РЕЧНИК

СКРАТЕНИЦИ
ле. авијација — авиация
админ. администрација — администра­
ция
_
акуз. акузатив — винителен падеж
анат. анатомија — анатомия
арх. архаизам — архаизъм
археол. археологија — археология
архит. архитектура — архитектура
аст. астрономи ја — астрономия
ауг. аугментатив —увеличителна форма
бсзл, безлична форма — безлична форма
библ. библиски — библипски
биол, биологија — биология
бот, ботаника — ботаника
'
бр. број — числително име
е. види — виж
веш. ветерина — ветеринарна меди­
цина
вој. војска — войска
вок. вокатив — звателен падеж
гим. гимнастика — гимнастика
геогр. географи ја — география .
геом. геометрија — геометрия
грам, граматика — граматика
дијал. дијалектизам — диалектизъм
дипл. дипломати ја — дипломация
дем. деминутиЪ — умалителна форма
ед. еднина — единствено число
екон, економија — икономия
ел. електрицитет — електричество
ж. именка од женски род — съще­
ствително име от женски род
ж. м. именка од женски или од матки
род—• съществително име от женски
или мъжки род
жарг. жаргон — жаргон
збир. збирна именка — събирателно
същест ви телно име
зоол, зоологија — зоология
изв. извичник — междуметие
им. именка — съществително име
ирон. иронично
и сл. и слично — и тем подобни
нст. историја, историски — история,
исторически
југ. југословенски израз — югославски
израз

СЪКРАЩЕНИЯ
канц. капцелариски термин (збор) —
канцеларска дума
л. лице
линг. лингвистика — лингвистика,
езикознание
лит. литературен јазпк — литера­
турен език
м. именка од машки род — съществи­
телно име от мъжки род
мат. математика
мед. медицина
м. ж. именка од машки или од женски
род — съществително име от мъжки
или женски род
мин. минералогија — минералогия
мит, митОлогија — митология
мн. множина — множествено число
мот, мотористика — моторно дело
муз. музика — музика
н. несвршен глагол — несвършен глагол
нар. народен јазик, народен говор —народен език3 народен говор
непр. непроменлива форма — неизменяема форма
нар. п. народна пословица — народна
пословица
н. с. несвршен и свршен глагол —
несвръшен и свършен глагол
пејор. пејоративно — пейоративно
педаг. педагогија — педагогия
печат, печатарски — печатарски
повр. повратен глагол — възвратен
глагол
поет, поетски — поетичен
по лит.. политика, пол птички — по­
литика, политически
правн. правнички — юридически
пред, предлог — предлог
прид. придавка — прилагателно
прил. прилог — наречие
разг. разговорно — разговорно
рел. религија — религия
рет. ретко — рядко
рус. русизам — русизъм
с. свршен глагол — свършен глагол
сврз. сврзник — съюз
'
скрат. скратеиица — съкращение

XII
слик. сликарство — живопис
служб. службено — официално
сп. спорт — спорт
спр. спротивно — противоположно
ср. именка од среден род — съществи­
телно име от среден род
с. р. среден род
спец, специјален термин — специален
термин
теат. театар — театър
тех. техника, технички — техника,
технически
трг. трговија — търговия

тур. турцизам — турцизъм
умет. уметност — изкуство
фарм. фармација — фармацевтика
фиг. фигуративно — фигуративно,
преносно
физ. физика — физика
физиол. физиологија — физиология
фил. филологија — филология
филоз. филозофија — философия
фин. финансип — финанси
хем. хемија — химия
црк. црковен, верски — църковен, ре­
лигиозен

ИЗПОЛЗУВАНА ЛИТЕРАТУРА
КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА

Речник на македонскиот јазик, том I, II и III, Скопје, 1961 — 1966,
издание на Институтот за македонски јазик, состав: Т.
Димитровски, Б. Корубин, Т. Стаматовски, редакција: Б.
Конески
Српскохрваъпско-македонски речник, состав: Г. Милошев, Б. Гриуй,
. М. Ќорвезироски, Б. Благоески, А. Цукески, издание на
Издавачкото претпријатие „Просветно дело“ — Скопје и
.
„Обод“ — Цетиње, 1964
■
Л. Андрейчин, Л. Георгиев и др. Български, тълковен речник, Дър­
жавно издателство „Наука и изкуство“, София 1955
Речник на съвременния български книжовен език, том I — Ш София,
1955 — 1959, издание на Института по български език при
....
БАН.
Проф. Ст. Младенов Етимологически и правописен речник на бъл. гарския книжовен език, София 1941
Л. Андрейчин. Вл. Георгиев, Ив. Леков и Ст. Стойков Правописен
речник на българския книжовен език, София 1960
Г. Т. Класов, П. С. Парушев Военен турско-български фразеологичен
речник, Државно военно издателство, София 1960
Любен Нанов Български синонимен речник (трето преработено из­
дание), „Наука и изкуство“, София 1958
Георги Бакалов Енциклопедичен речник на чуждите думи, ,,Хемус“,
София 1946
Ангел Игов Сърбохърватско-български речник, Държавно издателство
„Наука и изкуство“, София 1959
Полско-български речник, издание на Института за български език
при БАН, София 1961
Г. Чакалов, Ил. Ляков, Здр. Станков Българско-английски речник,
Държавно издателство „Наука и изкуство“, София 1961
Карманъш болгарско-руский словарь (составила М. А. Леонидова),
Государственое издательство иностранньтх и национальньхх
словарей, Москва 1962
К. Бабов, А. Въргулев Тематичен руско-български речник, „Народна
просвета“, София 1961
Русско-болгарский политехнический словаръ (составила Н. С. Заузр,)
„Советская Знциклопедия“, Москва 1964

XIV

Т. Домбек, П. Илчев Българско-полски разговорник, ,,Наука и из­
куство", София 1961
Правопис српскохрватскога књижевног језика са правописним речником. (изработен од правописна комисија), Матица српска,
Матица хрватска, Нови Сад — Загреб, 1960
Вук КараџиБ Српски рјечник, Београд, 1898
Милан Вујаклија Лексикон страних речи и израза, „Просвета'',
Београд, 1954
Енглеско — српскохрватски речник С. Ристиќ и Ж. Симиќ, „Про­
света", Београд, 1959
Др Милош С. Московљевик Руско-српски речник, „Просвета",
Београд, 1949
Речник руско-срйскохрватски | српскохрватско-руски Б. Грујиќ и Н.
Шубина „Обод", Цетиње, 1961.
Мала енциклопедија ПРОСВЕТА, „Просвета", Београд, 1959.
Др А. Костиќ Мој лекар, „Медицинска књига", Београд — Загреб,
196Е
.
.
'
Ѕгјерап Ногуайс Пиѕ1пгат ВИјѓпаг, „Ѕко1ѕка кпј1§а", Ха§геЬ, 1954.
Б. КалиниЬ, Д. Т. Симоновг&Природописни атлас — Рибе, „Знање"
Београд, 1953.
Драгутин Т. СимоновиБ Природописни атлас — Птице, „Знање",
Београд, 1953.'
Пољопривредни йриручник, „Задружна књига", Београд, 1959При изработувањето на овој Речник користен е и собраниот
лексикографски материјал (ливчиња) на Институтот за бугарски
јазик при БАН во Софи)а.

БЪЛГАРСКА АЗБУКА
БУГАРСКА АЗБУКА

А
Б
В
Г

а
б
в
г

д Д7
Е е
Ж ж

3
И
й
к
л
м
н
о

3
и
й1
к
л
м
н
0

п

п

р

р
с

с
т

т

У У
ф Ф
X X

ц

ч
Ш
щ
Ъ
ь
' ю
я

ч
ш
щ2
ъ3
ь4
ю5
я6

ц

1 Оваа буква се вика и с кратка; таа й одговара на буквата ј во македонскиот јазик {Йордан — Јордан)
3 Бугарското щ е спој на ги и т; значи — поща пошта, НОЩ
ношт и сл.
3 Оваа буква се вика ер голям-, практично оваа буква се
изговара кога органите се подготвуваат за изговор на вокалот о, а
се изговара а; тврд полувокал во бугарскиот јазик.
4 Оваа буква се вика ер малък; мек полувокал.
5 Оваа буква се вика ју; фонетската вредност й е: а) на почетокот од зборот или зад вокал: ју —Югославия Југославија,
юг југ, каюта кајута; 6) зад согласка дејствува палатално на претходната согласка — тютюн т'ут'ун, любов л'убов.
6 Оваа буква се вика — ја; фонетската вредност й е: а) на
почетокот од зборот или зад вокал — ја; ягода јагода, ям јам, ядене
јадене; б) зад согласка дејствува палатално на претходната со­
гласка — баня бан'а, хляб хл'аб.
■
7 Групата дж му одговара на македонското џ — джамия
(читај џамија), баджанак (читај баџанак).

А
а сврз. 1) а (означува споредба)
— тя свири на пиано, ~ той
слуша таа свири на пијано, а
тој слуша — птиците хвър­
чат,
рибите плуват — пти­

ците летаат, а рибите пливаат;
2) туку (означува спротивност)
— не живеем, за да ядем,
ядем, за да живеем — не жи­

веете да јадеме, туку јадеме да
живееме; 3) или (означува
идентичност) — ~ Иван, ~
Георги или Иван, или Ѓорѓи;
4) а (на почетокот од прашални реченици) — — от къде
знаеш това? А од каде го зна­
еш тоа?
й-а... сврз. де-де — ~ заплаче,
~ се засмее де заплаче, де се
засмее.
а изв. а, де (означува одѕвивање,
сомневање, поттикнување, изненадување, радост, чудење)
—

Удари ме, ако смееш!

де, удри ме ако смееш! —
такава ли била работата!

А, таква ли била работата! —
сега ми дойде на ум! А,

сега се сетив!
а частица: секако, зар не — чо­
векът е тук, ~? човекот е
тука, зар не?
абаджия м. арх. абаџија
абажур м. абажур
абанос м. (ИЈоѕригиѕ еЬепит)
абонос

абйт м. опат
абдикация ж абдикација, напу-

штање (престол), оставка
абдикирам н. с. абдицира, се
откажува од престол
абитуриент м. абитуриентка

ж. матурант, матурантка, абитурент, абитурентка
абитуриентски прид. матурантски, абитуриентски
абонамент м-. претплата
абонаментен прид. претплатен,
абонентски
абонАт м. претплатник, абонент
абонирам се с. н. йовр. се претплатува, се претплати — ~ за
списание се претплатувам на
списание
аборт м. мед. абортус
абортирам и. с. абортира
абсолвент м. абсолвентка ж.
апсолвент, апсолвентка
абсолютен прид. апсолутен, без­
условен, тотален, неограничен
— абсолютна истина апсолутна вистина — абсолютна
нула физ. апсолутна нула —
абсолютно подчинение без­
условно потчинување — абсо­
лютно невежество тотално
незнаење
абсолютйзъм м. апсолутизам

.. абстрАктен

<

абстрактен прид. апстрактен —
абстрактно понятие апстрак-

‘

’•

тен поим

авАрия ж. хаварија (на превоз­

но средство)
Август м. август — през месец

абстрахирам н. с. апстрахира ||
-се повр. се апстрахира
абсурд м. — апсурд
абсурден прид. апсурден — аб­
сурдна идея апсурдна идеја
абсцќс м. мед. апсцес, гнојно

воспаление на ткивото
абсцйса ж. мат. апсциса
авангАрд м. авангарда, претход-

' . ниЦа, водечка група или организација
авангарден прид. авангарден —
■ авангардна роля авангардна
1 улога
авАнс м. аванс, аконтација —
днес взех ~ денес зедов аванс
(аконтација)
авансирам н. с. авансира, дава
аванс (аконтација)ј напредува
(во служба)
авАнсов
прид. аконтациски,
• авансов
авансцена ж. авансцена, предниот дел од сцената
; авантюра ж. авантура — впущам се в авантюри се впуштам во авантури — военна ~
воена авантура — любовни
авантюри љубовни авантури
.. авантюрист м. авантюрйстка
ж. авантурист, авантуристка
авантюристичен прид. авантуристички <— ~ живот авантуристички живот — ~ роман
. авантуристички роман — аван­
тюристична

автобус

4

политика

—

> авантуристичка политика
авариен, -ийна, -ийно прид.

што се однесува на хаварија

~ во текот на (месец) август
— на втори ~ миналата го­
дина на втори август минатата

година
авиАтика ж. авијатика, возду-

хопловство (како наука)
авиАтор м. авиАторка ж. (в.
летбц) авијатичар, авијати-

чарка, летач
’’
авиационен прид. воздухопловен — авиационна база воздухопловна база — ~ завод
фабрика за авиони
авиАция ж. авијација, воздухопловство — гражданска ~
цивилно воздухопловство(авијација) — разузнавателна
извидувачка авијација — зе­
меделска ' селскостопанска
авијација
авиомоделизъм м. аеромоде■ ларство
австралиец м. австралййка ж.
Австралијанец, Австралијанка
австралййски прид. австралиски
австрйец м. австрййка ж. Ав­
стриец, Австријка
австрййски прид. австриски
Австро-унгАрски прид. австроунгарски
автентйчен прид. автентичен —
текст автентичен текст
автобиографйчен прид. автобиографски — автобиогра­
фични сведения автобиографски податоци
автобиогрАфия ж. автобиографија
автобус м. автобус — пътуваме
с ~ патуваме со автобус

автобусен прид. автобусни —
автобусна спирка автобусна

станица

агитАтор

5'

автобусен

.

автогара ж. такси-станица
автогрАф . м. автограм, авто­

граф, своерачен потпис
автомАт м. 1) автомат — теле­
фонен ~ автоматски телефон,
билетен ~ автомат за издава­
на билети; 2) вој. автомат
(оружје); 3) фиг. лице кое ра­
боти нешто механични
автоматизация ж. автоматизација
автоматйчен прид. автоматски
—
пистолет автоматски пиштол — автоматична нисалка пенкало — автоматична
телефонна централа авто­
матика телефонска централа
автомобйл м. автомобил — ка­
рам ~ возам автомобил —
спортен ~ спортски автомо­
бил — товарен ■— товарен
автомобил, камион
автомобилен прид. автомобилски — автомобилна проми­
шленост автомобилска индустрија — автомобилни гуми
автомобилски гуми — ~ завод
фабрика за автомобили — ав­
томобилна злополука авто­
мобилска незгода, сообраќајна
незгода
автомобилист лг. автомобилист
автономен прид. автономен —
автономна област автономна
област (покраина)
автономия ж. автономија —
пълна ~ полна (целосна) ав­
тономна
автопортрет м. автопортрет
Автор м. Авторка ж. автор,
-ка, писател — класически
автори класични писатели,
класици

авторемонтен прид.- авторемон­

тен
авторизиран прид. авторизи­
ран — ~ превод авторизиран

превод
авторитет м. авторитет; углед,
— той се ползва с голям

—• то) има голем авторитет (уг­
лед) — ~ в областта на пра­
вото авторитет во областа на
правото
авторитетен прид. авторитетен,
угледен, што има авторитет
(углед) —
учен угледен
научник
:
Авторски прид. авторски — ав­
торско право авторско право
— авторска кола авторски
табак
автострАда ж. автострада, автопат
автотранспбрт м. автотранс­
порт
агА м. ист. ага, господар, запо­
ведник
агАнт м. агАнтка ж. 1) агент,
шпион, -ка, провокатор, -ка;
трговски претставник; — таен
~ таен агент — ~ на чужда
държава агент (шпион) на
туѓа држава; ■— търговски
~ трговски патник; 2) агенс
(подвижна сила)
.
агентура ж. арх. агентура, филијала ’
агАнция ж. агенција, установя
— Българска телеграфна ~
(БТА) Бугарска телеграфска
агенција (БТА) — рекламна

агенција за реклама
агитАтор м. агитатор
агитацибнен, -бнна,

-онно

прид. агитационен —
апа­
рат агитационен апарат —
широка агитационна рабо­
та широка, агитациона деЈност

агитйция.

6

адми ралтбйство

агроном м. агрономка ж. агро­
агитациона кампања
ном, агрономка
агитация ж. агитација — наг­
агрономйчен, агрономйчески
ледна
нагледна агитација —
прид. агрономски
предизборна
предизборна агрономски прид. агрономски,
агитација — масова ■—■ масовшто се однесува на агроном
на агитација
агронбмство ср. одделение за
агитка ж. агитка; група агитато­
земјоделство
ри; пригодно пропагандно де­
агротехника ж. агротехника
ло или програма
агротехнйчески
прид. агротехагйтпроп м. агитпроп (скратено
нички — агротехнически ме­
за агитација и пропаганда)
роприятия агротехнички мер­
■ агйтпункт м. простори;а за из­
ки
. лагање агитациони материа­
йгънце ср. јагненце
ли и за советување на агита­
ад м. мит. ад, пекол; фиг. место
тори
на страотии
агйттабло ср. агитационо пано
адвокйт
м. адвокат
йгне ср. јагне — кротък като
адвокатствувам н. с. адвока~ кроток како ;агне; фиг. кротува, се занимава со адвокат­
ток, мирен човек
ска професија
йгнешки прид. јагнешки — аг­
адвокйтщина ж. ирон. адвокат­
нешко месо ј агнешко месо ■—
ска работа
агнешка кожа — ; агнешка
адекватен прид. адекватен
кожа — агнешко печено ;агнешко печено
адбт и. нар--, адет, обича;
агностнцйзъм м. агностицизам ч администратйвен прид. адми­
йгня се н. повр. се ;агни, се о;агнистративен — администра­
нува, се ојагни
тивни мерки административ ­
агрйрен прид. аграрен — *—
ни мерки — ' персонал адми­
въпрос аграрно прашање —
нистративен персонал — по ~
аграрна
страна
аграрна
ред по административен пат
зем;а,
администратор м. администра­
агрегйт м. агрегат
тор, службеник (администра­
агрегатен прид. агрегатен —
тивен)
агрегатно състояние агреадминистрация ж. администра' гатна состојба
ци;а, управа; адмииистрација
. агремйн м. дипл. агреман
(на весник, на претпријатие и
сл.) — лоша ~ лоша админи­
агресйвен прид. агресивен —
агресивна политика агресив­
страции а
адмирал м. адмирал — контра
на политика — пакт агресивен
контраадмирал
... пакт
агресия ж. агресија
адмиралски прид. адмиралски
—
кораб адмиралски брод
агрикултура ж. (е. земеделие)
агрикултура, земјоделство
адмиралтбйство ср. адмиралиагробкология ж. агробиологија
тет
— агитационна кампания

адрбс
адр^с м. адреса; фиг. говоря по
~ на някого говорам (лошо)

за некого
адресант м. адресант, примач

на писмо
адресен прид. што се однесува

на адреса, пријавен-одјавен —
адресно бюро пријавница,
пријавно-одјавна служба —
адресен билет пријава-одјава
адриатически прид. — јадрански — Адриатическо море
Јадранско Море
адски прид. адски, пеколен, неподнослив — адска горещина
неподнослива горештина —
адска машина пеколна ма­
шина — ~ камък хем. сре­
брей нитрат
адютант м. аѓутант
аерогйра ж. пристанищна зграда на аеродром
аеродрум м. аеродрол!
аероклуб м. аероклуб
ажур! м. ажур (вид вез)
ажур2 прил. ажурно, уредно
аз л. зам. за 1 лице јас — Млад
съм аз, но младост не пом­
ня (Ботев) Млад сум јас, но
младост не паметам — ~ съм
тук јас сум тука — — чета
вестник јас читам весник —
филоз. моето „азсс моето „јасС1:
азбестов прид. азбестен — ~
шнур азбестен шнур
азбука ж. азбука
азбучен прид. азбучен — ~ спи­
сък список по азбучен ред —
азбучна истина азбучна (ос­

новна) вистина
азербайджанец м. Азербејџа-

нец
азийтец м. азиец
азиатски прид. азиски — ~
страни азиски земји

ако

7

азотен прид. азотен — азотни
торове азотни ѓубриња
академизъм м. академизам —
сух ~ сув академизам
академик м. академик, член на

..академија на науките (или
уметностите)
'
академичен прид. академски,
научен-- - труд научен труд
академически йрид. академски,
универзитетски, што се одне­
сува на високото школство —
академическо

образование

академско (високо) образова­
ние — академическа година
академска година
академия ж. академија (на на­
уките), висока школа — музи­
кална | художествена | воен­
на
музичка | у метличка ]
воена академија — Българска
на науките Бугарска ака­

демика на науките
акациев прид. багремов — ■—•
мед багремов мед — акациева
горичка багремова горичка,
багремарник
акация ж. багрел!
акварел м. акварел (умет. дело),
акварелни бои, водни бои
акварелен прид. акварелен, што
се однесува на акварел — ак­
варелна изложба акварелна
изложба — акварелна рисун­
ка акварел, акварелен цртеж
ако сврз. 1) ако (означува услов)
—
дойде ако дојде — Вой­
водата не е войвода, ако не
знае да пази момчетата си

Војводата не е војвода ако не
знае да ги чува своите момчйња (Јовков) — ~ искате ако
сакате; 2) иако — ~ и зает,
той сигурно ще дойде иако

е зафатен, тој сигурно ќе дојде

Ако

Ако прил, дијал. ако, добро —
синко, ~ ако сине, ако
акомпанимент м. придружба

(за пеење и свиреше)
акомпанйрам н. с. придружува,

придружи (некого на музички
■ инструмент)
акорд м. 1) муз. акорд 2) пла­
щане на - плаќање на акорд
акордеон м. хармоника — свиря
на ~ свирам на хармоника
акордеонйст м. хармоникаш —
■ той е отличен ~ .тој е одличен хармоникаш
акордирам н. с. штимува (пи­
пано и сл.)
акредитивен прид. акредитивен
' — акредитивни писма акре­
дитивни писма — посланикът
връчи акредитивните си пи­
сма пратеникот ги предаде

своите акредитивни писма
акредитйрам и. с. акредитира
акробйтство ср. акробатика
акростйх м. акростих
акт м. 1) акт, поетапна, геет; 2)

званично писмо, уверение, до­
кумент — обвинителен ~ об­
винителен акт, тужба — ■—за
раждане извод од книгата на
родените — ~ за женитба
венчаница, извод од книгата
на венчаните — смъртен ~
извод од книгата на умрените;
3) акт (во сликарството)
актйв м. 1) актив — партиен ~
партиски актив; 2) фин. акти• ва; 3) фиг. успех, заслуга
активен прид. активен, енерги­
чен, работлив — активно уча­
’ стие активно учество
активизирам н. с. активизира
|| — се повр. се активизира
активист м-. активист, функци­
онер

ала

8

актуйлен прид. актуелен — ~
въпрос актуелно прашаше
актрйса ж. актерка, артистка
актьор м. актер, артист — тра­
гически ~ трагичар (артист)
— комически ~ комичар
акула ж. зоол. (ЅдпаИѕ) ајкула,

морско куче

■

акумулйтор м. акумулатор
акустйчен прид. акустичен —
акустична зала акустична

сала
акутен прид. акутен
акушер-гинеколог м. акушер,

гинеколог
акушбрка ж. акушерка, бабица
акцбнт м. (е. ударение) акцент
акцентувам н. с. акцентира
акцйз м. арх. посебен данок на

промет со тутун, алкохол, ше­
кер и сл.
акцибнен прид. акционен, што
покренува акција, иницијативен — ~ комитет инициати­
вен одбор — акционна про­
грама акциона програма
акционбр м. акционер
акционерен прид. акционерски
—■ акционерно

дружество

акционерско друштво
Акция ж. 1) акција, кампања —
~ по чистотата акција за чи­
стеше — трудова ~ работна
акција; 2) фин. акција — ак­
циите се покачват акциите
се дигаат; 3) фиг. вдигнали му
се акциите му се дигнале ак­
циите
акъл м. разг. арх. ум, памет,
разум — той няма ~ тој нема
ум
акъллйя прид. разг. паметен чо­
век, умен човек
алА сврз. ама, но — езикът ко­
сти няма, ~ кости троши

алабрбс

јазикот нема коски, ама коски
крши
алабрбс м. алаброс (вид фри­
зура)
■
аламинут прил. веднаш, вчас
аларма ж. 1) аларм, тревога,
. сигнал за тревога; 2) разг. па­
ника, неоснована тревога
алармаджия м. алйрмаджийка ж. разг. паничар, паничарка
албанец м. албанка ж. Алба­
нец, Албанка.
албум м. албум — ~ за марки
албум за марки
албумен прид. албумски
албумйнов прид. албумински,
албуминозен
.
алгебра ж. алгебра
алгебричен прид. алгебарски
алегоричен прид. алегориски
—
разказ алегориски расказ
алегрото прил. муз. умерено,
алегрето; вид музичко дело
албгро прил. алегро, весело,
живо
албн прид. алов, црвен, пурпу­
рен — ~ фес црвен фес
аленбя (се) н. повр. се црвенее,
станува алов
албя ж. алеја, дрворед
алжирец м. алжирка ж. Ал­
жирец, Алжирка
алианс м. алијанса, сојуз
алинея ж. алинеја, став, пара­
граф
алкохол м. (в. спирт) алкохол,
алкохолен, пи ј алок
алкохолен прид. алкохолен —
алкохолни напитки аклохолни пијалоци
алкохолизъм м. алкохолизам
алкохолик м. алкохоличар, пијаница
алманйх м. алманах — литера­
турен ~ литературен алманах

9

амбй ция
Ало изв. ало — ~, плаща!, ало,

да платам! — ~! ало! (телефонски повик)
, .
алпинизъм м. алпинизам, планинарење
алпинист м. алпинистка ж. ал­
пинист, алпинистка, планинар,
планинарка
.
алпинки ж. т. гојзерици за
планинарење
алтернативен прид. алтернати­
вен
•
алтруйзъм м. алтруизам
алтруистйчен прид. алтруистички
алтън м. дијал. алтан
алувиАлен прид. алувијален
алуминиев прид. алуминиумски
алуминий м. алуминиум
Алфа ж. алфа — алфа лъчи ал­
фа зраци — ■— и омега алфа
и омега, почеток и крај, суштина (на нешто)
алхимик м. алхемичар
Алчен прид. алчен, ненаситлив,
. лаком
Алчност ж. алчност, лакомост
алъш-вериш м. арх. разг. земање-давање, алаш-вериш
ама сврз. ама, меѓутоа
ама изв. ама, што —
лош чо­
век! што лош човек! ама
лош човек!
,
амазонка ж. Амазонка
амАн изв. арх. аман
аматьор м. аматер, љубител
аматьбрскн прид. аматерски,
дилетантски
амбалАж м. амбалажа
амбалажен прид. амбалажен —
амбалажна хартия амбалаж­
на харти ј а
амбицибзен прид. амбициозен
— той е твърде
тој е многу
амбициозен
амбйция ж. амбиција, самољубје

амбулантен
амбулантен прид. амбулантен,

патувачки, подвижен — —
търговец патувачки трговец,
праматар
амбулаторен прид. амбулантен
■— ~ персонал, амбулантен
персонал — амбулаторно ле­
. чение амбулантно лечеше
амбулатория ж. амбуланта, диспанзер
амбба ж. (АтоеЬа) амеба
америкйн м. американ (вид
платно)
америкйнен прид. американен,
што е од американ—американена престилка скутник од
американ
американец м. американка ж.
Американец, Американка —
същински ~ вистински Аме­
риканец
«
американка ж. мала печатарска
машина
Амбрика ж. 1) Америка; 2) Съе­
динените американски ща­
ти (САД) Соединетите Амери­

кански Држави (САД)
американски прид. американ­
ски — —■ изделия американ­
ски производи — -—ѕ начин
на живот американски начин
на живееше — ~ писател
американски писател — аме­
риканско влияние американ­
ско влијание
ами сврз. а, туку — ~ сега на­
къде? а сега каде? — не той,
аз не тој, туку јас — не
гледай шапката, ~ главата

не ја гледај капата, туку гла­
вата
ами частица 1) ами, не, никако
■— ще дойдеш ли с мене? —
Ами! ќе дојдеш ли со мене? —
Ами!; 2) ами како—така е, ~

така е, ами како!

10

анархизъм

амнистќрам и. с. амнестира,

опрости, помилува
амнистия ж. амнестија, помилуваше — обща политическа

• општа политичка амнестија
амоняк м. амонијак
аморален прид. аморален — амо­
рално поведение аморално

поведение
амортизационен, -бива,-онно

прид. амортизационен, што се
однесува на амортизација
амортизация ж. амортизација
— ~ на машините амортизазација на машините
амперметър м. амперметар
амплитуда ж. амплитуда — ~
на махалото амплитуда на
клатното
ампула ж. ампула
амуниция ж. војничка спрема,
ремегье за оружје
амфитеатрален прид. амфитеатрален
анадолец м. анадолка ж. анадолец, анадолка
анали ми. анали
анализ м. анализа ж. анализа
— химически —• хемиска ана­
лиза — ~ на художествено
произведение анализа на
уметничко дело — ~ на кръв­
та анализа на крвта — син­
тактичен

|

морфологичен

~ синтаксичка | морфолошка
анализа
аналитичен прид. аналитичен —
аналитична геометрия ана­
литична геометри) а, аналитика
аналогичен прид. аналоген
аналогия ж. аналогија — по ~
по аналогпја
ананйс м. ананас
анапест м. анапест
анархизъм и. анархизам

анархист

11

анархист м. анархист
анархистичен прид. анархисти­
чен, анархистични — анархи­
стични прояви анархистични

појави
анархйчен прид. анархичен
анархоснндикалйзъм м. анар-

хосиндикализам
анасон м. (РнпршеПа ашѕшп)

анасон
анатом м. анатом, стручњак за

анатомија
анатомичен,

анатомйцески

прид. анатомски
'’
анахронизъм м. анахронизам
ангажимент м. ангажман, обврска, договор
ангажирам н. с. ангажира; || ~
се повр. се ангажира
ангажиран прид. ангажиран,
резервисан, зафатен
ангел м. ангел
Ангелски прид. ангелски
ангина1 ж. мед. ангина — ~
пекторис ангина пекторис
ангина2 ж. ангин (вид платно)
английски прид. англиски — ~
език англиски јазик — ан­
глийско знаме англиско зна­
ме — ~ боен кораб англиски
воен брод
английска бо­
лест англиска болест (рахитис)
англичанин м. англичанка ж.
Англичанец, Англичанка —
англичаните (збир. им.) Ан­
гличаните
англосаксонец м. Англосаксо­
нец
англофйл м. англофил
англофоб м. англофоб
англо-американски прид. англо - американски
ангросйст м. гросист, трговец
на'големо
■ анекдот м. анегдота
анекдотичен прид. анегдотски

антнпатичен
анемичен прид. анемичен; фиг.

безбоен, неуспешен, слаб .
анилинов прид. анилински —
анилинови бои анилински>бои
анимйзъм м. анимизам
анкбта ж. анкета — провеж­
дам — спроведувам анкета
анкАтен прид. анкетен —
'
лист анкетен лист — анкетна
комисия анкетна комисија
анонимен прид. анонимен —
анонимно произведение ано­

нимна творба
ансАмбъл м. ансамбл —
> за
народни песни и танци ан­

самбл на народни песни и игри
антагонйзъм м. антагонизам
антагонистичен прид. антаго­

нистични, антагонистичен
антарктйчен прид. антарктички
антйна ж. антена — предава­
телна ~ предавател
антибиотик м. антибиотик
антидемократичен прид. анти-

демократски, недемократски
антиимпериалистйчески прид.

антиимперијалистички
антика ж. антика, старина; фиг.
антика (особен чооек)
антиквАр м. антиквар, старинар, љубител на старини
антиквАрен прид. антикварен —
' магазин продавница на ста­
рини—антикварна книжар­
ница антикварница
антиконституционен, -бнна,
-онно прид. противуставен
антимилитаристичен прид. ан-

тимилитаристички
антипартиен прид. антипартиен,
антипартиски — антипартийна група антипартиска група
антнпатичен прид. антипатичен,
несимпатичен

12

антисемитизъм .
антисемитизъм м. антисеми-

помещения' трособеп стан со

Сите нуспростории

тизам
антифашйзъм м.

