredebilir
miyiz?
Ben modern filmleri sev¬
miyorum
Ben şarkı konserine gitmek
istiyorum
Senfonik müzik konserini
nerede dinleye bilirim?
Konservatuar salonunda
69


Өченче кыңгырау шалты
рады
Фильм төшерү
аккомпанемент
аккордеон
актер
актриса
алкыш
амфитеатр
ансамбль
антракт
аратория
ария
артист
афиша
балерина
балет
балкон
барабан
биюче
гардероб
гитара
декорация
джаз-оркестр
диалог
документаль фильм
драма
драматик
зал
ир-егет биюче
камера музыкасы
керү
классик
Üçüncü zil çaldı
Film çevirmek
retakat
akordion
aktör
aktrist
alkış
anfıtiyatr
ansamble
antrakt, ага
oratoryo
arya
artist
afiş
balerin
bale
balkon
davul
dansör
vestiyer
gitar
dekor
caz orkestrası
diyalog
belgesel film
dram
dramatik
oturma salonu
balet
oda müziği
giriş
klasik
70


консерватория
konservatuar
контрабас
kontrbas
концерт
konser
комедия
komedi
комик
komik
композитор
kompozitör
кыңгырау
zil, gong
күп серияле фильм
dizi film
лоджа
loca
макияж
makyaj
мандолина
mandolin
мелодия
melodi
милли бию
milli oyun
монолог
monolog
музыка коралы
müzik aleti
музыкантлар
saz sanatçıları, sazendeler
мультфильм
çizgi film
нәфис фильм
konulu film
орган
org
опера
opera
оперетта
operet
пианино
piyano
пианист
piyanist
программа
proğram
пьеса
piyes
пәрдә
perde
режиссер
rejisör
роль
rol
саксофон
saksafon
сеанс
seans
симфония
senfoni
скрипка
keman
солист
primadonna
71


соло
спектакль
сценарий
сәхнә
тамаша
телевизион тапшыру
трагедия
трибуна
филармония
фольклор музыкасы
халык музыкасы
халык музыка кораллары
оркестры
хор
цирк
чыгу
экран
үзешчән артист
җиңел музыка
җыр
җырчы
җыр һәм бию ансамбле
solo
oyun
senaryo
sahne
temaşa
Televizyon neşriyatı
trajedi
tribün
filarmoni
folklor müziği
halk müziği
ince caz orkestrası
koro
sirk
çıkış
ekran
amotör
hafif müzik
şarkı, türkü, ilahi
şarkıcı
dans ve şarkı topluluğu
♦
72


КИТАП
КИБЕТЕ.
ГАЗЕТА-ЖУРНАЛ
КИОСКЫСЫ
Сездә яңа китаплар бар¬
мы?
Татарча китаплар кай тө¬
штә?
Миңа шигырь китаплары
кирәк иде
Сездә тарихи романнар
бармы?
Хуҗа Насретдин мәзәклә¬
ренең яңа томы кайчан
булачак?
Достоевекийның тәрҗе¬
мәләре бармы?
Миңа русча китаплар күр¬
сәтмәссезме икән?
Бу китап күпме тора?
Бу китап кайчан басыл¬
ган?
Бу китапның тышлыгы
бик матур
Бу китапта рәсемнәр бик
күп
Аларны яшь рәссам яса¬
ган
KİTAR
MAĞAZASI.
GAZETE,
DERGİ SATIŞI
Sizde yeni kitaplar var mı?
Tatarca kitaplar nerede?
Bana şiir kitapları gerek
Sizde tarihi romanlar var
mı?
Hoca Nasreddin’in yeni di¬
zisi ne zaman olacak?
Dostoyevski’nin tercümeleri
var mı?
Bana Rusça kitaplar gös¬
tere bilir misiniz?
Bu kitabın fîatı ne kadar?
Bu kitap ne zaman neşre¬
dilmiş?
Bu kitabın birinci kalitesi
daha güzel
Bu kitapta resimler çok
Onu genç ressam çizmiş
73


Төсле альбомнарыгыз
юкмы?
Бу китапны кем тәрҗемә
иткән?
Балалар әдәбияты бүлеге
кай төштә?
Миңа детектив
(мәхәббәт турында,
фәнни,
медицина,
спорт,
фантастика,
матур әдәбият)
китаплары кирәк
Сездә русча-татарча,
төрекчә-татарча сүз¬
лек бармы?
Бу китапның икенче томы
килдеме?
Килде, әмма сатылып
бетте
Фирдәүсинең «Шаһнамә»-
се бармы?
Көнбатыш әдәбиятыннан
кемнәрнең әсәрләре
бар?
Нобель премиясе лауреат¬
ларының әсәрләре бар¬
мы?
Сездә бүгенге газеталар
бармы?
Бу атнаның газеталары
килдеме?
Renkli resim albümleriniz
var пн?
Bu kitabm tercümesini kim
yapmış?
Çocuk edebiyatı bölümü ne
tarafta?
Bana polisiye
(aşk,
ilmi,
tıp,
spor,
uzay,
edebi)
kitapları gerek
Sizde Rusça-Tatarca,
Türkçe-Tatarca lügat-
lar var mı?
Bu kitabm ikinci cildi geldi
mi?
Geldi, ата satıldı, bitti
Firdevsi’nin Şahnamesi var
mı?
Batı edebiyatından kimlerin
eseri var?
Nobel almış kitaplar bulu¬
nur mu?
Sizde bugünkü gazeteler var
mı?
Bu haftaki gazeteler geldi
mi?
74


«Казан утлары» журна¬
лының соңгы саны кил¬
деме?
Журналлар ничә битле?
Бу «Төркия» газетасының
бүгенге санымы, кичә¬
геме?
Бу журналларның бәясе
күпме?
Сездә сатирик журналлар
бармы?
автор
антология
балалар язучысы
библиография
биография
бит
брошюра
бүлек
газета мөхәррире
драматург
дәреслек
индекс
искәрмә
йомгак
кереш сүз
кинодраматург
курсив
мөхәррир
новеллист
нәшрият
параграф
повесть
«Kazan udları» dergisinin
son sayısı geldi mi?
Dergiler kaç sayfalıdır?
Bu «Türkiye» gazetesinin
bugünkü sayısı mı, yoksa
geçen günkü sayısı mı?
Bu dergilerin fıatı ne kadar?
Sizde mizah dergileri var
mı?
müallif
antoloji
çocuk yazarı
bibliografı
biografı
sayfa
braşür
bölüm
muharrir
dram yazarı
ders kitabı
indeks
dipaltı
netice
önsöz
sinema yazarı
italik yazı
muharrir
hikaye yazarı
neşriyat
paragraf
deneme hikaye
75


повестьлар авторы
hikaye yazarı
сайланма әсәрләр
seçmeler
сатирик язучы
hiciv yazarı
сүзлек
lügat, sözlük
текст
teks
тема
tema, konu
тираж
tiraj
том
cilt
тәрҗемә
tercüme
фантастика
uzay
хикәя
hikaye
энциклопедия
ansiklopedi
эчтәлек
içindekiler
юморист
mizah yazarı
әкият
masal
КИЕМ-САЛЫМ
КИБЕТЕ.
ПАРФЮМЕРИЯ
K0NFEKS10N?
PARFÜMERİ
MAĞAZASI
Ничәнче размер киясез?
Мин 44 размер киям
Ак күлмәк кирәк иде
Ак күлмәк бар, ничәнче
яка киясез?
Мин 42 яка киям
Kaç beden giyiyorsunuz?
Ben 44 beden elbise giyiy¬
orum
Beyaz düz gömlek istiyor¬
um
Evet, düz beyaz gömlek ve¬
relim, kaç yaka giyiyor¬
sunuz?
Ben 42 yaka giyiyorum
76


Бу кием сезгә үлчән тек¬
кән кебек, ошатсагыз,
төреп бирәм
Әйе, ошаттым
Сәламәт тәнегездә тузсын
сатучы
Башка төстәге күлмәк кү¬
рсәтә алмассызмы?
Сиңа бу блузка бик киле¬
шә
Моны алам:, пакет белән
бирмәссезме?
Бу костюм миңа кечкенә
Костюмның тире төймә-
лесе юкмы?
Чалбарның балагы бераз
кыскарак
Костюмның фасонын
ошатмадым
Бу күлмәкнең җиңе кыска
Ачык зәңгәр төстәге эчке
кием бармы?
Үкчәсез аяк киеме бармы?
Мин 38 размер аяк киеме
киям
Бу туфлиның зуррагы ба¬
рмы?
Бу төр ботинканың кызыл
төстәгесе бармы?
Кыска җиңле күлмәк
Бу чәчәкле күлмәкнең ке-
сәлесе юкмы?
Бу пальто миңа зур
Bu elbise tam size göre, be-
gendiyseniz saralım
Evet, beğendim
Sağlıcakla giyyiniz
satıcı
- Başka renkli gömlek verebi¬
lir misiniz?
Sana bu bliiz çok yakışıyor
Bunu alalım, torbaya 'vere¬
bilir misiniz?
Bu ceketin bedeni dar
Deri düğmeli ceket var mı?
Pantolon biraz kısa
Kostümün biçimini beğen¬
medim
Bu entarinin kolu kısa
Açık mavi tişört var mı?
Ökçesiz ayak kabı var mı?
Ben 38 numara ayak kabı
giyiyorum
Şu ayak kabının biraz
büyüğü var mı?
Bu çeşit ayak kabının kır¬
mızı renklisi var mı?
Kısa kollu gömlek
Bu çiçekli gömleğin ceplisi
var mı?
Bu palto bana bol geliyor
77


Бу чалбар миңа тар
Чират тору
Чиратта ничә кеше?
Хәзер сезнең чират
Галстук бирегезче
Куанып киегез
акча
акча ваклау
алка
аяк киеме
баш яулыгы
башлык
беләзек
блузка
бриллиант
брошь
булавка
вак акча
галстук
дезодорант
джинсы
запонкалар
значок
иннек
итәк
йөзек
каеш
капюшон
кашне
кесә
кием
колготки
Bu pantalon bana dar gel¬
iyor
Sıra beklemek
Sırada kaç kişi var?
Sıra sizindir
Kravat verir misiniz?
Güle güle giyiniz
para
para bozmak
küpe
ayak kabı
baş örtüsü
başlık
bilezik
blüz
pirlanta
broş
ilgeçli iğne
bozuk (ufak) para
kravat, boyun bağı
deodorant
djins
kol düğmeleri
rozet
ruj
etek
yüzük
kemer
kapşon
kaşkol, etol
сер
elbise
bayan çorabı


колье
kolye
костюм
kostüm
кофта
kazak
кроссовка
kes
крем
krem
купальник
mayo, bikini
куртка
ceket
кәгазь акча
kağıt para
лосьон
losyon
одеколон
kolonya
оек
çorap
оекбаш
çorap
пальто
palto
перчатка
eldiven
пижама
pijama
плащ
trençkot
пояс
kemer
пудра
podra
сабын
sabun
свитер
süveter
сэдэф, төймә
düğme
тарак
tarak
теш пастасы
diş macunu, diş pastası
теш щеткасы
diş fırçası
туй балдагы
alyans
фасон
biçim
фуражка
şapka
фуфайка
süveter
халат
sabahlık
хатын-кыз күлмәге
entari
чалбар
pantolon
шампунь
şanpuan
шорты
şort
79


шәл	bere
яка	yaka
ярәшү балдагы	nişan yüzüğü
җиң	entarinin	kolu
ТУКЫМАЛАР
КИБЕТЕ
Ирләр костюмы өчен ма¬
териал бармы?
Хатын-кыз күлмәге өчен
тукыма бармы?
Итәк өчен материаллары¬
гызны күрсәтегез әле
Кайсы төр материалдан
телисез?
Йон тукыма булсын иде
Кайсы төстә кирәк?
Кара төстә булса, яхшы
булыр
Бу тукыманың иңе күнме?
Бер пальтога ничә метр
материал кирәк?
Миңа ике метр ярым ту¬
кыма үлчәгез әле
Миңа чәчәкле (парчалы,
буй-буй сызыклы,
шакмаклы,
DOKUMALAR
(KUMAŞ)
MAĞAZASI
Erkek ceketi için kumaş var
mı?
Bayan gömleği için kumaş
var mı?
Eteklik kumaşlarınızı gös¬
terir misiniz
Hangi dokumadan istersi¬
niz?
Yünlü kumaş olsun
Hangi renk olsun?
Siyah renkli olursa iyi olur
Bu kumaşın eni ne kadar?
Bir palto için kaç metre ku¬
maş gerek?
Bana iki buçuk kumaş öl¬
çeninsiniz
Bana parçalı
(çizgili,
satrançlı,
80


бер тондагы)
тукыма кирәк
dik çizgili düz)
kumaş gerek
ателье
terzi dükkanı
вельвет
radife
габардин
kabardin
ефәк
ipek
йон
yünlü
мамык, киҗе-мамык
pamuklu
нейлон
naylon
пальтолык материал
paltoluk
сатин
saten
синтетик
sentetik
трикотаж
tirikotaj
фланель
fanila
АЗЫК-ТӨЛЕК
КИБЕТЕ.
АШ-СУ
MARKET
(BAKKAL).
YEMEK
Бу тирәдә икмәк кибете
бармы?
Ипи яда пешкәнме?
Ярты ипи бирегезче
Сездә минераль су бар¬
мы?
Шампан шәрабе кыйммә¬
тме?
Сокларның нинди төрлә¬
ре бар?
Bu yakınlarda fırın var mı?
Ekmek tazemi?
Yarım ekmek verir misiniz?
Sizde mineral su var mı?
Şampanya pahallı mı?
Meyve sularının hangi çeşit¬
leri var?