антифаши-

зам
антифашистки прид. антифа-

апатичен прид. апатичен
апаш м. апаш, џепчија, крадец
апелбция ж. арх. апелација

(виши суд)

шистички
античен прид. античен — анти­
чно изкуство антична умет-

апендикс м. апендикс — въз­
паление на апендикса воспа­

ление на слепото црево

/ пост
антолбгия ж. антологија — ~
на българската поезия анто­

логии а на бугарската поезија
Антракс м. мед. антракс
'
антрйкт м. антракт (одмор по-

меѓу два чина), пауза
антрацит м. антрацит, најдо-

бар вид јаглен

априлски

.

антрб ср. претсобје
.
антрополог м. антрополог
антропологичен, антропологйчески,
антропбложки

прид. антрополошки (спрема
антропологија и антропо­
лог)
анулирам н. с. анулира
анфбс йрил. анфас, одлице
йнцуг м. дрес, тренерка
анюитбт м. ануитет
аорта ж. анат. аорта — разши­
рение на аортата проширу-

ванье на аортата
апандисит м. мед. слепо црево;

воспаление на слепото црево
апарйт м. апарат, справа; организација; — телевизионен ~

телевизиски апарат, телевизор
— фотографически «-«' фото­
графски апарат — дихателен
~ апарат за дишење — дър­
жавен ~ државен апарат
апарбтна ж. простори] а за апа­

рати, кабина
апартамент м. апартман, стан
(во станбена зграда) — три­
стаен ~ с всички сервизни

аперитив м. аперитив
апетит м. апетит — имам до­
бър ~ имам добар апетит —
добър
лријатно! — въз­
буждам ~ отворам (предиз-

викувам) апетит
аплодирам и. с. аплаудира, пле­

ска
аплодисменти м. ми. аплауз,

плесок — бурни ~ голем
аплауз
апозйция ж. (почесто прило­
жение) грам, апозиција
апокрифен прид. апокрифен —
апокрифна литература апокрифна литература
аполитичен прид-. аполитичен
апоплектичен прид. апоплекти­
чен
апостол м. 1) апостол (ученик
Христов)’; црквена книга; 2)
лице кое се посветило на пе­
коха идеја. Васил Левски, револуционер-борец за ослободување од Турците, познат е
како „апостол на бугарската
слобода“ (~ на свободата)
апостроф м. апостроф
апострофйрам и. с. апострофира
апотеоз м. апотеоза
април м. април — първи ~
први април
априлски прид. априлски — ~
ден априлски ден — Април­
ското въстание (1876) Април­
ското востание

аптека^

аптбка ж. аптека — домашна

—■ домашна (прирачна) аптека
аптекйр м. аптекйрка ж.. апте­
кар, -ка, фармацеут
аптекйрски прид. аптекарски—
~ везни аптекарски терезии
аптбчен прид. аптекарски, ■ што
се однесува на аптека — '
персонал персонал во аптека
— ■— инвентар инвентар во
аптека
ар м. (мн. йрове) ар
арабаджйя м. нар. арабаџија
арабин м. Арабјанец
арабски прид. арапски — ~
език арапски јазик — ~ циф­
ри арапски бројки — ■—■ стра­
ни арапски земји
аранжирам н. с. аранжира
аранжировка ж. муз. аранжман
арбитраж м. арбитража
арбитражен прид. арбитражен
— •— съд арбитражен суд
арбитър м. арбитер, судија
аргумент м. аргумент, факт —
убедителен ~ убедлив аргу­
мент
'
арбна ж. арена — ~ в цирк
арена во циркус; фиг. между­
народна ■— меѓународна арена
арбст м. апсење; апс, затвор,
притвор — домашен ~ до­
машен притвор — казармен
~ касарнски затвор
арестбнт м. апсеник, затвореник
арестувам н. с. апси, уапси,
затвора
аржентинец м. аржентинка
ж. Аргентинец, Аргентинка
ариец м. арййка ж. ■ ариец,
аријка
аристократичен прид. аристократски

13

артериосклероза

аристокрация ж. аристократија — феодална ~ феудална

- аристократиј а

.

.

аритметика ж. аритметика
аритметичен прид. аритметич­
ни — аритметични действия

аритметични операции
йрня ж. арија
арка ж. арка — триумфална ~

триумфална арка

’

арктйчен прид. арктички
армагйн м. нар. подарок
арматура ж. арматура
армбнец м. армОнка ж. Ерме-

нец, Ерменка

•

армйран прид. армиран — ~
бетон армиран бетон
йрмия ж. 1) вооружена сила,
војска, армија — действува­
ща ~ активна војска — на­
родна (гвардейска, елитна,
мирновременна, десантна,
окупационна,
съюзничес­
ка, колониална) ~ народна

(гардиска, елитна, мирнодоп-о
ска, десантна, окупаторска,
сојузничка, колонијална) ар­
мира — Червената ~ Црвената армија; 2) армија (како
воена единица) — щаб на ар­
мията штаб на армијата; 3)
фиг. маса— армията на тру­
да армијата на трудот
арогантен прид. арогантен
аромйт м. арома, мирис, аромат
ароматйчен, аромйтен прид.
ароматен
арпй ж. нар. арпа (нелупен ориз)
арт^лна ж. вој. економат, прирачен магацин за прехранбени .
артикли
артблчик м. вој. економ-војник, помошпик на интендантот
артериосклероза ж. мед. арте­
риосклероза

артбрия

14

артбрия ж. 1) мед. артерија -—
• сънна —■ главната вратна артерија, каротидата — слепо­
очна ~ слепоочната (темпо­
ралната) артерија — гръбнач­
на ~ 'рбетната (вертебрална-

та) артерија; 2) фиг. главна сообраќајница, улица, река и сл.
— съобщителна ~ сообраќајна артерија
артикул м. артикал, вид стока
— ~ за широка употреба

артикал за широка потрошувачка
артикулационен,-бнна,-бнно

прид. артикулационен
артикулбция.лг. {в. учленение)
артикулација —
на задноезичните съгласни артикула-

ција на заднонепчените согласки
артилерийски прид. артилериски — ~ огън артилериски
оган
артилерист м. вој. артилерец
(војник или офицер)
артилерия ж. вој. артилерија —
след пехотата напредваше
артилерията зад пешадијата

напредуваше артилеријата —
планинска (полска, проти­
вовъздушна, противотан­
кова, брегова, моторизира ­
на) ~ ридска (полска, против-

авионска,
противтенковска,
крајбрежна, моторизирана) артилери ј а — тежка Ьлека ~
тешка | лесна артилери.ја
артист м. артист — заслужил
, ~ заслужен артист (почесно
звање)
артистка ж. артистка — фил­
мова ■—■ филмска артистка
■
йрфа ж. харфа
архаизъм м. фия. архаизам, за­
старен збор

асимилирам

архаичен прид. архаичен
археологичен прид. археолошки
~ музей археолошки музеј
— археологична нахотка ар­

хеолошки наод
археология ж. археологија
архив м. архив (установа за чу­

ваше на архивски или други
материјали) — Централен
държавен ~ Централен државен архив
архива ж. архива; фиг. за архивата съм јас сум дотраен, не
сум веќе потребен
архиербй м. архиереј (заеднйчка титула за високи свештениници)
архиерейски прид. архиерејски,
— ~ наместник архиерейски
намесник
архитбкт м. архитект
архитектоника ж. архитекто­
ника — сграда с прекрасна
~ зграда со прекрасна архи­
тектоника — ~ на драма ар­
хитектоника на драма
бршин м. арх. аршин — фиг.
меря със свой
мерам со
свој аршин
ас м. ас
асансьор м. лифт — използу­
вайте ~ ползувајте го лифтот
асиметричен прид. асиметри­
чен, несиметричен
асимилация ж. асимилација —
~ на съгласните асимилација на согласките
асимилирам н. с. асимилира —
славянският елемент аси­
милира Аспаруховите бъл­
гари словенскиот елемент ги

асимилира Аспаруховите Бугари— растенията асимилираат въглерод от въздуха

растенијата асимилираат јаглерод од воздухот

асистент

асистент м. асистент, помощник
аскетизъм м. аскетизам
аскетичен прид. аскетски —
живот аскетски живот
асма ж. тур. лозница
асортимент м. асортиман — бо­
гат —■ на обувки богат асор­
тиман на чевли — за по-богат
~ на стоки за широко по­
требление! за побогат асор­

тиман на стока за широка потрошувачка!
асоциативен прид. асоцијативен
асоциация ж. асоцијација — но
~ по асоцијација
аснбкт м. аспект, изглед, вйд
аспирант м. аспирант
аспирантура ж. аспирантура,
специј ализациј а, постдипломски студии
йстма ж. астма — бронхиална
~ бронхи јална астма
астматйк м. астматичар, астматик
астраганен прид. астрагански,
што е од астраган — калпак
астрагански калпак (шапка од
астраган)
астрален прид. астрален, ѕвѕаден
астролог м. астролог
астроном м. астроном
астрономичен, астрономиче­
ски прид. астрономски —
календар астрономски кален­
дар; фиг. астрономическо
число астрономска бројка —
астрономически печалби ас­

трономски заработувачки
астрономия ж. астрономи; а
асфалтен прид. асфалтен, што е

од асфалт
асфалтиран прид. асфалтиран —
~ път асфалтиран пат
ат м. {ми. йтове) ат
атавизъм м. атавизам

15

атлантически
атйка ж. 1) вој. напад, атака,
јуриш, настап — ротата по­
лучи заповед за ■—■ четата

доби

заповед

за напад —

фронтална — фронтален на­

пад; 2) атака, енергичен на­
пад, критика (на некого или
на нешто) — словесна ~ вер­
бален напад; 3) мед. удар,
напад од некоја болест —
сърдечна —■ срцев напад
атакувам н. с. атакува, напаѓа—
~ противник го налагам
противникот
аташб ср. аташе, службеник во
амбасада (пратеништво) — во­
енен ~ воен аташе — ~ по
печата аташе за печат — ~ по
културните въпроси аташе
за културни прашања
атеизъм м. атеизам
ателиќ ср. ателје — фотограф­
ско ~ фотографско ателје —
' на художник ателје на
уметник — шивашко ~ шивачко ателје, шивачки салон
атентйт м. (е. покушение)
атентат
атестйт м. атестат, сведоџба,
уверение
атестация ж. атестација, карактеристика — получил лоша
~ добил лоша карактеристика
(препорака)
атинянин м. атинянка ж.
атињанин, атињанка; атинчанец, атинчанка
атлйз м. атлаз (вид свилена ткаекина)
атлйзен прид. атлазен, што е од
атлаз — атлазена рокля фустан од атлаз
атлантически прид. атлантски
— Антлантнчески океан Ат­

лантски Океан

’

атлйс '
атлйс м. атлас, збирка географ­
ски карти — географски ~
географски атйас — лингви■ етичен
лингвистични атлас
атлбт м. атлетка ж. атлетичар,

атлетичарка; убаво развиен
: .човек (жена)
атлетика ж. атлетика — тежка
| лека
тешка | лесна атле­
тика — упражнявам ~ зани­
мавам се со атлетика
атлетичен, атлитйчески прид.
атлетски — атлетическа фи­
гура атлетска фигура — атлетически игри атлетски игри
. — атлетическа среща атлет. ска средба; атлетски натпревар
атмосфера ж. 1) атмосфера,
воздушна обвивка; 2) обвив­
ка на небесните тела; 3) фиг.
услови во определена средина
— неблагоприятна ■— непри. јатна атмосфера — напрегна­
та ~ напната атмосфера (ситуација); 4) физ. атмосфера, притисок — парният котел из­
държа налягане от 10 атмо­
сфери парниот котел може да

издржи притисок од 10 атмо­
сфери
атмосферен прид. атмосферски
— атмосферно налягане ат­
мосферски притисок — атмо­
сферни явления атмосферски
појави
йтом м. атом — молекулата се
състои от атоми молекулот
се состои од атоми; фиг. честица, на ј ситен дел од нешто —
човекът е един ~ от вселе­
ната човекот е еден атом од

космосот (вселената)
йтомен прид. атомски — атомна
енергия атомска енергија —
атомна физика атомска фи­
зика — атомна бомба атомска

афинитет

16

бомба — атомно ядро атомско јадро
атракцибнен,

-бнна,

-бнно

прид. атрактивен — атракциопна програма атрактивна
програма
атрибут м. 1) атрибут, својство
— движението е ~ на мате■ рията движењеТо е својство

на материјата; 2) грам, атри­
бут (почесто определение)
атрибутйвен прид. грам, атрибутски — атрибутивно свър­
зване на думите атрибутско
врзуватье на зборовите
атрофия ж. атрофија
аудиенция ж. аудиенција — да­
вам ~ на одам во аудиенција
(кај некого) — получавам ~
от примам во аудиенција (не­
кого)
аудитория ж. аудиториум, пу­
блика; слушалка
аула ж. аула, свечена сала на
универзитет
афганистанец м. афганистанка ж. Авганистанец, Авганистанка
афект м. афект, возбуда
афектация ж афектација, извештаченост — ~ в говора извештаченост во говор от
афера ж. афера; валкана работа
— шпионска
шпионска
афера — замесен съм в по­
зорна
замешан сум во
страмна афера — тъмна
'
темна афера
аферим изв. арх. аферим! браво!
одлично!
аферйст м. аферйстка ж. из­
мамник, измамница, аферција
афинитет м. афинитет, срод­
ство —
между два хими­
чески елемента афинитет помеѓу два хемиски елементи;

афион

фиг. духовен ' духовен афи­
нитет
.
афион м. афион
афйш м. плаката, оглас, објава,
леток, афиш — лепенето на
афиши е забранено забрането е лепењето на плакати
афйшен прид. што се однесува
на плакати — афишна пропа­
ганда реклама (пропаганда)
преку плакати
афорйзъм м. афоризам — той
обича да си служи с афориз­
ми тој сака да се служи со

афоризми
африканец м. африкйнка ж.

африканец, африканка
африкански прид. африкански
— ~ страни африкански

земји
ах изв. ах, ох (за означуваше ра­

дост, задоволство, сожаление,
изненадување и сл.) —
кол­

бйба ж. 1) баба, старица, стара

■ жена ; 2) тешта; 3) бабица (без
квалификации); 4) фиг. кукавица, страшлр, нерешите­
лен (плашлив) човек .
бабайт, бабайтин м. шур. разг.
бабачко, јуначиште
бабалък м. тур. разг. дедо
(татко на жената)
бйбешки прид. бапски, бабешки
— ' приказки бапски прикаски — ' цяр бапски лек
бйбин прид. бабин — ~ къща
бабина кука —
деветини
празни бапски прикаски, ба­
бини деветини; бот. бабина
душица (МепЈФа оШсшаИѕ)
нане, мента

бйвно

17

ко ми е тежко! ах, колку ми
е тешко! — ~, извинявайте!
ох, извинете! ~, какво е то­
ва? ах, што е ова? ~, да ми
паднеш в ръцете! ах, ако лш

паднеш в раце!
аха изв. 1) да —

знам да,
знам; 2) аха — —значи ти
познаваш този човек? аха,
значи ти го познаваш овој чо­
век?
йхкам н. ахна с. се туфка,
ахка, ахне (ономатопејски),
кога човек извикува „ах“ при
чудење, изненадување и сл.
ахилесов прид. Ахилов — ахи­
лесова пета Ахилова петица
(слабо место)
ахроматйчен прид. ароматен,
ароматичен
ахчййница ж. арх. акчилница,
народна кујна
чцтбки ми. Астеци

бйбини мн. семејството на бабата
бйбичка ж. бабичка — срещ­
нах една ~ сретнав една

бабичка
бавйрец м. баваркаж. бавареЦ,
баварка
бавйчка ж. жена што чува деца
бйвен прид. бавен, пипав —
бавна работа бавна работа
(пипава работа)
бйвене ср. 1) бавеше, одолжу. ваше, одолговлечуваше, задржуваше; 2) чуваше (деца)
бйвно прил. бавно, полека — ~,
но сигурно полека, но си­
гурно

2 Бугареко-македонски речник

ббвя

•

и. 1) одолговлечува, задржува4 работи бавно — ~
играта јА задржувам (и одол; говлечувам) играта — той
бавя

■

бави решението на въпро­
са тој го одолговлечува реша­

ването на прашањето; 2) чува
(деца) — бабата бавн детето
бабата го чува детето.
бйвЯ се и. повр. се задржува,
задоцнува
багАж м. багаж — ръчен ~
рачен багаж — трудно се
пътува с много —- тешко се
патува со голей багаж
багАжен прид. багажен — ба­
гажна разписка багажна расписка — багажна каса ба­
гажна каса
багажник м. багажник (на
велосипед, автомобил и сл.)
бАгра ж. багра, боја
бАгрен прид. темноцрвен, пур­
пурен
»
багреница ж. ист. вид царска
■ облека, порфира
баданАрка ж. четка (за варосување)
баданбсвам н. баданосам с.
варосува, вароса
бадевА йрил. бесплатно, џабе,
бадијала
бадбм м. бадем-(дрво и плод)
бадбмов прид. -бадемов — ба­
демово масло бадемово масло
— бадемовач.торта бадемова
торта
баджанАк м. тур. разг. бацанак
бАза ж. база, основа — спо­
разумение може да се по­
стигне само на базата на
взаимни отстъпки спогодба

можеда се постигне само врз
база на заемни отстапки —
суровинна ~ суровинска база
— военна ~ воена база —

18

бакар
икономическа ~ економска
база —
и надстройка база
и надградба — на тази ~ на
оваа база (основа) — матери­
ално-техническа ~ на со­
циализма материјално-техни-

чка база на соцщализмот —
енергетическа ~ енергетска
база
базАлт м. базалт
базАр м. базар, чаршија (по­
кривна)
базедова болест ж. Базедова
болест
базирам се н. повр. се базира,
се потпира врз
базис м. базис (почесто база)
баир м. нар. баир, рид, вишнатинка (в. хълм)
бай (зборче што оди со имитьа
на мажи и служи за обраќање) чичко — бай Иван чич­
ко Иван
байганьовски прид. бајгањовски, некултурен, прост, (спо­
ред „Бај ГањоС1Г, творба на
бугарскиот сатиричар А. Кон­
стантинов)
байгАньовщина ж. бајгањовштина, некултурност, простаклак
байрАк м. тур. разг. бајрак
байрактАр м. тур. бајрактар
байраче ср. тур. бајраче, знаменце
бАка ж. вој. арх. бака, казанче,
сад за преносување на војничка храна
бакалавър м.. бакалауреус, најнизок академски степен
бакалин м. арх. бакал
бакалия ж. бакаллак, коло­
ниална стока
бакАр м. војник што носи
бака и дели храна

бакелйтен
бакелйтен прид. бакелйтен
бакембйрди мн. бакембарди
баклава ж. тур. баклава
бактериологичен и
бактериолбжки прид. бактериолошки — бактериологична
воина бактериолошка војна
бакшиш м. тур. бакшиш
бакър м. (в. мед) бакар (метал)
— кован ~ кован бакар — на листа бакарен лим; сад

(од бакар)
бакърджййски прид. казанџиски, бакарџиски----- занаят

казанџиски (бакарџиски) занает
'
бакърен прид. бакарен
бал м. 1) бал — ■— на жур­
налистите бал на новинарите;
2) средна оценка — кандидат
с добър >—■ кандидат со добра
средна оценка
балада ж. лит. муз. балада
баладйчен прид. бала ден
балама м. разг. балама, наивен
човек
баланс м. биланс, преглед на
приходи и расходи — активен
|пасивен ~ актива | пасива
— платежен ~ платен биланс
— неблагоприятен ~ неповолен биланс — съставям |
правя —■ правам биланс
баласт м. баласт .
балдъза ж. свеска
бален прид. балски -— бална
рокля балски фустан
балет м. балет — класически
— класичен балет
балбтен прид. балетски — ба­
летно училище балетско училиште — балетно изку­
ство балет, балетска уметност ■
балетйст м. артист во балет •
балйрам н. балира, прави бали

19

бАмя
балистйчен прид. балистични
— балистична ракета ба­

листична ракета
балкан м. 1) планина; 2) другото

име на Стара Планина —
— Балкан; 3) мн. Балканите
Балкански Полуостров, Бал­
кан — ни сме за мир на Бал­
каните ние сме за мир на
Балканот
'
балканджйя м. планинец
балканец м. балкйнка ж. бал­
канец, балканка
балкански прид. 1) планински;
2) балкански —
държави
балкански држави — Бал­
кански полуостров Балкан­
ски Полуостров — Балкан­
ската
война
Балканската
војна
балкон м. ]) балкон; 2) балкон
(во театар или кино) — втори
~ вториот балкон
балнеолог м. балнеолог
балнеосанатбриум м. банско
лекувалиште
балон
м.
балон; балонче
(детска играчка) — наблю­
дателен
извидувачки ба­
лон — направляем ~ дирижабл
балтййски прид. балтички —
Балтийско море Балтичко
Море
балтон м. палто (зимско) —
еднореден

|

двуреден

—

едноредно | дворедно палто
бймбашка прид. тур. разг.
бамбашка
бамбус м. (Ватбиѕ) бамбус
бамбуков бот. прид. бамбусов
— бамбукова въдица бам. бусова јадица
бамя ж. бот. (НЉЈѕсиѕ еѕси1еп1иѕ) бамја
•

банйлен

банален прид. банален, здодевен
— банална мисъл банална

миела
банйн м. банана
бйнда ж. 1) банда (разбо;ничка

и СЛ.); 2) група музиканти
бандит м. бандит, разбојник,

гангстер
бйница ж. пита, баница, зелник
баничйр м. баничАрка ж. про­

давач (продавачка) на пита
или бурек; бурекчија, бурекчијка
баничарница ж. бурекчилница
бйнка ж. банка — Българска
народна ~ Бугарска народна
банка — инвестиционна
инвестициона банка — внасям
пари в банката внесувам па­
ри в банка
банкбр м. банкар
банкерски прид. банкарски
банкерство ср. банкарство
банкет м.. банкет — каня на ~
, поканувам на банкет
банкбтен прид. што се однесува
на банкет — банкетна зала
сала за банкети
банкнота ж. банкнота—раз­
валям ' расипувам банкнота
бйнков прид. банковен, бан­
. карски — <—‘ клон филијала
х на банка ~ служител бан­
ковен службеник, банкарски
, службеник — банкови опе­
рации банковни операции —
, ■— банково дело банкарство
банкрут м. банкрот, банкротство
банкрутирам н. с. банкротира
бйнски прид. што се однесува
! на бањање (капење) — ~ ко­
стюм костим за капење ;~
гащета гаќички за капење
—- бански халат наметка
за капење, авлија

20

басейн

баня ж. 1) бан>а; 2) капење,
бањање — слънчеви бани

сончеви

бањи,

сончање —

правя слънчева ' се сончам
бар м. (мн. барове) бар, ноќен

локал
бара ж. бара
барабйн м. Ј) барабан — бия

~ удирам барабан; 2) тех.
цилиндар, валец
барабанен прид. барабански —
барабанни палки барабански
стапчиња; Г7 ~ огън поето; ан
артилериски оган
барабанчик м. барабанџија
барабаня и. барабани, удпра
на барабан
бар&ж м. препрека (на река,
во воздух — противавионска)
барйка ж. барака
барелеф м. барелјеф
баретка ж. баретка
барибра ж. бариера — мит­
ническа
царинска бариера
барикада ж. барикада — из­
дигат се барикади се прават
барикади
баритбн м. баритон
барок м. барок
барон м. баронбса ж. барон,
бароница, баронеса
барут м. барут — бездпмен
бездимен барут — мирише
на ~ мириса на барут; фиг.
мириса на војна
барутен прид. барутен — ~
завод фабрика за барут ~
погреб барутана; фиг. буре
со барут
басейн м. 1) базен, басен — от­
крит ~ отворен базен — пла­
вателен ■<—- базен за пливање;
2) геогр. речен ■— речен базен
. 3) геол. каменовъглен ~
басен на камен јаглен

басирам се
басирам се н. с. повр. се обло-

жува, се обложи
баскетбол м. кошарка----играя
добре г-~> добро играм ко­
шарка
баскетболен прид. кошаркарски — баскетболно игрище
кошаркарско игралиште — ~
отбор кошаркарска екипа
баскетболист м.
баскетбо­
листка ж. кошаркар, кошаркарка
басмй ж. басма — купих си
басма за рокля си купив
басма за фустан
басмйн прид. басмен — басмена рокля басмен фустан
баснописец м. баснописец —
Крилов е бележит ~ Крилов
е познат баснописец
баснословен прид. баснословен
— баснословни цени басно­
словни цени
басня ж. басна — Езопови
басни Езопови басни
бйста ж. баста, фалта
бйста! прил. доста
бастун, бастон м. бастун
баталион м. баталјон (е. дру­
жина) — стрелкови
стрелечки баталјон
баталионен прид. баталјонски
батарея ж. вој. батерија —
противтанкова ~ противтенковска батерија — зенитна ~
противавионска батерија
бйте, бйтьо м. бате (се употребува со Името на лицето на
кое му се обрнуваме)
батбрия ж. батерија — аку­
мулаторна ~ акумулаторска
батерија
батиста ж. батист (ткаенина)
бахар м. бот. јенибар (комплек­
сен зачин)

21

бегбм

бацил м. бацил
бацилоносител м.

бацилоно­
.
бачйя ж. нар. бачило, мандра
бащй м. татко — какъвто
сител

бащата,

такъв

и

синът

каков таткото, таков и синот;
фиг. творец
бйщин прид. татков — бащина
къща таткова кука—СЈбащи­
но огнище татково огниште
бащиния ж. татковнина.
бащински прид. татковски —
бащинска грижа татковска
грижа
бащинство ср. татковство
бйщичко ср. разг. дете што
личи на таткото, цел татко
бая н. арх. 1) бае; 2) мрмори; <7
~ си под носа си мрморам во
себеси
бдбне, бдбние ср. арх. бдеење;
цркв. бдение
бдителен прид. буден (спрема
нешто), внимателен, готов
бдителност ж. будност (спрема
нешто), внимателност, готовост
бдя н. бдее — ~ над някого
бдеам над некого
бе частица бе — хайде,
момчета! ајдете, бе, момчиња!
бббе ср. бебе (в. пеленаче)
бебешки прид. бебешки, што
се однесува на бебе
бегач м. 1) сп. тркач, спринтер
— ~ на дълги разстояния

долгопругаш; 2) брзоодец; 3)
тркачки велосипед;
беглец м. бегалец, дезертер
ббгло прил. бегло, површно,
накусо — запознавам се
<—' с материалите бегло . се
запознавам со материјалите
бегом прил. бегум, трчајќи

бегъл

22

бегъл прид. бегол, површен
бедй ж. беда; тешкотија (мате­

риална), сиромаштво

безвъзвратен
безалкохолен прид.
безалко­
холен — безалкохолно питие

безалкохолен пијалок

беден прид. беден, сиромашен,

безапелационен прид. извршен,

скуден, едноличен, несреќен

без право на жалба
безбожен прид. безбожен; нечовечен, зол
безбожие ср. безбожност, безбожие
безболезнен прид. безболен —
безболезнена операция безболна операција
безбрачие ср. безбрачност
безбрежен прид. безбрежен, бескраен, неограничен — без­
. брежно море бескрајно море
безброден прид. непреоден —
безбродна река непреодна
река
безброен прид. безброен
безброй м. безброј
безверен прид. безверен, без­
божен
безвестен прид. непознат, нез­
наен, изгубен
безветрен прид. безветрен, тивок
безвкусен прид. невкусен, без­
вкусен
безвкусица ж. невкусност, безвкусност
безвластие ср. анархија, безвластие
безводен прид. безводен
безводие ср. безводност, суша,
безводие
безволен прид. безволен, не­
решителен, малодушен
безволие ср. безволие, нере­
шителност, малодушност
безвреден прид. безопасен, нео■ пасен, што не е штетен
безвъзвратен прид. непо вра­
тен, бесповратен

- — ~ човек сиромашен човек
■ — храна, бедна откъм ви­
тамини храна скудна со ви­
тамини — бедна фантазия
бедна . фантазија; а бедна
почва поена земја
'
беднея н. осиромашува, пропаѓа

■ материјално
беднотия ж. 1) беднотија, не-

маштија,

беда,

сиромаштија

— налегнала го беднотнята,
та риза не може да си купи

< го налегнала немаштија та
кошула не може да си купи;
2) збир. сиромаси, сиромаштија
бедняк м. бедник, сиромав
бедняшки прид. сиромашии —
—■ квартал сиромашии (беден)
кварт
бедрен прид. бедрен, бутен —
- бедрена кост бутна коска,
бедреница
бедро ср. 1) бедро, бут, колк;
2) страна на рамностран триаголник
бедствие ср. катастрофа, несреќа
бедя н. беди, клевети, набедува,
наклеветува
бежанец м. бежанка ж. бегалец, емигрант
бежешката, бежешком прил.
бегум, бегајќи
бежов прид. бежов, драп
без пред. 1) без —
здраве
няма радост без здрав ј е нема
радост — останал съм ■—'
пари останав без пари; 2)
пред, за ■— време пред вре­
ме — ~ малко за малку

безвъздушен
безвъздушен прид. : безвоздушен — безвъздушно про. странство безвоздушен про­

23.

безкраен

безвъзмезден прид. бесплатен,

бездънен прид. што нема дно;
— ~ джоб
скинат џеб безжизнен прид. безживотен
безжйчен прид. безжичен —
' ~ телеграф безжичен теле­

доброволен, без надомест —
услуга бес• платна услуга
безгласен прид. 1) безвучен,
безгласен, бесшумен — без­
гласна пушка бесшумна пуш­
ка; 2) безгласна буква без­
гласна буква .
безграничен прид. безграничен,
неограничен, бескраен
безгрешен прид.
безгрешен;
чесен, невин; точен
безгрижен прид. безгрижен —
безгрижно детство безгриж­
но детство
безгръбначен прид. без’рбетен
бескарактерен — ~ човек
без’рбетник, полтрон
безгръбначност ж. без’рбетништво
бездарен прид. ненадарен, неталентиран, . неспособен, без­
дарен
бездарник м. бездарник, не­
надарен човек, неспособен чо­
век
бездействие ср. неактивност,
бездејност
безделен прид. неработлив, без­
делен, пасивен, инертен
безделие ср. безделништво
безделник м. безделник, не■ работник
безделнича и. безделничи
бездетка ж. неротка, бездетна
бездна ж. бездна
бездомник м-. бездомник, бескуќник
бездбмнически прид. бездомнички, бескуќнички
бездушен прид. бездушен

прид. беззаветен,
бескраен — беззаветна лю­
бов към родината бескрајна
љубов кон татковината
беззаконие ср. беззаконие, анархија, безвластие
беззащитен прид. беззаштитен,
незаштитен
беззвучен прид. безвучен —
безвучни съгласни безвучни
согласки ’
безз 7>б прид. беззабен— беззъба
баба беззаба баба
безидбен прид. безидеен
безизходен прид. безизлезен
безименен, безймен прид. безимен, незнаен, анонимен —
Безименен герой незнаен јунак — безймен пръст домалиот прст
безимотен прид. безимотен
безинтересен прид. неинтересен
безистен м. безистен (покриена
чаршија)
безкйсов прид. вирмански —
безкасово плащане плаќање
со вирман
безклйсов прид. бескласен —
безкласово общество бескласно општество
■
безкомпромйсен прид. бескомпромисен
безконечен прид. бескраен —
•~ винт тех. бескраен винт
безконтролно прид. неконтро­
лирано
■
безкористен прид. бескорисен,
несебичен
безкрйен прид. бескраен, постојан, вечен

стор
- безвъзмездна

граф
беззаветен

24

безкрайно

безкрайно йрил. бескрајно
безкръвен прид. бескрвен, ма-

локрвен, блед, безживотен
без лик прид. безобличен
безлистен прид. безлистен, гол
— безлистни дървета без-

лисни (голи) дрвја
безличен прид. безличен, не­
определен —
глагол без­

личен глагол
безлунен, — унна, — унно прид.
без месечина — . безлунна
нощ ноќ без месечина
безлюден прид. пуст, ненаселен
— ~ остров ненаселен остров
безмерен прид. безмерен, не-

измерлив, бескраен

.