Якын-тирәдә ашханә бар¬
мы?
ак май
ачы
аш
аш ашау
ашханә
бал
борыч
борычлы
бәя
вермишельле аш
дөге
дөге анты
икмәк, ипи
иртәнге аш
ит
йомырка
каймак
какао
камыр
кичке аш
кондитерская
котлет
кыздырган балык
кыздырган чебеш
көндезге аш
май
мороженое
полдник (әбәг чәе)
печенье
ризык исе
салат
Bu yakınlarda yemekhane
var mı?
tere yağı
acı
yemek, çorba, aş
yemek yemek
yemekhane
bal
biber
biberli
fıat
şehriye çorbası
pirinç
pirinç çorbası
ekmek
kahvaltı
et
yumurta
kaymak
kakao
hamur
akşam yemeği
pastahane
kotlet, köfte
balık kızartması
piliç kızartması
öğle yemeği
yağ
dondurma
beş çayı
bisküvi
yemek kokusu
salata
82


су
сыр
сөт
тавык шулпасы
татлы
телем
товар бәясе
тозлы ит
торт
токмачлы аш
хәлва
чәй
чәйханә
шашлык
ширбәт
шоколад
щи
эремчек
әйрән
әйдә пешкән ипи
үсемлек мае
җиләк
җиләк-җимеш
җиләк-җимеш компоты
♦
SU
peynir
siit
tavuk çorbası
tatlı
dilim
fıat
tuzlama, tuzlu et
yaş pasta
erişte çorbası
helva
çay
çayhane
kebap
şerbet
çokolata
lahana çorbası
taze peynir, yoğurt
ayran
ev ekmeği
zeytin yağı
çilek
meyve
meyve kompostosı
83


РЕСТОРАН
Буш урыннар бармы?
Гаилә белән утыру өчен
урыннар бармы?
Безгә ашарга берәр нәрсә
китерегезче
Миңа бер порция пылау
(бәрәңге пюресы,
тавык шулпасы,
фасоль) китерегезче
Мөмкин булса, бер чәшкә
кофе
Мин сезне сыйлыйм
Өстәл янына (табынга)
рәхим итегез
Тамагым тук
Туйдым
Хисап (счет) китерегез
Ничә кешегә?
Блюдо
Бу ризыкны яратмадым
Чиле-пешле йомырка бар¬
мы?
Карным ач
Өстәл заказать итү
Өч блюдодан торган обед
RESTORANT
(LOKANTA)
Boş yeriniz var mı?
Aile yeriniz var mı?
Bize yiyecek bir şey veriniz
Bana bir porsiyon pilav
(patates püresi,
tavuk çorbası,
kuru fasulye) veriniz
Lütfen, bir fincan kahve
Ben size ısmarlıyorum
Sofraya buyurunuz
Karnım tok
Doydum
Hesabı getiriniz
Kaç kişiye?
Tencere
Bu yemeği beğenmedim
Rafadan var mı?
Karnım aç
Masa kapatmak
Üç кар yemek
84


кашык, калак
меню
официант
порция
пычак
салфетка
сыйлау
тастымал
тоз савыты
чәнечке
Kaşık
menü, yemek listesi
garson
porsiyon
bıçak
mendil
ısmarlamak
peçete
tuzluk
çatal
БАЗАРДА
Кайсы көннәрдә базар бу¬
ла?
Бездә базар җомга, шим¬
бә, якшәмбе көннәрен¬
дә була
Бу автобус базарга илтә¬
ме?
Базар сәгать җидедән
ачык
Бу алманың сорты нинди?
Нинди сортлы апельсин?
Бу товарлар кайсы яктан
килде?
PAZARDA
Pazar hangi giinîer kurulur?
Bizde pazar cuma, cümar-
tesi ve pazar günleri
kurulur
Bu minibüs pazara gider
mi?
Pazar saat yedide açık olur
Bu elmanın çeşiti ne?
Bu portakalın çeşiti ne?
Bu mal ne taraftan geldi?
85


Кайсы як алмасы бу?
Кәбестә бармы?
Чәчәкләр базарның кайсы
төшендә сатыла?
Менә бу якта
Мин ЛӘЛӘ,
нарцисс,
роза,
канәфер чәчәкләре
алдым
Мин ике килограмм сли¬
ва,
персик,
абрикос кагы алдым
Сездә суган,
фасоль,
ногыт борчагы
бармы?
Миңа бер кило сыер ите,
сарык ите,
бәрән ите,
кәҗә ите,
тәкә ите,
кош ите,
тавык ите,
чебеш ите
бирегез әле
Миңа бер кило сөякле (сө¬
яксез) ит бирегез әле
Миңа бер килограмм сы¬
ер итеннән (сарык итен¬
нән) фарш бирегез әле
Bu elma hangi şehirden gel¬
di?
Lahana var mı?
Pazarda çiçekler nerede sa¬
tılır?
Şu tarafta satılır
Ben lale,
nergis,
gül,
karanfil
aldım
Ben iki kilogram erik,
şeftali,
kayısı pestili aldım
Sizde soğan,
fasulye,
nohut
var mı?
Bana bir kilo dana eti,
koyun eti,
kuzu eti,
keçi eti,
teke eti,
kuş eti,
tavuk eti,
çepiş eti
verir misiniz
Bana bir kilo kemikli (ke¬
miksiz) et verir misiniz
Bana bir kilo dana kıyması
(koyun kıyması) verir mi¬
siniz
86


Миңа ике таяк колбаса
бирегез әле
Миңа ике кило колбаса
бирегез әле
Миңа бер килограмм кот-
лет-отбивная, бифш¬
текс өчен ит бирегез әле
Ни хак?
Бәясе күпмегә төшәчәк?
Балык ничә лира тора?
Балыкның килосы биш
мең лира
Ярты кило бирегез әле
Апельсин ничә сум?
Бозыкларын куймагыз
Рәхим итегез, үзегез сай¬
лагыз
Миңа ике кило банан би¬
регез әле
Нәрсә телисез?
Миңа бер кило виноград,
алма,
помидор,
җиләк бирегез әле
Вак акчам юк
Сатулашу
Югары сыйфатлы товар
Коры җимешләр
Бәясен бераз төшер
Мин болай да кыйммәт¬
тән сатмыйм
Бәһале
Бик кыйммәт
Bana iki halka (kangal) su¬
cuk gerek
Bana iki kilo salam verir
misiniz
Bana bir kilo pirzola, biftek
verir misiniz
Kaça?
Kaça mal olacak?
Balık kaç lira?
Balık beş bin lira
Yarım kilo verir misiniz
Portakal kaç lira?
Eziklerini koymayınız
Buyrun, siz seçin
Bana iki kilo muz verir mis-
( iniz
Ne istediniz?
Bana bir kilo üzüm,
elma,
domates,
çilek verir misiniz
Bozuk (ufak) param yok
Pazarlık etmek
Kaliteli mal
Kuru yemiş
Fiyatını biraz düşür
Ben bundan kazanmıyorum
Fiatı fazla, pahallı
Fiatı çok yüksek
87


Бераз төшерә алам
Төшерә алмыйм
Сездә кыяр (кабак) орлы¬
гы бармы?
Кәбестә бармы?
абрикос
алма
апельсин
баклажан
борыч
бәрәңге
виноград
йөзем
кабак
кыяр
кәбестә
ногыт
персик
помидор
сарымсак
слива
суган
чия
чөгендер
яшелчә
җиләк
җиләк-җимеш
әстерхан чикләвеге
Biraz düşüreyim
Düşüremem
Sizde hıyar (kabak) tohumu
var mı?
Lahana var mı?
kayısı
elma
portakal
patlıcan
biber
patates
üzüm
üzüm
kabak
hıyar
lahana
nohut
şeftali
domates
sarmısak
erik
soğan
vişne
pancar
sebze
çilek
meyva
koz
♦
88


8 данә документ фотокар¬
точкасы ясагыз әле
Кайчан әзер булачак?
Сезгә нинди үлчәмле фо¬
торәсем кирәк?
Тугызга унике үлчәмле
фоторәсем кирәк
Басып торган килеш фо¬
тога төшерегез әле
Сездә төсле фоторәсем¬
нәр ясаламы?
Бу фотоаппаратның мар¬
касы нинди?
Бу фотоаппарат — «К о-
дак»
Миңа төсле фотография
пленкасы кирәк.
Бу «Коника» фирмасы
фотопленкасымы?
аклы-каралы пленка
төсле пленка
чиста пленка
фиксаж
фотоателье
фотога төшерү
фотога төшү
FOTOĞRAF
Sekiz tane vesikalık fotoğ¬
raf çektirmek istiyorum
Ne zaman hazır olacak?
Size hangi ölçü resim gerek?
Bana dokuz — altı ölçü re¬
sim gerek
Boydan poz çekebilir mis¬
iniz?
Sizde renkli fotoğraflar
yapılır mı?
Bu fotoğraf makinesi ne
marka?
Bu fotoğraf makinesi —
Kodak
Bana renkli filim verir mis¬
iniz?
Bu film Konica mı?
siyah-beyaz filim
renkli filim
boş filim
fiksaj
fotoğrafhane
fotoğrafım çekmek
fotoğrafını çektirmek
89


ПОЧТА
Почтага ничек барырга?
Бүген дә хат килмәде
Телеграмма сугарга була¬
мы?
Миңа посылка килдеме?
Миңа телекс номерын әй¬
тмәссезме?
Егерме открытка бирегез
әле
Марка кай төштә сатыла?
Яңа елда таныш-белешлә-
рдән котлау открытка¬
лары килде
Марка алып, конвертка
ябыштырды һәм тарт¬
мага салды
Котлау открыткалары са¬
лыр өчен почтага кит¬
тем
акча күчерү кәгазе (пере¬
вод)
ашыгыч телеграмма
бандероль
конверт
POSTAHANE
Postahaneye nereden gidi¬
lir?
Bugün de mektup gelmedi
Telgraf çekmek mümkün
mü?
Bana koli geldi mi?
Bana teleks numarasını ve¬
rir misiniz?
Yirmi tane tebrik kartı is¬
tiyorum
Pul hangi gişede satılıyor?
Yilbaşinda tanıdık kişiler¬
den tebrik kartı gelmişti
Pul alıp, zarfın üstüne
yapıştırdı ve kutuya attı
Tebrik kartları atmak için
postahaneye gittim
para kağıdı
acele telgraf
koli
zarf
90


марка
открытка
посылка
почта карточкасы
телеграмма
телекс
телефон кабинасы
телефон номеры
факс
хат
хәбәрләшү
posta pulu
tebrik kartı
koli
posta kartı
telgraf
teleks
telefon kabini
telefon numarası
faks
mektup
haberleşmek
-—çz
^/7 Д 5-
flâöfe
АПТЕКАДА
Миңа баш авыртканнан
берәр дару бирегез әле
Йөрәк даруы кирәк иде
Рецептсыз бирелми
Тамак чайкар өчен дару
бирегез әле
Рәхим итегез, сезгә дару
Аспирин,
антигриппин,
витамин бирегез әле
ECZANEDE
Bana baş ağrısı için hap
verir misiniz?
Kalp hapı istiyorum
Reçetesiz olmas
Boğazım için pastil is¬
tiyorum
Buyrun, size pastil
Aspirin,
girpin,
vitamin hapı verir mi¬
siniz
91


Бүген кайсы аптека дежур
тора?
Ул аптека кай тештәрәк?
Ике урам тегеләйрәк
Бу рецептка даруны кай¬
сы аптекада алып була?
Үзәк аптекадан
Buğiin nöbetçi eczane hang¬
isidir?
O eczane nerededir?
İki sokak arkadadır
Bu reçeteyi hangi eczanede
yaptirtayım?
Merkez eczanesinde
КЕШЕ
ҺӘМ АНЫҢ
ОРГАННАРЫ
авыз
акыл
арка
арт сан
артерия
ашказаны
аяк
аяк табаны
аңкау
бавыр
балтыр
бармак
баш
биз
бил
KİŞİ
VE ONUN
ORGANLARI
ağız
akıl
sırt
kalça
aort
mide
ayak
ayak tabam
aya
karaciğer, bağır
baldır
parmak
baş, kafa
bez
bel
92


борын
бот
бугаз
буын
боер
бөкре
гәүдә
ирен
ияк
йодрык
йөрәк
кабырга
казык теш
калак сөяге
кан
кан тамыры
касык
каш
кендек
кеше
колак
корсак
кул
күз
күз агы
күз кабагы
күз карасы
күз яше
күкрәк
маңгай
ми
муен
мускул
burun
but
boğaz
eklem, mafsal
böbrek
kambur
gövde
dudak
gene
yumruk
kalp, yürek
kaburga kemiği
köpek dişi
kürek kemiği
kan
kan damarı
kasık
kaş
göbek
kişi
kulak
karın
el
göz
göz ağı
göz kapağı
göz karası
göz yaşı
göğüs
alın
beyin
boyun
pazu
93


мыек
bıyık
нерв
sinir
орган
organ
организм
organizma
пеләш
kel
пульс
nabız
селәгәй
tükürük
сеңер
ayak siniri
сипкел
çil
сөяк
kemik
сөял
siğil
тамак
damak
тир
ter
тире
deri
тез
diz
тел
dil
терсәк
dirsek
тырнак
tırnak
тән, бәдән
beden
умыртка
omurga kemiği
урт
diş damağı, azı
уч төбе
el ayası
чигә
şakak
чал чәч
ak saç
эч
ıç, karın
эчәкләр
bağırsak
яңак
yanak
үкчә
topuk, ökçe
үпкә
ciğer
җилкә
omuz
җенес
cins
94