безмилостен прид. безмилосен,

бездушен, немилосрден
прид. што не се
царини — безмитна пратка
пратка што не се царини
безмоторен прид. безмоторен
— <—> самолет едрилица — спорт едриличарство
безмоторник м. едрилица (летачка)
безмълвен прид. тивок, без­
шумен, молчалив
безмълвие ср. тишина, молчење
безнадежден прид. безнадежен,
безизлезен, изгубен — безнадежно положение безизлезна положба — ~ случай
безнадежен случа;
безнадбжност ж. безнадежност,
безизлезнозност
безнаказан прид. неказнет
безначйлен прид. што нема
. почеток
безног прид. што е без нозе
безобразие ср. безобразност
безобрйзник м. безобрйзница
ж. безобразник,-ица, бесрамник,-ица
безмитен

безпокоя
безобрАзнича н. е безобразен, се

бднесува безобразно
прид, безобѕирен,
дрзок
безопасен прид. безопасен, си­
гурен
безоснователен прид. безосновен, неаргументиран, недокументиран
безответен прид. што не се
оѕвива, што е без одговор
безотговорен прид. неодговорен
безотечественик м. што нема
татковина '
безотчетен прид. неотчетлив
безочлив прид. безочен, непри­
стоен, дрзок
безпаметен прид. 1) несвесен,
безумен; 2) што не се памети
— безпаметни дни денови
што не се паметат
безпаричен прид. 1) сиромав,
што нема пари; 2) вирмански
безпартиен прид. 1) беспартиен,
непартиен; 2) {како им.) вонпартиец, непартиец
безплйнов прид. неплански
безплатен прид. бесплатен — ~
билет бесплатен билет
безплоден прид. бесплоден, јалов, залуден; фиг. неуспешен
— безплодни усилия залудни
усилби, празни напори
безплътен прид. бесплотен, бестелесен
безпогрешен прид. безгрешен;
точен
безподобен прид. неспоредлив;
фиг. совршен, величествен
безогледен

безпокойствие, безпокойство

ср. беспокојство, беспокојност
—извинете за безпокойство­
то извинете за беспокојството
безпокоя н. беспокои, обеспо-

којува

безпокой се

беепокоя се н. повр. се беспокои,

се обеспокојува
безполезен прид. бескорисен,
некорисен, бесполезен
безполов прид. бесполов
безпомощен прид.. беспомошен
безпочвен прид. нереален, неоснован, што нема основа
безпощаден прид. беспоштеден,
непоштеден, решителен —
— безпощадна война војна
на живот и смрт
безправен прид. бесправен
безпрйвие ср. бесправност, незаконие, неправда
безпределен прид. бескраен,
беспределен, неограничен, го­
лей — безпределна обич
голема љубов
безпредметен прид. беспредметен, бесмислен, непотребен
препирнята е съвсем без­
предметна препирнята сосема

е непотребна
безпрекословен прид. покорен,

сосема потчинет
безпрепятствен прид. непречен,

што нема пречка
безпризорен прид. беспризорен;

(како им.') уличар
безпрймерен прид. беспримерен,
неспоредлив — ~ героизъм

беспримерно херојство
прид. неприн■ ципиелен, беспринципен
безпрйнципност ж. непринципиелност, беспринципност
безпристрйстен прид. беспристрасен, непристрасен, објективен — безпристрастна
критика објективна критика
безпричйнен прид. беспричинен, неоправдан
безпътица ж. беспатица
безработен прид. безработен
безработица ж. безработица
безпринципен

безсл ънчев

25

безразборен прид. безразборен,

непромислен
безразлйчен прид. безразличен,

рамнодушен, незаинтересиран
безразлйчие ср. безразличност,

рамнодушност, незаинтересираност
.
безразлично прил. безразлично,
рамнодушно, незаинтересирано, сеедно — ~ ми е мене
ми е сеедно
безразс ъден прид. безрасуден,
неразумен, лекомислен, површен
безрбдие ср. безредие, неред,
конфузи) а
безредица ж. безредие; ми.
безредици безредица
безрезервен прид. безрезервен;
целосен — безрезервна под­
крепа безрезервна поткрепа
безрезултйтен прид. безрезул­
татен, неуспешен
безропотен прид. безропотен,
покорен
безсйлен прид. бессилен, немоќен
безсилйе ср. бессилие, бессилност, немоќност
безсистбмен прид. несистематски, несистемен
безскрупулен прид. бескрупулозен (в. безогледен)
безслйвен прид. неславен —
безславна смърт неславна
смрт
безследно прил. беследно, без
трага — ~ изчезнал бес­
ледно исчезнал
.
безсловесен прид. нем, немски,
што не зборува — животните
са

безсловесни

същества

животните се неми суштества
■
безсл ънчев прид. без сонце,
облачен

безсмислен

прид. бесмислен,
беспредметен
•
безсмйслица ж. бесмислица
безсмъртен прид. бесмртен —
безсмъртна слава бесмртна
слава
безсмъртие ср. бесмртност •,
безсолен прид. несолен СЈ без­
солна шега несолена шега
безспирно прил. незапирливо,
незапирно
безспорен прид. беспорен, си­
гурен, докажан
безсрамие ср. бесрамност
безсрочен прид. без определен
рок — ~ заем заем без
определен роќ на враќање
безстопанствен прид. оставен,
напуштен, без стопан — ~
имот имот без сопстбеник
безстрастие ср. непристрасност,
бестрасност
безстрашие ср. бестрашност,
храброст
безс ъвестен прид. несовесен
•безсъдържателен прид. бессодржаен, празен
безсъзнание ср.
бесвесност,
несвест — изпадам в ~
паѓам во несвест
безсъзнателен прид. несвесен
безсъмнен
прид. несомнен,
■ очевиден, јасен
безсъница ж. несоница, бессоница .
безс ънен прид. бессонен, неспан,
непреспан —‘ безсънни нощи
бессони ноќи
безсъюзен прид. напореден, неврзан — безсъюзно изрече• ние напоредна реченица
безтелесен прид. в. безплътен
безукорен прид. беспрекорен
безумие ср. безумие, безумност
безумен прид. безумен

безсмислен

бей

26

безумно прил. безумно — ~
съм влюбен в нея безумно

сум вљубен во неа
безусловен прид. безусловен —
безусловна капитулация без­

условна капитулација; не­
сомнен, целосен, апсолутен —
~ успех целосен успех
безутешен прид. безутешен, не■ утешен
безучастен прид. в. безразличен
безхарактерен прид. бескарактерен, некарактерен
безцвбтен прид. 1) безбоен —
водата

е

бецветно

тяло

водата е безбојно тело; 2)
фиг. безбоен, секојдневен —
~ живот безбоен живот
безцелен прид. бесцелеп; бесмислен, некорисен
безценен, —енна, енно придбесценет, неоценлив, скапоцен
— безценна картина бесценета слика
безценица ж. евтини) а, бесценост — продавам на
про­
давам во бесценост, продавам
евтино
безсчестен прид. нечесен
безчестя и. срамоти, бесчести
безчйнство ср. насилба
безчйнствувам н. врши на­
силба
безчйслен прид. безброен
безчовбчен прид. нечовечен,
нехуман, бесчовечен
безчувствен прид. бесчувствен,
нечувствителен
безшумен прид. бесшумен, тивок
бей м. бег
бей изв. (озиачува чудеше) бре
— ~, колко свят е вече
дошъл! бре, што народ веќе

дошол

27

бек

бек м. (в. бранител, защитник)
сп. бек — десен | ляв ~

. десен | лев бек
бекйс м. зоол. (1лѓпоѕа ше1апига)

■ барска шљука .

1асюппа) беладона
гиец, Белгијка
белгийски йрид. белгиски
Белград, Бялград м. Белград
— в ~ во Белград
белградски прид. белградски
— — панаир Белградски саем
~ драматичен театър

Белградски драмски

театар
— белградска крепост Бел­
градска тврдина
бблег м. белег, знак; карактерна црта, симбол
бележа н. бележи, запишува,
пише; обележува, маркира
бележит прид. бележит, истакнат, познат, еминентен —
бележита дата значајна дата
— ~ писател истакнат пи­
сател
бележка ж. 1) потврда, белешка — служебна ~ службена белешка — касова ~
касова белешка; 2) оценка
(во училиште и на испит)
имам

добри

беловй ж. прв примерок, прво

копие

белгиец м. белгийка ж. Бел­

—

белйя н. белее, бледнее
бел&я се .и, повр. се белее
белило ср. 1) белило; 2) помада
белина ж. белина — снежна

~ снежна белина

беладона ж. бот. (АСгора Ье1-

—

бенгйлеп

бележки

имам добри оценки; 3) забе-’
лешка — правя бележка
правам забелешка — земам
си ~ земам во обѕир, земам
предвид
бележник м. бележник, книшка,
нотес — ученически ~ уче­
ничка книшка
белбзици мн. лисици (полициски)
белетрист м. белетрист
белетристика ж. белетристика,
уметничка проза

прид. белоглав, бе­
локос, белобрад
белогвардйец м. белогард е
белодробен прид. белодробен
беловлас

— белодробна туберкулоза
белодробна туберкулоза — бе­
лодробно заболяване бело­

дробно заболување
белокож прид. што има бела

кожа; (како им.} белец
м. 1) беломорец
(жител во Беломорието); 2)
беломорец (јужен ветар во
Бугарија)
белорусин м. Белорусия
белоруски прид. белоруски —

беломорец

Белоруска съветска социалис­
тическа република Совет-

ска Социјалистичка Република
Белорусија
белбевам и. белосам е. варосува, вароса
белтък м. белка, белтачина
белтъчини мн. белки, белтачини .
бельо ср. облека; чаршави —
долно ~ долна облека — дам­
ско ■—■ женска долна облека
беля и. 1) лупи, бели —
ябълка лупам јаболко; 2) бе­
ли (платно)
беля ж. беља, незгода — измък­
вам се от
се извлекувам
од незгода — търся си
бе лята си ја барам бел->ата
бенгалец м. бенгйлка ж. бенгалец, бенгалка

бенгалски
бенгалски прид. бенгалски —
~ огън бенгалски оган
беневрќци мн. дијал. бене-

вреци, тесни шопски бечви
бензин м. бензин — зареж­
дам колата с ~ земам бен­

зин за колата
бензйнен, бензинов прид. бензински — бензинова запал­
ка бензинска запалка — бен­
зинова станция бензинска
пумпа — ~ мотор бензински

мотор
ббнка ж. бенка — ~ на ши­
ята бенка на вратот
бйнт м. {мн. бентове) бент,

брана, јаз, насип (заштитен)
берй н. 1) бере — брах череши

берев цреши; 2) збира, собира
— това шише бере един
литър ова шише собира еден

литар; 3) презема (на себе)
— бера грях преземам грев
на себе; 4) збира — циреят
бере чирот бере — ~ душа
збирам душа — —■ ядове
збирам јадови —
срам
се срамам
берйч м. берачка ж. берач,
берачка
бербйр(ин) м. нар. бербер
берекет м. нар. бериќет, го­
дишен род
берекбтен прид. бериќетен —
берекетна година бериќетна
година
беритба ж. берба — ~ на
грозде грозјебрање
берлинчанин м. берлипчанка
ж. берлинец, берлинка
бесбда ж. 1) беседа, говор;
2) предаваше — изнасям
пред селяните држам пре­
даваше (говор) пред селаните
беседвам н. говори, води слободен разговор

библиотека

28

беседка ж. мал павилјон (оби­

чно во градина)
ббсен, бясна, бясно прид. бесен,
-а,-о — бесни кучета бесни
кучиша; фиг. бясна скорост

бесна брзина
бесилка ж. бесило ср. бесилка
беснйя н. беснее, лудува
беся н. беси, обесува, става на
бесилка; той коли, той беси
тук овде тој коли, тој беси
бесовски прид. ѓаволски, де­

монски, еретични, богомилски
— бесовски песни богомил­
ски песни
бетон м. бетон — армиран ~
армиран бетон
бетонен,-бнна,-онно прид. бе­
тонени — бетонна стена
бетонени ѕид •— бетонно же­
лязо бетонено железо •
бетонджия м. бетонџиЈа, ра­
ботник што бетонира
бетонобъркачка ж. бетономешалка
би чаешица (за формираше на
кондционал) би — той ~
желал да ги посети тој
би сакал да ги посети —
може ~ можеби
биберон м. цицка на шишенце
за млеко, цуцла
библейски прид. библиски
библиограф м. библиограф
библиография ж. 1) библи­
ографи] а (наука); 2) библи­
ографи] а, список на лите­
ратура; 3) библиографи] а,
преглед на нови книги
библиографичен, библиографически прид. библиограф-

ски

ж.
1) библи­
отека; 2) едиција; 3) библи­
отека (устапова) — народна |

библиотека

градска | универзитетска —■

библиотекар

29

народна | градска | универзитетска библиотека — под­
вижна
подвижна библи­
отека
библиотекар м. библиотекАрка ж. библиотекар, библиотекарка
библиотекарски прид. библи­
отекарски
библиотечен при. библиотечен
—боблиотечна читалня би­
блиотечна читална
бивАк м. вој. бивак, привремен војнички логор
бивам н. 1) (итеративна форма
од гл. съм) е, бидува —
често съм бивал у тях често
сум бил кај нив — такъв
студ не е бивал отдавна

ваков

студ

немало одамна

— това не бива тоа не бидува;
2) безлич. треба — не бива
да се забравя не треба да се
заборави — не бива да
правиш така не треба така
да правиш. — не ме бива
не ме бидува — бива ме
за всичко ме бидува за сб
— бива те за началник те

бидува за

раководител —

не го бива за нищо не го

бидува за ништо, не е за ништо
бивол м. бивол
биволАр м. биволар, говедар

што чува биволи
биволски прид. биволски —
биволско търпение биволско

трпение
бивш прид. бивш — ~ упра­
вител бивш управител
бидбйки г. прил. бидејќи
бидон ат. канта за бензин
бижу ср. накит
бижутерия ж. продавница за

накит, бижутерска стока
бизнес м. бизнис

биографичен
бизнесмен м. бизнисмен, де-

ловен човек
бик м. {ми. бикове) бик —
борба с бикове борба со
бикови
биквадрАт м. биквадрат
биквадрАтен прид. биквадратен
— биквадратпо уравнение

биквадратна равенка
бикоббрец м. тореадор
бйкоглАв прид. тврдогчав
бил,-а,-о, и акт. глаг. л-форма
бил,-а, -о, -е—бил съм уче­
ник сум бил ученик; било
що било било што било
биле ср. иар. билје
'
билАт м. билет, карта, книшка,
лоз, дозвола — ж. п.
возен билет — входен •—■
влезен билет — лотариен ■—>
лоз — перонен ~ перонска карта — трамваен
~ трамвајска карта — пар­
тиен
лартиска книтка —
ловен ■— ловечка дозвола
билка ж. билка (лековита)
билкАр м. бил ј ар
билкАрски прид. билјарски —
—■ магазин продавница за
лековити растенија
било ср. било, срт
билярд м. билјард и билјардо
бинлйк м. разг. бинлак, балон
(за вино и сл.)
бинокъл м. дурбин
бином л/. бином — Нютоиов ~
Њутнов бином
бинт м. {ми. бинтове) завој,
бинт
бинтовам н. превива со завоЈ,
бинтува
биогрАфия ж. (е. животопис)
биографи, а
биографичен, биографически
прид. биографски — биогра-

фични данни биографски по-

датоци

,
библбгия ж. биологија
биологичен,

бия

30

биология

биологически

прид. биолошки
бира ж. пиво — светла |
черна ~ бело | црно пиво —
моля, една чаша ~! молам,
чаша пиво! — производител
на ~ производител на пиво
бирен прид. пивски, што се
однесува на пиво — бирена
чаша чаша за пиво — бирена
фабрика пиварница, фабрика
за пиво —■ бирено шише

пивско шише, шише од пиво
м. бирманка ж.
Бурманец, Бурманка
бирмйнски прид. бурмански
бирник м. арх. собирач на
данок
бйрнически прид. даночен
бис изв. бис! повтори!
бисер м. бисер — ловец на
бисери ловец на бисери
бисерен прид. бисерен
бисквит м. бисквит
бистря н. бистри — фиг. ~
политика бистрам политика
бистър м. бистар — бистра
водй бистра вода —
ум
• бистар ум
бит м. бит, начин на живот
(услови, навики, обичаи и
бирмйнец

сл.) — селски | градски ~

селски | градски начин на
живот — картини от вое­
нния
слики од воениот
живот
5ит,-а,-о прид. тепан, биен,
победен — врагът е ~ непријателот е победен — бито
мляко биено млеко, обезмастено млеко (сиреше и сл.)
битиб ср. битие, реални услови
на животот, егзистенција —

битието определя съзнани­
ето битието ја определува

свеста
битка ж. битка, бој, борба
битов прид. битов — битови
песни битови песни — би­
тови условия битови услови
— битова драма битова драма
СЈ битово разложение про-

паѓање на старите (народните)
облици на живот
битпазар м. битпазар
бифтбк м. бифтек
бич м. (_в. камшик) камшик
бича и. дијал. бичи
бйчен прид. бичен — бичени
материали бичена граѓа
бичкйя ж. бичкија,
бичкиджйя м. бичкиџија
бичувам и. 1) бичува; 2) фиг.
критикува, шиба, жигосува
бйя н. 1) бие, тепа, удира, мава
— биха го до смърт го
тепаа до смрт; 2) победи
(на натпревар или во борба)
— кой би на вчерашното
състезание кој победи на

вчерашниот натпревар; 3) пу­
ка, стрела, убива — ~ зайци
убивал! зајаци; 4) удира (во
тапан и сл.), бие (ѕвоно)
— звънецът бие ѕвонецот би;
— сърцето бие срцето бие;
5) удара, тропа, чука, мати
— бия яйца матам јајца
бия мляко матам млеко —
— дъждът бие по прозор­
ците дождот тропа (удира) на

прозорците; 6) изгледа, се чи­
ни — това не бие на до­
бро ова не е на добро; 7)
фиг.
си главата си ја
чукам главата (размислувам)
— лампата ми бие в очите'
ламбата ми бие в очи — да
бием по бюрокрацията! да

бия се

удриме по бирократијата! —~
се по гърдите се бијам в
гради; Л7
тревога свирам
тревога — ~ в очи паѓам в
очи, правам впечаток — ~ на
чувства удирам на чувствата
бия се н. повр. се бие, се бори
благ прид. 1) благ, мирен, кроток,
добродушен; пријатен, нежен
— блага усмивка нежна
насмевка — благо лице пријатно лице — ~ климат
блага клима; 2) дијал. сладок
— благо вино благо вино,
шира
благина ж. дијал. мрсно јадење
благо ср. 1) благо, богатство —
стопански и културни блага
на страната стопански и

31

благоразумен

многу — сърдечно ~ срдечно
благодарам
,
благодат ж. благодат
благодатен прид. благодатен
— дъжд благодатен дожд
благоденствие ср. благосостој6а, просперитет
благоденствувам и. живее во
благосостојба, добро живее
благодетел м. ахр. добротвор,
дародавец
благозв^чие ср. благозвучност,
мелодичност, хармонија
благонадежден прид. исправен
(политички)
благонадежност ж. исправност
(општествено-политичка)
благонамбрен прид. доброна­
мерен
благопожелйние ср. поздрав,
честитка (со најубави желби)

културни богатства на земјата — материални блага
— най-добри благопожеламатеријални блага; 2) благония по случай Новата го­
состојба —. за благото на
дина најубави желби за Нова­
човечеството за благосостојта
година
бата на човештвото
благовиден прид. 1) благовиден, ’ благополучен прид. успешен,
среќно завршен
пристоен, љубезен; скромен,
смирен; 2) фиг. на изглед благополучно прид. успешно,
среќно — всичко свърши
љубезен (скромен, пристоен)
~ се се сврши среќно
благоволение ср. ахр. благоблагополучие ср.
напредок,
наклоност
успех
благовъзпйтан прид. добро
воспитан
благоприлйчен прид. пристоен,
учтив
благодарен прид. задоволен,
благодарен
благоприличие ср. пристојност,
благодарение ср. благодарност,
учтивост, добро однесување'
задоволство — благодарение благоприятен прид. благопри­
на . . . благодарение на . . .
ятен, пријатен, поволен —
благодарствен прид. благодарен,
благоприятни новини благошто изразува благодарност
пријатни (поволни) вести —
— благодарствено писмо
~ случай поволен (згоден)
благодарно писмо
случај — ~ вятар поволен
ветар
благодаря и.
благодари —
благодаря! благодарам! —
благоразумен прид. благора­
много благодаря благодарам
зумен, умен, мудар

благоразумие
благоразумие ср. благоразум-

ност, мудрост
,
благороден прид. благороден,
великодушен, возвишен —
благородни метали благо­
родни метали
благородник м. благородник,
аристократ
благословен прид. благословен
благословия ж. благослов; дозвола, одобрение — с благо­
словията на някого со бла­
гослов од некого
благосъстояние ср. благосостојба — материално ~ мате­
риална благосостојба
благотвбрен прид. благотворен,
позитивен, корисен — благо­
творно влияние позитивно
. влијание
благотворйтелен прид.
ахр.
добротворен — благотвори­
телно дружество добротворно друштво
благоустроен прид. добро уредден, удобен, (комунално) из­
граден — ■—■ град добро
уреден град
благоустроявам н. благоу­
строя с. уредува (уреди) населба во комунална смиела
на зборот, урбанизира
благоустройство ср. комунално
уредуваше, урбанизам
благоутробие ср. ирон. бла: гоутробие
благоухание ср. поет, пријатна
мйризба
.
блйжен прид. мреен — блажно
ядене мрено јадење — блаж­
ни бои мрени бои .— ~
цокъл мрено цокле
блажен прид. блажен, среќен
блаженство ср. блаженство,
среќа, задоволство

близнак

32

блйнка ж. образец, формулар
— ~ за телеграма формулар
за телеграма — попълвам —

пополнувам формулар
блйтен прид. блатен, мочурлив
блатист прид. блатен, мочурлив
— блатиста почва мочур­
лива почва — блатиста мест­
ност мочурлив крај
блато ср. блато, бара,-мочуриште
блед, бледен прид. 1) блед — ~
като смъртник блед како
мртовец — бледо син цвят

отворено сина боја; 2) фиг.
блед, недоволно успешен
бледнбя и. бледнее
блбдничък прид. бледникав
бледословие ср. брбореље, дрдорење
блеене ср. блееше
бленувам н. бленува, фантазира
блбена с. в. блясвам
блестя н. блеска, болска, блескоти, сјае — той обича да блес­
ти с остроумието си тој сака
да блеска со својата остроумност — всичко, що бле­
сти, не е злато (нар. п.) не
е злато се што сјае
блестящ прид. блескав, сјаен
— ~ предмет блескав пред­
мет — блестяща кариера
блескава кариера—блестящо
изпълнение сјајно исполнување
блещукам и. светка — звезди
блещукат звездите светкаат
блея и. блее
ближа и. лиже, оближува —
и вълк му кротко раната
ближе. (Ботев) и волк кротко
раната му лиже — огън
ближе стените пламенот ги

лиже зидовите
близнак м. близнйчка ж. бли­

знак, близначка

близо
близо прид. близу — ела поблизо до мене ела поблизу
до мене — пасът е
шест

саатот е близу шест
близък прид. 1) близок; .2)
неодамнешен — спомени от
близкото минало спомени
од неодамнешното минато — в
близко бъдеще во блиска
иднина; 3) близок, свој (по
род или сфаќање). — ~
роднина близок
роднина
— ~ приятел близок пријател; 4) сличен; 5) (како им.)
роднина —- моите близки
моите роднини
бликам н. с. блика, бликне
— от раната му бликаше
кръв од раната му бликаше

крв

богйт

33

'

блиндиран прид. блиндиран —
~ автомобил блиндиран авто­

мобил
блок м. 1) блок (големо парче

камен и сл.); 2) блок (за цртање
и сл.)—~ за рисуване блок за
цртање; 3) жилищен ~ станбен блок; 4) обработлива
површина, блок; 5) сојуз на
политички партии или државиблокада ж. блокада — ико■ комическа ~ економска бло­
када
блокирам и. с. блокира
блоков прид. блоков, што се
однесува на блок — блокови
жилища големи
станбени
згради
шрифт блок-букви
блондйн м. блондинка ж. рус
(чозек), руса (жена)
блуден прид. блуден, изгубен
— г— син блуден син
блудкав прид. 1) блуткав, невкусен; 2) банален, површен,
бесмислен — блудкава шега
банална шега — блудкаво

съдържание банална содр-

жина
блудница ж. блудница
блуждбя н. талка, скита, патува

(без цел)
блуза ж. блуза (женска или

работничка, не војничка)
блъскам н. блъсвам, блъсна
с. турка, турнува, турне
блъскам се н. повр. се турка
— не се блъскайте! не
турка јте се!
блъсканица ж. турканица
блъф м. блеф
блъфйрам н. с. блефира
блюдо ср. 1) бљудо, чини;а;
сан; 2) гозба, јадење
блюдолйзец м. лижисанко
блян м. блен, фантазија
блясвам н. блбсна е. блеска,
блесне, болска,. болсне ■ .
бляскав прид. блескав
блясък м. 1) блескот, сјај;
2) фиг. раскош, богатство,
слава — живее в ~ живее
во раскош — бляскава отбра­
на сјајна одбрана
боаз м. планински премии,
теснец, клисура
боб м. бот. грав
бобър м. зоол. (Саѕтог НЪег)
дабар
бог м. (мн. боговб, вок. боже)
■ бог, господ — слава богу
фала богу — боже упази
господ да чува — помози ~
помози бог — леле боже
офлеле. боже — фиг. той
мисли, че е
тој мисли дека
е бог
богйт прид. богат, и мотен, имашлив; изобилен, раскощен —
богата вечеря богата (изо­
билна) вечер а — богата ре-

3 Бугарско-македонски речник

богатАш
колта богата реколта — ~
стил раскошен стил
богатАш м. разг. богаташ
богатАя в. богатее, се збогатува
богАтичък прид. имашлив, не

. многу богат
богАтство ср. богатство — има
. голямо ~ има големо бо­
гатство — природни богат­
ства природни богатства
богомилски йрид. богомилски
— богомилско движение

богомилско движеше
богомолец м. црк. богомолец
Богородица ж. црк. богородица;

Голема и Мала богородица
(црквени празници)
богородична ж. (дем. од бо­
городица) 1) богородица; 2)
фиг. кроток, мирен човек;
богослов м. богослов, теолог
богослужение ■ ср. богослуже­
ние, богослужба
богоугодник м. арх.
бого­
угодник
богохулник м. лит. арх. бого­
хулник, антихрист
бод м. бод (на вез), убод
бодА н. боде, буца — този вол
боде овој вол буца; о боде
ме в гърдите ме боде в гради
—
някого в очите
трн
сум му некому во очите
бодвам н. бодна с. боцка, боцне
бодил м. трн, бодликаво рас­
тение
бодлив прид. бодлив, бодликав
—■ бодлив тел бодлива жица
бодър прид. бодар — бодра
смяна бодра смена — ~
старец бодар старец
боеви прид. боен, борбен —
боеви патрони бојни куршуми
— боева задача борбена за­
дача

34

боб

боен прид. боен, борбен, воен
— Отечественият фронт е
траен ~ сююз на работ­
ници, селяни, занаятчии и
интелигенция Отечестяениот

фронт е траен борбен сојуз
на работниците, селяните, занаетчиите и интелигенЦијата
— бойни спомени воени
спомени — ~ празник воен
празник — бойно поле бојно
поле, боиште — ~ самолет |
кораб борбен авион ) брод —
бойна единица борбена еди­
ница — на бойна нога на
воена нога — ~ вик борбен
извик
боеспособен прид. способен за
борба
бобц м. (мм. бойци) борец,
војник
божествен прид. божествен
божи прид. божји, господов
Божйч м. дијал. {в. Коледа)
Божиќ (верски празник)
божур м. 5от. (Раеота) божур
бозА ж. боза
бозаджйя м. бозаџија
бозАйник м. 1) цицач; 2) доенче
бозАя и. цица (мајчино млеко)
боздуган м. тур. боздоган,
топуз
бой1 м. 1) ќотек — ям ~ за­
дам ќотек; 2) борба, битка, бој
— ръкопашен ~ борба гради
со гради — настъпателен ~
офанзивна борба — в разгара
на боя во екот на борбата
— улични боеве
улични
борби — въздушен ~ воздушна борба
бой3 м. тур. бој (височина­
та на еден човек)

35

бойкот

бойкот м. бојкот — обявявам
~ на нещо објавувам бојкот

на нешто
бойкотирам и, бојкотира
боклук м. нар. ѓубре, боклук,
отпадоци — кошче за ~
корпа за отпадоци — кофа
за ~ канта за ѓубре
боклукчия м. чистач, ѓубре-

џија
бокс м. 1) сп. бокс — шампи­
онат по
боксерски шам­

пионат; 2) бокс (вид кожа)
боксов прид. боксерски — ~
ринг боксерски ринг
боксьбрски прид. боксерски —
~ ръкавици боксерски на-

раквици

'

боксьор м. боксер — известен

~ познат боксер
боледувам н. боледува —
от детинство боледувам од

детство
болбзнен прид. I) болезлив, болникав — ~ вид болезлив из­
глед; 2) што боли — болезне­
на рана рана што боли; 3) бо­
лен, претерано осетлив — бо­
лезнено любопитство болна

љубопитност
болен прид. 1) болен, разболей
— болно сърце болно срце
—
съм јас сум болен;

2) фиг. болен, претеран (во
нешто) — болна амбиция
болна амбиција; 3) како им.
болник, болен човек — тежко
~ тешко болен човек; Г7
болен въпрос болно прашање
— болно място
осетлив а
точка, болно место
болест ж. болест, заболување
— тежка | хроническа ~

тешка | хронична болест —
захарна ~ шеќерна болест
3*

болшинство
— сърдечна ~ срцево заболување
боли н. (з. л. ед. од боля) боли
— къде те
каде те боли?
— ~ ме главата ме боли
главата — ■— го кракът го
боли ногата; фиг. ~ ме ду­
шата ме боли душата
болка ж. болка; мака, тага,
грижа — родилни болки
родилни болки — с — на
душата со болка на душата
болнав прид. болезлив, болникав
болник м. нар. болник, болен
човек
болница ж. болница — постъп­
вам в .—■ сум примен в болни­
ца — изписвам някого от ~
испишувам некого од бол­
ница — военна | градска |
детска—воена | градска | дет­
ска болница
болничйр м. болничарка ж.
болничар, болничарка
болничен прид. болничен, бол­
нични — болнична сграда
болнична зграда — болнична
стая болнична соба — ~
лист болничен лист — бол­
нична кола болнична кола
— болнична сестра меди­
цинска сестра
болногледбч м. болногледйчка ж. в. болничар, болни­
чарка
болт м. тех. (мн. болтове) винт
болшевизъм м. болшевизам
болшевик м. болшевик —■ ние
сме болшевики ние сме бол­

шевици
болшинство ср. рус. (е. мно­
зинство) мнозинство — аб­
солютно ■— апсолутно мно­
зинство — болшинството от
хората повеќето луѓе

36

болярин
.болярин м. ист. болјар, бла­

городник

,

болярство ср. ист болјарство,

благородништво,
владеечка
класа во феудализмот
бомба ж. бомба — атомна |
. водородна | самолетна |
ръчна. ~ атомска | хидро-

генска | авионска | рачна бомба;
фиг. това подействува като
~ тоа дејствуваше како
бомба
бомбардирам н. бомбардира
бомбардировач м. бомбардер
лек | тежък ~ лесен |
тежок бомбардер
бомбардирбвъчен прид. бомбардерски
'
бомбардировка ж. бомбарди­
раше
бомбастйчен прид. бомбастичен
бомбб ср. 1) арх. бомбе, полуцилиндар; 2) врв (на чевел);
3) буре од околу 150 л.
бомбен прид. бомбен, бомбашки
— бомбено нападение бом­
башки напад; бомбардираше
товар бомбен товар
.бон м. бон
бонбон м. бонбон — шоко­
ладови бонбони чоколадни
бонбони
,
бонбониера ж. бонбониера
бор м. бор (дрво); хем. бор
(елементот В)
борйвя и. борави, се занимава,
работи (нешто), оперира —
г— с много пари оперирам со
многу пари — той борави
с обществени въпроси тој
се занимава со општествени
. прашаша
борбй ж. 1) борба, натпревар
— за първенство натпревар
’ за' првенство
— ~ на
противуположностите борба

борса

на спротивностите — ~ за
качество борба за квалитет;
2) вој. борба, битка, војна
— националноосвободителна ~ народноослободителна
борба — -- за свобода борба за

слобода; 3) кампања, акција
— изборна ~ изборна кампаша — ~ против неред­
ностите борба против не­

правилностите; 4) сп. бореше
гръцко-римска ~ бореше
во грчко-римски стил -свободен стил (свободна ~)

бореше во слободен стил
борд м. борд, бок (од брод
или авион)
борбц м. 1) борец,
борач,
натпреварувач (на ринг, иѓралиште); 2) борач, пеливан,
атлет, јунак — той е~, с една
ръка ще те събори тој е
јунак, ќе те кутне со една
рака; 3) борец, војник, политички работник — ~ срещу
фашизма борец против фашизмот — ~ за мир борец за
мир
боримечка м. јуначиште (Бо­
римечка, име на јунак од
романот ,,Под игото" од И.
Вазов)
борина ж. борина
боричкам се н. повр. се бори
(по малу), се подборува
бормашина ж. бор-мапшна —
пробивам дупки с ~ продупувам дупки со бор-машина
боровинка ж. бот. (Уассшшт
тугНПиѕ) боровинка
борса ж. 1) берза — трудова ~
берза на трудот; 2) голем
пазар (светски); 3) берзанска
цена; 4) черна
црна берза

ббрсов

37

борсов прид. берзански — бор­
сова цена берзанска цеца
— ~ спекулант берзански

шпекулант
борч М; ’ тур. (мн. борчове)
долг, борч •— потънал съм
в борчове до гуша сум во
долгови
боря се н. повр. се бори —
се напразно напразно се
борам — ~ за съществуване
се борам за опстанок —
до пълна победа се борам
до полна победа
бос прид. 1) бос — през лятото
децата ходят боси лете де­
цата одат боси — на —■ крак
на боса нога; 2) бос. непоткован
— добитъкът е ~ добитокот е бос; 3) фиг. недоволно
подготвен — ~ съм по ис­
тория бос сум по историја
босилек м. бот. (Осушиш ЬаѕШсит) босилек
босичък прид. (дем. од бос)
не сосема бос
босненец м. ббсненка ж. Босанец, Босанка
босненски прид. босански —
босненска песен босанска
песна
босотия ж. босота, 'босотија
бостан м. бостан; бостаниште,
градина
бостанджйя мг бостанџија
ботаник м. ботаничар
ботанйчен, ботанически прид.
ботанички — ботаническа
градина ботаничка градина
ботуш м. чизма; фиг. милитаризам, насилство, притисок
— дамски ботуши женски
чизми ■— под ботуша на
фашизма под чизмата на
фашизмот
ботушйр м. чизмар

брадавица
ботушйрски прид. чизмрски
бохбм лг. боем — ние сме бохеми ние сме боеми
бохемски' прид. боемски —
живот боемски живот
бохчй ж. нар. бовча
бохчалък м. бовчалак, свад-

бен дар

'

боцкам, боцвам н. боцна с

боцка, боцнува, боцне
ббшлаф м. разг. бошлаф, праз­

ни муабети, бесмислица, лага
бой ж. боја — маслена
мрсна боја — ■— за коси боја
за коса — рисувам с блаж­
ни бои цртам со мрени бой
боя се н. повр. се бои, се плаши
бояджййски прид. бојаџиски,
молерски —
пистолет

молерски пиштол
бояджия м. бојаџија, молер;

фиг. политички камелеон, превртливец
боядисвам н. боядисам с.
бојадисува, боЈадиса, бојоса
боядисване ср. бојадисување
— ~ на коси бојадисување
на косата
боязлив прид. бојазлив, плаш­
лив, нерешителен
боязън ж. лит. бојазан
брйва ж. брав (ситен добиток)
бравй ж. брава — вътрешна
внатрешна брава — се­
кретна ~ секретна брава
брйво изв. браво
брадй ж. 1) брада, дел од
вилицата; подбрадок; — пу­
скам ~ пуштам брада; 2)
име за се што прилега на
брада — ~ на царевица
пченкарна брада
брадавица ж. (мн. брадйвицн)
брадавица

38

брадйт
брадат прид. брадат — ~ човек

човек со брада
брйдва ж. секира, брадва —
остри брадви остри секири
брйдвйчка ж. дем. секирче,

брадвиче
брадичка дем.