СӘЛАМӘТЛЕК
SIHHAT. SAĞLIK
Сәламәтлегегез ничек?
Хәлем әйбәт
(начар,
бик яхшы)
Мин авырыйм
Нәрсә булды?
Башым әйләнә
Бу дару баш авыруын бе¬
терә
Кәефегез ничек?
Кайсы төшегез авырта?
Миңа томау төште
Көзән җыеру
Кан басымы
Кан басымын үлчәү
Кан китү
Мигә кан саву
Өянәгем башлана
Малярия өянәге
Нәрсәгә зарланасыз?
Менә монда авырта
Тирән итеп сулыш алыгыз
Суламагыз
Медицина ярдәме
Компресс кую
Дәвалау
Sihhatiniz nasıl?
iyiyim
(kötüyüm,
çok iyiyim)
Ben hastayım
Ne oldu?
Başım dönüyor
Bu ilaç baş ağrısını keser
Keyifiniz nasıl?
Neniz ağrıyor?
Nezle oldum
Kramp
Кап tansiyonu
Tansiyonunu ölçemek
Kanama
Beyin kanaması
Bana nöbet geliyor
Sıtma nöbeti
Neniz var?
Şuram ağrıyor
Geniş nefes alınız
Nefes almayınız
Tıbbi yardım
Kompres koymak
Tedavi etmek
95


Ашыгыч ярдәм машина¬
сы
Авыруның хәле начарлан¬
ды
Урын хастасы
Бу дару аңа тәэсир итми
Шифаханә палатасы
Дежур врач
Дежур аптека
Рецепт язу
Травма алу, яралану
Бәйләү, бинтовать итү
Банка кую
Ангина чыкты
Телегез агарган
Сихәтлегегез ничек?
Менә монда авырта
Ул төшем түгел, бу тө¬
шем авырта
Йөрәгем авырта
Бизгәк тоту
Үпкә ялкынсыну
Грипп эләктерү
Ябыгу, зәгыйфьләнү
Сызлану, ыңгырашу
Сөлек кую
Бу минем нервыма тия
Әкрен, саклан
Сәламәтлек торышы
Авырып тору
Врач аңа ит ашамаска ку¬
шты
Ярдәмгә килү
Cankurtaran otomobili
Hasta kötüleşti
Yatak hastası
Bu ilaç ona tesir etmez
Koğuş
Nöbetçi doktor
Nöbetçi eczane
Reçete yazmak
Sakatlanmak
Sarmak
Şişe çekmek
Anjin oldum
Diliniz paslı
Sihhatınız nasıl?
Buram ağrıyor
Orası değil, buram ağrıyor
Kalbimden rahatsızım
Sıtmaya tutulmak
Zatürree
Gripe tutulmak
Zayıflamak
Sizlanmak
Sülük koymak
Bu sinirime dokunur
Sakın
Sağlık durumu
Rahatsız olmak
Doktor ona eti menetti
İmdata koşmak
96


Хәле бик авыр
Күңелем болгана
Кәефем яхшы
Диета тоту
авыру
аксак
аппендицит
аптека
веноз кан
диагноз
йөрәк тоту
йөткерү
кан анализы
кома
коронка теш
кризис (кичерү)
култык таяклары
мазь
мигрень
операция (ясау)
пинцет
пипетка
рак
рентген
рецепт
сидек анализы
сәламәт
табиб
таблетка
туберкулез
холера
хирург
чукрак, саңгырау
Durumu ağırdır
İçim fena oluyor
Keyfim yerinde
Pehriz tutmak
hastalık
topal
apandisit
eczane
kirli kan
teşhis
kalb krizi
öksürmek
kan tahlili
koma
kuron
kriz (geçirmek)
koltuk değnekleri
melhem
yarımca
ameliyat (yapmak)
cımbız
pipet
kanser
röntgen
reçete
idrar tahlili
sağlam
tabip
tablet, komprime
tüberküloz
kolera
operatör
sağır
4 A-362.
97


шеш
эпидемия
ютәл
язва
үлем
şişkinlik
sağlın
öksürük
ülser
ölüm
СПОРТ
Сез кайсы спорт тәре бе¬
лән шөгыльләнәсез?
Мин футбол
(волейбол,
бокс,
гимнастика)
белән шөгыльләнәм
Узган ел кайсы команда
чемпион булды?
«Бешикташ» спорт клубы
чемпион булды
Төркиядә футбол буенча
кайсы команда күп тап¬
кырлар чемпион булды?
«Фенербахча»
«Фенербахча» — «Г алата-
сарай» матчында кайсы
команда җинде?
SPOR
Siz hangi spor dalı ile uğ¬
raşıyorsunuz?
Ben futbol
(voleybol,
boks,
jimnastik)
ile uğraşıyorum
Geçen yıl hangi spor kulü¬
bü Şampiyon oldu?
Beşiktaş spor kulübü şam¬
piyon oldu
Türkiyede еn çok şampiyon
olan futbol takımı kim¬
dir?
Fenerbahçe’dir
Fenerbahçe — Galatasaray
maçını hangi spor kulübü
yendi?
98


«Фенербахча» 2:0 хисабы¬
на җиңде
«Динамо» — «Спартак»
магчы 2:2 гә төгәлләнде
Сез кайсы команда яклы?
Мин «Фенербахча» яклы
Узган ел баскетболда кем
чемпион булды?
«Торпедо» («Динамо») че¬
мпион булды
Сез өстәл теннисы уйный¬
сызмы?
Әйе, мин өстәл теннисы
уйный беләм
Сез көрәшәсезме?
Юк, мин көрәшмим
Йөзә беләсезме?
Бераз йөзәм
Сез спортчымы?
Әйе (юк), спортчы (түгел)
Шахмат уйныйсызмы?
Әйе, мин шахмат уйныйм
Сезнең тренерыгыз кем?
Минем тренерым инглиз
Венглос
Яхшы тренермы?
Әйе, бу өлкәдә ул зур бел¬
геч булган тренер
Fenerbahçe 2:0 yenmiştir
Dinamo — Spartak maçı
2:2 berabere bitmiştir
Siz hangi takımı tutuyor¬
sunuz?
Ben Fenerbahçe takımını
tutuyorum
Geçen yıl basketbolde kim
şampiyon oldu? (olmuş¬
tur)
Torpedo (Dinamo) şampiy¬
on oldu (olmuştur)
Siz masa tenisi oynar mısı¬
nız?
Evet, ben masa tenisini
oynarım
Siz güreşir misiniz?
Hayır, ben güreşmem
Yüzmeyi biliyor musunuz?
Biraz biliyorum
Siz sporcu musunuz?
Evet (hayır), ben spor¬
cuyum (değilim)
Satranç oynar mısınız?
Evet, ben satranç oynarım
Sizin antrenörünüz kim?
Benim antrenörüm İngiliz
Venglostür
İyi antrenör müdür?
Evet, kendisi bu konuda
doktora yapış bir antren¬
ördür
4*.


Бу матчны Ататөрек ста¬
дионында карадык
Сез слалом белән шөгы¬
льләнәсезме?
Монда таулар булмагач,
без слалом белән шөгы¬
льләнмибез
Штангада дөнья чемпио¬
ны — Н аим Сөләйман
углы
Волейболда кем чемпион?
Кайсы спорг клубы җиң¬
де?
ак Олимпиада
ат
атлетизм
ату
аут
аучылык
балыкчылык
баскетбол
беренчелекне алу
биатлон
биеклеккә сикерү
бокс
боксер
ватерпол
велоспорт
волейбол
гандбол
гол
грамота
Biz bu maçı Atatürk sta¬
dyumunda seyrettik
Siz slalom yapar mısınız?
*
Burada dağ olmadığı için
biz slalom yapamıyoruz
Halterde dünya şampiyonu
Naim Süleymanoğlu’dur
Voleybolda kim şampiyon
olmuştur?
Hangi spor kulübü yendi?
beyaz olimpiyat
at
atletizm
atıcılık
aut
avcılık
balıkçılık
basketbol
birinciliği elde etmek
biatlon
Yüksek atlama
boks
boksör
su topu
bisiklet
voleybol
hentbol
gol
sertifika
100


дзю-до
егылып тупны алу
йөзү
йөзү бассейны
кагыйдә
капкачы
каратэ
каток
колга белән сикерү
команда беренчелеге
король
кубок
кәшәкә
көрәш
марафон
медаль
мылтык
ничья
нәтиҗә
озынлыкка сикерү
олимпиада
олимпиада уты
оту, җиңү
отылу, җиңелү
офсайт
очко
пенальти
пешка
пистолет
почмактан туп тибү
приз
пьедесталь
ракетка
judo
faul
yüzme
yüzme havuzu
kaide, kural
kaleci
Karate
patinaj yeri
Sırıkla yüksek atlama
takim birinciliği
şah
kupa
hokey sopası
güreş
maraton
madalya
tüfek
beraberlik
netice (skor)
uzun atlama
olimpiyat
olimpiyat meşalesi
galibiyet
mağlubiyet
ofsayt
puvan
penalti
piyon
tab; nca
kon гг
spor hediyesi
şeref kürsüsü
raket
ıoı


ралли
рекорд
рекорд кую
рекордсмен
сакчы
спорт җәмгыяте
стадион
старт
судья
табло
тайм
таймаут
теннис
тимераяк
трибуна
тур
туп
тхеквандо
тәнәфес
ук ату
ук һәм җәя
ушу
ферзь
фехтование
фигуралы шуу
физкультура
фил
финал
чаңгыда узышу
шәхси беренчелек
эстафета
ярымфинал
өстәл теннисы
ralli
rekor
rekor tesis etmek
rekortmen
bek, bekçi
spor topluluğu
stadyum
start
hakem
skor levhası
taym
taym aut
tenis
paten
tırbün
kale
top
tekvando
ага, devre
okçuluk
ok ve yay
uşi
vezir
eskrim
artistik patinaj
beden terbiyesi
fil
final
kayak yarışı
ferdi birinciliği
bayrak
yarıfinal
masa tenisi
102


җәйге олимпиада уеннары
һөҗүм
һөҗүмче
Кайсы авырлыкта көрә¬
шәсез?
Бүген чаңгы ярышлары
була
Кемгә җиңелдегез?
Бер партия шахмат уйнау
Җиңелгән команда
Очколар хисабына җиңү
Тимераякта узышу ярыш¬
лары
Дөнья чемпионы титулы
Төркиядә нинди спорт
клублары бар?
«Фенербахча», «Алтай»,
«Трабзон спорт»,
«Аданадемир спорт»,
«Сарыйер», «Бишекташ»,
«Г алатасарай»,
«Болуспорт», «Бурса
спорт»,
«Бакыркөй» спорт», «Ай¬
дын спорт»,
«Самсун спорт», «Анкара-
гүчү»,
«Генчлер бирлиги», «Га-
зиантеп»
спорт клублары бар
yaz olimpiyat oyunları
hücum
hücum oyuncusu
Hangi sıklette güreşiyorsu¬
nuz?
Bugün kayak yarışı oluyor
Kime yenildiniz?
Bir parti satranç oynamak
Yenilen takim
Puvan hesabiyle yenmek
Sürat patinaj müsabakası
Dünya şampiyonu unvanı
Türkiyede hangi spor kü-
lüpleri var?
Fenerbahçe, Altay,
Trabzon spor,
Adanademir spor,
Sarıyer, Beşiktaş,
Galatasaray,
Bolu spor, Bursa spor,
Bakırköy spor, Aydın spor,
Samsun spor, Ankaragüçü
Gençler birliği, Gaziantep
spor külüpleri var
Ф
103


ХАЙВАННАР
БАКЧАСЫ
Хайваннар бакчасы кай
төштә?
Ике урам алга таба
Хайваннар бакчасында
арыслан,
фил,
жираф,
пантера
һәм башка
хайваннар күрдек
Еланнар кайсы бүлемдә?
Аквариум булган җирдә
Маймылларны кайда кү¬
реп булыр?
Тагы ике бүлемнән соң
маймыллар
Арысланнарга нәрсә аша¬
талар?
Арысланнарга ит бирәләр
Безнең өйдә тычкан күп,
шуның өчен өйгә мәче
алдым
аккош
акчарлак
Hayvanat bahçesi nerede¬
dir?
İki sokak ileridedir
Hayvanat bahçesinde
arslan,
fil,
zürafa,
panter
ve başka hayvanlar
gördük
Yılanlar hangi bölümde?
Akvaryum olan bölümde
Maymunları nerede seyrede
bilirim?
Maymunlar iki bölüm iler¬
ide
Arslanlara ne gibi yemek
verilir?
Arslanlara et verilir
Bizim evde çok fare var,
onun için eve kedi aldım
kuğu
martı
HAYVANAT
BAHÇESİ
104


антилопа
арыслан
ат
аю
балык
былбыл
бәрән
бөркет
бүре
горилла
дуңгыз
дөя
елан
ерткыч хайван
жираф
ишәк
каз
карга
киек
кош
куян
кәҗә
көртлек
күгәрчен
күркә
лачын
маймыл
мәче
пантера
пеликан
песи
попугай
сандугач
antilop
arslan
at
ayı
balık
bülbül
kuzu
kartal
kurt
goril
domuz
deve
yılan
yırtıcı hayvan
zürafa
eşek
kaz
karğa
geyik
kuş
tavşan
keçi
keklik
güvercin
hindi
doğan
maymun
kedi
panter
pelikan
kedi
papağan
bülbül
105


сарык
koyun
сыер
sığır
тавык
tavuk
тавис кошы
tavus kuşu
тана
dana
ташбака
kaplumbağa
фил
fil
шакал
çakal
эт
köpek
юлбарыс
kaplan
әтәч
horoz
ПАРИКМАХЕР¬
СКАЯ
Мин прическа ясатырга
телим
Чәчемне кистерергә те¬
лим
Чәчемне кыскартыгыз әле
Сакал-мыегым җитте
Чәчемне юарга телим
Чәчне бөдрәләтү
Хатын-кыз чәч мастеры
бушмы?
Кырынганнан соң
одеколон,
KUAFÖR
(BERBER)
Ben saçımı yaptırmak istiy¬
orum
Saçımı kestirmek istiyorum
Saçımı kısaltınız
Traşım uzadı
Saçımı yıkatmak istiyorum
Ondüle yapmak
Kuaför boş mu?
Traştan sonra
kolonya,
106


крем,
krem,
пудра сөртелә
purda sürülür
бөдрә чәч
kıvırcık saç
кырыну
traş
кыска чәч
kısa saç
маникюр
manikür
мыек
bıyık
озын чәч
uzun saç
парикмахер
berber
пеләш
kel
сакал
sakal
сакал җибәрү
sakal bırakmak (koyuver¬
mek)
тарак
tarak
туры чәч
düz saç
тырнак
tırnak
чәч
saç
чәч буяу
saçı boyamak
чәч щеткасы
saç fırçası
электробритва
elektrik traş makinesi
ПРОМЫШЛЕН¬
НОСТЬ
Сезнең шәһәрегездә за-
вод-фабрикалар күпме?
Әйе, безнең шәһәрдә за-
вод-фабрикалар күп
ENDÜSTRİ
Sizin şehrinizde fabrikalar
çok mu?
Evet, bizim şehrimizde fab¬
rikalar çoktur
107


Юк, безнең шәһәр—ту¬
ризм шәһәре
Сезнең заводта нәрсәләр
ясала?
Безнең завод минераль
ашламалар заводы
Сез бу заводта күптәннән
эшлисезме?
Хезмәт хакыгыз күпме?
Сезнең фабрикада ничә
эшче бар?
Сезнең шәһәрдә нинди
завод-фабрикалар
бар?
Безнең шәһәрдә киҗе-ма¬
мык туку фабрикасы,
консервлау комбинаты,
минераль ашламалар
заводы бар
Сезнең шәһәр һавасы чи¬
стамы?
Анкарада һава бик пыч¬
рак иде
Промышленность булма¬
ган җирләрдә һава чип-
чиста
Татарстанда җиңел һәм
йөк машина заводлары
бармы?
Чаллы шәһәрендә «КамАЗ»
йөк машиналары ясала
Химия промышленносте
Кама елгасы буенда
Hayır, bizim şehrimiz
turizm şehridir
Sizin fabrikanızda neler
yapılır?
Bizim fabrikamız blok fab¬
rikasıdır
Siz bu fabrikada çok yılmı
çalışıyorsunuz?
Maaşınız çok mudur?
Sizin fabrikanızda kaç isçi
var?
Sizin şehrinizde hangi fab¬
rikalar var?
Bizim şehirde çırçır, kon¬
serve, gübre, blok fab¬
rikaları vardır
Sizin şehrinizde hava kir¬
liliği çok mudur?
Ankara’da hava kirliliği
fazla idi
Endüstri girmemiş yerler
tertemizdir
Tararistan’da kamyon ve
araba fabrikaları var mı?
Çallı şehrinde KamAZ ka¬
myonları yapılır
Kimya endüstrisi Kama
nehri boyundadır
108


Промышленность булма¬
ган җирдә керем юк
Төркиядә авыр промыш¬
ленность алга киткән
Муглада кәгазь фабрика¬
сы бар
Ризәдә чөй промышлен¬
носте бар
Сүмәрбанк - тукыма
промышленностеның
зур казанышы
Төркиядә туризм җәй кө¬
не зур табыш бирә
Искәндерунда металлур¬
гия комбинаты бар
Елга промышленносте
Трабзон, Истанбул һәм
Измирдә
Endüstri olmayan yerde ka¬
zanç olmaz
Türkiye’de ağır endüstri
vardır
Muğla’da kağıt fabrikası
vardır
Rize’de çay endüstrisi var¬
dır
Sümerbank dokuma endüs¬
trisinin еn büyük kurulu¬
şudur
Türkiye’de turizm endüs¬
trisi yazın olur
İskenderun’da demirçelik
fabrikası vardır
Gemi endüstrisi Trabzon,
İstanbul ve İzmir’dedir
MOBİLYA.
EV ALETLERİ
ачкыч
аш тәлинкәсе
банка
бидон
бокал
борыч савыты
anahtar
yemek tabağı
kavanoz
güğüm
kadeh
biberlik
МЕБЕЛЬ.
ЙОРТ-ҖИР
КИРӘК-ЯРАГЫ
109


брелок
anahtarlık
ваза
vazo
вентилятор
vantiratör
газ плитәсе
ocak
гардероб
elbise dolabı
диван
divan
диван-кровать
çekyat
духовка
fırm
идән паласы
kilim
икмәк савыты
ekmek dolabı
иләк
elek
иттарткыч
kıyma makinesi
иг чапкыч балта
satır
казан
kazan
капкач
kapak
касә
kase
кашык
kaşık
келәм
duvar halısı
кечкенә чәйнек
demlik
китап шкафы
kitap dolabı
кресло
koltuk
кровать
kerevit
кофейник
cezve
кувшин
sürahi
кухня
mutfak
кухня кирәк-ярагы
mutfak aletleri
кыргыч
rende
көзге
ayna
люстра
avize
магнитофон
teyp
оклау
oklava
проигрыватель
pikap
поднос
tepsi
110


пычак
bıçak
пәрдә
perde
радио
radyo
рюмка
kadeh
самовар
semaver
стакан
bardak
стенка
büfe
суыткыч
buz dolabı
таба
tava
табак-савыт
tabak
табуретка
tabure
такта
sini
телевизор
televizyon
телефон
telefon
термос
termus
тоз савыты
tuzluk
түшәк
döşek
урындык
sandalye
чиләк
kova
чәйнек
çaydanlık
чәнечке
çatal
чәшкә
fincan
чүлмәк
güveç
чүмеч
kepçe
шикәр савыты
şekerlik
шифоньер
elbise dolabı
шешә
şişe
шкаф
dolap
элгеч
askı
эскәтер
masa örtüsü
этажерка
etajer
юрган
yorgan
111


өстәл
җимеш савыты
җылыткыч
masa
meyve tabağı
kolorifer
СӘЯСӘТ
агент
агентлык
академик
академия
анкета тутыру
арадашлык
архив
атташе
ачыктан-ачык сөйләшү
ачык хат
ачылу тантанасы
аңлату, яктырту (пробле¬
маны)
белдерү
белем
берләшкән Милләтләр
Оешмасы
бизнесмен
Бөек Ватан сугышы
бөек держава
власть
SİYASET
ajan Acenta
ajans Acenta
akademi üyesi Akademik
akademi
anket doldurmak
aracılık
arşiv
ataşe
açık konuşmak
açık mektup
açılış töreni
aydınlatmak
bildiri
bilim
birleşmiş Milletler Teşkilati
iş adamı
büyük Anayurt harbi
büyük devlet
iktidar
112


власть башында булу
гегемония
делегат
делегация
делегация вәкиле
демократ
демократия
диктатура
дан
дипломатик
директива
договор
докторлык диссерт ациясе
дуслык кулы сузу
дуслык турында договор
дуслык җепләре
дәлил
дәүләт эшлеклесе
Ерак Көнчыгыш
закон бозу
икътисади күтәрелеш
икътисади хезмәттәшлек
ил
интеллигенция
интернациональ
информация
кабул итү сәгатьләре
капиталистик система
карар кабул итү
катнашу
кемнендер кандидатура¬
сын тәкъдим итү
iktidar başında bulunmak
hegemonya
delege
delegasyon
delegasyon vekili (heyet
azası)
demokrat
demokrasi
diktatura
din
diplomatik
direktif
antlaşma
doktora tezi
dostluk elini uzatmak
dostluk antlaşması
dostluk bağları
delil
devlet adamı
uzak Doğu
kanunun inhali
iktisadi kalkınma
iktisadi işbirliği
memleket
aydın
enternasyonal
enformasyon
kabul saatleri
kapitalist sistemi
karar kabul etmek
iştirak etmek
birinin adaylığını koymak
113


килешү төзү
кире җавап бирү
коллега
коммюнике
конгресс
конференция
куркынычсызлык
Советы
көнбатыш
көнчыгыш
күпмилләтле
магнитофон тасмасына
яздыру
матбугат әһелләре, жур¬
налистлар
милли бәйсезлек
муниципалитет
мэр
мәдәният килешүе
парламент
партия съезды
президент
пресс-конференция
революция
революционер
республика
реформа
рәсми кабул итү
совет
союз
сугыш ачу
съезд
сәүдә килешүе
anlaşmaya varmak
menfi cevap vermek
arkadaş
bildiri
kongre
konferans
emniyet Konseyi
batı
doğu
çok milletli
banda almak
basın
milli bağımsızlık
belediye
belediye reisi, vali
kültür antlaşması
meclis
parti kongresi
cumhurbaşkanı
basm konferansı
ihtilal, devrim
devrimci
cumhuriyet, respublika
İslah
resmi kabul
meclis, şura
birlik
hard açmak (ilan tmek)
kongre
ticaret anlaşması
114


татар-төрек дуслыгы оеш¬
масы
тигез хокуклы
тынычлык политикасы
тышкы политика
тышкы эшләр министры
Торкия Җөмһүрияте пре¬
зиденты
уртак коммюнике басты-
РУ
утырыш
утырышны ачу
утырышны ябу
федератив
федерация
фестиваль
фестиваль комитеты
фәнни-тикшеренү инсти¬
туты
фәнни тикшеренү үткәрү
фәннәр академиясе
фән эшлеклесе
халыкара хәл
хезмәттәшлек турында
килешү
хөкүмәт
чакыру
чакыру билеты
чакыру буенча килү
чакырылган кунак
член, әгъза
экономика
экспорт товарлары
Tatar-Türk dostluk derneği
eşit haklı
barış politikası
dış siyaset
dış işleri bakanı
Türkiye Cumhur Başkanı
ortak bildiri yayınlamak
celse
celseyi açmak
celseyi kaptmak
federatif
federasyon
festival
festival komitesi
ilmi araştırma enstitüsü
araştırma yapmak
ilimler akademisi
ilim adamı
milletlerarası durum
işbirliği antlaşması
hükümet
davetname
davetiye
daveti üzerine gelmek
davetli
aza
iktisat
ihraç malları
115


эчке эшләр министры
Якын Көнчыгыш
әһәмиятле булу
өйрәнү
үзара ярдәмләшү
үзара ярдәмләшү турын¬
да килешү
җәмгыять
җәмәгатьчелек фикере
җөмһүрият
dahiliye vekili (bakanı)
yakın doğu
ehemmiyet kazanmak
araştırmak
karşılıklı yardım
karşılıklı yardım antlaşması
cemiyet
halkoyu
cumhuriyet
БӘЙРӘМ
BAYRAM
Бүген бәйрәм
Бүген Яңа ел бәйрәме
Сабантуй — Т а тарстанның
милли бәйрәме
Син бәйрәмдә биисеңме?
Җырсыз-биюсез бәйрәм
булмас
Бәйрәмне ничек каршы¬
лыйсыз?
Мин бәйрәмне сезнең бе¬
лән үткәрергә телим
Bu gün bayram
Bu gün yeni yıl bayramı
Sabantoy Tatarların milli
bayramı
Sen bayramda oynar mısın?
Bayram danssız, şarkısız ol¬
maz
Bayramı nasıl karşılıyorsu¬
nuz?
Ben bayramı sizin ile geçir¬
mek istiyorum
116


Татарстанның милли бәй¬
сезлек бәйрәмен үткәр¬
дек
Бәйрәмдә күп төрле спорт
ярышлары булды
Әниләр оәйрәме котлы
булсын!
Әнием, сиңа бүләк алдым
Өй туе үткәрү
Яңа өегездә куанып яшә¬
гез!
Рәхмәт, рәхмәт
Корбан бәйрәме мөбарәк
булсын
Мөмкинлеге булган кор¬
бан чала
Дини бәйрәм
Корбан бәйрәме—дини
бәйрәм
Туган көнне билгеләп үтү
Тууына 50 ел тулу
50 яшьлек юбилее белән
котлау
Үлгәненең 20 еллыгын би¬
лгеләп үгү
Туган көпе белән котлау
Беренче Май бәйрәме
Яңа туган балага исем ку¬
шыла
Туй (кызыл туй)
Армиягә озату
Tataristan’m milli bağımsız¬
lık bayramını kutladık
Bayramda çok spor yarışla¬
rı yapıldı
Anneler bayramı kutlu ol¬
sun
Annem, sana hediye aldım
Ev mübariyekesi kutlaması
Yeni evinizde güle güle
oturun
Sağolun, sağolun
Kurban Bayramı mübarek
olsun
Parası yeterli olan bir kur¬
ban keser
Dini bayram
Kurban Bayramı dini bir
bayramdır
Doğum gününü kutlamak
Doğumunun ellinci yıldö¬
nümü
Elli yaş jübilesini kutlamak
Ölümünün yirminci yıldö¬
nümünü anmak
Yaş gününü (ad gününü)
kutlamak
Birinci Mayıs bayramı
Yeni doğan çocuğun kulagi-
na ezan okunur
Düğün
Askerlik
117


Төркиядә һәр ел саен май¬
ның беренче якшәмбе¬
сендә— Әниләр көне
Бәйрәм җитә
Бәйрәм итү
Бүләк бирү
Отпуск
Сезнең ялыгыз (отпускы¬
гыз) кайчан?
Ялыгызда кая барасыз?
Без отпускыда Урта Ази¬
ягә сәяхәт ясама кчы бу¬
лабыз
Без ялыбызда авылга әби¬
ләргә кайтабыз
Буш вакытларыгызны ни¬
чек уздырасыз?
Мин буш вакытымда
кинога,
театрга йөрим,
спорт белән шөгыль-
ләнәм,
китап укыйм,
музыка тыңлыйм,
телевизор карыйм
Her yıl mayısın ilk pazarı
Türkiye’de Anneler
Günüdür
Bayram geliyor
Bayram etmek
Hediye vermek
izin
Sizin tatiliniz (izininiz) ne
zaman?
İzininizde nereye gidecek¬
siniz?
Biz izinde Orta Asya’yı gez¬
mek istiyoruz
Biz izinde köye ninelerimize
gideceğiz
Boş vakitlerinizi nasıl geçi¬
riyor sunuz?
Ben boş vakitlerimde
sinemaya,
tiyatroya giderim,
spor ile meşgul olur¬
um,
kitap okurum,
müzik dinliyorum,
televizyon seyrediyor¬
um
♦
118