брадуле, бра­

’ дулче, брадиче
брадясал прид. брадосан, не-

избричен
браздй ж. бразда
браздя н. бразди, прави бразда
— трактори-браздят нивите

. тракторите ги браздат (прават
бразди на) нивите
.
бразилец м. бразйлка ж. Бра­
зилец,. Бразйлка
бразилски прид. бразилски
брак м. {мн. бракове) 1) брак
. —г законен ~ законски брак
— свидетелство за
извод
од . книгата на венчаните,
венчаница — встъпвам в
станувам во брак; 2) шкарт,
фелерична стока
бракоразвод м. бракоразвод,
развод на брак
бракоразводен прид. бракораз­
воден — бракоразводно дело
бракоразводна парница
бракосъчетание ср. венчаваше,
церемониј а при венчавањето
(регистрирате)
брана ж. брана . (земјоделска
■ справа) '
•
брйнник м'. 1) војник, борец;
2) член на истоимената профашистичка организација во
. Бугарија (пред 9 септ. 1944)
браносвам н. браносува (нива)
брйнш м. струка
■
брйншов прид. струковен ' —
браншово сдружение с!руковно здружение • ■ браня н. брани, штити; забранува

брйшнен
брйня се и. повр. се брани
брат м. {ми. братя)- I) брат —
рожден ~ роден брат — ~
брата не храни, тежко му
кой го няма брат брата

не рани, тешко тој што го
нема; 2) добар
пријател
(при интимно обрнување); 3)
монах, калугер; 4) соработник,
воен другар
братбц (братле, братко, братлбнце, брйтченце) м. дем. од
брат, братец, брате, братче
братовчед м. братовчедка ж.
братучед, братучеда — първи
братувчеди први братучеди
— втори братовчеди втори

братучеди
братоубнйствен прид. братоубиствен — братоубийствена
война братоубиствена војна
брйтски прид. братски — брат­
ска любов | помощ братска
љубов | помош — братска
могила братска могила, заед-

ничка гробница
брйтство ср. братство
братушка м. разг. „брат Сло­

вен" „брат Русин" Бугарите
така ги наречуваа Русите (а
и тие нив) за време на Рускотурската војна во 1877 —78.
брачен прид. брачен — брачна
двойка брачна двојка — ‘ ~
живот брачен живот
брашнарски 11рид. брашнарски
— ~ магазин продавница
за брашно, брашнарница
брйшнен прид. брашнен, брашнест —
картоф брашнест
компир — брашнена кашица кашичка од брашно
— ~ сандък сандак за брашно
— брашнени чували вреќи
за брашно

брашно
брашно ср. брашно — бяло |
царевично ~ бело | пченкарно брашно — ~ първо
качесто брашно од
прва

класа
бре изв. бре (означува разни

чувства)
брегови прид. крајбрежен —
брегова артилерия
край­

брежна артилерија
ж. бот. (ВеШ1а а1Ьа)
бреза
брезак м. брезова шумичка
брезент м. церада
брей изв. уф, бре ~ че глупав
човек! бре, што глуп човек!
бременен,-енна,-енно прид. тру­
ден, бремен — бременна
жена трудна жена
бременност ж. бременост, гравидитет
бригада ж. 1) бригада (воена
единица); 2) бригада — тру­
дова ■— трудова (работна)
бригада — младежка ~
младинска бригада — полевъдна ~ земјоделска бри­
гада
бригаден прид. бригаден — ~
командир командант на бри­
гада — '—■ ръководител раководител на бригада
бригадир м. бригадир, член
на работна бригада
’
бригадйрски прид. бригадир­
ски — бригадирска песен
бригадирска песна
брикбт м. брикет, пресуван
јаглен
брилянт м. брилијант, бесценет
камен
брилянтин м. брилијантин, по­
мада за коса
бримка ж. котелец — ловене
па бримки факан.е котелци
(на чорапи)
брезй

39

брониран

британец, брптанка ж. Бри­

танец, Британка
британски прид. британски —
• ~ кораб британски брод
брич м. брич
брод м. премии, место каде што

река може да се прегази
бродбрия ж. бродерија, , вез
бродник м. бродница ж. вам­

пир, ноќен дух
бродя н. талка, патува, скита
бродяга м. рус. скитник
броеница ж. бројници
броец м. в. брояч
брожение ср. вриеж (општес-

твен), незадоволство
броител м. бројач (лице» или

механизам) .
брой м. I) број, брзјка — броят
на учениците е голям бројот

на учениците е голем; 2)
број (од лист или списание),
примерок — новият ~ на
в. Труд новиот број на весникот Труд — отделен
струва 20 стотинки еден
примерок чини 20 стотинки
бройка ж. примерок — кни­
гата се отпечата в 8000
бройки книгата е отпечатена

во 8000 при.мероци
бром м. хем. бром (Вг)
броневйк м. тенкист, припад-

ник на оклопните единици
(војник или офицер)
броневй прид. оклопен
броненосец м. вој. оклопен
брод, крстарица
бронз м. бронза
бронзов прид. бронзен; бронзов;
што има боја на бронза — ~
век бронзова епоха, бронзено
време — бронзова статуя
бронзена статуа
бронйран
прид.
блиндиран,
оклопен — — кораб оклопен

бронхиален

'брод, крстарица — — авто­
мобил блиндиран автомобил
— — полк тенковски полк
бронхиален прид. Мед. бронхијален — бронхиална астма
бронхи јална астма
броня ж. оклоп (на автомобил,
брод и сл.), штит
брошка ж: брош
брошура ж. брошура
броя и. 1) брои — — до сто
бројам до сто — — на ум
бројам во себе; 2) смета
(на некого) — и него ли
броиш за мъж? и него
ли го сметаш за маж?; 3)
плака, брои пари (некому);
4) има на број — селото
брои триста къщи селото
има триста куќи; о — ня­
кому залците му ги бројам
некому залаците — броят
се на пръсти се бројат на
прсти
броя се н. повр. се смета, се брои
бр^ля н. 1) чука, тресе (плодови
од Дрво), грубо бере; 2)
шиба, силно удира
брус м. 1) брус, точило; 2)
четвртасто парче — дай един
.—■ сланина дај еден ремен
сланина
брутален йрид. брутален
бруто прил. бруто — — ре­
гистър тонове бруто-регистарски тони
бръз прид. в. бърз
бръмбар лг. зоол. бумбар; а
има бръмбари в главата

има мушички во главата
бръмчй н. брмчи—в градината
бръмчат пчели во градината
брмчат пчели
брънка ж. брна, брнка, алка
бръскам н. заметува, чисти со
метличка

40

будалй
бръсна н. бричи; о не го
бръсна не го фермам за ништо
— кой го бръсне кој го

прашува, кој го ферма
бръсна се и. повр. се бричи
бръснар м. бербер
бръснарски прид. берберски —
бръснарски салон бербер­

ски салон
бръснат прид. бричен, избри-

чен
бръснйч м. брич — реже
като — сече како брич; Г7
на такава глава такъв —

Ѕ спрема главата и капата,
спрема светецот и тропарот
бр ъснене ср. бричење — ножче
за ■—■ жилет
брътвеж м. брборење, дрдорење
бръчка ж. брчка (на лице),
набор (на штоф, кожа и сл.)
бръшлян м. бот. (Небета ЬеИх)
бршлан (и бршлен)
бръщолевя «. брбори
брюнйт м. брюнбтка ж. црномурен маж, црномурна жена
бряг м. (мн. бреговб) 1) брег
— речен | морски — речен |
морски брег — на брега
на реката на брегот од реката;
2) брег, рид; 3) копно — към
брега кон копното; 4) фиг.
раб, граница — на брега
на пропастта на работ од
пропаста
бряст м. бот. (1Ј1тиѕ) брест
буба ж. буба — копринена —
свилена буба
бубарство ср. бубарство
буболечка ж. бубичка; фиг.
бубичка,
премногу
мирен
човек
будала м. разг. будала, глуп
човек, билмез

буден

буден прид. 1) буден, бессонен
— будни нощи бессони ноќи;

2) паметен, умен, интелиген­
тен, свесен — будно дете
паметно. (умно) дете
будилник м. будилник (часов­
ник)
будител м. назив за истакнати
општествено-политички и кул­
турни- работници од времето
на бугарската преродба што
работеа врз будењето на
политичката и националната
свест на бугарскиот народ
(на пример: Раковски, Каравелов, Ботев и др.)
будка ж. бутка, кабина, Кукичка
стражарска кукичка — вес­
тникарска ~ бутка за весници —
на часовой стра­
жарска кукичка — шофьор­
ска ~ шоферска кабина —
телефонна
телефонска
кабина
будност ж. будност
б#дя к. 1) буди, разбудува —
всяка сутрин петелът ме бу­
ди секое утро петелот ме буди;
2) предизвикува — постъп­
ката му буди негодувание

неговата постапка предивзикува негодувате; 3) фиг. буди
народ (политички, национал­
но)
будя се н. повр. се буди, се
разбудува
буен прид. буен, напреден; не­
покорен, нескротлив — буйно
дете напредно дете — ~ кон
нескротлив коњ
б^за ж. образ (дел о'д лицето)
— червени бузи црвени обра­
зи — хлътнали бузи испиени
образи
бузест прид. со полни образи

41

. б^на
бук м. бот. (Га§иѕ) бука . .
буква ж. 1) буква — главна |
малка
голема | мала буква
— начална ~ почетна буква;
2) печатарска буква; а бук­
вата на закона буквата на
законот — остава мрътва ~

мртва буква на харти; а —
той е безгласна буква тој
е безгласна буква, последна
дупка на кавалот
буквален прид. буквален — в
буквалния смисъл на дума­
та во буквалната смиела на
зборот — ~ превод буква­

лен превод
буквално прид. буквално
буквАр м. буквар
.
букволеярница ж. леарница за

букви
буквоядец м. формалист, би-

рократ
букбт м. букет
букла ж. локна
б#ков прид. буков
буксува н. шлајфува
б^ла1 ж. була, Турчинка, анка
б#ла2 ж. 1) булка, див афион;

2) (Та§есеѕ егесГа) бот. божурига
була3 ж. папска повелба, папски
декрет
булгур м. бунгур
булевард лг. булевар
булевйрден прид. булеварски;
фиг. шунд — булевардна
литература шунд-литература
булка ж. невеста
було ср. було, превез, зар, вел;
мрежа за пчелари
бульон м. булјон —■ телешки
~ телешки булјон
.
бумтя и. буботи — печката
весело бумти печката весело
буботи
буна ж. нар. в. бунт

•

,бунАр

бунАр м. бунар '
бунйще ср. буниште
бунт м. буна, бунт — селски
бунтове селански буни
бунтар м. бунтаџија, незадо-

БОЛНИК

'

бунтовник м. бунтовница ж.

бунтовник, бунтовница
бунтовен прид. бунтовен, бун-

товнички, револуционерен
бунтовнически прид. бунтовнички
бунтувам «. буни, бунтува —
бунтувам народа го бунту­
вам народот
бунтувам се н. повр. се бун­
тува, се буни
буре ср^ буре
буревестник м. 1) претскажувач на бура; 2) зоол. (РагсеПапа) албатрос
бурен прид. бурен, силен, ди­
намичен — бурни аплоди­
сменти бурен аплауз —■ бурно
море бурно море — бурно
развитие бурен
развиток;
фиг. бурна епоха бурна епоха;
немирна епоха •
бурен м. плевел; бурјан; леко­
вито растение
буренак м. место обраснато со
плевел; бурјаниште
буреносен прид. буреносен, не­
мирен, што носи бура
буренясвам и. буренясам с.
обрастува во плевел
буржоА м. буржуј
буржоазен прид. буржоаски —
буржоазно-демократична
революция буржоаско-демо-

кратска револуција
буржоАзия ж. буржоазија —
едра | дребна ~ крупна |

■ ситна буржуазија
буркАн м. тегла —
със
слатко тегла со слатко

42

буца
бурмА ж. шраф, бургија
буря ж. 1) бура, силен ветар,
луња — снежна ~ виулица;
2) фиг. бура — ~ иа рево­
люцията бура на револуди-

јата
бут м. 1) бут — свински |
говежди | овнешки ~ свин­

ски | говедски | овнешки бут;
2) бут, колк
бутало ср. физ. тех. клип
бутам и. турка; гиба —недейте
бута тези неща! немојте
да ги туркате овие работи!
бутам се н. повр. се турка
бутаница ж. в. блъсканица
бутилка ж. шише — ~ за
вино шише за вино — мляко
в бутилки млеко во шишшьа
— отварям ~ шампанско

отворам шише шампањ
бутон м. ел. копче, прекинувач
бутониера ж. дупче на реверот
бухал м. зоол. (Ѕгпх ЪиЬо) був
бухалка ж. пиралка; рачна бомба

со дрвена рачка
бухам н. бувта, тресе; о стига
си бухал доста си бувтал

(силно кашлал)
бухвам н. бухна с. 1) удира,
удри, бувта, бувне — бухна
го по главата го удри по

главата; 2) набабрува, стасува
(за тесто)
бухлАт прид. раширен, разгранет — бухлато дърво разгрането дрво — ~ облак ра­
ширен облак
бухтя и. бучи,фучи — реката
бухти реката бучи
буца ж. 1) грутка, парче —
~ сирене грутка сиреше; 2)
џумка — ~ на челото цумка
на челото; СУ заседна ми —■
в гърлото ми застана грутка
во грлото

б^ча
буча и. набодува — ~ месо на
шиш набодува месо на ражен
бучй н. бучи, фучи — вятърът
бучи ветрот бучи
бучйне ср. бучење, фучење,
татнење — подземно ~ под­

земно татнеиье
бучка ж. грутче, коцка, парче
— захар на бучки шекер во
коцки — —■ сирене парче

сиреше
бушон м. тех. бушон, осигурувач —изгоряха бушоните

прегореа ■ бушоните
бушувам н. беснее — бурята
бушува беснее бура
бъбрек м. бубрег — възпале­
ние на бъбреците воспаление
на бубрезите; Г7 като - в
лой како бубрег во лој
бъбрече ср. дем. бубреже
бъбречен прид. бубрежен —
бъбречна болест бубрежна

болест
бъбрив прид. брблив, говорлив
— бъбрива жена брблива

жена

м. ж. брборко, брборка
бъбря н. брбори — ~ глупости
брборам глупости
бъда н. е, биде — бъди така
добър биди така добар —
така да бъде така нека
биде; о няма да я бъде
нема да ја биде, нема да оз­
драви
б ъден,-на,-но прид. иден, идна,
идно — бъдни поколения
идни поколенија
бъдещ,-а,-о 'прид. иден, идна,
идно — нейният
съпруг
нејзиниот иден сопруг
бъдеще ср. иднина — в близко
~ во блиска иднина — бъде­
щето ще покаже иднината
бъбрица

43

б ългарски

ќе покаже — имам голямо
~ имам голема иднина —
светло ~ светла иднина
б ъдни прид. Б ъъдни вечер
Бадник
бъдник м. бадник
бъднинй ж. лит, иднина, пер­
спектива — светли бъднини
сјајна иднина
.
бъз м. бот. (ЅагпБисиѕ т§га)
боз
бъзб ср. бот. (ЅатБисиѕ еБи1иѕ)
диво бозе, бозел
бъзлйв прид. плашлив, страшлив
бъзлйвец м. бъзлйвка
ж.
плашлив човек, кукавица
бълвам н. 1) блуе (храна); 2)
фиг. , блуе (оган, лава) —
ордъдията бълват огън ору-

дијата блујат оган
бъдгаран м. 'некогашно подбивно име за Бугарин
българйзъм м. бугаризам (бугарски збор во друг јазик) —
българин м. българка ж.
Бугарин, Бугарка — бълга­
рите са славяни Бугарите се
Словени — трудолюбиви
българки трудољубиви Бугарки
Б ългйрия ж. Б угари ј а — На­
родна република Б ългария Народна Република Бу-

гарија (лат. транскрип. Ви1§апа)
българомохамеданин м. Бугарин-муслиман
■
българофйл м. бугарофил
български прид. бугарски —•/*-'
език бугарски јазик
бъл­
гарска литература бугарска
литература — Българска
академия на науките Бу­
гарска академија на науките
— Българска народна бан-

българщинй
. ка Бугарска народна банка —
Българска комунистичес­
ка партия Комунистичката
партија 'на Бугарија — бъл­
гарско правителство бугарската влада — българско
възраждане бугарската преродба — българско ударе­
ние бугарски , акцент •> {како
им.) . български бугарски

(јазик)
българщииА ж. бугарски мен-

талитет; бугарски елемент
(национален, јазичен и сл.)
бълнувам н. блада; фиг. фан­
тазира (претерано) .
бълхй ж. зоол. (Ри1ех јггкапѕ)
болва; Г7 заради бълхата
изгарям юргана (нар. п.)
заради болвата го палам јорганот
.
•
бърборко м. брборко, дрдорко
бърдо ср. 1) рид, брег; 2) брдо,
брдила (за ткаење)
бърже прид. брзо, итно, итро
бърз прид. брз, итен — ~
влак брз воз — <■>■' отговор
итен одговор — на бърза
ръка на брза рака — бърза
телеграма брза телеграма —
работата

е

бъчвбр

44

много

бърза

работата е многу брза
бързам н. брза, ита — не
бързай! не брзај! — бързай!
брзај! побрзај!
бързей м. брзак
бързешкАта, бързешкбм прид.
бргу, набрзина
бързннА ж. брзина — с пълна
’ ~ со полна брзина — с
мълниеносна — со секавична брзина
бързо прил. брзо, бргу
бързонбг прид. брзоног— бързоногият Ахил брзоногиот
Ахил

бързопнс ж. брзопис,

стено­

графи) а
бързохбден

прид.

брзооден,

брзоног
бъркйлка ж. 1) мешалка, ла-

жйца за мешаше; 2) тех.
мешалка (машина)
бъркам и.
1) става, брца
—
ръце в джобовете ги
ставам рацете во цебовите;
2) меша, мати — ~ карти
мешам карти — ~ яйца матам
јајца; 3) греши, меша по
грешка — винаги го
с
брат му секогаш го мешам
со брат му — винаги бъркат
в сметките секогаш грешат
во сметките
бъркам се н. повр. се меша —
не се бъркай в работата ми

не мешај се во мојата работа
— той се бърка навсякъде

тој се меша насекаде
бърканица ж. в. бъркотия
бъркбч м. бъркйчка ж. миксер,
мешалка
бъркотия ж. бркотија, неред,
мешаница
бърлога ж. брлог, дупка, пештера
бърсалка ж. крпа за бришење;
бришалка
бърча и. брчка (чело), се мурти
бърша и. брише, чисти — ~
масата ја бришам масата —
~ си носа си го бришам
носот — ~ си челото си го
бришам челото
бърша се и. повр. се брише
бъхтя н. тепа, удира, бие; СЈ
. г-> път тепам пат || — се
и. повр. се тепа (од работа),
’рга
бъчва ж. бочва
бъчвар м. бочвар

бъчонка
бъчонка ж.

бурило, бочвиче
за вода
бюджбт м. буцет — държавен
/о државен буџет — военен
<-«■' воен буџет — предвиждам
нетито в бюджета предвидувам нешто во буџетот
бюджетйрен прид. буцетен, буцетски
бюджетен прид. буцетски —
бюджетна година буџетска
година
бюджетопроект м. нацрт на
буцет; предлог на буцет
бюлетин м. билтен, извешта}
— информационен • инфор­
мативен билтен — ~ за
времето метеоролошки билтен
бюлетина ж. 1) кандидатска
листа; • 2) гласачко ливче
бюрйк м. бурек
бюро ср. 1) биро, маса; 2) биро,
посебна канцеларија, деловна
простори} а — адвокатско ~
адвокатска канцеларија; 3)
посебна служба (отсек, ре­
ферат) во установа — адре­
сно ■—■ пријавно-одјавна служ­
ба— ~ справки биро за
информации; 4) работно претседателство — конгресно ~
работно претседателство на
конгрес; 5) раководно тело
— партийно
раководство
на партиска организација
бюрократ м. бирократ
бюрократизъм м. бирократизам

45

бяс

бюрократйчески

прид. биро-

кратски
бюрокрация ж. бирократија
бюст м. биста
бюфет м. 1) креденец; 2) бифе,

мала гостилница
бяг м. бегање, трчање
бягам н. 1) бега; 2) трча
бйгане ср. 1) бегање; 2) сп.

трчање, трка (натпревар) —
маратонско
маратонска
трка — ~ на сто метра трчање на сто метра — ~ на
дълго разстояние трчање на
долги патеки — гладко
обично трчање ■—• ~ с пре­
пятствия трчање со пречки
бягство ср. бегство, бегање —
от затвора бегство од
затвор
бял прид. бел -— бяла риза бела
кошула — ~ хляб бел леб —
бели стихове бели стихови —
бяла лайкучка бот. (МаНпсапа сЬатотПа) вртипоп, боливач, камилица — бял си­
нап бел синап — бяло
грозде бело гроз}е — бяло
вино бело вино — бяла
акация бел багрем — ~
като сняг бел како снег —
посред ■~' ден среде бел ден
—вдигам бяло знаме кревам
бело знаме (се предавам) —
Белият дом Белата кука —
бяла книга бела книга
бялвам се и. бялна се с. повр.
се белее, се белее
бяс м. беснило (болест); бес
фиг. злоба, бес

вадя1

46

в

В
в пред. 1) во, в [место каде нешто
се наоѓа (врши)] — ' кути­
ята во кутијата — произведе­
но ~ България произведено
во Бугарија —
стаята е
тихо во. собата е тивко — ра­
нен ~ ръката ранет в рака;

във пред. в. в (двојниот пред­
лог във се употребува пред
зборови што започнуваат со в
или ф) — < вагона во вагонот ,— ~ фабриката во фа­
бриката — ~ Варна во

2) во, в (место како цел на дви­
женето) — влизам ~стаята
влегувам в соба — влизам
партията влегувам во парти; а

вавилонски прид. вавилонски
—‘ Вавилонска кула Вавилон­

— той пристигна ■— София

- то; стигна во Софија; 3) в (ме­
сто) — целувам детето
че• лото го љубам детето в чело
— живея
града живеам
в град; 4) во, в (време) — ~
това време во тоа време —
елате ~ понеделник! елате в
понеделник! — ~ два и по­
ловина во два и пол; 5) на, од,
во (начин) — пари ~ заем
пари на заем — драма • пет
действия драма во пет чина
— ~ случай на пожар во
случај на пожар —
името
на народа во името на народот; 6) во (состојба) — съм ~
движение сум во движете —
~- положение на война во
воена состојба — ~ 3 л. ед.
1 число во 3. лице еднина; 7) во
(во рамки на нешто) — ■ зри­
телното поле во видното поле
—- ~ разстояние на една го­
дина во растојание од една го­
дина ; ЕЈ ~ случай на во слу­
ча; на — ~ името на во името
на —- ~ общи черти во општи
црти — ~ всеки случай во
секој случа; — ~ началото

во почетокот

Варна
ска кула
вагаббнт(ин) м. вагабонт
вагабонтски прид. вагабонтски
вагон м. 1) вагон — първокла­
сен ~ вагон од прва класа —
спален ~ спален вагон — ~
- ресторант вагон-ресторан
— товарен | пощенски то­

варен | поштенски вагон; 2)
трг. (мера) еден вагон — един
~ стока еден вагон стока
вагонетка ж. вагонетка
вагонооборот м. експлотација
На вагони
вагоноремонтен прид. што се
однесува на ремонт на вагони
вагоностроителен прид. што
изработува вагони
вада ж. 1) вада (воденична), јаз,
канал; 2) фиг. поток — поте­
коха кървави вади потекоа
крвави потоци
вадя1 н. 1) вади, извадува — ~
си зъб вадам заб — ~ сире­
не от кацата вадам сирење
од каче — вадяха пясък от
реката вадеа песок од реката
' петна вадам флеки; 2) дава
вади, произведува — тази
фурна вади добър хляб оваа

фурна вади добар леб; 3) дава,
измислува — учениците вад­
ят прякори на учителите

47

вадя2

учениците им вадат прекари
на наставниците; 4) мат. вади.,
одзема; 5) зема, добива, вади
— ~ удостоверение вадам
уверение — ~ билет вадам
билет; СЈ ~ някому душата
му ја вадам душата некому —
гарван гарвану око не вади

чавка на чавка очи не вади
(нар. п.}
вадя2 н. нар. вади, наводнува
важА н. (обич, во 3 л. ед,) важи,
има важност, е важен — това
не важи тоа не важи
важен прид. 1) важен, значаен
— ~ исторически момент

важен историски момент; 2) ва­
жен, надуен — важна клечка
важна клечка; 3) важен, висо­
копоставен
важнича н. се прави важен —
той важничи с всички тој
се прави важен кон сите
важност ж. важност — това
е от голяма ~ ова има голема важност; ова е многу
важно; & давам си важност
се правам важен
ваза ж. ваза — ~ за цветя ваза
за цвеќе
вазелин м. вазелин — боров
бор-вазелин
вай изв. перс, вај, ах, оф (означува душевен потрес)
.
вАйкам се н. повр. офка, лелека
вайсманизъм м. вајсманизам
вакАнтен прид. слободен, упразнет, вакантен —■ няма вакант­
ни места в това учреждение

во оваа установа нема упразнети места
ваканционен,

-бнна,

-бнно

прид. што се однесува на распуст — ваканционни дни дни
на распуст

валутен

вакАнция ж. 1) распуст, ваканција — лятна ~ летен рас­

пуст; 2) разг. упразнето место
— в стопанския отдел има
една ~ во отсекот за стопан­

ство има едно упразнето место
вАкса ж. нар. боја за чевли
ваксаджия м. чистач на чевли
вАксвам н. вАксам с. чисти
(чевли) со боја
ваксина ж. мед. вакцина
ваксинАция ж. вакцинација
вАкуум м. тех. физ. вакуум,
празнина
вАкуумен прид. што се однесува
на вакуум — вакуумна инста­
лация вакуум-инсталација
вакъл прид. нар. вакол (живот­
но), калеш, црномурен —
вакла девойка црномурна
(калеша) девој ка
,
вал м. земјен насип
.
валАж м. врнеж (од дожд или
снег) — продължителни ва­
лежи долготрајни врнежи
валАнция ж. хем. валенција
валериАнов прид. валеријанов
— фарм. валерианови капки
валеријанови капки
вали н. (само во 3 л. ед.) врнеСдожд или снег) — ~ дъжд
врне дожд
валиден прид. валиден, важечки, што важи
валидност ж. валидностј важ­
ност
вйлог м. валог, падина
валс м. валс (игра или музика}
валсйрам н. игра, танцува (валс^
валута ж. валута — чужда ~
туѓа валута
валутен прид. валутен — валут­
на операция валутна операција

вйлцов ■'

48

валцов прид. техн. што се одне-

сува на валци

(цилиндри);
валцова мелница мелница на
валци
валцовам н. с. вала, оптега (железо и сл.)
вйлчест прид. валчест •
в&ляк м. валјак
вйлям н. 1) тркала, вала —
~ в брашно валам во брашно;
2) вала (ткаенини); || — се и.
повр. се тркала
вам зам. (датив од вие) вам,
на вас — СЈ вам лъжа, мене
истина вам лага, мене вистйна
вампир м. вампир; зоол. вид
лилјак
вбна ж. када (за капење); фото­
графски сад, плиток сад за про­
миваше
.
вандализъм м. вандализам
вандалщина ж. в. вандализъм
ванилия ж. бот. ванила
вйпсвам н. вапсам с. арх. в. бо­
ядисвам
вар ж. вар — негасена | гасена

~ негасена

| гасена вар —

гася ~ гаснам вар
варваризъм
м. варваризам
варварство ср. варварство, не-

културност; варварство (како
епоха) — дивачество, ~ и
цивилизация дивјаштво, вар­
варство и цивилизација
вйрварщина ж. в. варварство
вйрда изв. разг. чувај се! варди
се! вар да!
вардйч м. чу вар (на лозје, бо­
стан и сл.), вардач
варджййница ж. варцилница
варджия м. варџија
вйрдя н. чува, варди (лозје, бо­
стан и сл.); чува дете; || — се
и. повр. се чува — ~ се от

вАта
месна храна избегавам храна
од месо
варбл м. варел, варело, големо
буре
варенприд. варен, што е од вар
— варно мляко варно млеко
— варна мазилка малтер од
вар — варна яма варница
варбн3 прид. варен, сварен —
варено говеждо варено говедско месо
вариант м. варијанта, верзија
варианта ж. друга жел. пруга
во ист Правец
вариация ж. варијација
вариво ср. зрнест зеленчук, ва­
рило
вариетб ср. вариете
вариклбчко м. (буквално: оној
што вари клечки), скржав чо­
век, скржавец
вариклбчковщина ж. скржавштина
вариола ж. мед. вариоли, голе­
ми сипаници
варицбла ж. мед. варичели, во­
дени меурчиња (по кожата),
вид детска сипаница
варница ж. варница
варовик м. варовник
варовит прид. варовит — варо­
вита вода варовита вода
варбсвам и. варосам с. варосува, вароса
вбря и. 1) вари —
яйца варам
јајца; 2) вари (ракија)
вас л. зам. (акуз. од вие) вас, ве
— вас видяха, а не него ве
видоа вас, а не него
васбл м. ист. вазал; фиг. полтрон
васблен п-рид. вазален — васал­
на зависимост вазална зависност
вата ж. вата (очистен памук)

вйтенка

вдишване

49

жува — морето се вдава
дълбоко в сушата морето се

вйтенка ж. ватирана блуза, па-

муклија
ватиран прид. ватиран, поста-,
вен со вата — ~ плат флацел
ватман м. ватман, возач (на

трамвај)
ваш зам. ваш — този молив е

~ овој молив е ваш; — {како
им.) вашите вашите блиски;
ваша работа ваша работа
{ирон.) — по вашему според
вас, вашински
вашенец м. нар. вашинец
вйя н. ваја, моделира
ваятел м. вајар, скулптор
ваятелегво ср. вајарство, скулп­
тура
вбесявам н. вбесят с. збеснува,
збесне, станува бесен; || —■ се
н. повр. (се) разлутува, (се)
разбеснува
вбивам н. вбйя с. вбива, вбие,
забива, забие — ~ пирон за­
бивал! шајка; а вбивам не­
що някому в главата му
вбивам нешто некому в глава
вглеждам се н. вглбдам се с.
повр. се вгледува, се вгледа
вглъбявам се и. повр. в. вдълбочавам се
вгнездявам н. вгнездя с. се

вгнездува, се вгнезди
вгорчйвам н. вгорчА с. загорчува, загорчи; [( — се повр.