МӘГАРИФ.
МӘКТӘП
мәктәп
башлангыч мәктәп
урта мәктәп
лицей
югары уку
институт
университет
академия
факультет
тел-әдәбият факультеты
медицина институты
хәрби академия
биология факультеты
хокук факультеты
ветеринария институты
Сез кайсы профессия ке¬
шесе булырга телисез?
Мин тарихчы булырга те¬
лим
Университетка керү имти¬
ханнарында ничә балл
җыйдыгыз?
Университетка кабул итү
экзаменнары авырмы?
MAARİF.
OKUL
mektep, okul
ilk okul
orta okul
lise
yüksek okul
enstitü
üniversite
akademi
fakülte
dil-edebiyat fakültesi
tıp enstitüsü
harp akademisi
biyoloji fakültesi
Hukuk fakültesi
veteriner enstitüsü
Siz hangi meslek adamı ol¬
mak istersiniz?
Ben tarihçi olmak isterim
Üniversite imtihanında kaç
puan aldınız?
Üniversiteye giriş imtihanı
zor mudur?
119


Әйе, университетка керү
экзаменнары бик авыр
Институтта ничә ел укый¬
лар?
Институтлар төрле була,
4 елдан 6 елга кадәр
укыйлар
Нәрсә ул «семестр кани¬
кулы»?
Семестр каникулы уку
елының яртысы беткән
дигән сүз, студентлар
ял ала
Семестр каникулы кайчан
була?
Каникул январь аеның со¬
ңгы атнасында башлана
Мәктәпләрдә дәресләр
ничә минут була?
Дәресләр кырык биш ми¬
нут була
Мәктәптәге персонал ту¬
рында сөйләгез әле
директор (мөдир)
завучлар, ягъни мөдир
урынбасарлары
һәр дәрескә аерым укыту¬
чылар
секретарь
укучылар
Уку кайчан тәмамлана?
Унынчы июньдә каникул
башлана
Evet, Üniversiteye giriş im¬
tihanı çok zordur
Enstitüde kaç yıl okunur?
Enstitüler çeşitlidir, dört
yıldan altı yıl arasında
değişir
Sömestre tatili ne demektir?
Sömestre tatili okulun yarı
yılı demektir, öğrenciler
karne alırlar
Sömestre tatili ne zaman¬
dır?
Ocak ayının son haftasıdır
Okullarda dersler kaçar da¬
kikadır?
Dersler kırk beş dakikadır
Okuldaki personeli söyler
misiniz
müdür
müdür yardımcıları
Her derse ayrı öğretmenler
katip, sekretar
talebeler, öğrenciler
Okul ne zaman tatile girer?
On haziran günü tatile girer
120


Төркиядәге мәктәпләрдә¬
ге дисциплина кагыйдә¬
ләрен сөйләп күрсәтегез
әле
Мәктәптә тәмәке тартыр¬
га, озын чәч йөртергә
ярамый
Шпаргалка кулланырга
ярамый
Укытучы белән сөйләш¬
кәндә тәрбияле булыр¬
га кирәк
Башлангыч мәктәптә
кара күлмәк, ак яка
киелә
Урта мәктәптә галстук
тагу мәҗбүри
Бәйрәмдә классны бизә¬
дек
Укытучы керде. Т-с-с!
Утырыгыз. Дәресне баш¬
лыйбыз
Өй эшләрегезне эшләдеге¬
зме?
Әйе, эшләдек
Бик яхшы, хәзер карыйм
Бүген дәрес юк
Укытучым, звонок булды
Әйе, дәрес тәмам
Миңа трафарет бирегез
әле
Бу атлас кайсы класс
өчен?
Türkiye’deki okullarda ne
gibi disiplin hareketleri
vardır?
Okullarda sigara içilmez,
saç uzatılmaz
Kopya çekilmez
Öğretmenle konuşurken
saygılı olunur
İlk okulda siyah önlük be¬
yaz yaka giyilir
Orta okulda kravat mec¬
buridir
Bayramda sınıfı süsledik
Öğretmen içeri girdi. Tıs
Oturunuz. Derse başliyaca-
ğız
Vazifelerinizi yaptınız mı?
Evet, yaptık
Güzel, şimdi bakarım
Bugün ders yok
Öğretmenim, zil çaldı
Evet, dersi keselim
Bana şablon yazi verir mis¬
iniz
Bu atlas hangi sınıf için?
121


Укытучы бирем бирде,
китапханәгә барып эш¬
либез
Китапханәдә бары тик
тыныч кына укыйлар,
кычкырып сөйләшми¬
ләр
Укучы билетыгыз үзегез
беләнме?
Әйе, укучы билетым яны¬
мда
Китапханәгә ничек язы¬
лырга була?
Дәресеңне хәзерләдеңме,
улым?
Әйе, әни, дәресем бетте
Мин рәсем ясарга бик
яратам
Кызыгызны кайсы учили¬
щега урнаштырачак¬
сыз?
Кызлар өчен профессио-
наль-техник училищега
урнаштырачакмын
Төркия картасы кирәк иде
Төрек теле дәреслеге бар¬
мы?
Хәзер математика дәресе
була
Кызыл карандашыңны
биреп тор әле
Китан-дәфтәрләрегезне
ачыгыз
Öğretmenimiz ödev verdi,
kütüphaneye gidip yapa-
cagiz
Kütüphanede sadece çalışı¬
lır, okunur, yüksek sesle
konuşulmaz
Kütüphane	kartınız
yanınızda mı?
Evet, kütüphane kartım
yanımda
Kütüphaneye nasıl üye olu¬
nur?
Dersini yaptin mı, oğlum?
Evet, anne, dersim bitti
Ben resim yapmaktan hoş¬
lanırım
Kızınızı hangi okula kayıt
ettireceksiniz?
Kız meslek lisesiye kayıt et¬
tireceğim
Türkiye haritası lazım
Türkçe dersliği var mı?
Şimdi matematik dersi ola¬
cak
Kırmızı kalemini verir mis¬
in?
Kitap ve defterlerinizi açı¬
nız


акбур
алу
алфавит
анализ
анкета
атлас
аңлату
билге
белем
белү
буяу
бүлү
дисциплина
дәрес
дәфтәр
зыялы
имтихан
кабатлау
каләм
каникул
карта
картина
класс
кушу
китап
китапханә
кыңгырау
көндәлек
линейка
математика
расписание
ручка
семестр
tebeşir
çıkarma
alfabe
analiz
anket
atlas
anlatmak
not, bilgi
bilim
bilmek
boyamak
bülme
disiplin
ders
defter
aydın
imtihan
tekrarlamak
kalem
tatil
harita
tablo
sınıf
toplama
kitap
kütüphane, kitapbane
zil
gündelik
cetvel
matematik
tarife
kalem
sömestre
123


СИМВОЛ
sembol
сузык аваз
ünlü (ses)
сүз
söz (kelime)
сүзлек
sözlük
такта
tahta
тартык аваз
ünsüz (ses)
тапкырлау
çarpma
тәнәфес
ага
тәрҗемә
tercüme
уку
okumak
физика
fizik
физкультура
beden terbiyası
форма
forma
хата
hata
химия
kimya
хәреф
harf
экзамен
imtihan
энциклопедия
өйрәнү
өйрәтү
җәза
җәяләр эченә алу
ТЫНЫШ
БИЛГЕЛӘРЕ
нокта
өтер
нокталы өтер
ansiklopedi
öğrenmek
öğretmek
ceza
Parantez içine almak
NOKTALAMA
İŞARATLEPİ
nokta
virgül
noktalı virgül
124


ике нокта
күп нокталар
сорау билгесе
өндәү билгесе
сызык
җәяләр
плюс
минус
тапкырлау
бүлү
тигез була
процент
параграф
куштырнаклар
апостраф
iki nokta
üç nokta
soru işareti
ünlem işareti
çizgi
parantez
artı
eksi
çarpı
bölü
eşitlik işareti
yüzde işareti
paragraf işareti
tırnak işareti
apostraf
САННАР
ноль
бер
ике
өч
Дүрт
биш
алты
җиде
сигез
тугыз
SAYILAR
sıfır
bir
iki
üç
dört
beş
altı
yedi
sekiz
dokuz
125


ун
унбер
унике
егерме
утыз
кырык
илле
алтмыш
җитмеш
сиксән
туксан
йөз
мең
миллион
миллиард
беренче
бишенче
1983
1247
Икене бишкә тапкырла¬
гыз
Унбишне өчкә бүлегез
Унга сигезне кушыгыз
Егерме биштән унбишне
алыгыз
нәтиҗә
оп
onbir
oniki
yirmi
otuz
kırk
elli
altmış
yetmiş
seksen
doksan
yüz
bin
milyon
milyar
birinci
beşinci
bin dokuz yüz seksen üç
bin iki yüz kırk yedi
İki ile beşi çarpınız
On beş ile üçü bölünüz
On ile sekizi toplayınız
Yirmi beşten on beşi çıkarı¬
nız
sonuç, netice
♦
126


ҮЛЧӘҮ. ■	fSS\ o	ÖLÇÜ.
АВЫРЛЫК	Шу (jmk	TARTİ
ҮЛЧӘҮЛӘРЕ	 ~Р~	ALETLERİ
үлчәү
кул үлчәве
өстәл үлчәве
җир үлчәве
амбар үлчәве
грамм
килограмм
центнер
тонна
Миңа өч килограмм алма
үлчәгез
Миңа йөз грамм чикләвек
бирегез
Миңа тонна ярым күмер
кирәк
500 кг утын кирәк
Тавык кило ярым килде
Бу машина егерме тонна
йөк ала
Бер вагон унбер тонна
Сез ничә килограмм?
Мин 60 килограмм
Самолетта һәр пассажир
terazi
el terazisi
masa terazisi
yer terazisi
bas kül
gram
kilogram
kental
ton
Bana üç kilogram elma tar¬
tınız
Bana yüz gram çekirdek ve¬
riniz
Bana bir buçuk ton kömür
lazım
Beş yüz kilo meçe odunu
istiyorum
Tavuk bir buçuk kilogram
geldi
Bu kamyon yirmi ton yük
alır
Bir trenin vagonu on bir
tondur
Siz kaç kilogramsınız?
Ben altmış kilogramım
Uçakta seyehat ederken her
127


40 кг нан арткан йөк
өчен акча түләргә тиеш
Бер капчык цемент 50 ки¬
ло
Бу аш 100 г дөгедән пеше¬
релә
yolcu kirk kilogramdan
fazla yükün parasım verir
Bir torba çimento elli kilo¬
gramdır
Bu yemek yüz gram pirin¬
çten yapılır
ОЗЫНЛЫК
ҮЛЧӘҮЛӘРЕ
метр
дециметр
сантиметр
миллиметр
километр
гектар
Минем буем бер метр ил¬
ле җиде сантиметр
Миңа бер күлмәк өчен ни¬
чә метр тукыма кирәк?
Сезгә бер күлмәккә 2
метр 20 сантиметр ту¬
кыма кирәк
Тургутлу — Измир арасы
55 км
Казан—Алабуга арасы
225 км
Бу линейка 20 см лы
Хәрефләрнең зурлыгы 2
см
UZUNLUK
ÖLÇÜLERİ
metre
desimetre
santimetre
milimetre
kilometre
hektar
Benim boyum bir metre elli
yedi santimetredir
Bana bir gömlek kaç metre
kumaştan çıkar?
Size bir gömlek iki metre
yirmi santimetreden çıkar
Turgutlu — İzmir arası elli
beş kilometredir
Kazan — Alabuga arası iki
yüz yirmi beş kilometre¬
dir
Bu cetvel yirmi santimet¬
redir
Harflerin büyüklüğü iki
santimetredir
128


Бу бүлмә ничә квадрат
метр?
Бу бүлмәнең мәйданы 19
квадрат метр
Бу бакчаның гектарыннан
ничә кило бәрәңге алы¬
на?
Bu odanın alanı kaç metre
karedir?
Bu odanın alanı 19 metre
karedir
Bu bahçenin hektarından ne
kadar patates alınır?
СЫЕКЛЫК ҮЛЧӘВЕ
литр
чирек литр
ярты литр
Миңа ике литр үсемлек
мае бирегез әле
Ярты литр спирт бирегез-
че
Бер чиләктә ничә литр су
бар?
SIVI ÖLÇÜLERİ
litre
çeyrek litre
yarım litre
Bana iki litre zeytin yağı
verir misiniz
Yarım litre ispirto verir mis¬
iniz
Bir kovada kaç litre su var¬
dır?
'—-S'--
" I ’L^-'
ı J=> яч 1 11
,. Mk ’
\ı 'U
ҺАВА ТОРЫШЫ
Кояш чыкты
Кояш батты
Ай калыкты
«О
HAVA DURUMLARI
Güneş çıktı
Güneş battı
Ау yükseldi
5 A-362.
129