се загорчи
вградбн прид. вграден — ~ гар­
дероб вграден шифонер, пла-

кар
вгрйждам н. вградя с. вграду-

ва, вгради
вгъвам н. вгъна с. свиткува,

свитка, (ис)криви; || — се
повр. се свиткува, се свитка,
се искриви
вдавам се н. вдйм се с. повр.
1) навлегува навнатре; се вре-

врежува длабоко во копното;
2) се впушта — вдавам се в
подробности се впуштам во
подробности
вдатинй ж. вдлабнатина
вдетинявам се н. вдетиня се с.
повр. се вдетинува, се вде­
тини
вдигам н. вдигна с. 1) дига,
дигне — ~ ръка дигам рака
(при гласагье) — ~ шум ди­
гам врева —
яката си си ја
дигам јаката; 2) фиг. дига, крева (во воздух) — ~ ръце от
нещо дигам раце од нешто —
вдигнаха склада във възду­
ха го дигнаа складот во воз­
дух — ~ въстание дигам во-

стание; 3) крева, расчистува
— вдигни масата крени ја

масата, расчисти ја масата —
меда!
крени го
медот!; 4) скорива, разбудува — вдигнаха го много
рано го скорнаа многу рано; 5) дига, гради — вдигам
плет около къщата градам
плот околу кука; а ~ тре­
вога дигам тревога — ~ си
чуковете ѕ ја оставам ра­
ботата — ~ къщата на гла­
вата си ја кревам куката на
глава — ~ ръка върху ня­
кого кревам рака на некого —
глава кревам глава, се правам важен •
4
вдигам се и. вдхтгна се е. повр.
се дига, се крева, се исправа
вдигни

— цените постепено се ,вди­
гат цените се дигаат постепено
вдишвам и. вдишам с. вдишува, вдише — ~ свеж въздух

вдишувам свеж воздух
вдишване ср. вдишување

4 Бугарско-македонски речник

вдл ъбнат

вевни

50

вдлъбнат прид. вдлабнат, конкавен — вдлъбнато огледало

вегетационен прид. вегетацио­

конкавно огледало
вдлъбнатина ж. вдлабнатина
вдовбц м. вдовец; О сламен —■
бел вдовец
вдовица ж. вдовица; с сламе­
на ~ бела вдовица
вдругиден прил. (в. другиден)
задутре, другиден
вдълб^вам н. вдълбая с. вдлабочува, вдлабочи; || — се повр.
се вдлабочува, се вдлабочи
вдълбочйвам се н. вдълбочй
се с. повр. се задлабочува во
нешто, завлегува длабоко —
вдълбочихме се в гората завлеговме длабоко во шумата
вдълбоченост ж. задлабоче■ ност
вдървбн прид. здрвен, неподви­
жен, скаменет — ~ от студ
здрвен од студ — — от страх
скаменет од страв
вдървявам се н. вдървя се с.
повр. 1) се скаменува, се скамени; 2) се здрвува, се здрви
вдъхвам н. вдъхна с. 1) вдишува, вдише; 2) вдахнува, вдахне (волја, чувство) — Вдъх­

вегетация ж. вегетација
вегетирам и. 1) вегетира; 2)

ни всекиму, о боже, любов
жива за свобода (Ботев)

Вдахни секому, о боже, жива
љубов за слобода
вдъхновен прид. вдахновен, инспирисан
вдъхновение ср. вдахновение,
инспирација
вдъхновител м. вдахновител,
инспиратор
вдъхновявам н. вдъхновя е.
' вдахнува, вдахне, поттикнува;
|| — се повр. се инспирира
вдявам н. вдяна с. вденува,
в дене (конец)
вегетарианец м. вегетаријанец

нен
фиг. животари; 3) живее во
скудност
веда ж. мит. веда, лоша самовила
веднага прил. веднаш
веднйж прил. в. веднъж
ведно прил. заедно, одеднаш
веднъж прил. еднаш —
оти­
шъл Хитър Петър в гората
за дърва (нар. рас.') еднаш оти-

шол Итар Петар в шума по
дрва
ведомство ср. ресор, делокруг,
област
.
ведрина ж. 1) ведро време, вед­
рина, свежина; 2) фиг. добро
расположение
ведро ср. ведро; мера за пијалок
(околу 15 л.); а вали като
из ведро тура како од крбла
вбдър, в€дра, в^дро прид. 1) ведар, ведра, ведро — ведро
утро ведро утро; 2) фиг. ведар,
весел — ведро настроение
весело расположение
вежда ж. веѓа — гъсти вежди
густи веѓи — вдигам вежди
ги дигам веѓите; Сј вместо да
изпише вежди, вади очи

(нар. п.) место веѓи да му
тргне, очите ќе му ги извади
вежлив прид. учтив, добро воспитан
вежливост ж. учтивост, добро
воспитание
вбза и. нар. везе
везбй ж. вез, везба
везд^н прил. нар. везден, постојано, цел ден
везир м. везир
везни мн. терезии

вбйка
вбйка ж. вејка, гранка (со лисја)
— фиг. ставам на ~
сум

станал вејка, многу ослабев
век м. 1) век, столетие; 2) веч­

ност; 3 просечен човечки жи­
вот; 4) епоха, ера, време — ка­
менният ~ камената ера; а
во веки веков во веки веков,
засекогаш
вековен прид. вековен
вековечен прид. вечен, вековечен
векувам и. разг. векува, долго
живее — с него ще век да
векуваш со него век ќе векуваш '
велик прид. велик, голем, сла­
вен — Петър Велики Петар
Велики ■— ~ писател голем
писател — Великият океан
Великиот Океан
великан м. великан, гигант
великански прид. великански,
гигантски
Великден м. Велигден — о
всеки ден не е ~ секој ден
не е Велигден
великденски прид. велигденски
— великденско яйце велигденско јајце
велйкденче ср. бот. велигденче
(цвеќе)
великоб ългарски прид. големобугарски, великобугарски
(според буржоаската идеја за
„Велика Бугарија")— Един от
най-важните корени на вси­
чки национални катастро­
фи, които постигнаха на­
шия народ, лежи във великобългарския
шовини­
зъм, във великобългарската идеология и политика
па хегемония на Балканите

(Георги Димитров) Еден од на ј важните корени на сите нацио­
4*

51

венерич ески

нални катастрофи што го снајдоа нашиот народ лежи во
великобугарскиот шовинизам,
во великобугарската идеологија и политичка хегемони ја на
Балканот (Георги Димитров)
великодушен прид. великоду­
шен
великодушие ср. великодушност
великолепен прид. великолепен,
прекрасен
великолепие ср. великолепност
величйв
прид. величествен,
грандиозен, монументален, им­
позантен, величав
величествен прид. величествен
•— ~ паметник величествен
споменик
величество ср. величество (ти­
тула на крал или цар);— Ваше
~ Ваше величество
величие ср. 1) духовна сила, ве­
личина, слава, триумф; 2) фиг.
ирон. „јунак" на денот
величинА ж. мат. величина,
вредност
велосипед м. велосипед — ка­
рам ~ терам велосипед — ~
за шосейно бягане тркачки
велосипед
велосипеден прид. велосипедски — велосипедни части де­
лови за велосипед — ~ фар
ламба за велосипед
велосипедист м. велосипедист
велур м. велур (вид кадифе)
вАна ж. анат. вена — разшире­
ни вени проширени вени
вендуза, вентУза ж. мед. венддуза, виндузи
венерически прид. мед. венеричен — ~ болести венерични
болести

венбц

вен^ц м. 1) венец — полагам <■—
■ полагам венец — плета ~ плетам венец — лавров ~ лово-

ров венец; 2) ореол; 3) фиг.
венчање (венци!); 4) мед.
венци; 5) фиг. успешен крај
на важна работа; ■ 6) венец,
плетенка (од кромид, пиперки
и сл.)
венецианец м. венецийнка ж.
.■ венецијанец, венецијанка
венозен прид. венозен — веноз­
на инжекция венозна инјекција
вентил м. вентил
вентуза ж. мед. в. вендуза
венчйвам н. венчйя с. венчава,
венча || — се повр. се венчава,
се венча
венчАвка ж. венчавка, венчање
венчйлен прид. венчален — вен­
чална рокля венчален фустан — венчални дрехи вен­
чална облека — венчално сви­
детелство венчаница, извод
од книгата на венчаните —
венчални обреди свадбени
обичаи
вбпър м. (лит. дива свиня) вепар, дива свин>а
вербален прид. вербален — вер­
бална нота дипл. вербална
нота
вербувам и. врбува — ~ нови
привърженици врбувам нови
приврзаници
вбрен, вярна, вярно прид. то­
чен, верен, приврзан, сигурен
— вярно съобщение точно
соопштение — кучето
е
—■ другар на човека кучето
е верен другар на Иовекот —Пенелопа е образец на вяр­
на съпруга Пенелопа е при­
мер на верна сопруга — верен
часовник точен часовник —

52

вероятно

верни сведения сигурни по-

датоци
вересия ж. вересија — купувам
на
купувам на вересија
верига ж. Ј) верига, пранги —
окован във вериги окован

во пранги; 2) фиг. ропство —
Роб бях тогаз — вериги вла­
чех (Ботев) Тогаш бев роб —

влечев пранги; 3) вој. стрелечки строј — разгъване във
развиваше во стрелечки
строј; 4) венец (планински);
5) коло (електрично) — токо­
ва ~ електрично коло
верйжен прид. верижен — ве­
рижно производство вериж­
но производство — верижна
реакция хем. верижна реакција — ~ трактор трактор
гасеничар
верижка ж. синџирче — ~ за
часовник синџирче за часов­
ник
вермут м. вермут
вероизповедание ср. вероисповед — свобода на вероизпо­
веданието слобода на вероисповетта
вероломен прид. вероломен,
подмолен — вероломна бо­
лест подмолна болест
вероломство ср. вероломство,
предавство, подмолност
вероотстъпник м. лит. вероотстапник, неверник, предавник,
ренегат
веротърпим прид. толерантен
(во однос на религијата)
вероятен прид. веројатен, можен, прифатлив
вероятно прил. веројатно — ~
той знае за това веројатно
тој знае за тоа

.53

вероятност
вероятност ж. веројатноет —теория на вероятностите те-

орија на веројатноста .

. .

версййлски прид. версајски —
,
договор Версајски договор
версификАция ж. (е. стихосложение) версификација
вАрсия ж верзија — в нова ~

во нова верзиЈа
вбрски прид. верски — ~ въ­
прос верско прашање
вертикален прид. вертикален
вАруто ср. 1) верују, симбол на
верата; 2) политичко или на­
учно убедување, кредо
весдАн прил. нар. везден, постојано
вАсел прид. I) весел, радосен,
насмеан — днес съм много
~ денес сум многу весел —
весело настроение весело расположение; весел по мин!;
2) фиг. забавен — весела
приказка забавна прикаска;
3) фиг. (за растенија) весел,
свеж — весели цветя весели
цвеќиња
веселба ж. веселба
весАлие ср. в. веселба — У Це­
кови веселие става: Халит
ага с Пашаджика Цеко угощава (Вазов) Кај Ценовите

има веселба: Халит-ага и Пашаџикот ги гоштева Цеко
вАсело прил. весело
веселя н. весели, забавува; || —
се повр. се весели
веселяк м. веселник, веселко
веслАр м. веслач
весло ср. весло
вест ж. вест, новина, соопштение — скръбна —- жална вест
вестител м. арх. гласник
вАстник м. весник — ежедне­
вен | вечерен | седмичен ~

ветровит

дневен | вечерен- | неделен
весник ■
■
вестниќАр лг. вестникАрка ж.
1) новинар, новинарка; журна­
лист; 2) продавач, продавачка
на весници (в. вестникопро­
давец)
вестникарски прид.

новинар­
ски; весникарски —~ език
новинарски јазик — вестни­
карска хартия весникарска
харти;а — вестникарска ста­
тия весникарска статија .
весннкАрство ср. новинарство,
журналистика
вестникопродавец м. продавач
на весници
вестовбй м. арх. ординарец
' (војник)
вестявам н. вестя с. соопштува,
соопгпти вест, најавува, најави; || — се повр. се појавува,
се појави
ветерАн м. ветеран
ветеринАр м. разг. ветеринар
(студент или лекар)
ветеринарен прид. ветеринарен,
ветеринарски —
лекар ве­
теринарен лекар
ветеринАрство ср. ветеринарство (како наука), ветерина
вАто ср. вето — право на ~
право на вето — налагам ~
ставам вето
вАтрен прид. ветрен — ветрена
мелница ветерница
ветрец м. дем. ветре, ветрец,
ветерче, ветерчок
ветрАя н. рет. ветрее; |[ — се
повр. се развева (за знаме)
ветрило ср. ветрило, ладало
ветрилообразен прид. ветриловиден, што изгледа како вет­
рило
ветровит прид. ветровит, изло­
жен на ветрови

ветрогдн

54

ветрогон м. ветрогон
ветропоказйтел м. веТроказ
вбхна н. вене
вехтозавбтен прид. арх. старо-

заветен
вехт прид. стар, ветов, половен
— вехти дрехи ветва облека
• ■— вехта къща стара кука ■
вќхто прил. старо, ветво, половно — купувам на ~ купувам

на старо

'

вехтория ж. ветошина
вехтошар м. ветошар
вехтошарски прид. ветошарски
— ~ пазар пазар за стари

предмети

'

веч(е) прил. 1) веќе (за време) —
България е вече свободна

Бугарија е веќе слободна; 2)
. повеќе (од овој момент, па натаму) — Аз няма веч да пла­

веществен

вйчер1 ж. вечер — добър
до­
бра вечер! — миналата ~
минатата вечер; о — литера­
турна ~ литературна вечер
— танцова ~ игранка
.
вбчер2 прил. вечер — в 8 ч. ве­
черта вечер во осум часот
вбчерен прид. вечерен — ~ ве­
стник вечерен весник — ве­
черна рокля вечерен фустан
— ~ курс вечерен курс
вечеринка ж. вечеринка, заба­
ва, вечерна игранка — литера­
турно-музикална вечерин­
ка забава со литературно-музичка програма — танцувална ~ вечеринка со игранка —
устройва ■ приредува забава
вечерник м. вечерен ветар
вечерница ж. вечерница, звезда

Деница

ча за тежките на тоз народ
беди (П. Р. Славејков) Јас

вечеря ж. вечера— в негова
чест дадоха богата ~ во не­

нема повеќе да плачам заради
тешките несреќи на народот
мој; 3) веќе (истакнуваље) —
. имаме си вече мома веќе си
имаме мома; 4) веќе (услов) —

гова чест дадоа богата вечера
— студена ~ сува вечера;
фиг. по ~ ще дойда у вас по
вечера ќе дојдам кај вас
вечерям н. вечера
вбчно прил. вечно
вечност ж. вечност
вещ ж. предмет, ствар — дви­

вече от приличие не бива да
го вършиш од учтивост тоа

веќе не треба да го правиш;
5) веќе (откажување) — той
вече не е тук тој веќе не е.
тука — никога вече няма да
го видя никогаш веќе нема
да го видам; Г7 крайно време
е ~ веќе е крајно време —
няма вече да правя така

нема веќе така да правам —
няма вече нема веќе
вбчен прид. вечен, траен, дожи• вотен, бесмртен — вечна сла­
ва вечна слава — на вечно
ползуване на доживотно корйстетье; с за вечни времена
за вечни времиња, за навек

жими | недвижими

вещи

подвижни | неподвижни пред­
мети — домашни вещи покуќнина
вещ, -а, -о прид. вешт, стручен,
искусен; СЈ вещо лице прав.
вештак, вешто лице
вбщен прид. предметен, стварен
— прав. ~ иск барање за
враќање на предмети (ствари)
— прав, вещно право стварно
право
веществен прид. Јиатсрнјален —
веществено

доказателство

матерпјален доказ

вещество

вещество ср. 1) материја; 2)материјал — взривни вещества

експлозивни материјали
вещннй ж. вештина, умешност
вбщица ж. вештица
вбя н. дува, вее (жито), развева
— вятър вее ветар дува —
знамето се вее Знамето се раз­
вева — който не сее, той не
вее (нар.) ко; не сее, то; не
вее; || — се повр. се вее, се

развева
веявица ж. виулица (е. виблица)
веялка, веячка ж. веалка (зем.

машина)
вживявам се н. вжйвЪя се с.

повр. се вживува, се вживи
взаимен прид. заемен — взаим­
но разбирателство заемно

разбираше
взаимно прил. заемно — те се
поздравиха ~ тие заемно се

поздрави; а
взаимодействие ср. заемно дей­

ствуваше
взаимоотношение ср. заемен

однос
взаимопомощ ж. заемна помош
взаимоспомагателен прид. што

се однесува на заемна помош
— взаимоспомагателна ка­
са каса за заемна помош
взахарява се н. повр. се заше-

ќерува, се вшеќерува
взвод м. вој. вод — самосто­
ятелен ■— самостоен вод
взводен прид. воден, што се
однесува на вод — ~ коман­
дир командир на вод — взвод­
но учение водна обука
вземам, взимам н. взема с.
1) зема, земе — вземам ле­
карство земам лек — вземи
детето! земи го детето — взел
я за жена ;а зел за жена — ~

55

взискателен

молив земам молив; 2) купува,
купи — взел сеното много
скъпо го купил сеното многу

скапо; 3) зема, прима, прими
— вземам 20 лв. дневно примам 20 лева дневно — взел
първа награда
зел прва
награда; 4) зазема, заземе; 5)
(заедно со друг глагол) почнува, почне — листата взеха
да падат лисјата почнаа да
паѓаат — той взе да пие тој
почна да пие; С7 не взема от
дума не разбира од збор
— да го вземат дяволите да
го зем ат ѓаволите — ~ няко­
му думата от устата му го
земам некому зборот од уста
— ~ предвид земам предвид,
земам вообѕир — вземи еди­
ния, та удари другия (нар.п.)
~ земи го едниот, удри го
другиот —~ някому хляба му
го земам лебот (службата и сл.)
некому — ~ думата земам
збор, се јавувам за збор
вземам се н. повр. (само во 3. л.
еднина и множина) — се најде
— отгде се взе тоя народ!

откаде се најде толку народ!
— те се взеха тие се зедоа
(етапи;а во брак)
'
взбмане-даване ср. земање—да­
ваше
вземания мн. побаруваша (пари)
— не може да си прибере

~ не може да си ги прибере
побарувашата
взиждам н. взидам с. вѕидува,
вѕида
' •'
■ '
взирам се н. взра се с. повр.
се загледува, се загледа, вни­
мателно гледа
взискателен прид. рус. што мно­
гу бара, совесен, точен, строг

взискателност

взискателност ж. точност, стро­

гост '
взлом м. рус. провала — краж­
ба с ~ провална кражба
взрив м. (мн. взривове) експло­
зив
взривен прие, експлозивен —
взривни вещества експло­
зивни материјали
ви лич. зам. I) ве, ви — виж­
дам ~ ве гледам— давам ~
ви давам; 2) (краток облик од
вашият, вашата, вАшето,
вашите) — баща —' татко ви
—. книгите ~ вашите книги
— майките
вашите мајки
— къде са децата
каде се

вашите деца?
вибратор м. киз. вибратор
вибрирам и. с. вобрира
вид м. (мн. видове) вид, из­
глед — външен ~ надворешен изглед — имам добър

~ имам добар изглед — във
~ на во вид на (нешто); —
различни видове гъби раз­
лични видови печурки — ви­
дове тъкани видови ткаенини; СЈ пред ~ на со оглед на
— имам пред ~ имам пред­
вид— имайте пред ~ има ј те
предвид
виделинА ж. светлина, виделина
виден прид. виден, истакнат, ва­
жен, познат, прочуен — вид­
на представителка на пое­
зията видна претставничка
на поезијата — играя видна
роля играм важна
улога

(ролја)

'

видАние ср. привидение, видение
видим прид. видлив, очевиден,
вистински — видима грешка
очевидна грешка; без видима
причина без вистинска при­

чина

56

виждам

видимост ж. видливост — до­
бра ~ добра видливост
видоизменен прид. изменет, мо-

дицифиран
видоизменение ср. измена, мо­

дификации а
видоизменям,
видоизменя­
вам «. видоизменя с. изме-

нува, измени
видра ж. зоол. (ЕиСга уи1§апѕ)

видра
вие лич. зам.г вие — ~ пеете
вие пеете — дойдете и Вие,
другарю! до)дете и Вие, дру-

же!
виелица ж. виулица
виенски прид. виенски — ~
шницел виенска шницла
виенчАнин м. виенчанка ж.

виенчанец, виенчанка
виж частица (имп. од видя)

гледај, слушај, знаеш — ~
ти! гледа) ти! — ~ какво ще
ти кажа слушај што ќе ти
кажам — ~, за това няма
какво повече да се говори

знаеш, за тоа веќе нема да се
зборува
виждам н. видя с. 1) гледа, ви­
ди — какво
што гледам?
— желая да го видя сакам
да го видам —: заслужава да
се види заслужува да се види
— виждал съм това лице

тоа лице сум го видел; —
видях, че не е другар видов
дека не е другар — не ~ за
Какво е този шум не гледам
зошто е оваа врева — чакай
да видя чекај да видам (да
размислам); 2) се грижи, се
погрижи — ще видя за би­
лети ќс видам (ќе се погрижам) за билети; Г7 ~ бял свят
гледам бел свет — който на-

видя
където види кој накаде гледа
— ще му видя сметката!

ќе му ја видам сметката!
•видя се с. повр. се види — да му
се не види! да му се не види
виза ж. виза — входна | изход­
на | транзитна | туристиче­
ска ~ влезна | излезна | тран­

зитна | туристичка виза
византиец ж. византййка ж.

Византиец, Византијка
византийски прид. византиски
визирам н. с. визира
визиран йрид. визиран — пас­
портът е ~ паспортот е ви­

зиран
визита ж.. визита — правя ~

права,м визита
визитйция ж. визитација, ле­

карска визита (во болница)
визитен прид. визитен — визит­
на картичка визит-карта
вик м. вик, извик, повик —
боен ~ борбен извик
викйло ср. викало (на џамија)
викам н. викна с. 1) вика, вик­
не — не викай! не викај! ~
за помощ викам на помош; 2)
вика, повикува — всички са
викани за свидетели сите се
повикани за сведоци — викам
лекар викам лекар — викат
Б*и в деканата В е викаат во

деканатот; 3) вика, бара, нарекува (по име) — как го викат?
како го викаат? како се вика?
— викат ме Иван ме викаат
(се викам) Иван; С7 викам
някого по телефона барам
(викам) некого на телефон
вйканица ж. разг. викотница,
врева, караница
вила ж. 1) вила (за сено, слама);
2) самовила; 3) вила (кука)
вилица ж. виљушка — лъжици
и вилици лажици и виљушки

57

виновйт
вилка ж. тех. виљушка
вилнея н. беснее, лудува — бу­
рята вилнее бурата беснее —
децата вилнеят в стаята де­

цата беснеат во собата
виме ср. виме — вимето на кра­
вата вимето на кравата
винй ж. вина, одговорност ■—
без ~ виновни без вина ви­
новни — признавам вината
си прав, си ја признавам вината

(признавам дека сум виновен)
— отричам всякаква ~ от-

фрлам каква и да е вина (не
признавам дека сум виновен)
винаги прил. секогаш, во секое
време — веднъж за — еднаш
за секогаш — както ~ како
секогаш — ~ готов секогаш
готов
винйр м. винар, произведувач
или продавач на вино
винйрка ж. винска мушичка
винйрски прид. винарски — ви­
нарска изба винарска визба
винарство ср. винарство
винен йрид. 1) винен, винов,
вински — '—'оцет вински оцет,
киселина — винена чаша
винска чаша; 2) темноцрвен,
бордо (боја) — винена рокля
темноцрвен фустан
винетка ж. вшьета
винйтелен прид. грам, тапгтелен падеж акузатив
винкел м. винкла
вйно ср. вино — бяло | червено
—■ бело | црвено (црно) вино
— шумящо —■ пенливо вино
— ново | отлежало ~ ново
(младо) | старо (излежано)
вино
виновйт прид. 1) виновен; 2)
виноват! простете! извинете!

виновен

виновен, -вна, -вно прид. ви­
новен — той не е ~ тој не е
виновен — съдът го приз­
нава за ~ судот го прогласи

за виновен
виновник ти. виновница ж. ви­

новник, виновница
винопиец м. винопиец, пијач на

,
винопроизводител м. произво­
дител на вино
винопроизводнтелен прид. ло­
зарски — ■— край лозарски
/ крај
винопроизводство ср. произ. водство на вино, винарство
винт м. винт .
.
виитовка ж. винтовка (вид пу­
шка)
винтяга ж. виндјакна, винтјага
виола ж. виола
виолбтка ж. (е. теменужка)
темјанушка
виолетов прид. темјанужен, виолетен
виолина (почесто цигулка) ж.
виолина
випуск м. генерација, годиште,
класа (питомци, студенти и сл.)
— той е от моя ~ тој е од
. мој ата генерација (класа)
вир м. вир
вярвам н. вирна с. в. виря
вирбя н. вирее, расте, успева —
вино, винар

в нашия край тютюнът ви­
рее отлично во нашиот крај
тутунот одлично вирее — тук
нищо не вирее тука нйшто

не вирее
вироглав прид. тврдоглав, не­

покорен, непослушен '
виртуоз м. виртуоз
виртуозен прид. виртуозен
.вирус м. биол. вирус
■вирусен прид. вирусен

висотй

5б

виря, вирвам и. вирна с. 1) ди­

га, крева (нос, уши) — вир­
вам глава кревам глава (се
правам важен) — вирвам
опашка дигам опашка; 2) е
непокорен
вие1 м. рет. врв, вие
вие2 ж. височина — небесна ~
небесна височина
висок прид. I) висок — ~ човек
висок човек — високи облаци
високи облаци; 2) фиг. високи
цени високи цени — високо
напрежение висок напои —
високи добиви високи при­
носи — ~ глас висок глас;
3) висок, важен — ~ гост
висок гостин — високо поло­
жение висока положба —
съвещание на най-високо
равнище советување, конфе-

ренција на највисоко ниво
високо прил. високо, гласно —
летя ~ високо летам — го­
ворете по — ~ говорете погласно; СЈ гледам от ~ гле­

дам од високо
високоговорител м. звучник
висококачествен прид. што има

висок квалитет, првокласен
висококвалифициран прид. ви-

сококвайификуван
високообразован прид. човек

со високо образование, фа­
култетски образован човек
високопланински прид. планин­
ски
високопоставен прид. човек
што е на висока положба
високопроизводителен
прид.
високопродуктивен
високосен прид. високосна го­
дина високосна година
висота ж. висина (нематериал­
на), ниво — произведението
се намира на завидна худо-

височество
жествена ~ делото се наоѓа
на завидна уметничка висина
височество ср. височество -—

Ваше | Нейно | Негово —-

Ваше | Нејзино | Негово Висо­
чество
височинй ж. височина — сред­
на ~ средна височина
висбчък прид. дем. височок, не
толку висок
висилка ж. висулка
висш, -а, -е прид. виш — вие­
ше учебно заведение., виша
школа (институција) — ~ ии-

,

ститут за театрално изку­
ство виша школа за театарска
уметност — ~ офицер виш
офицер — . виеше общество

високо општество
висшист м. висшйстка ж. ви-

шист, вишистка
вися н. висна с. 1) виси, виене
— лампата виси ламбата виси
— фиг. опасност виси над
нас опасност виси над нас;
2) виси, стои (долго) —. вися
по цял ден в къщи по цел ден
висам дома; С7 ~ на косъм

висам на влакно
висящ прид. висечки, што виси
— ~ мост висечки мост; а ~
въпрос отворено прашање, не­
решено прашање
вит прид. вит, тенок — вити
рога вити рогови — вити
вежди вити веѓи — вити пор­
ти вити порти — вита ела
вита ела
витйлен прид. лит. витален
' витамин м. витамин
витаминозен прид. витаминозен
витаминен прид. витамински —
~ крем витамински крем
витАя н. лета (нема врека со
стварноста) — ~ в облаците
летам во облаци

59

вкаменен

витло ср. 1) вител (за врзуваюе

снопови); 2) пропелер, елиса
(на брод или авион)
витлообрАзен прид. спирален,
витловиден
виторог прид. виторог— витороги овни витороги овни
витрина ж. витрина, излог
вихрен прид. лит. виорен, брз
—
танц брз танец
вихър м. виор, лун>а, бура —
във вихъра на революцията

■

во виорот на револуцијата
виц м. виц — разказвам вицо­
ве кажувам вицеви
вицеадмирАл м. вицеадмирал
вйцекрал м. вицекрал
вишйст м. в. висшйст
вйшна ж. вишна — сладко от
вишни слатко од вишни
вйшнов прид. вишнов — ~ си­
роп вишнов сируп
вишновка ж. вишновка (ракпја)
вйя1 н. 1) вие (гнездо, венец); 2)

суче, витка, свиткува — ~
обръч, виткам обрач — ~
въже от коноп сучам јаже

од коноп; 3) намотува, мота —
~ прежда на.кълбо намотувам (мотам) преѓа на клопче;
4) поврзува, собира во едно
■—
китка правам китка; ||
— се повр. се витка, се врти
— дървото се вие докато е
младо (нар. п.) дрвото се витка
додека е младо — бръшлянът
се вие по дървото бршланот
се витка околу дрво—орелът
се вие над селото орелот се
вие над селото; О вие ми се

свят ми се врти во главата
вия2 н. вие, завива (волк и сл.)
вкаменблост ж. геол. фосил
вкаменен прид. вкаменет, ска­
менет, фосилен

вкаменядам

вкаменявам н. вкаменя с. вка-

менува, вкамени, скаменува,
• скамени; || — се повр. се скаменува, се скамени; фиг. той се
вкамени от ужас тој се ска­
мени од ужас
вкарвам и. вкАрам с. втерува,
втера, вденува, вдене — ■—
топката във вратата сп. втерувам топка во голот — ~ Ко­
нец в игла вденувам конец
во игла
вкисвам н. вкисна с. вкиселува,
вкисели; скиснува, скисне; ||
— се повр. се скиснува, се
скисне
вкиснат прид. вкиселен, скиснат
включвам н. включа с. вклучува, вклучи — ~ тока вклучувам струја; || — се повр. се
вклучува, се вклучи
включително прил. вклучително, заклучпо со — до 10 ~ заклучно со 10
вков&вам н. вковб с. 1) вковува,
вкове (поглед на нешто), фик­
сира; 2) здрвува, здрви; 3).заковува, закове —
пирон во
стената заковувам шајка во
ѕидот; || — се повр. се скаме­
нува, се здрвува
вкоп&вам н. вкопбя с. (се) вкопува, (се) вкопа
вкбпчвам н. вкбпча с. здраво
стега, зграбува, зграби; || — се
повр. се прицврстува, се припива; сп. се наоѓа во клинч
вкоравявам и. вкоравя с. вкоравува, вкорави, зацврсне
вкоренен прид. вкоренет, всаден — ■— порок вкоренет по­
рок
вкоренявам н. вкореня с. вкоренува, вкорени; || — се повр.
се вкоренува, се зацврстува

60

владика

вкочанбн прид. вкочанет, ска-

менет
вкочанявам и. вкочаня с. вко-

чанува, вкочани; || —се повр.
се вкочанува, се вкочани; замрзнува,замрзне
вкратце прил. накусо
вк^пом прил. заедно, трупно
вкус м. (ми. вкусове) вкус —
тази ябълка има приятен

~ ова јаболко има пријатен
вкус — всеки си има свой
секој има свој вкус — об­
личам се с ~ се облекувам со
вкус — въпрос на ~ праща­
ше на вкусот — човек с ~ чо­
век со вкус
вкусвам и. вк^ся с. вкусува,
вкуси, проба (храна); фиг.
почувствува — ~ от радос­
тите на живота почувс­
твувам (вкусувам) радости на
животот
вкусен, -сна, -сно прил. вку­
сен — много .— многу вкусен
— вкусна храна вкусна храна
влйга ж. влага
влбгам н. вложа с. вложува,
вложи, влага
владбние ср. владееше, посед —
колониални владения коло­
ниални поседи
владетел м. владетелка ж. владар, владарка; владеач, вла­
детел
владбя и. владее, има искуство
— тук владее пълна тишина

тука владее полна тишина —
~ език владеам јазик —
владее положението ја држи
ситуацијата во раце; || — се
повр. се владее, се совладува,
владее со себе
владика м. владика; о той
успя, защото има вуйчо ~

влАжен

тој успеа оти има вујко вла­
дика
влАжен прид. влажен — влаж­
на повърхност влажна површина
влак м. (мн. влАкове) воз —
пътнически | бърз | товарен

/—• патнички | брз | товарен
воз — влакът има закъсне­
ние возот задоцнува — кога
пристига влакът? кога доаѓа
возот ?
влАкнен прид. влакнен
влАкнест прид. влакнест
влаков прид. возен, што се однесува на воз — ~ персонал
персонал на воз
влас м. влас
власАт прид. власест
власт ж. власт — намирам се
под чужда ~ се наоѓам под
туѓа власт — съветска
советска власт; (во мн. органи
на' власта) — местни власти
месна власт, локална власт
властувам н. има власт
влАстен прид. овластен
влАстник м. оној што има власт
во рацете, властодржец
властнически прид. заповеднички
властолюбец м. лит. властољубец
влах м. нар. Влав
влАча н. 1) влече (по земја),
трга; носи, вала (за река) — ~
дърва носам дрва — реката
влачи дървета и камъни ре­
ка носи (вала) дрва и камења;
2) влачи (волна); || — се повр.
се влече, одвај се движи
вледенен прид. замрзнат; здрвен
вледенявам н. вледеня с замрзнува, замрзне, здрви; || — се
повр. се замрзнува, се здрвува

61

влийние

влекА н. в. влача
влекАч м. влекач
влечение ср. наклоност, желба

за нешто, хоби, љубов (кон
нешто) — ~ към науката
љубов кон науката
влечуго ср. зоол. влечуга; фиг.
полтрон
вливам н. влея с. влива, влее
— река Марица влива во­
дите си в Бяло море реката

Марица ги влива своите води
во Бело Море; || — се повр.
се влива, се влее
влизам н. вляза с. 1) влегува,
влезе — влезте, моля! вле­
зете, молам!-- в стаята влегувам в соба — статията ще
влезе в следващия брой статијата ќе влезе во идниот број;
2) оди, влегува (мат. операција)
— две влиза пет пъти в де­
сет два во десет оди петпати;

3) стапува (во сила), влегува
(во сила), пушта (во погон) —
в преговори влегувам во
преговори — заводът влезе
в действие фабриката е пуштена во погон — в партията
влегувам в партија; Г7 ~ в
историята влегувам во него­
римата — ~ в двадесетата си
година влегувам во дваесеттата година — от едното ухо
влиза, от другото излиза

{нар. п.) од едното уво влегу­
ва, од другото излегува
влизане ср. влегување — вли­
зането забранено! влегувањето- забрането!
влйтам н. влетя с. влетува,
влета
влияние ср. влијатше — под вли­
янието на под влијанието
на — чужди влияния туѓи

влиятелен

влијанија — взаимно ~
заемно влијание '
.
влиятелен прид. влијателен —
влиятелно лице влијателно
лице
влияя н. влијае; || — се повр. се
повлече по, е под влијание
- влог м. влог — членски ~
членски влог
влогов прид. што се однесува на
влог .
.
вложйтел м. вложувач
влошйвам н. влошй с. влошува,
влоши || — се повр. се влошу" ва, се влоши — здравето ми
се влоши здравјето ми се вло­
ши — положението се вло­
ши ситуацијата се влоши —
отношенията се влошават

односите се влошуваат
влюбвам се и. влтббя се 7{. повр.
се вљубува, се вљуби
влюббн прид. вљубен — влю­
бена девойка вљубена девојка
вмесвам се н. вмбся се с. повр.
се вмешува, се (в)меша—не се
вмесвай в чужди работи не
мешај се во туѓи работи
вместимост ж. зафатнина, волумен, носивост (на брод), ка­
пацитет
вмбсто пред, наместо, место —
иди ти • мен оди ти намес­
то мене
вмешателство ср. мешане (од
страна), интервенција
вмирисвам се н. вмириша се

с. повр. се смирисува, се смириса
вмъквам н. вмъкна с. вовлекува, вовлече; || — се повр.
се вовлекува, се Повлече .
внасям и. внеса с. внесува, вне­
се, поднесува, поднесе (пред­
лог) ; — ~ дърва в зимника

62

вноска

внесувам дрва во визба — ~
стоки от чужбина внесувам
стока од странство
внезапен прид. ненадеен, неочекуван — внезапна спирачка
рачна кочница (во воз) — вне­
запно нападение вој. нена­
деен напад
внедрявам н. внедря с всадува,
всади
вниквам и. вникна с. вникнува,
вникне, (на)влегува (во суштината на нешто) — ~ в съ­
щността на работата влегувам во суштината на работата
внимавам н. внимава — вни­
мавай да не паднеш внимавај
да не паднеш — той не вни­
мава тој не внимава
внимание ср. внимание, почитување — слушам с ~ слу­
шам со внимание — той ми
обърна ~ тој ми обрна вни­
мание — това заслужава ~
тоа заслужува внимание —
оказах му нужното
му
посветив нужно внимание; СЈ
внимание! внимание!
внимателен прид. внимателен
— ~ човек внимателен човек
внимателно прил. внимателно
— чета ~ читам внимателно
внос м. 1) увоз; увозна стока;
2) внос, влог — членски ~
членски влог
вносен прид. увозен — вносни
стоки увозни стоки — вносна
листа увозна листа — вносно
предприятие увозно претпријатие
вносител м. 1) увозник; 2) вло­
жувач (на пари)
вноска ж. внос, вноска, отпла­
та, рата — встъпителна
пристапеи внос (влог), пристапнина

внук

63

внук н. внучка ж. внук, внука
— нашите внуци нашите вну­

ци; фиг. потомци
внуче ср. делг. внуче
'
внушйвам «. внуша с. сугерира
— внушава доверие влива

доверба
внушение ср. сугестија
внушителен прид. сугестивен
водй ж. вода — дъждовна |
сладка | морска | текуща ~

дождовна | слатка | морска |
истечна вода — пускам кораб
във вода пуштам брод во море
— студена | топла ~ студена
| топла вода — варна ~ варна
вода — пътувам по ~ патувам по вода —' в мътна ~
риба ловя (нар. п.) лови риба
во матна вода — кръвта ~
не става крвта вода не ста­
нува — правя дупка във ~
правам дупка в море — нали­
вам

в чужда воденица

налевам вода во туѓа воденица
водАч м. водйчка ж. 1) водач,
лидер; 2) водич (маж или
жена)
водачество ср. водство
воден прид. воден — водна сти­
хия водна стихија — ~ спорт
воден спорт — водно поло сп.
ватерполо — водни бои водни
бои (акварел) — с водно охлаждение со водно ладење
— водна чаша водна чаша,
чаша за вода — водно ниво
водостој — водна централа
хидроцентрала — водни съоб­
щения речен (морски) сообраќај, воден сообраќај
воденица ж. воденица
воденичар м. воденичар
воденичен прид. воденичен —
воденично колело воденичен
камен (тркало)

водя
водка ж. рус. вотка
воднйст прид. водурлив, водест
водовъртеж м. водовртеж
водоем м. в. басбйн
водолйз м. нуркач (со спрема)
водолазен прид. нуркачки — <
шлем нуркачки шлем
,
водолечббен прид. хидротерапи-

ски
водотвод м. водоодвод, одвод

за вода
водопйд м. водопад
водопровод м. водовод
водопроводен прид. водоводен
— водопроводна мрежа водоводна мрежа — водопро­
водна тръба водоводна цевка
водоравен прид. водорамен, хо­

ризонтален
водорасли мн. водни растенија,

хидрофити
водород м. водород
водороден прид. водороден, хидрогенски — водородна бом­
ба хидрогенска бомба
.
водосамолбт м. ав. хидроавион
водоскок м. фонтана, водоскок,
шадрван
водоснабдбн прид. снабден (обезбеден) со вода
водоснабдявам н. водоснабдя
с. снабдува, снабди (со вода)
водосток м. олук за вода
водохранилище ср. резервоар,
базен, цистерна
водя н. 1) води, тера (добиток)
— ~ го със себе си го водам
со себе — водите ли овцете
на паша? ги терате ли овците на пасење? — ~ хорото
го водам орото; 2) води, спроведува — ~ дневник водам
дневник — ~ мирна поли­
тика водам мирна политика; СТ

воевбда

64

~ някого за носа водамнекого за нос;’ || — се повр. се раководй; а ни се води, ни се
кара ни се води, ни се тера
воевбда м. војвода
'
военачалник м. воен старешина, командант
вобнен, -бнна, -бнно прид. воен
— военна част воена единица
военни почести воени поче­
сти — ' кораб воен брод —
военно окръжие воен округ
военно положение воена состојба —
завод воена фа­
брика — военна промишле­
ност воена индустрија — во­
енна повиност воена обврска
— военна академия воена
академија — ~ парад воена
парада — ~ съд воен суд;
(како Им.') воено лице, воен
службеник, офицер
'
военноинвалид м. воен инвалид
военнопленник м. воен заробеник
военнополеви прид. — ~ съд
прек суд (воен)
военнослужещ м. воено лице
вобнщина ж. солдатеска
вожд м. водач, лидер
возя н. вози; || — се повр. се
вози ~ се на велосипед се
, возам на велосипед
вой м. вој, виеж, завивање —
вълчи ~ завивање на волк
войвода м. војвода
войнй ж. војна — световна
светска војна — гражданска
| партизанска| освободител­
на | агресивна | атомна ~

граѓанска | партизанска | ослободителна | агресивна | атомска
војна — студена
студена
војна — войната избухна избувна војна — отивам на ~

волейболен

одаи во војна — обявявам
(на) објавувам војна (на)
войник м. војник — млад
'
регрут — отивам ~ одаи вой­
ник
войниклък м. војниклак
войнишки прид. војнички —
войнишка стъпка војнички
чекор —
билет војничка
книшка — войнишка лавка
војничка кантина
войнолюбец м. милитарист, оној
што сака војна
войнствен прид. войнствен, милитаристички
войскА ж. војска, вооружена си­
ла — народна | редовна | су­
хопътна | елитна ~ народна
| редовна | сувоземна | елитна
војска; (во мн. единици) —
бронетанкови войски тенковски единици — свързочни
войски единици за врека —
инженерни войски инженерски единици
войскови прид. воен — войско­
ва част воена единица — вой­
скова болница воена болница
вокйл м. вокал
вокйлен прид. вокален —
концерт вокален концерт —
вокална система грам, вока­
лен систем
вокализъм м. вокализам — >
на българския език вокали­
зам на бугарскиот јазик
вол м. (мн. волове) вол; фиг.
простак
волан м. тех. волан
волейбол м. одбојка
волейболен прид. одбојкарски
— волейболно игрище игралиште за одбојка, одбојкарско
игралиште

волейболист

65

враг

волейболйст м. волейболистка

ж. одбојкар, одбојкарка
волен прид. (поет.') волен, слободен, независен, самостоен
вблност ж. I) слобода — поети­
ческа
поетска слобода; 2)
претерана слобода
воловйр м. воловар, говедар
волски прид. волски, воловски
— волска кожа волска кожа;
СУ волско търпение волска
стрпливост, волско трпение
волтйж м. ел. волтажа
волтов прид. волтин — волтова
дъга волтов лак
воля ж. 1) волја — човек със
силна — човек со силна волја
— фиг. желязна ~ железна
волја; 2) жебла—по собствена
по своја желба; а давам
~на въображението си да­
вам слобода на мојата вообразба — последна — последна
желба
вонещ прид. смрдлив
вонбя н. в. воня3
воня1 ж. смрдеа, смрдеж
воня2 и. смрди — краката му
вонят нозете му смрдат
вопъл м. лелек, плач, плачење
— — на вдовица лелек на
вдовица
восък м. восок — червен ~ црвен восок
восъчен прид. восочен, восоклив — восъчни фигури восочни фигури
вощенйца ж. нар. воштеница,
восочна свеќа
воювам н. 1) војува, води војна
— ние воювахме срещу хи­
тлеристите ние војувавме про­

тив хитлеровците; 2) фиг. се
бори, критикува — > против

нередностите се борам про­

тив слабостите
впечатление ср. впечаток —
прави добро ~ остава добар
впечаток — пмам впечатле­
ние имам впечаток
впивам н. впйя с. впива, впие
|| — се повр. се впива, се впие;

се прилепува, се прилепи
впйсвам н. впиша с. впишува,

впише, запишува, запише —
~ лекции в студентската
книжка заппшувам Предава-

н>а во индексот
вплйтам и. вплетй с. вплетува,

вплете, вплеткува, вплетка; ||
— се повр. се вплеткува, се
вплетка
впослбдствие прил. отпосле,
потоа
впрегатен прид. запрежен
впрегна с. в. впрягам
впрймчвам н. впрймча с фаќа
' (фати) во јамка
впрочем прил. рус. впрочем
впрягам н. впрегна с. впрегнува, впрега, впрегне — впря­
гай конете и карай! впрегни
ги кожите и терај!; —фиг.
впрегнува луѓе на работа; || —
се повр. се впрегнува, сенагрбува, се товари со задачи '
впускам се м. впусна се с. повр.
се впушта, се впушти, се стрчува, се стрча (по некого) —
~ се в подробности се впуштам во подробности — впусна
се след него се стрча по него
вра н. се пика, се меша (насекаде)
— той си вре носа навсякъ­
де тој си го пика носот насе­

каде
врабчб ср. врапче, врабец
■
враг м. враг, непријател — за­
клети врагове заколнати не-

5 Бугаргко-македоискн речник

пријатели

враждА
враждА ж. омраза, непријателство' — скрита
скриена

омраза
враждебен прид. непријателски,

злонамерен
враждувам и. е во непријател-

ство, мрази
врАжески прид. непријателски,
противнички — ■— сили не-

пријателски сили
вразумявам и. вразумя с вразумува, вразуми; || — се повр.

се вразумува, се вразуми
врат м. {мм. вратовА) врат, шија — хвърлям се някому на
врата му се фрлам некому на
врат — дебел
дебел врат;
а не по врат, ами по шия

(нар. п.') не по врат, туку по
шија — широко му около
врата широко му е околу вратот (безгрижен е)
врат А ж. врата, порта — дву­
крилна — двокрилна врата —
входна ~ влезна врата; СЈ
при закрити
зад затворена
врата — блъскам вратата
под носа на някого избркувам некого (му ја затворам
вратата пред носот) — хлопам
някому на вратата чукам не­
кому на врата (молам некого)
вратАр м. 1) вратар; 2) сп. голман
вратичка ж. дем. вратиче, вра­
тичка, вратниче
вратница ж. нар. портиче, врат­
ниче
врачувам н. вража, гата
вратовр ъзка ж. врека — черна
~ црна врека
вред прил. насекаде
вредА ж. штета — причинявам
някому ~ лравам некому ште­
та — големи вреди големи
штети (загуби)

66

вретеновиден

врбден прид. штетен, некорисен,
неповолен — вредни насеко­
ми штетни инсекти
вредител м. штетник, штеточи-

нец
вредя н. штети, прави штета
врбждам н. вредя с. наредува,

нареди, наместува на работа;
|| — се повр. се наредува, се
подредува, се снаоѓа
врАме ср. (мн. времена) ]) филоз.
време — материя, простран­
ство и
материја, простор и
време; 2) време (траеше) —
времето се измерва със се­
кунди, минути, часове, дни,
месеци и години времето се

мери со секунди, минути, ча­
сови, дни, месеци и години —
имам малко ~ имам малку
време — през свободното си
~ во слободното време — от
~ на ~ одвреме навреме; 3)
време, определен момент —
за обед време за ручек — .
за почивка време за одмор;
— сега му е времето сега му
е времето; 4) грам, време —
сегашно | минало | бъдеще

~ сегашно (презент) | минато
(перфект) | идно (футур) вре­
ме; 5) време, Бременски при­
лики — дъждовно | слънче­
во
дождливо | сончево вре­
ме — времето се разваля
времето се расипува; 6) време
во годината — годишни вре­
мена годишни времиња —
зимно ~ зимно време
временен, -енна, -енно прид.
привремен — временно пра­
вителство привремена влада
временно прил. привремено
вретАно ср. вретено
вретеновиден прид. вретенооб­
разен, вретенест

врещя

67

врещя и. писка (за дете), врека

(за коза)
вричам се н. повр. нар. дава

збор, се зарекува
вродбн прид. вроден — ■— недо­
статък вродена мана

връв ж. 1) врвка, врвца; 2) низа
— три връви жълтици три
низи жолтици; Г7 пъпна ~
папочна врвца
връзвам н. вържа с. врзува,
врзе — ще те вържа ќе те
врзам; О вържи попа, да е
мирно селото (н. п.) врзан
поп, мирно село — връзва,
плод заврзува плод
връзвйч лг. връзвбчка ж. врзувач, врзувачка
връзка ж. 1) врека (е. врато­
връзка); 2) врвка (за чевли);
3) мн. връзки фиг. вреки —
имам добри връзки имам
добри вреки —любовни връз­
ки љубовни вреки
връстник м. връстница ж. врсник, вреничка (вреница)
връх м. {мн. върховб) врв (од
предмет), врв (од планина);
фиг. врвна точка — връх на
съвършенство врвно совршенство
връхен прид. горен — връхно
палто горно палто
връхлетявам н. връхлетя с.
налетува, налета (на некого)
връцкам се н. повр. се врцка
връчвам н. връча с. врачува,
врачи
.
вр ъщам н. в ърна с. враќа, вра­
ти — децата се връщат од
училище децата се враќаат
од училиште — ще върнеш
ли парите? ќе . ги вратиш
ли парите?; || — се повр. се
враќа — той не ще се върне
5*

всбки

скоро тој наскоро нема да се

врати
връщане ср. враќање — на ~
на враќање — няма ~ нема

враќање
вря н. ври е
врява ж. врева
врязвам н. врежа с. врежува,
вреже; )] — се повр. се вре­
жува — тази случка се вреза
в паметта ми тој настан (слу­

ча;) ми се врежа во умот
врял прид. врел; о ~ и кипял

минал низ сито и решето —
врели — некипели разг. праз­

ни прикаски, глупости
врясък м. врескот, вресок
все1 нвпр. прил. сб — от ~
сърце од се ерце — това е ~
едно ова (тоа) е се едно
все2 прил. само, се (само), се туку
— ~ вали само врне
сняг
се (само) снег — те —> ще
знаят нещо за него тие сб

туку ќе знаат нешто за него;
СЈ <—' едно се едно —
то се
тоа
пак сепак — ~ още
се уште — ~ повече се повеќе
всевишен прид. севишен
всевъзможен прид. разновиден,
семожен, секаков — всевъз­
можни стоки разновидна
стока — всевъзможни хора
секакви луѓе
всегдб прил. арх. секогаш
всезнаещ прид. сезнаен, што
знае се
всеизвестен прид. прочуен, општопознат, популарен
вс&ки, всяка,всяко {мн. вебкн)
зам. секој, -ја, -е —■—■ човек
секој човек — на всяка крач­
ка на секој чекор — по Всяко»
време во секое време — от
според способностите, все-

всекидневен

68

всякой

всичко зам. се — готов съм на
според способностите, секому
~ готов сум на се —~ ще се
нареди се ќе се нареди; о
според трудот; Г7 във ~ слу­
всичко, което блести, не е
чай во секој случај — на вся­
злато {нар. п.~) не е злато се
. ка цена по секоја цена
што свети
всекидневен прид. секој дневен;
всичко прил. вкупно — той по­
фиг. обичен, просечен
всекидневие ср. секојдневје
лучи ~ 100 лева тој прими
вкупно сто лева
всекидневно прил. секојдневно
- вследствие (на) пред, како ре­
вселбна ж. вселена, космос
зултат (на нешто), поради, за­
вселенски прид. арх. вселенски
ради
—'■ ~ събор вселенски собор
вслушвам се и. вслушам се с.
вселявам и. вселя с. в. внуша­
повр. 1) се вслушува, се вслуша,
вам, вдъхвам
послуша, зема во обѕпр, привсемог ъщ прид. семожен
фаќа, прифати (совет и сл.)
всенароден прид. сенароден —
всмукателен прид. што шмук~ празник сенароден праз­
нува, шмукачки — ~ вентил
ник
всеобхватен прид. сеопфатен
шмукачки вентил
всмуквам н. всмуча с. вшмувсеобщ прид. сеопшт, општ, уникува, вшмука, шмука, шмукне
,. верзален — всеобщо избира­
всред пред, сред, среде, насреде,
телно право општо избирачко
помеѓу —
народа сред направо — всеобща радост опродот —
океана сред окешта радост
анот
всеотдаен прид. предан, пожрвстрани прил. настрана, отстрана
твуван, што дава се од себе
встъпвам н. встъпя с стапува,
всепризнат прид. општопризнат,
етапи — ~ в брак стапувам во
општопризнаен
брак — ■—на длъжност ста­
всесилен прид. семоќен
нувам на должност
всеславянски прид. сесловенскп
встъпителен прид. уводен, поче­
всестранен, -анна, -Анно прид.
сестран, универзален
тен -— встъпителна лекция
всестранно прил. сестрано— ~
уводно предаваше — встъпи­
образован човек сестрано
телна вноска почетен внос,
образован човек
уписнина
всесъюзен прид. сесојузен
встъпление ср. рус. лит. увод;
•всецяло прил. наполно, целосно
муз. прелудиј
всички зам. сите ~ народи
всявам и. вебя с всева, всее;
трябва да живеат в мир си­
внесува, внесе (паника, раз­
те народи треба да живеат во
дор и сл.)
■
мир — ~ до един сите до еден всякак прил. секако
. — с ~ сили со сите сили
всякакъв, -ква, -кво зам. сс-всичкият, всичката, всичкото
каков, секаква, секакво
: прид. сиот, сета, сето; целиот, всякога прил. секогаш — както
целата, целото — през всич~ како секогаш
. кото време за сето време
всякой зам. в. вебки
киму според труда од секого

всячески прил. в. всякак
втасвам «. втАсам с. втасува,
втаса — тестото втаса тестото

втаса .
втвърдявам и. втвърдя с втврднува, втврдне; || — се повр.

се втврднува, се втврдне
втечнявам се н. втечня се с.

повр. станува (стане) течен
втичам се н. втекА се с повр.
се влева — Дунав се втича
в Черно море Дунав се влева

второстепенен прид. второсте-

пен, секундарен, спореден
втрАнчвам и, втрАнча с. втренчува, втренчи; || — се повр.

се втренчува, се втренчи
втренчен прид. втренчен
втрещАн прид. в. вцепенАн
втрещявам се н. втрещя се

с. повр. се здрвува, се здрви
втриса ме н. втресА ме с. безл.

ме стресува, ме стресе (треска)
втурвам се н. втурна се с. се

втурнува, се втурне

во Црно Море
вторАчвам се и. вторАча се с.
повр. в. втрАнчвам се
втбр(и), втора, второ бр. втор(и), втора, второ — на втора
страница на втора страница
— на ~ март на втори март —
заемам второ място сй. заземам второ место — от втора
ръка од втора рака — до
второ нареждане до втора
наредба — <-•' клас втори клас

(второ одделение)

входйщ

69

всячески

.

вторичен прид. лит. вторичен,

секундарен, помалку важен
втбрник М. вторник -- ВЪВ
во вторник — миналият |
идущия ~ минатиот | ид-

ниот вторник
второкАчествен прид. второкла­

сен, од втора класа, што нема
најдобар квалитет
второкласен прид. што се однесува на втори клас — ~
билет возна карта за втора
класа — • учебник учебник
за втори клас (второ одделе­
ние)
второкласник м. второкласни­
ца ж. второкласник, второкласничка
второкурсник м. второк^рсница ж. студент, -ка од. вто­
ра година

ВУЗ м. (скратеи. виеше учеб­
но заведение) високошколска

установа
вузовски прид. што се однесува

на високото школство
вуйна ж. вујна
вуйчо вујко, вујче
вуйчов прид. вујков, вујчов —
у вуйчови кај вујковите (вуј-

човите)
вулгАрен прид. вулгарен, груб,

некултурен; фиг. упростен —
<—' социологизъм вулгарен
социологизам
вулгаризАция ж. вулгаризација, упростуваше
вулкАн м. вулкан — действу­
ващ
активен вулкан
вулканизатор лг. вулканизатор
вулканичен прид. вулкански
вход м. (ми. входове) 1) влез
— главен | заден <—• главен
1 заден влез; 2) пристап, влез
— ~ забранен пристап (влез)
забранет — ~ свободен влез
слободен (бесплатен); 3) влез­
на цена
входен прид. влезен — > билет
влезен билет — входна врата
влезна врата — входна виза
влезна виза
входящ прид. рус. каиц. влезен,
што влегува (доаѓа однадвор)

вцепенбн

дневник деловоден про­
токол (за писма што доаѓаат)
вцепенен прид. скаменет (од возбуда), здрвен
вцепенявам се н. вцепеня се с.
повр. се скаменува, се скамени,
се здрвува, се здрви
вчбпквам се н. вчбпкам се с.
повр. в. вкопчвам се
вчбра йрил. вчера — ~ сутрин­
та вчера изутрината
вчерашен прид, вчерашен; разг.
тя не е вчерашна таа не е
вчерашна —
вестник вче­
рашен весник
вчервйвям се н. вчервйвя се
с. повр. се вцрвосува, се вцрвоса, фати црви
вчбсвам и. вчбса с. се чешла,
се исчешла
вчовечйвам н. вчовеча с. повр.
станува (стане) разумен и воспитан човек
вшивам и. вшия с. вшива,
вшие
във пред. в. в
въвеждам н. въведй с. воведува, воведе
въвличам н.
с. вовлекува, вовлече
1 въглеводород м. раглероден во­
дород
въгледвуокис м. јаглероден диоксид
въглекопйч м. копач на јаглен,
РУДар
въглен1 м. ќумур, јаглен; жарче
въглен2 прид. јаглероден — въ­
глена киселина јаглеродна
киселина
въглерод м. хем. јаглерод
въглероден прид. јаглероден .
въглехидрат м. хем. јаглероден
хидрат
—

70

възвестявам

въглища ми. јаглен — камен­
ни | дървени | кафяви ~ ка­

мен | дрвен | мрк јаглен
въглищйр м. јагленар
въдица ж. јадица; а хващам
се на ~ се фаќам на јадица
въдичар м. риболовец, рибар

што лови риби со јадица
въдя н, одгледува (добиток), веде (пилиша); || — се повр. се

множи, се плоди
въжйр м. јажар, ортомар
въжйрски прид. јажарски, ор-

томарски
въжб ср. јаже, ортома — кораб­
но ~ бродско јаже — ~ за
пране јаже за сушеше алишта
— ~ за скачане јаже за рипа­
ше — стоманено ~ челично

јаже
въжеиграч м. акробат на јаже;

фиг. нестабилен човек
въз пред. нар. над, повеќе, преку — един
друг е ден преку
друг — иде въз 5 лева килото

оди повеќе од пет лева килото
възбрйна ж. прав, забрана (на
имот, плата и сл.) — съдебна
~ судска забрана — снемам
възбраната симнувам забрана
възбуда ж. возбуда
възбуден прид. возбуден
възбудителен прид. возбудлив
възбуждам и. възбудя с. возбудува, возбуди; предизвикува, предизвика — ~ любопит­
ство предизвикувам љубопитство
възбунвам «. нар. побунува,
поттикнува на бунт
възбял прид. белузлав
възвание ср. повик, проглас,
апел
възвестявам и. възвестя с. об­
разува, објави, прокламира

възвишен
възвишен прид. возвишен
възвишение ср. рид, вишна-

тинка
възвратен прид. повратен —
възвратни глаголи повратни

глаголи
възвръщам н. възвърна с.

возвраќа, возврати
възглавница ж. перница
възглавявам н. възглавя с.