Йолдызлар җемелди
Караңгыда урамга чыкма
Таң атканда юлга чыгам
Кич булды
Төн җитте
Иртә туды
Бүген көн нинди?
Кызу, рәхәт бер көн
Бүген көн ямьсез, суык
җил исә
Бүген ун градус җылы
Томанлы көн, күз күреме
начар
һава бүген бик болытлы,
мөгаен, яңгыр явар
Бүген көн бик яхшы, кә¬
ефне күтәрә торган
Кояш бик кыздыра, күлә¬
гәдә уйна
Бездә хәзер кыш
Кардан күзләрем камаша
Яз килгәч, агачлар яшәрә
Җәй көне чәчәкләр күп
була
Күбәләкләр оча
Ай тотылганы кара пыя¬
ладан яхшы күренә
Кояш тотылу
Бүген ничә градус суык?
Тышта бүген ничә градус?
Кичә ничә градус иде?
Yıldızlar parlıyor
Karanlıkta sokağa çıkma
Тап ağarırken yola çıkalım
Akşam oldu
Gece oldu
Sabah oldu
Buğiin hava nasıl?
Sıcak, güzel bir hava
Buğün hava iyi değil, soğuk
rüzgar esiyor
Buğün ısı on derece
Ortalıkta sis var, ğöz-gözü
görmüyor
Hava buğün çok bulutlu,
yağmur yağacak
Buğün hava açık, insana
neşe veriyor
Güneş yakıyor, gölgede
oyna
Bizde şimdi kış
Kardan gözlerim kamaştı
İlkbahar geldimi ağaçlar
yeşerir
Yazda çiçekler çok açar
Kelebekler uçar
Ау tutulması siyah camdan
iyi görünür
Güneş tutulması
Buğün kaç derece soğuk?
Buğün dışarıda kaç derece?
Geçin ğün kaç dereceydi?
130


Температура күтәреләчәк
Температура төшәчәк
Быел Татарсатнда 40 гра¬
дуслы суыклар булды
Бу җәй бик яңгырлы бул¬
ды
Яңгыр ява, зонтыңны ал
3 көн туктамый, яңгыр яу-
ДЫ
Урамда пычрак
Көннәр рәтләнде
Яңгыр туктадымы?
Яңгырдан соң салават кү¬
пере чыга
Бүген диңгез тыныч түгел
һавада бер болыт та юк
Диңгез бүген тыныч
Кошлар җылы якка китә
Боз ява
җир тетрәү
Күк йөзе ачык
Февраль аенда бик буран¬
лы булды
аҗаган
болыт
климат
күк күкрәү
кызу, эссе
салават күпере
Sıcaklık derecesi yiiksek-
lecek
Sıcaklığın düşmesi be¬
kleniyor
Bu sene Tataristan’da kırk
derece soğuk oldu
Bu yaz yağmurlar çok yağdı
Yağmurlu hava var, şem¬
siyeni al
Üç gün aralıksız yağmur
yağdı
Sokak çamurludur
Hava düzeldi
Yağmur durdu mu?
Yağmurdan sonra ğök ku¬
şağı çıkar
Bugün deniz var
Havada bulut yok
Deniz bugün durgun
Kuşlar sıcak ülkelere gidiy¬
or
Dolu yağıyor
deprem
Gök yüzü açık
Şubat ayında çok kasırga
oldu
paratoner
bulut
İklim
gök gürültüsü
sıcak
gök kuşağı
5*.
131


Йолдызлар җемелди
Караңгыда урамга чыкма
Таң атканда юлга чыгам
Кич булды
Төн җитте
Иртә туды
Бүген көн нинди?
Кызу, рәхәт бер көн
Бүген көн ямьсез, суык
җил исә
Бүген ун градус җылы
Томанлы көн, күз күреме
начар
һава бүген бик болытлы,
мөгаен, яңгыр явар
Бүген көн бик яхшы, кә¬
ефне күтәрә торган
Кояш бик кыздыра, күлә¬
гәдә уйна
Бездә хәзер кыш
Кардан күзләрем камаша
Яз килгәч, агачлар яшәрә
Җәй көне чәчәкләр күп
була
Күбәләкләр оча
Ай тотылганы кара пыя¬
ладан яхшы күренә
Кояш тотылу
Бүген ничә градус суык?
Тышта бүген ничә градус?
Кичә ничә градус иде?
Yıldızlar parlıyor
Karanlıkta sokağa çıkma
Тап ağarırken yola çıkalım
Akşam oldu
Gece oldu
Sabah oldu
Buğün hava nasıl?
Sıcak, güzel bir hava
Buğün hava iyi değil, soğuk
rüzgar esiyor
Buğün ısı on derece
Ortalıkta sis var, ğöz-gözü
görmüyor
Hava buğün çok bulutlu,
yağmur yağacak
Buğün hava açık, insana
neşe veriyor
Güneş yakıyor, gölgede
oyna
Bizde şimdi kış
Kardan gözlerim kamaştı
İlkbahar geldimi ağaçlar
yeşerir
Yazda çiçekler çok açar
Kelebekler uçar
Ау tutulması siyah camdan
iyi görünür
Güneş tutulması
Buğün kaç derece soğuk?
Buğün dışarıda kaç derece?
Geçin ğün kaç dereceydi?
130


Температура күтәреләчәк
Температура төшәчәк
Быел Татарсатнда 40 гра¬
дуслы суыклар булды
Бу җәй бик яңгырлы бул¬
ды
Яңгыр ява, зонтыңны ал
3 көн туктамый, яңгыр яу-
ды
Урамда пычрак
Көннәр рәтләнде
Яңгыр туктадымы?
Яңгырдан соң салават кү¬
пере чыга
Бүген диңгез тыныч түгел
һавада бер болыт та юк
Диңгез бүген тыныч
Кошлар җылы якка китә
Боз ява
җир тетрәү
Күк йөзе ачык
Февраль аенда бик буран¬
лы булды
аҗаган
болыт
климат
күк күкрәү
кызу, эссе
салават күпере
Sıcaklık derecesi yüksek-
lecek
Sıcaklığın düşmesi be¬
kleniyor
Bu sene Tataristan’da kırk
derece soğuk oldu
Bu yaz yağmurlar çok yağdı
Yağmurlu hava var, şem¬
siyeni al
Üç gün aralıksız yağmur
yağdı
Sokak çamurludur
Hava düzeldi
Yağmur durdu mu?
Yağmurdan sonra ğök ku¬
şağı çıkar
Bugün deniz var
Havada bulut yok
Deniz bugün durgun
Kuşlar sıcak ülkelere gidiy¬
or
Dolu yağıyor
deprem
Gök yüzü açık
Şubat ayında çok kasırga
oldu
paratoner
bulut
İklim
gök gürültüsü
sıcak
gök kuşağı
5*.
131


суык
яңгыр
яшен
soğuk
yağmur
şimşek
ак
аксыл
аксыл сары
аксыл көрән
ал
ала
алсу
ап-ачык
ачык
ачык зәңгәр
ачык яшел
бертөсле
зәңгәр
зәп-зәңгәр
кара
кызыл
кызгылт сары
куе (төс)
куе кызыл
караңгы зәңгәр
коңгырт
RENKLER
beyaz (ak)
beyazımsı, akça
krem
bej
pembe
ala
pembemsi
bembeyaz
açık
açık mavi
açık yeşil
sade renkli
mavi
masmavi
siyah (kara)
kırmızı
portakal renği
koyu (renk)
koyu kırmızı
lacivert
kahverenği
132


көрән
кып-кызыл
сап-сары
саргылт
сары
соры
төсле
ямь-яшел
taba rengi
kıpkırmızı
sapsan
sarışın
sarı
gri
renkli
yemyeşil
ЕЛ
ФАСЫЛЛАРЫ
MEVSİMLER
кыш
яз
җәй
көз
Кыш көне кар күп ява
Җәй көне кояш кыздыра
Язын чәчәкләр ата
Яңгырлар күп итеп көз
көне ява
kış
ilkbahar
yaz
sonbahar
Kış mevsiminde kar çok
yağar
Yaz mevsimi güneşli geçer
İlkbaharda çiçekler açar
Yağmurlar еn çok sonbahar
mevsiminde yağar
133


ВАКЫТ
VAKİT
(Хәзер) сәгать ничә?
Сәгать 12
20 сәгать 5 минут
Төркиядәге эшчеләр 8 сә¬
гать эшлиләр
Концерт башланырга бер
сәгать утыз минут бар
Дәрес сәгать 8 дә башла¬
на
Өйдән чыкканда сәгать 10
иде
Кибетләр i 4 сәгатьтә
ачыла
Бу сәгать биш минутка
артка кала
Ярты сәгать
Сәгать ярым
минут
секунда
Берничә минут
Берсекөнгә
Берсекөнгә кич билән
Бу көннәрдә
бүген
(Şimdi) saat kaç?
Saat on iki
Yirmi saat beş dakika
Türkiye’deki işçiler sekiz
saat çalışırlar
Konsere bir saat otuz daki¬
ka var
Ders saat sekizde başlıyor
Evden çıkarken saat on du
Mağazalar saat on dörtte
açılırlar
Bu saat beş dakika geridir
Yarım saat
Bir buçuk saat
dakika
saniye
Bir kaç dakika
Öbür
Öbür akşam
Bu günlerde
buğün


вакыт
гасыр
ел
заман
иртә
иртәгә
Киләчәк заман
Киләчәк көннәрдә
кич
кичә
көндез
күптән
төн
Төн уртасы
Узган көннәрдә
Ун көнлек, декада
хәзер
Шушы көннәрдә
элек
Эңгер-меңгер вакыты
өйлә
Үткән заман
һаман
һәрвакыт
Кич белән кунакка
киттек
Өйлә вакыты 12 дә
Иртәгә кинога барабыз
Көндез көн кояшлы иде
Кичкә кадәр эшләде
Зәйтүннәр ел аралаш
уңыш бирәләр
vakit
asır
yıl, sene
zaman
sabah
yarın
Gelecek zaman
Gelecek günlerde
akşam
dün
gündüz
çok önce
gece
Gece yarısı
Geçen günlerde
On günlük
şimdi
Şu günlerde
önce
Alacakaranlık, alacakaran¬
lık
öğle
Geçen zaman
hemen
her vakit
Akşam konaklığa gittik
Öğle on ikide oluyor
Yarın sinemaya gideceğiz
Gündüz hava güneşli idi
Akşama kadar çalıştı
Zeytinler bir yıl ага ile ürün
verirler
137


Сайлаулар 26 мартта бу¬
ла
Әнием 1990 елда вафат
булды
Узган ел мин укытучы бу¬
лып эшли башладым
Кичә өч сәгать китап укы¬
дым
Мәскәү сәгате белән
Бер үк вакытта
Казанга кайчан барасыз?
Seçimler yirmi altı martta
olacak
Annem bin dokuz yüz dok¬
san yılında öldü
Geçen yıl ben öğretmen ol¬
dum
Dün üç saat kitap okudum
Moskova ayarı ile
Aynı zamanda
Kazan’a ne zaman gidece¬
ğiz?
ЖяР
Ш\
АЛМАШЛЫКЛАР
FilП1 *ь
мин
ben
син
sen
ул
о
без
biz
сез
siz
алар
onlar
минем, минеке
benim
синең, синеке
senin
аның, аныкы
onun
безнең, безнеке
bizim
сезнең, сезнеке
sizin
аларның, аларныкы
onların
бу
bu
ZAMİRLER
138


шул
алай
болай
шулай
теге
шундый
менә
моннан
шуннан
аннан
үзе
үзенеке
үземнеке
үзен
һәр
һәрбер
һәрберсе
һәммә
һәммәсе
һәркем
беркем
берни
бернәрсә
берничә
бөтен
бөтенләй
барлык
барысы
кемдер
нидер
нәрсәдер
кайсыдыр
кемнәрдер
şu
öyle
böyle
şöyle
Öteki
Şöyle
işte
burdan
şurdan
ordan
kendi
kendinin
kendimnin
kendisini
her
herbir
herbiri, herbirisi
her
hepsi
herkim
birkim
birşey
birşey
birkaç
bütün
büsbütün
var olan, hepsi
hepsi
kimdir
nedir
nedir
hangisidir
kimlerdir
139


ниндидер
шундый ук, нәкъ шундый
берсе
Син безгә килсәң, мин дә
сезгә килермен
Ул матур көннәр кабатла¬
нырмы?
Бу китап бик яхшы
Шундагы дәфтәрне алып
бирче
Болайга карагызчы
Ни булса да, хәбәр ит
Теге каләм яхшы язамы?
Мин аларга китәм
Моның яртысы бозык
hangidir
aynı
birsi, birisi
Sen bize gelirsen, ben de si¬
ze gelirim
O güzel günler geri gelecek
mi?
Bu kitap çok güzelmiş
Şuradaki defteri verir mis¬
iniz?
Buraya bakar mısınız.
Ne olsa da, haber ver
Şu kalem iyi yazıyor mu?
Ben onlara gideceğim
Bunun yarısı çirkin
♦


ТӨРЕКЧӘ КЕШЕ ИСЕМНӘРЕ1
Кыз бала исемнәре
Ağğünlü
Ак көнле, якты киләчәкле
Akaltm
Ак төстәге алтын
Akğül
Ак гөл
Akğüneş
Ак кояш
Akseven
Ак төсне сөюче
Aksu
Ак, чиста су
Alkış
Алкышлы, уңышлы
Altan
Ал таң
Altmay
Алтын ай
Arıel
Пакь, чиста куллы
Aydan
Ай кебек матур. Айдан ясалган
Ayhan
Ай хан. Угыз ханның улы.
Aykaş
Кашы ай кебек
Aynur
Айдан нур алган
Balkı
Балкып торучы нур, яктылык
Belgin
Билгеле, танылган кеше
Beşgül
Биш гөл
Betigül
Бите гөл кебек
1 Бу исемлеккә гарәп-фарсыдан кергән кеше исемнәре кермәде.
141