се наоѓа на чело, води, раководи — той възглавява на­
шата делегация тој ја води
нашата делегација
възглас м. извик, одобрување
(за време на говор)
възглед м. гледиште, сфаќање
възгордявам се н. възгордбя
се с. повр. станува горд, надмен, се вообразува
въздействие ср. воздејство,
влијание
въздигам и. въздигна с. (се)
воздига, (се) воздигне
въздишам н воздишува; фиг.
фантазира
въздишка ж. воздишка
въздух м. воздух — излизам
на чист ~ излегувам на чист
воздух; СЈ вдигам във въз­
духа кревам во возпух
въздухоплаване ср. воздухопловство, авијација
въздушен прид. 1) воздушен —
въздушна струя воздушна
струја — въздушно наляга­
не воздушен притисок; 2) воз­
душен, воздухопловен — въз­
душни съобщения воздушен
сообраќај — въздушни вой­
ски воздухопловни единици
— въздушно нападение воз­
душен напад; 3) фнг. лесен: Г7

71

възлизам

въздълг прид. разг. долгичок
въздържам н. въздържа с.
воздржува, воздржи; (| — се

повр. се воздржува, се воздржи
въздържан прид. воздржан, воздржлив
въздържйтелеп м. оној што се
воздржува од пиење, трезве­
ник
.
■
въздържйтелен прид. трезвенички — въздържатели©
дружество трезвеничко друштво
въздъхвам н. въздъхна с. воздивнува, воздивне
възел м. (т. възли) 1) јазол
— моряшки ~ морнарски
јазол — връзвам на <—■ врзувам на јазол; 2) сообраќаен јазол — жп. ~ железнички
јазол ‘
възжълт прид. жолтеникав
въззелбн прид. зеленикав
възкисел прид. киселкав
.
възклик м. поет, извик
възкликвам н. възкликна с.
извикува, извикне
възклицание ср. извикување
възкресение ср. рел. воскресение
възкръгличък прид. нар. тркалест, тркалезен
*
възкъс прил. кусичок
възлАгам и. възложа с. возлага, возложи
възлест прид. јазлест, јазлив
възлйзам н. възляза с. (се)
искачува, (се) нскачи, (се) накачува, (се) накачи — възля­
зохме на планината се искачпвме (пакачив.ме) на планина;

градя въздушни кули гра-

— всичко това възлиза на
100 лева се ова изнесува

дам кули во воздух

сто лева

в ъзлов
възлов прид. јазолен — ~ въ­
прос јазолно прашање -— въз­
лова гара јазолна жел. ста-

ница
възмбздне ср. лит. пресметна;

казна; надомест
възмогвам се и. възмогна се

с. повр. се надига, се надигне
(во матер. смиела), (за)јакне
' материјално
възможен прид. можен, остварлив, веројатен, реален
възможност ж. можност, веројатност — при първа при
првата можност — техните
възможности са неограниничени нивните можности се

неограничени
възмутен прид. вбзмутен, огор­

чен

възмутително прил. одвратно
възмущавам се н. възмутя се

с. повр. се возмутува, се воз• мути
възмущение ср. возмутеност,
огорченост
възмъж&вам н. възмъжея с.
зајакнува, зајакне (за дете),
станува маж
възмъжал прид. зајакнат, порастен, веќе станат маж
възнаграждавам н. наградува
възнаграждение ср. награда,
плата, хонорар, надница
: възнак прид. грбечки, на грб
възнамерявам н. има намера
' възниквам н. възникна с. никнува, никне; се појавува, се
'
појави
възобновявам н. възобновя с.
обновува, обнови, реставрира
— •—' дипломатически отно­
шения обновувам дипломатски односи — ~ картина

1 реставрирам слика

72

възприемам
възобновяване ср. обновуватье,

повторно воспоставување, реставрирање
възпален прид. воспален
възпаление ср. воспаление —
— на сливиците воспаление
на крајниците
възпалявам се н. възпаля се с.
повр. се воспалува, се воспали,
доби воспаление
възпирам н. възпра с. задржува, запира; ограничува, огра­
ничи; |] — се повр. се воздржува, се воздржа
възпитавам н. възпитам с. воспитува, воспита
възпитан прид. воспитан
възпитание ср. воспитание —
физическо ~ физично вос­
питание
възпитаник м. възпитаница
ж. воспитаник, воспитаиица (и
воспитаничка)
възпитател м. воспитувач
възпитателен прид. воспитен —
възпитателна система вос­
питен систем
възпламенителен прид. запалив
— възпламенителна бомба

запалива бомба
възпламенявам н. възпламеня с. запалува, запали; пот-

палува, потпали
възползувам се н.

повр. рус.
лит. користи, (се) ползува —
~ се от случая го користам
случа; от
възпоминание ср. лит. спомен,
сеќавање
възпоминателен прид. што се
дава за спомен — възпоминателна значка спомен-значка
възприемам и. възприбма с.
сфаќа, сфати; прифаќа —
лесно | трудно възприема

лесно [ тешко сфаќа — ~

възприемчив
неговото становище го при-

фаќам неговото становиште
възприемчив прид. што лесно
сфаќа, бистар, интелигентен
възпроизвеждам н. възпро­
изведа с. репродукува, пресоздава, пресоздаде
възпротивявам се н. възпро­
тивя се с. повр. се спротивува,
се спротиви, се противставува,
се противстави
възраждам и. възродя с. (се)
преродува, (се) прероди
възраждане ср. преродба, ренесанса
възражение ср. противеше,
приговор, противставување
възразявам н. възразя с. приговара, приговори, (се) противстава, (се) противстави
възраст ж. возраст — пред­
училищна ~ претшколска
возраст — на каква ~ сте?
на каква сте возраст? — човек
на средна ~ човек на средна
возраст
възрастен прид. возрасен; (како
им. во ми. възрастни) возрасни (зрели) луѓе
възроден прид. прероден
възрожденец м. преродбеник
възрожденски прид. преродбенски, преродбенички — въз­
рожденска литература преродбенска литература
възсин прид. синкав
възстановителен прид. обновувачки, што се однесува на об­
новата
'
възстановявам н. възстановя

с. обновува, обнови; воспоставува, воспостави; поправа, по­
прави; || — се повр. се поправа,
се поправи, оздравува
възсядам н. възсбдна с. јавнува, јавне

73

вълнолом

възтбрг м. восторг, восхит
възторжен прид. восторжен,

восхитен
възтбржено прил. восторжено,

восхитено
възторжествувам н. триумфи­

ра

възхвала ж. пофалба
възхитен прид. восхитен
възхищавам се н. повр. се вос-

хитува
възхищение ср. восхитуваше,

. восхит, занес
възход м. напредок, прогрес
вълк м. (мн. вълци) зоол. (Сашѕ
1ириѕ) волк — глутница въл­
ци глутница волци; а ~ в
овча кожа волк во овча кожа
— и вълкът сит, и агнето
здраво (нар. й.)~и волкот сит
и овците на број — вълкът
козината си мени, нрава си
не променя (нар. п.) волкот

влакното си го менува, ама
ќудот не — морски ~ морски
волк (опитен морнар)
в ълна ж. волна — мека | остра
~ мека | остра волна
вълнй ж. бран — морски въл­
ни морски бранови — радио­
вълни радио-бранови — къси
| средни | дълги вълни крат­
ки | средни [ долги бранови
вълнен прид. волнен —
пу­
ловер волнен пуловер (џемпер)
— вълнени дрехи волнени
алишта
вълнение ср. 1) брануваше (на
море); 2) брануваше (општествено), незадоволство, немир;
3) возбуда, личен немир
вълнист прид. бранест, брановит
вълнолом м. брана, бранолом
(направен на морскиот брег

вълнообразен

што служи за кршеше на брановите)
вълнообразен прид. бранест,
брановит
вълнувам н. возбудува; || — се
повр. се возбудува, се разбранува
вълчи прид. волчешки; 47
апетит волчешки апетит
волчйца ж. волчица
вълшебен прид. волшебен; пре­
красен; а ~ замък волшебен
замок — вълшебна приказ­
ка волшебна прикаска
вълшебник м. волшебник
вън прил. надвор, вон, вон од,
без — ~ от града надвор
од градот — излизам ~ излегувам надвор — вън!
надвор ! ; 47 от съмнение
без сомневаше — ~ от строя
надвор од стројот — ~ от
опасност вон од опасноста
вънка прил. в. вън
вънкашен прид. в. външен
в ъншен прид. надворешен —
външна обвивка надворешна
обвивка — външно лекар­
ство лек за надворешна упо­
треба — външна политика
надворешна политика — Ми­
нистерство на външните
работи Министерство за надворешни работи;'47 външно
лице надворешно лице
външност ж. надворешност —
— някои ценят хората по
тяхната ~ некои ги ценат

луѓето по нивната надвореш­
ност
въображение ср. вообразба,
имагинација
въобразявам си и. въобразя
си с. повр. вообразува, вообрази

74

въпр осителен

въодушевление ср. рус. одушевување, восторг (в. възторг)
въодушевявам и. въодушевя

с. одушевува, одушеви; || —
се повр. се одушевува, се
одушеви
въоръжавам и. въоръжа с.
(се) вооружува, (се) вооружи
въоръжен прид. вооружен —
добре

въоръжена

войска

добро вооружена војска —
въоръжено въстание вооружено востание — въоръжено
стълкновение вооружено судрување; 47 до зъби ■—■ воо­
ружен до заби — ~ със
знания вооружен со знаетьа
въоръжение ср. вооружуваше
— атомно ~ атомско вооружуваше
въплътявам и. въплътя с.
воплотува, воплоти
въплъщение ср. воплотуваше
въпреки пред, наспротп, иако
— стигнахме рано ~ ло­
шото време стигнавме рано

наспроти лошото

време

—

ще му помогна, — че не
заслужава ќе му помогнал,

иако не заслужува
м. прашаше; тема;
проблем — спорен
спорно
прашвње — задавам ~ поставувам прашаше — ~ на
чест прашаше на честа —
болен ~ болно прашање — ~
на живот и смрът праща­
ше на живот и смрт — ~ на
деня тема на денот
въпросен прид. односен, соодветен, што е во прашаше;
{како им.) въпросният односниот (соодветниот) човек,
лице и сл.
въпросителен прид. прашален
— ~ знак прашалник
въпрос

75

въпросник

въпросник м. прашалник, ан­

кетен лист
върбй ж. врба — плачеща въ­
рба бот. (ЅаНх ЬаЬПоша) жал­
на врба
върбАк, върбалак м. врбак,
врбалак
върбов прид врбов
вървеж м. врвеж, врвење, оде1ье, движеше — бавен ~бавно
одеше, бавно движење — ~•
на болестта движење на болеста
вървешком, вървешката прил.
одејќи, во одење
върволица ж. врволица (од
луѓе, возила и сл.)
вървя и. 1) оди, се движи, чекори, врви — ~ пеша одам
пеш —
на пръсти одаи
на прсти — колата едвам
върви колата одвај се движи;
2) работи (оди) — часов­
никът върви добре часовникот добро оди; 3) оди, врви
—

как

върви

работата?

како оди (врви) работата;
4) оди, се троши — рибата
добре върви в София рибата
добро оди во Софија; 5) во­
ди, оди — този път върви
за Варна овој пат води (оди)
во Варна — тези пари не
вървят овие пари не врват;
СЈ ~ в крак оди во чекор
— времето

върви

бързо

времето брзо врви — не ми
върви не ми оди
вързан прид. врзан; фиг. неумешен, неспособен
вързоп м. врзоп
в ърл прид. врл, лош, лут; СЈ
върла ракия лута ракија
върлина ж. ластегарка, долг
етап

върху

върлувам и. врлува, беснее —
по тия места върлува ма­
лария по тие места врлува

маларијата
въртеж м. кружење,

вртење
во круг, вртеж; болка (од
ревматизам и сл.)
въртел м. 1) разг. ражен; 2)
фиг. одолговлечуваше, создавање тешкотии (свесно)
въртележка ж. вртелешка,
вртешка
въртене, въртение ср. вртење,
кружно движеше
въртоглбв прид. вртоглав, на­
лудничав
въртоглАвие ср. 1) вртоглавица
(болест); 2) вртоглавост, глу­
пост
въртокъщник м. въртокъщница ж. вртикуќник, вртикуќница, домакин човек
въртя и. 1) врти — ~ колело
вртам тркало; 2) се занимава
.— търговия се занимавам
со трговија; 3) одолговлечува,
врти, метка, плетка; СЈ ~
някого на малкия си пръст
вртам (мотам) некого; || — се
повр. се врти — земята се
върти около оста си Зе­

мната се врти околу својата
оска; ЕЈ върти ми се на
езика ми се плетка на јазик,.
на јазик ми е
върховен прид. врховен — ~
съд врховен суд —- ~ главно­
командуващ врховен
командант
върху пред. 1) на — стоя ~
скалата стојам на карпата;
2) за — труд ~ Априлското
въстание студија за Април­
ското востание — пиша ста­
тия
изкуството пишувам

габровец

76

върша

трешни болести внатрешни

статија за уметноста; 3) врз,
преку, над, ■— един — друг
еден . врз (над) друг; 4) по

болести; 2) внатрешен, свој,
доверлив —
човек доверлив (внатрешен) човек — въ­
трешна политика внатрешна
политика — ~ пазар вна­
трешен пазар
вътрешност ж. внатрешност

— купих брашното ~ два
дева килото купив брашно

по два лева килото
върша и. врши, работи, прави
•—
работа вршам работа
— той знае какво върши

— във вътрешността на
страната во внатрешноста на

тој знае што прави
върша, вършбя н. вршй —
вършеем с вършачка вршиме со вршалка
вършачка ж. вршалка
вършитба ле. вршидба, вршење
въставам н. въстйна с. востанува, востане, дига востание
въстание ср. востание — въоръ­
жено — вооружено востание
въстаник м. востаник
въстйнически прид. востанички
въся се н. повр. се мурти, се
лутп; фиг. се расипува —
времето се въси времето
се мурти, времето се расипува
вътре прил. внатре — влезте
! влезете внатре! ;.С7 ~
съм сум внатре (губам, сум
во загуба)
вътрешен прид. 1) внатрешен
— вътрешна врата внатрешна врата — мотори с
вътрешно горене мотори со
внатрено согорување — въ­

земјата

•

въшка ж. вошка
въшкав, въшлив прид. вошлив
вмпльо м. въшла ж. разг.

ирон. вошло, вошла
вяра ж. вера, религија; доверба
— на ~ на доверба
вярвам н. верува, има доверба
вярност ж. верност
вярно прил. верно, точно, вистина — това е ~ тоа е
точно (верно) — не е ~ не е

точно (верно), не е вистина —
съвършено ~ сосема точно
вятър м. {мн. ветровб) ветар
(и ветер) — силен ~ силен
ветар — срещу вятъра про­
тив ветрот; СЈ вятър работа!
ветар работа! глупост! —
обръщам се, накъдето духа
вятърът се вртам каде ве­

трот
вятърен прид. ветрен — вятър­
на мелница ветерница
вятърничав прид. ветерничав
вяхна н. в. вбхна

г
(вид

гйбров прид. габров
гйбровец м. 1) габровец (спо

габардйнен прид. габардински,

ред градот Габрово), габровчанец; 2) фиг. претеран штедливец, скржавец

габардин

м.

габардин

ткаенина)

од габардин
габрйк м. габрак

гАбър
гАбър м. бот. (Сагртиѕ беШ1иѕ)

габер
гАбър м. шајка за потковање

чевли
гАбърче ср. шајче
гАвра ж. сквернавање; жесток

подбив, хула, гавра
н. гаврътна с.
испива, испие; претура, претури (чаша пијалок)'
гавря се н. повр. сквернави; ху­
ли
гАга ж. 1) гага, клун; 2)
фиг. муцка, нос — пъха си
гагата навсякъде го пика
носот насекаде
гадаене ср. гататье, прорекување судбина
гадател м. гадателка ж. гаталец, гаталка.
гадАя н. гата, гледа на карти
гАден прид. гаден, одвратен,
омразен
гАдене ср. гадење, мака
гАдже ср. разг. момче, девојче,
либе
.
гАди ми се н. безл. ми се гади,
ми се лоши, ми се повраќа
гадйна ж. разг. гад, животно
воопшто
гАдост ж. гадост, подлост
газ1 м. (т. гАзове) гас —
задушлив | отровен
задушлив | отровен гас —;
сълзлив <■-' солзавец
газ2 ж. гас, газиј а, петролеј
газ3 м. газа (за преврска) '
газАла ж. зоол. газела
гАзен1 прид. гасен — газна
лампа гасна ламба
гАзен2 прид. (од гАзя) газен
газенйче ср. виделце, газјарниче
газАта ж. рус. арх. весник
газирам «. става гас во течностј
прави сода-вода
гаврътвам

77

галбп

прид. претворен во
сода-вода — газирана вода
сода-вода
гАзов прид. гасен — газова
маска гас-маска — газови
тръби цевки за гас
газомер м. гасомер
газообрАзен прид. гасовит
газопровбд м. гасовод
гАзя и. гази — ~ вода газам
вода — не гази тревата!
не гази ја тревата!
гАйда ж. гајда
гайдАр, гайдарджйя м. гајдар
гАйка ж. 1) вој. гајка (на ремен);
2). мутер, мајка (на бургија)
гайле ср. нар. гале; О бера
берам гајле
гайтАн м. гајтан
гАла прид. непр. гала, свечен
— ~ вечеря свечена (гала)
вечера
галактйка ж. аст. галаксија
галАнтен прид. галантен
галантериен прид. галантерски
— ■—■ магазин галантериски
дуќан
галантерия ж. галантерија
галванизация ж. физ. галвани­
зации а
галванизйрам н. с. галванизира
галванйзъм м. галванизам
галванйчен прид. галвански
галваномАтър м. галвацометар
галваноскбп м. галваноскоп
гАлен прид. гален
галАрия ж. 1) галерија —
картинна ■— галерија
на
сликиј 2) задните редови во
театар
галимАтия ж. разг. галиматијас
галицйзъм м. галицизам
галоп м. галоп — яздя в ~
галопирам
газиран

галош

78

гащбта

галош м. галош
гальовен прид. мил, нежен
гАля и. гали, милува; |[ — се

гарнизон м. вој. гарнизон —
началник на ~ командант

повр. се гали
гАма1 ж. 1) гама, скала {муз.")-,
2) фиг. спектар, гама (тонови)
гама2 ж. физ. гама-лъчи
гама-зраци
гамаши мн. гамаши
гамен м. гамен
ганглий м. анат. ганглија
гангрена ж. мед. гангрена
гангренозен прид. гангренозен
гангстер м. гангстер
гандизъм м. полит. гандизам
гйра ж. железничка станица

гарнизонен,-6нна,-онно прид.
гарнизонски — гарнизонна
духова музика гарнизонска
музика —гарнизонни учения
гарнизонски вежби — гарни­
зонно стрелбище гарнизон-

— на гарата ще бъда в
8 часа на станица ќе бидам
во осум часот — сточна ~

товарна станица
гараж м. гаража
гарйнт м. гарйнтка ж. гарант;

жирант, жирантка
гарантирам «. с. гарантира
— г— за изпълнението на
договора гарантирам за исполнувањето на договорот
гаранционен,-6нна,-онно прид.
гарантен — ~ срок гарантен
. рок
гаранция ж. гаранција — ча­
совник с ~ за две години

часовник со двегодишна гаранција
гарван м. зоол. (Согуиѕ согах)
гавран; С7 ~ на ~ око не
вади {нар. п.) гавран на гавран око не вади
гйрга ж. чавка
гардероб м. орман, шкаф; га­
рдероба (на станица, во театар и сл.)
гардеробибр м. гардеробибрка ж. гардеробер, гардероберка

на 'гарнизон

ско стрелиште
гарнирам н. с. гарнира
гарнитура ж. гарнитура, ком-

плет
гасбн прид. гасен — гасена
вар гасена вар
гйсене ср. гасење, гаснење
гйсна н. гасне
гастрит м. мед. гастритис
гастроном м. гурман, гастро-

ном; продавница за прехранбени продукти
гастрономия ж. гурманство,
гастрономија
гася н. гаси (ламба, сијалица),
гаси (вар), гаси (жед)
гатйнка ж. гатанка — народни
гатанки народни гатанки
гйтер м. плех. гатер
гатерист м. работник на гатер,
гатерист
гаубица ж. хаубица — планин­
ска ~ брдска хаубица — лека
~ лесна хаубица — атомна
~атомска хаубица — далекобойна ~ далекометна хау­
бица
гаубичен прид. што се однесува
на хаубица--- - огън хаубичен оган
гаф м. {мн. гйфове) гаф
гащйт прид. гаќарест — ~
гълъб гаќарест гулаб
гащата нм. спорт, гаќи —
бански ~ гаќи за капетье

гащи

мн. бечви, панталони
(старовремски) — долпи га­
щи гаќи
гащник м.гаќник, учкур
гвардеец м. вој. гардпст
гвардейски прид. гардиски —
~ полк гардиски полк
гвардия ж. 1) елитна војска;
2) гарда; 3) гарда, генерација
— стара ~ стара гарда
(генерација)
гвоздей м. шајка, брут
геврбк м. геврек
гега ж. нар. крлук, гега (долг
овчарски етап)
гбйзер м. гејзир
гейм м. сп. гем
гейша ж. гејша
гемия ж. тур. гемија
генеалогичен прид. генеалошки
генеалогия ж. генеалогија
генезис м. генеза ж. генеза
генерал м. генерал — бри­
гаден ~
- майор) бри­
гаден генерал, генерал-мајор — дивизионен ~ (~ —
лейтенант) дивизиски гене­
рал — ~ от артилерията
артилериски генерал — ~
■—■ от пехртата пешадиски
генерал — ■— от запаса
резервен генерал
генерален прид. генерален; —
щаб генералштаб — ге­
нерална репетиция гене­
рална проба
генералитет м. вој. генера­
литет
генералщабен прид. генералштабен
генератор м. генератор — ~
за променлив ток генератор
за наизменична струја
генерация ж. генерација
генбтика ж. биол. генетика
гащи

79

геофизически

генетичен прид. генетичен, ге­
нетични — генетични про­
мени генетични промени
гениален прид. генијален —
гениално творение — гени­

тално дело, генијална творба
— ~ човек гениј ален човек
гений м. гениј
'
генитйв м. грам, генитив
генубзец м. генубзка ж. ге-

новјанец, генов јанка
генубзки прид. геновјански
геогрйф м. геогрйфйа ж. ге­

ограф
географйчески,

географски
— гео­
графска дължина | ширина

прид.

географски

географска должина | ширина
— географическо положе­
ние географска положба
география ж. географија
геодбз м. геодет
геодезичен, геодезйчески прид

геодетски
геолог м. геолог
геологйчен,
геологйчески
прид. геолошки — геологи­
ческо изследване — геоло-

шко иследување
геоложки прид. геолошки, што

се однесува на геолог (геологија) — геоложки конгрес
конгрес на геолозите, геолош­
ки конгрес
геометричен, геометрйчески
прид. геометриски — геоме­
трична прогресия геометри-

ска прогресија
геометрия ж. геометри) а —
дескриптивна |аналитична

дескриптивна | аналитична ге­
ометри) а
'
геофйзика ж. геофизика
геофизйчески прид. геофизи­
чни

герйк

80

главй

герйк м. дијал. зоол, јастреб
герйн м. дијал. геран, ’рвеник

до ~ тоа ќе го доведе до

(бунар)
герб м. грб — държавен ~
државен грб
гбрбов прид. таксен — гербова
марка таксена марка
гергина ж. бот. (ОаИНа сгис!ашт) ѓурѓина
Гергьовден м. Ѓурѓовден
гергьовски прид. ѓурѓовденски
гергьбвче ср. бот. момина солза
гердан м. ѓердан
гермйнец м. гермйнка ж.
Германец, Германка
германйстика ж. германистика
германски прид.
германски
-— германски племена гер­
мански племиња .— ~ вой­
ник германски војник
героизъм м. херојство, јунаштво
героиня ж. 1) хероиньа; 2)
главно лице, ■ хероиња (во
. роман)
.
героичен прид. херојски, јуначки
герой м. 1) херој, јунак — •—■

гибелен прид. гибелен, штетен,

,

на социалистическия труд

јунак на социјалистичкиот
труд; 2) јунак, главно лице во
некое дело; о ~ на деня
јунак на денот
геройски прид. херојски, јуначки
гестАповец м. гестаповец
гешбфт м. шпекулација, трговска работа, профит
гешефтАр м. шпекулант
ги зам. (акуз. од те — тие) ги
— вземи ~ земи ги — да
~ видя да ги видам — той
познава тој ги познава
. гиббл ж, гибел,'катастрофа, про­
паст — това ще го доведе

пропаст
катастрофален,
смртоносен,
судбоносен — това бяха ги­
белни моменти тоа беа судбоносни моменти
гигАнт м. гигант
гигАнтски прид. гигантски
гидия м. тур. гидија
гиздав прид. гиздав
.
гиздосия ж. нар. гиздавица
гйздя се повр. се гизди
гилза ж. чаура, гилза; ши­
шарка
гилотипа ж. гилотина
гимназиален прид. гимназиски
— ~ учител професор
гимназист м. гимназистка ж.
гимназист, гимназистка
гимнАзия ж. гимназија — де­
вическа | мъжка | смесена

женска | машка | мешана
гимназија .
гимнастически прид. гпмнастички — ~ упражнения гимнастички вежби — ~ салон
гимнастичка
(фискултурна)
сала
гина //. гине, пропаѓа — ~
на бойното поле гинам на
бојното поле
гинеколог

л/.

гинеколбжка

ж. гинеколог
гинекологически, гинеколожки прид. гинеколошки
гипс м. гипс
гипсов прид. гипсен — гипсова
отливка гипсена одливка
гйри мн. тегови за гимнастика
гирлянда ж. венец (за свечени

прилики), гирланда
гишб ср. шалтер
глава ж. 1) глава (дел од телото) — боля ме главата .ме

боли главата; 2) памет, ум;

81

главатар

паметен човек — човек с ~
умен човек; глава; 3) глава
(поединец, жител) — на ~
от населението по
е ден
жител, по глава 4) главица
— ~ лук главица кромид; 5)
глава (на роман); 6) шеф,
раководител — държавен ~
шеф на држава, владетел —
глава на семейството дома­
кин, глава на семејството; и
дебела ~ дебела глава —
празна ~ празна глава —
плащам с главата си плакам
со главата — на своя ~ на
своја рака (своеволно) —
махай се

от главата ми!

бегај! крши главата! да те
нема! — слагам си гла­
вата в торбата ја ставам
главата во торба — от ~ до
пети од глава до петици —
блъскам си главата си ја
чукам главата — залагам си
главата ја давам главата
главатар м. водач, главатар
глбвен прид. главен —
редактор главен уредник —
главна улица главна улица
— главна
буква голема
буква — ~ учител управител
на училиште; а той е глав­
ният тук овде е тој главен
главнокомандуващ м. врховен командант
главня ж. гламна
главобол м. в. главоболие
главоболие ср. 1) главоболие;
фиг. главоболие, грижи, про­
блеми
главозамайвам се н. повр.
се заборава
главозамайвано ср. вртоглавица (од успех и сл.)

глас
главоломен прид. главоломен
— главоломна
бързина

главоломна брзина
главорез м. главорез, главосек
глагол м. грам, глагол —
спомагателен ~ помошен
глагол — възвратен ~

повратен глагол
глагблен прид. глаголски —
глаголни времена глаголски

времшьа
глаголица ж. глаголица
глаголйчески прид. глаголски
— ~ паметници глаголски

паметници
глад м. глад — умирам от ~
умирам од глад — сушата
заплашва с ~ сушата за-

плашува со глад
гладйч м. пеглач, оној што пегла
глйден прид. гладен — гладна
стачка штрајк со глад —
— като вълк гладен како
волк — ~ съм гладен сум; О
гладна година гладна година,

неродна година
глйдене ср. пеглање — дъска
за ~ штица за пеглаше
гладиатор м. гладијатор
гладиола ж. боп!. (О1асНо1иѕ)

гладиола
гладко йрил. мазно — ~ обръ­
снат . мазно избричен; фиг.
всичко мина ~ се мина

глатко (без тешкотии)
м. гладник, гладен
човек (жена); гладница
гладувам и. гладува
гладък прид. мазен
глйдя н. 1) пегла — ~ рокля
пеглам фустан; 2) гали, милува;
3) точи, остри
глазира ж. глазура
глас м. (мн. гласовб, зад броеви — глйса) I) глас — тя има
чудесен
таа има прекрасен
гладник

6 Бугарско-макгдонски речник

гласен

глас; 2) полит. глас — право
на ~ право на глас — избран
с мнозинство на гласовете

избран со мнозинство гла­
сови; О ~ в пустиня глас
во пустина — чета на ~
читам гласно
глйсен прид. 1)
гласен —
гласни струни анат. гласни
жици; 2) грам, гласна буква
самогласка
глйсна ж. грам, самогласка,
вокал
гласност ж. јавност, публицитет
гласовит прид. гласовит
гласоподавам н. лит. гласа
гласоподаване ср. лит. гласање
гласоподавател м. гласач, из­
биран — всеки гражданин
на нашата република от
18 години нагоре е и ~

секој граѓанин на нашата ре­
публика од 18 години па
нагоре е и гласач .(избирам)
глйспапир м. шмиргла
гласувам н. гласа — гласу­
вахме с вдигане на ръка

гласавме со кревање рака
гласуване ср. гласаше — тайно
~ тајно гласање — поставям
въпрос на гласуване го

ставам прашањето на гласање
глася1 и. гласи — пословицата
гласи пословицата гласи
глася2 н. гласи, дотерува || —
се повр. се дотерува, се гласи
гледам н. гледа — защо ме
гледаш? зошто ме гледаш?
какво гледаш? што гледаш?
~ през прозореца гледам
низ прозорец — ~ си ра­
ботата си ја гледам работата
— ще гледам да дойда
по-рано ќе гледам да дојдам
порано; СЈ гледай си работа­

82

глог
та гледај си ја работата —
кой ти гледа кој те праша —
~ през пръсти гледам низ
прсти ~ някого изпод вежди

гледам некого накриво — ~
някого отвисоко гледал! не­
кого од високо
гледач м. гледачка ж. гледач,
гледачка; гледач на добиток
гледец м. нар. ^зеница
гледище ср. гледиште, став,
поглед, сфаќање
гледка ж. глетка, слика, па­
норама, ' пејзаж
глбден прид. гледна точка
гледна точка
глезен1 м. глезен, глужд
глезен2 прид. разгален — гле­
зено дете разгалено дете
глезене ср. разгаленост, глезеше
гл^зя се и. повр. се гали, се глези
глбтав прид. нар. глекав (глекав
леб)
глеч м. глазура, глеѓ
глиган м. зоол. див вепар
гликоза ж. гликоза
глина ж. глина — бяла ~
каолин
глинен прид. глинен
глинест прид. глиновит — гли­
неста почва глиновита земја
глист м. зоол. глиста — детски
глисти детски глисти
глйстав прид. што има глисти
во цревата
глицерин м. глицерин
глоба ж. глоба, казна (парична)
—

вземам

~ от

някого

наплатувам глоба (казна) од
некого
глобален прид. глобален
глобус м. глобус (географски)
глобйвам н. глобува
глог м. (Мехр11иѕ охЈсапЉа)
глог; С7 от трън, та на
од трн на глог

ГЛОЖДЯ

глождя н. бот. глода
глума ж. шега, подбив
глупав прид. глуп, глупав —
не бъди ~ не биди глуп
глупавичък
прид. приглуп,
глупав >— глупавичко дете

приглупо дете
глупаво прид. глупо, глупаво
глупйк м. глупак, глупец
глуповат прид. приглуп
глупост ж. глупост — стига
с тези глупости доста со тие

глупости
глутница ж. глутница — ~
вълци глутница волци
глух,-а,-о прид. глув,-а,-о —
напълно •—■ сосема глув —
глухо място глуво место; СЈ
глуха линия глува линија
глухар м. зоол. (Теггао иго§аИѕ)

тетреб
глухарче ср. бот. (Тагахасшп

ойклпаю) глуварче
глухоням прид. глувонем
глушина ж. бот. (УЈсЈа) глу­

шина
глъбина ж. поет, длабтша
глътвам и. в. гълтам
глътка ж. голтка
гл ъч л/. гл ъчка ж. џагор, вре-

ва
гмурвам се н. повр. се нурка
гмурец м. зоол. (РосНсерѕ сгѓ-

ѕисцѕ) нурец
гмуркам се в. повр. в. гмурвам
се
гневен прид. гневен, лут
гневлйв прид. гневлив
гневя и. гневи || — се повр. се

лути, се гневи
гнездо ср. гнездо; фиг. кар­
течно ~ митралеско гнездо
— семейно ■—■ семејно гнездо
гнездовиден прид. гнездест
6*