Bike
Бикә, туташ
Bilge
Үзенә генә хас билгесе бар
Candaş
Җан юлдашы, дус, иптәш
Cankız
Сөекле, җанга якын кыз
Çiçek
Чәчәк
Çulpan
Чулпан йолдызы
Diniz
Тыныч, сабыр
Eren
Изге, әүлия
Filiz
Тал кебек зифа
Gülal
Гөл алучы
Gültan
Гөлле таң
Gülümser
Көлемсәр, елмаеп-көлеп яшәр
Gülveren
Гөл биргән
Günay
Кояш һәм ай
Günçiçek
Көн чәчәге, иртән ачылып, кич ябылган
чәчәк
Günebakan
Йөзен кояшка каратып торучы чәчәк
Güner
Таң вакыты. Кояш чыккан заман
Güngör
Шатлык-бәхет эчендә яшә
Günhan
Көн-хан. Угыз ханның 6 улының берсе
Gürcan
Көчле кеше
Gürdal
Көчле тал
Güvenç
Инаныч, ышаныч
Hepgül
Гомер буе көл, гомер буе шат бул
Hiçsönmes
һич сүнмәс
Işik
Яктылык
Ilgün
Ил һәм көн
İlkay
Яңа туган ай
İlkgül
Беренче аткан гөл, чәчәк
İlkiz
Беренче салынган эз
İnci
Энҗе
İncigül
Энҗе-гөл
İstek
Теләк, максат
142


İzgi	Яхшы, гүзәл, тугры, акыллы, зирәк
Kayan	Агым су, тау елгасы
Kaynak	Чыганак, чишмә
Kutlu	Котлы
Lale	Ләлә чәчәге
Mine	Нечкәләп эшләнгән бизәк,	нәкышь
Mutlu	Бар теләкләренә ирешкән,	бәхетле
Mutlugün	Бәхет китергән көн
Müren	Зур агымсу, елга
Nazlı	Назлы
Nemutlu	Никадәр яхшы, бәхетле
Nilay	Нил-ай. Нил елгасына нурларын чәчкән
ай
Nilüfer	Чәчәкләре сары, зәңгәр, ак, ал төстәге
суүсем
Nur	Нур
Nuray	Нур һәм ай
Nurcan	Җаны нурлы
Nurdan	Нурдан ясалган
Nurel	Кулы нурлы, якты
Nursevin	Нур сөюче
Nur şen	Нур һәм шатлык чәчкән. Яшәешеннән
шат булган
Odil	Татлы телле
Oflaz	Бик матур, гүзәллеге өчен	сөелгән
Orgiil	Шәһәр гөле
Оуа	Бизәк, төрекләрдә яулык читләрен бизәү
өчен кулланыла
Ölmez	Үлмәс, гомере озын
Öngül	Беренче гөл
Özal	Үзәге кызыл, үзе кызыл, ал
Özaltan	Кызарып таң аткан вакыт
Özbal	Саф, берни катышмаган бал
143


Özbek
Йөрәкле, тугры
Özgülüm
Үземнең гөлем
Özgür
Бәйсез, кол булмаган, мөстәкыйль
Öznur
Үзе нур, яктылык
Papatya
Ромашка чәчәге
Parla
Җемелдә, балкы, яктырт
Pekay
Айга бик охшаган
Pinar
Җирдән чыккан кайнар су, чыганак
Rahşah
Балкыган, җемелдәгән, яктылык
Raha
Яхшы, матур
Reyhan
Рәйхан гөле
Ruhsar
Матур йөз, яңак
Sabah
Иртә
Sariçiçek
Сары чәчәк
Sarıgül
Сары чәчәк, сары гөл
Seçmen
Сайлап алынган, иң яхшы
Selda
Таулардан аккан су, тау елгасы
Servi
Озын, зифа, мәңге яшел агач
Sevdiye
«Сөй, ярат» диюче
Seven
Сөекле, сөелгән
Sevgi
Сөю, ярату, мәхәббәт
Sevil
Үзен сөйдерүче, сөйкемле
Sevinç
Сөенеч
Sezen
Сизгән, сизгер
Suna
Кыр үрдәге
Şanlı
Данлы, атаклы
Şenol
Мактауга лаек бул
Şensoy
Яхшы нәселдән
Tangiil
Таң гөле
Tanyeli
Таң җиле
Tanyıldız
Таң йолдызы
Tolunay
Тулган ай
Türkcan
Төрек җанлы
144


Türkitıe	Чыңгыз ханның килененең исеме
Tüzün	Төзек, төзеклек
Tomurcuk	Чәчәк бөресе
Uysal	Сүз тынлаучан, акыллы
Üçgül	Өч гөл
Ülger	Җидегән йолдыз
Ünsal	һәркемгә билгеле бул,	таныл
Yağmur	Яңгыр
Yapıncak	Ак төстәге виноград сорты
Yaprakgül	Яфраклы гөл
Yarkın	Кояш яктысы, кояш җылысы
Yarpuz	Су буйларында үскән хуш исле үлән
Yaşar	Яшәр, үлмәс
Yegül	Авырлыгы аз, җиңел
Yeliz	Җил кебек
Үепег	Җиңәр, җиңәчәк
Yıldız	Йолдыз
Yurdagiil	Ил-йортка көлеп-елмаеп яшә
Yurtseven	Ил-йортын сөйгән, сөюче
Yüce	Биек; бөек
Yücel	Үсү, олы булу. Зур үс
Ир бала исемнәре
Acar	Көчле, яхшы, тырыш,	зирәк,	акыллы егет
Acaralp	Көчле алып, батыр
Acarsoy	Көчле, егетләр нәселеннән
Acun	Дөнья
Adalır	Исем, ат алыр
Adıvar	Танылган, атказанган
Ağiş	Суның фонтан кебек	өскә	күтәрелеше.
Үсеш
145


Akalp
Ак алып, ак батыр
Akay
Якты янган ай. Беренче туган ир бала
Akbek
Намуслы, укымышлы кеше
Akkaynak
Саф, чиста чыганак, чишмә
Akman
Эчкерсез, чиста күңелле кеше
Aksay
Ак төстәге яссы таш
Aksu
Кыялардан аккан саф, татлы су
Algın
Матур, мәхәббәтле, гыйшыклы, сагышлы
Aktimur
Ак тимер
Aktuna
Тугры күңелле Туна
Aktürk
Ак күңелле төрек
Alkın
Куркусыз, егет кеше
Alp
Алып, батыр
Alparslan
Алып арыслан
Alper
Алып ир
Andaş
Истәлек өчен бирелгән әйбер
Arat
Йөрәкле кеше, йөрәклелек
Arıel
Чиста куллы
Arıer
Чиста ир, чиста кеше
Arol
Тырыш бул
Arsal
Бал корты кебек тырыш
Arsan
Бөтен җире, саны чиста
Aşkın
Күп, артык, өстен
Atasever
Ата йортын, илен сөюче
Atilla
һуннарның бөек императоры
Ayaz
Аяз
Aybar
Күркәмлелек, хөрмәт уятучы күренеш
Aybars
Ай кебек матур, барс кебек көчле
AydiT
«Манас» дастанындагы герой
Aydın
Зыялы, укымышлы
Ayman
Ай кебек матур кеше
Aypar
Күркәм
Aybars.
Айбарс кебек үк: ай-барс
146


Aysal	Ай кебек
Ayverdi	Ай бирде
Babür	Төркестандагы бер төр каплан
Bahadir	Баһадир
Barış	Солых, тынычлык
Barlas	Сугышчы, яхшы сугышчы
Batu	Көчле
Bayman	Бай кеше
Celasun	Яшь, көчле егет
Ceyhun	Урта Азиядәге елга
Cengiz	Егылмас, җиңелмәс, көчле. Монгол ханы
Çinar	Буе 30 метрга җиткән, күпьяшәр агач
Dalayer	Тал кебек, ай кебек матур
Demirel	Көчле куллы. Кулы тимер кебек
Demirer	Көчле ир
Demirtekin	Тимер кебек таза ир
Deniz	Диңгез
Dirican	Таза, көчле җан
Doğruol	Тугры бул
Dolunay	Тулган ай кебек матур
Durgun	Тыныч, сабыр
Duysal	Тойгылы, хискә бирелүчән
Edis	Олы, биек, бөек
Ekemen	Акыллы кеше, аксакал
Elal	Кул тот, кул ал
Elgin	Өеннән ерак йөрүче, сәяхәткә чыккан ке¬
ше
Emre	Дус, иптәш
Ener	Иң шәп егет, чын ир
Егау	Ай кебек ир
Erdemir	Тимер кебек ир
Erdöl	Ир бала
Ergenç	Яшь ир-егет
147


Ergi
Морадка ирешү
Erhan
Ир хан
Eriz
Ир кеше эзе, юлы
Erol
Ир бул, егет бул
Eröz
Үзе егет, чын егет
Ertaş
Таш кебек каты ир
Gediz
Агым су
Gençer
Яшь ир-егет
Geray
Ачык зәңгәр төстәге ай
Göktürk
Тарихи шәхес. Урта Азия хөкемдары
Hakan
Каган, хан
Hansoy
Хан нәселеннән
Heper
Чып-чын ир, бөтен җире егетләрчә
Hmçal
Үч ал, үчеңне калдырма
Hiçyılmaz
Курыкмас. Батыр, егылмас
Hulagu
Хулагу хан исеменнән
Işdtan
Шәфәкъ яктысы. Таң яктысы
İlbars
Ил-барс
İlgün
Ил-көн
İlhan
Ил-хан
İlkiz
Беренче эз. Беренче балага куела
İltimur
Ил-тимер
İrnre
Дус, иптәш
İnan
Тәңрегә ышану
İncebey
Энҗе бәй
Kağan
Каган. Төрек императорлыгында баш
идарәче
Kandemir
Кан-тимер
Kantürk
Каны белән төрек булган кеше
Kaya
Кыя
Kayaalp
Кыя кебек алып, батыр
Kayahan
Кыя кебек хан
Kaynak
Чыганак, чишмә
148


Kılıçalp
Кылыч-алып
Kıvanç
Куаныч, сөенеч
Koçer
Егетләр егете
Koçhan
Егет каган
Kutluğ
Котлы. Яхшы эшләре белән танылган
Kutlutürk
Котлы-төрек
Küntay
Сау-сәламәт һәм ай кебек
Menğü
Үлемсез, мәңгелек
Mutver
Шатлык, бәхет бир
M üren
Зур сулык, елга
N arter
Йөрәкле егет
Nayır
Дус, иптәш
Nur
Нур, яктылык
Nuyan
Командир, баш кеше. Яхшы нәселдән
чыккан
Odhan
Ут каган, ут кебек хан
Ogansoy
Тәңре нәселеннән чыккан
Oğuz
Сәламәт, көчле. Угыз хан исеменнән
Okanay
Көчле Ай, егет Ай
Okcan
Ук кебек туры, тугъры җан
Okdemir
Тимердән ясалган ук
Okman
Укчы, ук атучы кеше
Oktay
Тиз кабынып китүчән, кызу холыклы
Oltan
Шәфәкъ, таң бул
Onat
Яхшы, гүзәл, төзек; намуслы
Oııgan
Уңган, теләкләренә ирешкән
Orhan
Госманлы императорлыгының икенче со¬
лтаны Орхан Гази исеменнән
Ozan
Халык шагыйре, акын, шагыйрь
Ökmen
Акыллы; зирәк
Öksel
Зирәклеге белән танылган
Özal
Үзәге кызыл төстә булган
Özay
Үзәге ай кебек
149


Özberk
Йөрәкле, тугры, намуслы
Özgün
Беркемгә дә охшамаган, үзенә генә бер¬
төрле
Özgüven
Үз-үзеңә нык ышану хисе
Özker
Сәламәт ир, эчкерсез егет
Öztaş
Таш кебек сәламәт ир
Pamir
Урта Азиядәге таулар исеменнән
Pars
Барс
Percan
Көчле, пакь җан
Pekkan
Пакь, чиста кан
Pekol
Эчкерсез, пакь, саф җанлы бул
Saruhan
Сары җан, сары каган
Sayar
Хөрмәт күрсәтер, ихтирамлы
Saygın
Хөрмәтле, мөхтәрәм. Хөрмәт күргән ке¬
ше
Selcan
Җаны ташкын су кебек
Somer
Чып-чын егет
Soyhan
Хан нәселеннән
Soytekin
Нәселле һәм кабатланмас, бердәнбер
Sönmez
Сүнмәс, һәрчак янар
Sözen
Матур итеп сөйләшүче кеше
Şavlı
Билгеле, танылган кеше. Галим
Şeıısoy
Данлы нәсел кешесе
Şimşik
Яшен. Яшен кебек кеше
Talaş
Ком бураны. Көчле җил калдырган тузан
Talay
Тал кебек нечкә, ай кебек матур
Talayer
Тал һәм ай кебек ир
T analp
Шәфәкъ кебек якты һәм алып егет
T angüç
Якты һәм көчле
Tansuk
Тансык, көтелгән
Tayanç
Т аяныч
Tekalp
Ялгыз батыр
Timur
Тимер
150


Токау
Тулган ай
Toktamış
Алтын Урда ханы исеменнән
Turgut
Урын. Атаклы төрек диңгезчесе Тургут
Рәис исеменнән
Türkcan
Төрек җанлы
Ulusoy
Бөек нәселдән чыккан
Uman
Ышаныч белән көтелгән, тансык
Umut
Өмет
Упо1
Дан, исем ал
Ünü var
Исеме, даны бар
Varol
Бар бул, мәңге яшә
Vurgun
Бик гашыйк кеше, гыйшык утында янучы
Yener
Җиңәр, җиңәчәк
♦


ТӨРЕК ҺӘМ ТАТАР ХАЛЫК
МӘКАЛЬЛӘРЕ, ӘЙТЕМНӘРЕ
Aça kazan astırma, don¬
muşa od yaktırma.
Açık ağız aç kalmaz.
Adam sormakla alim olur.
Ağaç ağız, balta dil.
Ağaç yumuşağini kurt yer.
Ağaçı kurt, insanı dert yer.
Ağız yerse yüz utanır.
Ağlamayan çocuğa meme
vermezler.
Ağzi kulaklarına varır.
Ağzından ateş saçıyor.
Ağzından çıkanı kulağın
işitsin.
Ağzıyla kuş tutar.
Ahmak ahmağı bulur.
Akil veren çok, para veren
yok.
Akıl vezirdir, gönül pa¬
dişah.
Ачка казан астырма, туң¬
ганга ут яктырма.
Ачылган авыз ач калмас.
Адәм сорый-сорый галим
булыр.
Агач авыз, балта тел.
Агачның йомшагын корт
ашый.
Агачны корт, кешене дәрт
ашый.
Авыз ашаса, йөз оялыр.
Еламаган балага имчәк
бирмиләр.
Авызы колакларына җит¬
кән.
Авызыннан ут чәчә.
Авызыңнан чыкканны ко¬
лагың ишетсен.
Авызы белән кош тота.
Ахмак ахмакны табар.
Акыл биргән күп тә, акча
биргән юк.
Акыл — вәзир, күңел —
падишаһ.
152


Akıl yaşta değil, baştadır.
Akıllı düşmandan korkma,
deli dosttan kork.
Akıllı tez kocar.
Akmazsa da damlar.
Allah adama ya akıl verir,
ya devlet.
Allah dağına göre kar verir.
Alt üst etmek.
Anbarda duran sıçan aç ka¬
lmaz.
Aralarında kara kedi geçti.
Arkası kalındır.
At yiğitin yoldaşı.
Ateş olmayan yerden du¬
man çıkmaz.
Avcı kedi mırlamaz.
Ау aya, yıl yıla benzemez.
Ayağı baş yürütür.
Ayağını yorganina göre
uzat.
Ayak basacak yer yok.
Ayakları yere basmıyor.
Ayaklı kütüphane.
Az söylemek, çok söyleme¬
kten hayırlıdır.
Baba malı tez tükenir.
Bal bal demekle ağız tatlan¬
maz.
Акыл яшьтә түгел, башта.
Акыллы дошманнан ку¬
рыкма, тиле дустан ку¬
рык.
Акыллы тиз картая.
Акмаса да тама.
Алла адәмгә я акыл бирә,
я дәүләт.
Алла тавына күрә карын
бирә.
Астын өскә китерү.
Амбардагы тычкан ач ка¬
лмас.
Араларыннан кара мәче
узды.
Җилкәсе калын.
Ат -егетнең юлдашы.
Утсыз төтен чыкмас.
Аучы мәче мырламас.
Ай айга, ел елга
охшамас.
Аякны баш йөртә.
Юрганыңа карап аягың¬
ны суз.
Аяк басар җир юк.
Аяклары җиргә тими.
Аяклы китапханә.
Аз сөйләү күп сөйләүдән
яхшы.
Ата малы тиз бетә.
Бал-бал дигәннән авыз
балланмас.
153


Bal tutan parmağını yalar.
Balık baştan kokar.
Baş sağlığı dünya varlığıdır.
Başı göğe erdi.
Başına gelen başmakçıdır.
Başını kaşımağa vakti yok.
Başını kestirir, sözünden
dönmez.
Besmelesiz işe şeytan
karışır.
Beylere inanma, suya day¬
anma.
Biçak kendi kınını kesmez.
Bıçak yarasi unulur, dil ya-
rasi unulmaz.
Bıldır ev yanmış bu yıl ko¬
kusu çıkmış.
Bilen ile bilmeyen bir ol¬
maz.
Bilmemek ayıp değil, öğren¬
memek ayıp.
Bir adam azığıni iki kişi ye¬
se, ikisi de aç kalır.
Bir gemide iki kaptan ol¬
maz.
Bir göz ağlarken öbür göz
gülmez.
Бал тоткан бармагын
ялар.
Балык баштан сасый.
Баш саулыгы—дөнья ба¬
рлыгы.
Башы күккә тиде.
Башына төшкән башмак¬
чы булыр.
Башын кашырга да вакы¬
ты юк.
Башын кистерер, сүзен
бирмәс.
Бисмилласыз эшкә шай¬
тан катыша.
Суга таянма, байга ышан¬
ма.
Пычак үз кынысын кис¬
мәс.
Пычак ярасы төзәлер, тел
ярасы төзәлмәс.
Былтыр янган өйнең төте¬
не быел чыккан.
Белгән белән белмәгән
бер булмас.
Белмәү гаеп түгел, өйрән¬
мәү гаеп.
Бер кешенең ризыгын
икәү ашаса, икесе дә ач
калыр.
Бер көймәдә ике капитан
булмас.
Бер күз елаганда, икенче
күз көлмәс.
154


Bir koltuğa iki karpuz sığ¬
maz.
Bir kulağından girer, bir
kulağından çikar.
Bir tavuğun zekatı bir yu¬
murta.
Bir tilkinin derisi iki defa
soyulmaz.
Birer birer bin olur, damla¬
ya damlaya göl olur.
Buğünkü tavuk, yarınki ka¬
zdan iyidir.
Cahil adam meyve vermey¬
en ağaça benzer.
Cahilin dostluğundan ali¬
min düşmanlığı yeğder.
Can maldan tatlıdır.
Cehenneme giderken de
yoldaş arar.
Çıkmadık canda ümit var.
Çiçek olan yerde bal da
olur.
Çoçuk büyütmek taş kemir¬
mek.
Çok bereket çok hareket¬
ten.
Çok gezen çok bilir.
Çok gülen çok ağlar.
Dağlar kadar günaha, darı
kadar sevap.
Бер кочакка ике карбыз
сыймый.
Бер колагыннан керә, ике¬
нче колагыннан чыга.
Бер тавыкның зякаты —
бер йомырка.
Бер төлкенең тиресен ике
кат тунамыйлар.
Берәр берәр мең булыр,
тамчы-тамчы күл бу¬
лыр.
Бүгенге тавык иртәгәге
каздан яхшырак.
Надан кеше җимеш бир¬
мәгән агачка охшар.
Наданның дуслыгыннан
галимнең дошманлыгы
яхшырак.
Җан малдан татлыдыр.
Җәһәннәмгә киткәндә дә
юлдаш эзләр.
Чыкмаган җанда өмет
бар.
Чәчәк булган җирдә бал
да булыр.
Бала үстерү — таш киме¬
рү.
Күп бәрәкәт — күп хәрә¬
кәттән.
Күп йөргән күп белер.
Күп көлгән күп елар.
Таулар кадәр гөнаһка та¬
ры кадәр савап.
155


Davetsiz misafir.
Deli kız deli gelin olur.
Deliye her gün bayram.
Demir kızgın iken dövülür.
Deniz kenarında kuyu ka¬
zar.
Deve kabe’ye gitmekle haci
olmaz.
Dilden gelen elden gelse her
dilenci padişah olur.
Doğru söze canım kurban.
Dost kara günde belli olur.
Dostun düşmandan çok ol¬
sun.
Dört gözle bakar.
Dünya malı dünyada kalır.
Ecelden başka herşeye çare
bulunur.
Edebi edepsizden öğren.
Eğilen baş kesilmez.
Eğilmeyen başın ayağı öpü¬
lür.
Eğri otur, doğru söyle.
Eken bilmez, biçen bilir.
El eli boyar, iki el yüzü
boyar.
‘Elden ele geçer.
Чакырылмаган кунак.
Тиле кыз тиле килен бу¬
лыр.
Тилегә һәр көн бәйрәм.
Тимерне кызуында суга¬
лар.
Диңгез ярында кое казыр.
Кәгъбәгә китеп кенә дөя
хаҗи булмас.
Телдән килгән кулдан ки¬
лсә, һәр теләнче пади¬
шаһ булыр.
Тугры сүзгә җаным кор¬
бан.
Дус кара көндә беленер.
Дустың дошманнан күп
булсын.
Дүрт күз белән көтә.
Дөнья малы дөньяда ка¬
лыр.
Әҗәлдән кала бар нәрсә¬
гә чара табыла.
Әдәпне әдәпсездән әйрән.
Иелгән баш киселмәс.
Иелмәгән башның аягын
үбәрләр.
Кыек утыр, туры сөйлә.
Чәчкән белмәс, урган бе¬
лер.
Кул кулны юа, ике кул би¬
тне юа.
Кулдан-кулга йөри.
156


Eli ağır.
Eli boş.
Elin ile ver, ayağın ile ага.
Emanete hiyanet olmaz.
Er ölür, adı kalir.
Eşek çamura batinca yol
gösteren çok olur.
Eti senin, kemiği benim.
Evi ev eden kadındır.
Evini temiz tut, misafir ğe-
lir,
Vücüdünü temiz tut, ölüm
gelir.
Evvel görüş, sonra biliş.
Faydasız dosttan faydalı
düşman yeğdir.
Fazla mal göz çıkarmaz.
Fena haber tez duyulur.
Fukaralara veren allaha ve¬
rir.
Gafil baş -düşmana aş.
Geçen ömür geri gelmez.
Göz açmaya vakti yok.
Hamama giren terler.
Harab olmak.
Hasret çekmek.
Hayran kalmak.
Кулы авыр.
Буш кул.
Кулың белән бирерсең,
аягың белән эзләп
алырсың.
Әманәткә хыянәт булмас.
Ир үлер, исеме калыр.
Ишәк пычракка баткач,
юл күрсәтүче күп бу¬
лыр.
Ите сиңа, сөяге миңа.
Өйне өй иткән хатын.
Өеңне чиста тот—кунак
килер,
Тәнеңне чиста тот -үлем
килер.
Әүвәл күреш, соңра бе¬
леш.
Файдасыз дустан файда¬
лы дошман яхшырак.
Артык мал күз чыгармый.
Яман хәбәр тиз тарала.
Фәкыйрьләргә биргән —
Аллага биргән.
Г афил баш—дошманга
аш.
Үткән гомер кире кайт¬
мый.
Күз ачарга да вакыты юк.
Мунчага кергән—тирләр.
Харап булу.
Хәсрәт чигү.
Хәйран калу.
157


İçi yanmak.
İçine kurt düşmek.
İğne atsan yere düşmez.
İğne ile kuyu kazımak.
İğneden ipliğe.
İki yüzlülük etmek.
İmam suyu.
İp uçu.
İşin çığırdan çıkması.
Kabına sığmamak.
Кап ağlamak.
Kaş yaparken göz çıkar¬
mak.
Kendi düşen ağlamaz.
Kesip attığı tırnak olma¬
mak.
Kılı kırk yarmak.
Kılıçtan geçirmek.
Kıyametleri koparmak.
Kötü yola düşmek.
Kuş uçmaz kervan geçmez.
Modası geçmek.
Okmayacak duaya amin de¬
mek.
Oküz altında buzağı ara¬
mak.
Ölmüş eşek kurttan kork¬
maz.
Parayı sokağa atmak.
Rahat nefes almak.
Әче яну.
Эченә корт төшү.
Энә төшәр җир юк.
Энә белән кое казу.
Энәсеннән җебенә кадәр.
Икейөзле булу.
Зәмзәм суы (аракы).
Җепнең очы.
Эшнең чыгырыннан чы¬
гуы.
Кабына (тиресенә) сыя
алмау.
Кан елау.
Каш ясыйм дип, күз чыга-
РУ-
Үзе егылган еламас.
Кисеп ташлаган тырнагы¬
на да тормау.
Кылны кырыкка яру.
Кылычтан үткәрү.
Кыямәт куптару.
Яман юлга кереп китү.
Кош очмас — кәрван уз¬
мас.
Модасы чыгу.
Кабул булмаячак догага
«амин» дию.
Үгез астыннан бозау эз¬
ләү.
Үлгән ишәк бүредән ку¬
рыкмый.
Акчаны җилгә очыру.
Иркен сулыш алу.
158


Saçı uzun akılı kısa.
Sana söylüyorum kızım, sen
anla gelinim.
Süt dökmüş kedi gibi ol¬
mak.
Tükürdüğünü yalamak.
Uzun lafın kısası.
Ümit kesmek.
Vicdan azabı duymak.
Yerin de kulağı var.
Yüreği yanmak.
Yüreğine od düşürmek.
Yüz döndürmek.
Zincirden boşanmış gibi.
Чәче озын, акылы кыска.
Кызым, сиңа әйтәм, киле¬
нем, син тыңла.
Сөт түккән мәче кебек.
Үзең төкергәнне үзең
ялау.
Озын сүзнең кыскасы.
Өмет өзү.
Вөҗдан газабы тою.
Җирнең дә колагы бар.
Йөрәге hhv.
Йөрәгетм ут салу,
Коз чөерү.
Чылбырдан ычкынган ке¬
бек.


Сибгатуллина Альфина Тагировна
РАЗГОВАРИВАЕМ ПО-ТУРЕЦКИ
(на татарском языке)
И Б N° 6562
Рәсса> .ы Алсу Тимергалина
•	M о хэрри" Равил Рахмани, Бико Рахимова
Нәфч-өт мөхәррире Рушан Шәмсетдин
Техник мөхәррире Ания Газизҗанова
Корректоры М. Фөйзуллина
Җуярга тапшырылды 7.07.94. Басарга кул куелды 31.10.95.
Форматы 70х 108 '/з2. Типогр. кәгезе № 2. «Тип-Таймс» гарнитурасы.
Офсет басма. Шартлы басма табагы 7,0.
Шартлы буяу-оттиск 7,35. Нәшер-хисап табагы 4,97.
Тиражы 10000 экз. Заказ А-362.
Татарстан китап нәшрияты.
420111. Казан, Бауман ур., 19.
Татарское книжное издательство.
420111. Казан, ул. Баумана, 19.
Татарстан газета-журнал нәшрияты типографиясе.
420066. Казан, Декабристлар ур., 2.