83

говедар

гнездя се в. повр. се наместува,

се средува, се гнезди
гнет м. гнет, терор, притисок,

ропство
в. угнетува поробува,
држи во ропство — буржо­

гнетя

азията гнети народните
маси буржоазијата ги угне­

тува народните маси
гнида ж. гнида
гнил прид. гнил — фиг. гнило
общество гнило општество;
С7 гнили круши гнили круши
гнилост ж. гнилост
гния в. гние — —'В затвора

гнијам во затвор
гн6ен,-ойна,-ойно прид. гноен,

-јна,-јно
гноене ср. мед. гноеше
гной м. гној
гнойница ж. вар. гнојница
гнома ж. гнома, мудра изрека,

сентенција
гномйк м. гномичар
гносеология ж. филоз. гносе-

ологија
гностицйзъм м. филоз. гности-

цизам
гноя в. гнои
гноясвам в. гноясам с. е.
гноя
гнусен прид. гнасен,
гаден,

одвратен; фиг. подмолен, нечесен, грозен
гнусота ж. гнасотија, гадотија
гнуся се в. повр. се гнаси, се
гади
гняв м. гнев, лутина, бес —
той е извън себе си от —•

тој е вон себе од бес
го зам. (краток облик ва акузативот од той) — видях
вчера го видов вчера —
обичам ■— го сакам - н?
~ закачай не задевај го
говедар м. говедар

говедо

говедо ср. говедо; фиг. глуп

човек
говедовъд м. стручњак по го-

ведарство

говедовъдство ср. говедарство
■говежди,-да,-до прид. говедски
— говеждо месо говедско
месо — ~ пазар добиточен

пазар
говор м. говор
говорен прид. говорен
говорим прид. говорен — ~
език говорен јазик
говорител м. 1) спикер, читач;
2) официјален претставник за
печат
• говоря и. говори — ~ бавно
говорам полека — ~ откро­
вено говорам искрено (отво­
рено) — говори ли с него?
зборуваше ли со него — те
не си говорят тие не зборуваат (скарани се) — говори
- се, че ... се зборува дека . . .
— за него се говори и той
пристига
ние за волкот,

а волкот на врата (нар. п.)
годбж м. свршувачка
годежйр м. годежйрка

ж.
нар. стројник, стројница
годен,-на,-но прид. способен,
годен — той не е ~ за нищо
тој за ништо не е способен
годбн прид. свршен (според
годявам) — годена девойка

свршена девојка
годеник м. годеница ж. свршеник, свршеница
годенйшкн прид. свршенички
година ж. година — високосна
.—.високосна година — учебна
~ учебна година — Нова
година Нова година — от ~
на ~ од година на година —
за много години! за многу

84

голобрад

години! — детски години
детски години — до — в
година — усилни години
тешки години — в цве­
тущите години на жи­
вота во најубавите години
на животот — през цялата

~ во текот па делата година
годинясвам и. разг. годинува
годишен прид.
годишен —
годишно събрание годишно

собрание
годишно време годишно време
годишник м. годишник — ~
на Софийския университет

годишник на Софискиот универзитет
годишно прил. годишно
годност ж. исправност; спо­
собност, важност; надлежност
годявам и. годя с. свршува,
сврши || — се повр. се сврши
гозба ж. в. гостба
гол прид. гол — ~ като пушка
гол како пиштол — фиг.
с голи ръце со голи раце —
гола истина гола вистина
гол м. сп. (ми. голове) гол —
вкараха ни пет гола ни
дадоа пет гола
големец м. разг. големец
големея се н. повр. се голе­
мее, се прави важен, се крева на големо
големинй ж. големина — пор­
трет в естествена
портрет
’ во природна големина
големичък прид. дем., големок,
не толку голем
големство ср. големство, гран­
домания
голея н. осиромашува; голее
голина ж. голина — зале­
сяване на голините пошумување на голините
голобрйд прид. голобрад

85

голов

голов прид. сп — голова линия
гол-линија — голова раз­
лика гол-разлика, гол-дифе-

ренција
гологлав прид. гологлав
голословен прид. неубедлив,

неприфатлив, необразложен
голота ж. голота, голотија
голотйя ж. 1) в. голотй; 2)

голотија,

сиромаштија

голтйк м. разг. ирон. голтак,

голтар
голям прид. {ми. големи) голем,
огромен, крупен — голяма
горещина голема горештина
— големи приятели големи
пријатели — голяма бър­
зина голема брзина —.—■ ху­
дожник голем уметник; СЈ
чудо голямо! чудо големо!
— голяма клечка голема

клечка
гонг м. (ми. гонгове)гонг
гонен прид. прогонет, гонет
гонбние ср. лит. гонење, про-

гонување
гоненица ж. брканица (детска

игра), гоненица
гонитба ж. потера
гоня и. гони; тера
горй ж. гора, шума — игло­
листна
четинарска (иглолисна) гора — девствена ~
негибната гора; г? Черна
гора Црна Гора
горд прид. горд
горделйв прид. горделив, над-

мен
гордея се н. повр. се гордее
гордост ж. гордост
горе прил. горе — там ~ таму
горе — заповед от ~ наредба
(заповед) од горе — ~ ръце­
те ! горе рацете!.
гореизложен прид. гореизло­

жен

горчив
горен,-на,-но прид. горен, горниот — горното течение на
Дунава горниот тек на Дунав
— горни класове горни (ви-

ши) класови
горбне ср. гореше
горепом^нат прид. гореспоменат
горест ж. страдаше, горчина
горестен прид. огорчен, тажен
горбщ прид. жежок, врел, топол, горешт — гореща въл­
на топол бран — гореща вода
врела (горешта) вода — ~ по­
яс геогр. топол, врел појас,
фиг. гореща любов жешка
(горешта) љубов; О желязо­
то се кове, дорде е го­
рещо (нар. й.) железото се

кова додека е жешко
горещинй ж. горештина —
днес е непоносима горе­
щина денеска е несносна го­

рештина
горещя се н. повр. се згоре-

штува, се горешти (говори
распалено)
горйвен прид. горивен
горйво ср. гориво, огрев
горйст прид. шумовит
горйчка, горйца ж. шумичка,
горичка
горкйна ж. нар.' бедница, несреќница
горкйят прид. беден, кутар
горко прид. горко, жално,
тешко (обично со датив) ~
му
тешко нему — ~ ми
тешко мене
гороломен прид. гороломен
горски прид. горски, шумски
— ■—' стражар шумар, чувар
на шума
горун м. бот. (Оиегсиѕ ѕеѕѕПИога) горун
горчйв прид. горчлив — ~
вкус горчлив вкус — гор-

86

горчивка
кафе горчливо кафе
— фиг. горчива участ горчлива судбина
горчивка ж. пелинец (вид ракија)
горчица ж. сенф
горък прид. в. горчив
горя н. гори — къщата гори
куката гори — ~ от желание
горам од желба
горя и. гори — ние горим
дърва и въглища ние гориме дрва и јаглен
горящ прид. запален — го­
рящи села села во Пламен
господ м. господ — да те
убие .—■ ! господ да те отепа!;
а един ~ това знае тоа
само господ го знае — да хап­
нем каквото^дал да каснеме
што дал господ — чул те
господ
господ те чул,
твоја уста божји уши
господар м. господарка ж.
господар, господарка
господин м. (ми. господа)
господин — господа, заседа­
нието е открито! господа,
заседанието е отворено! —

' чиво

уважаеми

господине

по-

читуван господине
госпожа ж. госпоѓа — ува­
жаема госпожо почитувана
госпоѓо — госпожи и госспода госпоѓи и господа
госпожица ж. госпоѓица
гост, гостенин м. гостин ■—
ще му бъда ~ ќе му бидам
гостин — Отивам на гости
одам на гости — елате ни на
гости довечера дој дете ни
вечер нагости
гостба ж. гозба
гостен прид. гостински — гост­
на стая гостинска соба

готов

гостенин м. в. гост
гостилница ж. гостилница
гостилничар м. гостилттчАрка ж. гостилничар, гостилни-

чарка, угостител
гостилничарство ср. угостител-

ство
гостолюбив прид. гостољубив
— гостолюбиви домакини

ѓостољубиви домаќини
гостоприемен прид. гостопри­

емен
гостоприемство ср. гостопримство —
злоупотребявам
с нечие ~ злоупотребувам

, гостопримство на некого
гостувам и. гостува
готварница ж. в. кухня
готварски прид. готварски —
готварска сол кујнска сол
— готварска печка готвар­

ска печка, шпорет
готварство ср. готварство
готвач м. готвач — главен ~

главен готвач
ср. готвено (готвено
јадење)
готвя и. 1) готви — готвя
яхния с картофи готвам јавнија со компири; 2) подготвува,
подготви — готвя уроците
си ги подготвувам лекциите
— ~ изпитите си подготву­
вам испити; || — се йовр.
се подготвува, се подготви
— ~ се за път се подготву­
вам за пат
готика ж.\ готика
готически прид. готски —
стил в архитектурата готски
стил во архитектурата
готов прид. готов, подготвен,
зрел — съм да тръгна го­
тов сум да појдам — готови
дрехи готови алишта; п го­
готвено

готован

87

граждански

тови пари. готовина, готови

градинар м. градинйрка ж.

пари

градинар, градинарка, бавчанџија,-џика
градинарски прид. градинарски
— градинарска супа супа
од зеленчук
градинарство ср. градинарство
градинка ж: дем. градинка
градински прид. градински —
—градинско цвете градинско
цвеќе — градинска теме­
нуга градинска темјанушќа
градобитен прид. градобитен
градоначалник м. градоначал­
ник
градоустройствен прид. урба­
нистични — ' план урба­
нистични плаи
градски прид. градски — ~
народен съвет градски наро­
ден одбор — градско насе­
ление градско население
градуирам и. с. градира
грйдус м. градус, степен —
ъгъл от 45 градуса агол од
45 степени — пет градуса
под нулата пет степени под
нулата
'
градушка ж. град (ѕ. град)
градя и. 1) гради, ѕида —
къща ѕидам куќа; 2) за
градува; 3) фиг. гради, из­
, градува — градим социали­
зъм изградуваме социјали-

готован м. разг. готован, мрза
готовност ж. готовност, добра

волја
гощавам н. гости, гоштава
гощавка ж. гоштавка, гозба
гои и. гои |ј — се йовр. се гои
грабвам н. грабна с. граба,

грабне
грабеж м. грабеж
грабйтелски прид. грабачки
грабител м. грабач, плачкаш
граблив прид. граблив — гра­
бливи птици грабливи птици
грабя н. пљачка, граба, краде
гравирам и. гравира
гравьор м. гравер
граваора ж. гравура
град м. 1) град — живея в
града живеам в град —
— отивам в града одам в
град — излизам вън от
града излегувам надвор од
градот — столичен ~ главен
град; 2) град — бие ~ врне
(паѓа) град — ударите се си­
пеха като град ударите па-

ѓаа како град
градация ж. лит. грддацпја
градбж м. градеж
градец м. дем. гратче
градивен прид. 1) творечки,
конструктивен — градивна
критика конструктивна кри­

тика; 2) градежен
градиво ср. 1) материјал; граѓа
(за научна работа, уметн. де­
ло и сл.)
градина ж. градина —■ овощна
~ овоштарник — зелен­
чукова ~ градина — зоологи­
ческа | ботаническа ■—■ зоолошка | ботаничка градина —
градска ~ градски парк —
детска ~ детска градинка

зам;

въздушни кули

ѕидам кули во воздух
гражданин м. (мн. грйждани)
граѓанин, жител; државјанин
— почетен
почесен граѓанин — български ~ бугарски државјанин
гражданка ж.(мн. гражданки)
граѓанка; државЈанка
граждански прид. граѓански
— граждански права граѓапски права — гражданска

гражданство

88

война граѓанска војна —
гражданско дело 'граѓанско
дело — граждански дрехи

градска облека
гражданство ср. I) државјанство — българско ~ бу-

гарско државјанство; 2) граѓанство; а право на ~
право на граѓанство
грйкам, граквам н. гракна
с. грака, грачи, гракне
грам м. (ми. грамове) грам
грамйда ж. грамада
грамйден прид. огромен
грамАж м. тежина, количина,
мера
граматик м. граматичар, гра• матик
■
граматика ж. граматика —
~

на

българския

език

граматика на бугарскиот јазик
— сравнителна | истори­
ческа ~ споредбено | исто-

риска граматика
граматикар м. (божемен) гра­
матичар
•
граматически, граматичен
прид. граматични — прави
граматични грешки прави

граматични грешки
грамота (доку­
мент)
грамбтен прид. писмен, гра­
мотен
грамотност ж. писменост
грамофон м. грамофон — раз­
вален ~ расипан грамофон
грамофонен прид. грамофонски
— грамофонна плоча грамофонска плоча
гранйта ж. вој. граната
грънатохвъргАч м. вој. бомбаш; минофрлач
гранатохвърг&чка
ж.
вој.
минофрлачка
грандиозен прид. грандиозен
грамота ж.

графа
грандомания ж. грандоманија,

мегаломани) а
гранив прид. запален, расипан—
гранива сланина запалена

(расипана) сланина
гранит м. гранит, карпа —
С нокти дълбахме скалите,
в гранита тунели пробихме

(Вапцаров ) со нокти карпи
длабевме, низ карпи тунели
правевме
гранитен прид. гранитен; фиг.
цврст, неснршлив
грйница ж. 1) граница — дър­
жавна ~ државна граница;
2) рамка, граница — в гра­
ниците на законното во
границите на законските пре­
писи — това надхвърля
всяка ~ тоа минува секоја
граница
гранича н. се граничи — на
запад България граничи
с Югославия на запад Буга-

рија се граничи со Југославија
граничйр м. граничар
граничарски прид. граничарски
граничен прид. граничен, по­
граничен — ~ пост гранична

караула

и. гранясам с.
се запалува, се расипува
гранулома ж. мед. гранулом
грапа ж. брана (зем. справа)
грапав прид. рапав, нерамен,
груб
грапавинй ж. рапавост
гратис 1) м. бесплатна карта;
2) прил. бесплатно ■— полу. чавам списанието —' бес­
платно го добивам списанието
граф м. (ми. грйфове) гроф
графй ж. рубрика — попъл­
нете всички графи пополнетс ги сите рубрики
гранясвам

график

м. 1) графикон; 2)
возен ред, тарифа
график м. графичар (уметник);
графични работник
графически прид. графични —
~ работник графични ра­
ботник
графика ж. 1) графика (вид
сликарство); 2) печатарство
графиня ж. грофица
графски прид. грофовски
грах м. бот. (Рѓѕипг ѕаиуит)
грашок
грациозен прид. грациозен .
грйча и. грачи, грака
гребй н. 1) вади, прие (вода);
2) весла; 3) чисти со лопата
грабен прид. веслачки —
спорт веслачки спорт —
гребни състезания веслачки
натпревари
гребен м. 1) ченгел; 2) гребен;
3) венец (планински), срт
греббц м. веслач — той е
добър ~ тој е добар веслач
гребло ср. 1) весло; 2) гребло
гредй ж. греда — желязна
железна греда
грейвам н. грейна с. грејнува,
грејне, подгрева, подгрее
грейка ж. 1) топлина; 2) грејач;
термофор
греховен прид. грешен, гревовен
грехота ж. разг. гревота
греша н. греши, прави грешки
(или гревови)
грбшен прид. 1) грешен; 2)
погрешен, неточен
грбшка ж. 1) грешка—право­
писна
—правописна греш­
ка — ~ на езика јазична
грешка (лапсус) — печатни
грешки печатни грешки; 2)
грешка, вина
грбшник м. грешница ж.
грешник, грешница
график

89

гроб

грбя и. 1) грее, загрева, испушта

топлина; 2) грее, зрачи свет­
лина; || — се повр. се грее
— — се на слънце се греам
на сонце; а това не ме грее
од тоа немам фајде
грива ж. грива — конска ■—
конска грива
гривна ж. гривна — скъпоце­
нна — скапоцена гривна
грижа м. грижа, вознемиреност, неспокојство — имам
грижи имам грижи — аз
ще взема грижата за това

ја преземам грижата за тоа
— не бери ~ не грижи се
— имай грижата погрижи
се
грижа се н. повр. се грижи
— ~ се за децата се грижам
за децата — не се грижете
не грижете се
грйжен прид. арх. грижен —
грижна майка грижна мајка
грижовен прид. загрижен, за­
мислен
гризй н. гризна с. гризе, гризне; СЈ гризе ме съвестта ме
гризе совеста
гризйч м. зоол. глодач
грим м. грим
гримйса ж. гримаса — правя
гримаси правам гримаси
гримаснича н. прави гримаси
гримирам н. гримира; || — се
. повр. се гримира
грип м. грип — той е болен
от ■—■ то) е болен од грип
грипбзен прид. грипозен —
грипозно

заболяване гри-

позно заболуваьье
грис м. гриз
гроб м. гроб с до —' до гроб
—с един крак в гроба со една
нога в гроб — който копае
другиму —, сам пада в него-

гробар

(нар. п.') кој на друг гроб
копа, сам во него паѓа
гробар м. гробар
гробен прид. гробен, надгробен
—
камък надгробен ка­
мен — гробна тишина
гробна тишина
гробище ср. в. гробища
гробница ж. гробница
грозд м. (мн. гроздове) грозд
грозде ср. грозје — десертно
десертно грозје — сухо
суво грозје — бяло грозде
бело грозје — гроздето е
вкусно грозјето е вкусно —
зърно ~ зрно грозје; а
гроздето е кисело грозјето
е кисело
гроздобер м. гроздобер, грозјебрање
троздоберач м. гроздобера­
чка ж. гроздоберец, гроздоберка
гроздов прид. гроздов — ~
сок гроздов сок — гроздова
ракия гроздова ракија, комовица
■грозен прид. грозен, грд — ~
като дявола грд како ѓавол
грознея н. грди, грознее, огрдува
грозота ж. грозота, грдост
грбмък прид. громок, громогласен
гротбскен прид. гротескен
грохвам и. грохна с. гровнува,
гровне
грохнал прид. гровиат
грбхот трескот, татнеж
грош м. грош; /27 ~ не давам
за него не давам ни грош
за него
груб прид. I) груб — груби
ръце груби раце — груба
изработка груба изработка;

90

гръм

2) невнимателен, груб — гру­
би маниери груби манири
— в груби черти во груби
црти
грубиян м. грубијан
грубиянство ср. грубијанство
грубоват прид. люшне груб
грубост ж. грубост
груид, грунт ,и. основа, грунд,

основна боја
група ж. група — кръвна —

крвна група
групирам и. групира; || — се

повр. се групира
групировка ж. рус. 1) групи­

раше; 2) група, фракција
групов прид. трупен — ~
ръководител раководптел на

група
гръб м. (гръба, гръбът, ми.
гръбове) грб — нося чувал
на гърба си носам вреќа на
грбот; /77 обръщам някому
~ завртувам грб некому да
ти видя гърба! да ти го
видам грбот!. — сърби го
гърбът го јаде грбот
гръбнак м. )) ’рбет — без

~ фиг. без ’рбет 2) фиг.
столб, главна потпора
гръбначен прид. 1) ’рбетен —
мозък ’рбетен мозок; 2)
што има ’р5ет — гръбначни
животни зоол. ’р5етници
гръд ж. 1) града; .2) цицка
гръден прид. граден — ~ кош
граден кош — гръдна кост
градна коска
гръдобблен прид. градоболен,
туберкулозен
грък м. (мн. гърци) Грк, мн.
Грци
’
гръклян м. грклан
гръм ат. гриеж; пукаше; гром;
С7 ~ от ясното небе; гром
од ведро пебо

гр ъмвам
гр ъмвам и. в. гърмя
гръмнат прид. удрен од гром;

фиг. вчудовиден, скаменет,
изненаден
'
гръмоотвод м. громобран
гръмотевица ж. грмеж, грмотевица
гръмотевичен прид. грмежлив
гръмък прид. громок, силен,
моќен
гръмотрън м. бдт. (Опотѕ
ѕршоѕа) грмотрн
грънчйр м. грнчар
грънчарски прид. грячарски
— грънчарски изделия грнчарски произведи — грън­
чарско коло грнчарско тркало
гр ъцки прид. грчки — ~ език
грчки јазик -— гръцка лите­
ратура грчка литература —
гръцки градове грчки градови
грях м. (греха, грехът, ми.
грехове) грев; грешка, вина
губене ср. губеше — ~ на
време губеше време
губер м. килим, губер
губя н. губи — не ~ нищо от
това не губам ништо од тоа;
|| — се повр. се губи — къде
се губиш? каде се губиш?
гувернантка ж. гувернанта
гугутка ж. зоол. (ТигСиг пѕогшѕ) гугутка
гузен прид. крив, виновен, вознемирен, несигурен о ~ негонен бяга виновиикот бега
и кога не го бркаат
гукам н. гука .
гуляй м.
пијанка, веселба
гуляйджйя ж. оној што пие
и се весели
гуляя н. пие и се весели, лумпува, пијанствува

91

гъдел

гума ж. гума — автомобилна
~ автомобилска гума — въ­
трешна ~ внатрешна гума
— спука ми се гумата ми

пукна гумата
г^мен прид. гумен — гумени
ботуши гумени чизми
гуменки ми. разг. патики
гумирам н. гумира
г^мно ср. гумно
гуня ж. гуша
гурббт м. печалба, гурбет
гурбетчия м. печалбар, гур-

бетчија
гургулйца ж. зоол. (СоютЪа-

шгеиг), грлица, гургулица
гурќл м. гурелка, гурел
гусла ж. гусла
гуслар м. гусла р
гуша ж. гуша, врат
гущер м. зоол. гуштер
г ъба ж. 1) печурка, габа — нови
къщи растат като гъби

нови куќи никнуваат како
печурки; 2) (броила) сунѓер
гъбар м. габар, собирач (про­
давач) на печурки
г ъбен прид. што е од печурки —‘
гъбена чорба
чорба од
печурки
.
гъбест прид. сунѓерест
гъбички мн. печурчиша
гъбясвам н. гъбясам с. мувлосува, мувлоса
гъвкав прид. еластичен, под­
вижен — гъвкава дипло­
мация еластична дипломати) а
гъвкавост ж. еластичност
г ъгна и. ганголи, зборува низ нос
гъгнйв прид. ганголпв, што збо­
рува низ нос
гъгрйца ж. зоол. (Са!апбга
^гапагја) житна бубачка
гъдел м. скокот; фиг. слабо
место

гъделичкам
гъделичкам и. скокотка — ~
по петите скокоткам по петици
гъдулар м: гадулар, свирач —
~ къща не храни {нар. й.)

свирач куќа не храни
гъдулка ж. гадулка
гъжва ж. гужва; чалма
гък изв. ни
ни збор
г ълтам н. гл ътна с. голта, голтне — фиг. моторът гълта
много бензин моторот голта
многу бензин; С7 глътнал си
езика си го голтнал јазикот
гълча н. нар. кара (некого),

навредува
гълъб м. гулаб — пощенски
~ поштенски гулаб
гълъбйр м. гулабар
гълъбарник м. гулабарник
гълъбица ж. гулабица
гълъбов прид. гулабов ■—гъл­
ъбово яйце јајце од гулаб
гъмжа и. врие — заливът
гъмжи от лодки заливот
врие од чунови
гъмжило ср. рој, мравјалник
(човечни)
.
гънка ж. набор, фалта; бразда
(во мозокот)
гъна и. в. сгъвам
гърбав прид. грбав, згрбавен,
подгрбавен — ~ стърец
грбав старец
гърбйна ж. разг. грб
гърбица ж. грпка
гърбя се н. повр. се грбави;
обрнува грб
гърдест прид. градест
гърди мн. гради — излъчвам
~ ги испрчува градите —
болят го гърдите го болат
градите

92

Г1ОЛОВ
гъркиня ж. Гркинка
гърлен прид. грлен
гърло ср. 1) грло, гуша —
възпъление на гърлото вос-

паление на грлото 2) душник;
3) грло (на шише и сл.); О
дера си гърлото си го кинам
грлото
гърмеж м. 1) грмеж, пукот;
експлозија; 2) татнеж
гърмя н. гр ъмна с. грми,
грмне, пука, пукне — гръм­
нах няколко пъти с писто­
лета грмнав (пукнав) некол-

купати со пиштолот
грмежлив, пукотлив
гърн^ ср. грне; нокшир
гърч м. грч
гърча се н. повр. се, грчи слаб,
сув
г ърчав прид. дијал. грчав, слаб,
сув
гърчея се н. г'ювр. се грчи
(се погрчува)
гъсеница, ж. 1) гасеница; 2)
тех. гасеница на трактор,
на тенк и сл.
гъска ж. гуска; фиг. глупа
жена, гуска
гъсбк м. гусак
гъст прид. густ, чест, •— гъста
гора густа гора — гъста ко­
са густа коса — гъста мъг­
ла густа магла
гъсто прил. густо
гъстота ж. густина
гъши прид. гускин — гъше
перо гускино перо
гьол м. тур. ѓол, бара, кал
гьон м. ѓон
гювеч м. ѓувеч; тава
гюлов прид. нар. розов —
гюлово масло розово масло

гърмящ прид.

93

да1

дайре

д
да1 частица да (во позитивен
одговор) — Съгласен ли си?
— Да Дали се согласуваш? Да
— Ходи ли на театър сно­
щи? — ходих Беше ли сно-

шти в театар? Да, бев
да2 частица (во незав. реченици

служи за искажување желба,
повик, забрана, наредба, незадоволство, восхит) да, нека —
~ работим! да работиме! —
да живее българският на­
род! да живее бугарскиот на­
род! крепне дружбата ме­
жду нашите народи! нека

јакне пријателството меѓу на­
шите народи! — ■—■ влезе нека
влезе
да3 сврз. 1) (означува цел) да —
— по-добре
вървя подобро
е да си одаи — трябва ~ го­
воря с него треба да зборувам
со него — мога ли ~ изляза ?
Дали можам да излезам?; 2) да,
ако (означува услов) — ~ бях
в София, ЩЯХ
видя новия
паметник да бев во Софија,

ќе го видев новиот споменик;
— 3) (во состав на сложени
сврзници) — макар .— иако
— дори ~ дури и да — вме­
сто > наместо да — преди ~
пред да
даалии ми. ист. дахии
даалийски прид. дахиски
дйвам и. дам с. дава, даде —
дай ми писмото! дај ми го
писмото! — дайте ни нещо
за ядене дајте ни нешто за да­
деше — ~ ти срок до утре
ти давам рок до утре — ~
съгласието си давам соглас-

ност — ~ думата на другаря
Н. му давам збор на другарот
Н. — ~ пари на заем давам
пари назаем — ~ дъщеря си
ја давам ќерка ми (некому) —
дават Хамлет го даваат Хам­
лет (в театар); а - клетва
давам клетва — ~ душа за
нещо давам душа за нешто —
~ под съд го давам на суд,
тужам (некого) — пет пари не
~ не давам пет пари — мира
ми не дава не ми дава мир —
дайте да се разберем! ајде
да се разбереме; || — се повр.
се дава, се предава — не дам
се не се давам
даване ср. даваше; С7 вземане

— ~ земање-давање
давност ж. застареност — иск,
погасен по
поништено ба­

раше поради застареност
давя н. дави, задушува, фиг.
: убива; ]| — се повр. се дави;
/37 давещият се и за сламка
се хваща давеникот се фаќа

за сламка
даден прид. даден, конкретен,
определен — в дадения слу­
чай во дадениот случај; С7 да­
дено! дадено! во ред! важи!
дажба ж. дажба
дажбен прид. дажбен, што се
однесува на дажба — ~ ре­
жим дажбен режим
даже частица дури — ~ и де­
цата си не познава дури и

децата не си ги познава —
това правят ~ и най-мъдри­
те тоа го пра ват дури и на] па­

метните
дайрб ср. дајре

дактил

94

даракчийница

дактил м. дактил
дактилоскопичен прид. дакти-

дамгосвам н. дамгосам с. дам-

, лоскопски
далавера ж. разг. далавера
далавбраджия м. разг. далаверџија
_
далак м. анаш. далак, сплина,
слезина
далеко прил. в. далбч(е)
далекобоен прид. далекометен

дамоклев прид. — ~ меч Да­

— далекобойна артилерия

дан ж. арх. долг, данок — пла­
щам ~ плаќам данок за своите

далекометна артилерија
далекоглед1 м. телескоп, дурбин
далекоглед2 прид. далновиден
далекоизточен прид. далечно-

1
далекопровод м. далновод —
петролен
нафтовод
далбч(е) прил. далеку
далечен прид. далечен — далеч­
ни страни далечни земји —
далечно минало далечно ми­
нато — ~ път далечен пат
далечинй ж. далечина, оддалеченост
дали частица, сврз. дали — дали
да му кажа? дали да му кажам? — искам да видя ~
майка ми е там сакам да видам дали е мајка ми таму
далматинец м. далматйнка ж.
далматинец, далматйнка
далновиден прид. далековиден
далтонйзъм м. далтонизам (не­
- разликување бои)
дама ж. 1) дама, господа; 2) да­
ма (карта)
дамаджана ж. дамацана, балон
(за вино и сл.)
дамазлък м. тур. дамазлак
дамаскйн м. дамаскин (вид црковна литература)
дамаскинар м. автор (или препишувач) на дамаскин
дймга ж. нар. дамка, белег
источен

косува, дамкоса
моклев меч
дамски прид. дамски, женски,
намепет на жени — ~ чорапи
| ботуши женски чорапи |
чизми — дамска чанта жен­
ска чанта — ~ обувки женски

чевли

грешки
дангалак м. тур. разг. данга­

лак, приглуп човек, ќутук
данни ми. податоци, факти, докази — статистически ~ ста­

тистични податоци
частица, да се надеваме дека — ~ се видим пак
да се надеваме дека пак ќе
се видиме —
успееш да
се надеваме дека ќе успееш
дйнсинг м дансиш’
дантбла ж. тантела
данък м. данок — пряк —■ непосреден данок — косвен —■
посреден данок — • върху
оборота данок на промет —
облагане с ~ оданочуватье
— освободен от ~ ослободен
од данок
данъкоплатец м. даночен обврзник
данъчен прид. даночен — да­
нъчно управление даночна
управа — данъчна система
даночен систем
дар м. (мн. дйрове) 1) дар; 2) подарок (свадбен); 3) надареност, талент
дара ж. дара
дарак м. машина (или алат)
за влачеше; гребни
даракчййница ж. влачарница

дано

дарба

95

дарба ж. дарба, талент, способ­
ност — ораторска ~ оратор­

ска дарба
дарвинйзъм м. дарвинизам
дарение ср. подарок; прилог

(доброволен)
дарител м. дарител, даруван
даровит прид. даровит, талентиран, надарен
даром прил. бссплатно
дарувам н. в. дарявам .
дарявам и. даря с. дарува, подарува, подари
даскал м. даскалица ж. нар.
даскал, даскалица; учител,
учителка
'
даскалски прид. арх. даскал ски,
учителски
даскалиќк м. нар. даскалак,
учителска служба
дата ж. дату.м — бележити да­
ти важни датуми — слагам
~ на писмо датирам писмо,
ставам датум на писмо
дателен прид. дателен падеж
датив
датирам н. датира
датски прид. дански — ~ език
дамски јазик
датчанин м. дбтчанка ж. Данец, Данка
дафина ж. нар. (в. лавър) Да­
фина
дафинов прид. дафонов — да­
финови листа дафинови лисја
два м. две ж. два, две ср. бр. —
~ пъти двапати — две се­
стри две сестри — имам две
деца имам две деца —
чо­
века и две жени двајца мажи
и две жени; о свързвам два­
та края врзувам крај со крај —
думата ми па две не става

беса бес —
зная две и двесте знам и вака
и така (знам п скромно и богато)

одржувам збор;

движа
двадесет, двййсет бр. дваесет
двадесетгодишен прид. двае-

сетгодишен
двадесетгодйшнина ж. двае-

сетгодишнина

.

двадесетодневен прид. дваесет-

дневен
двадесети бр. дваесетти — два­
десетият век дваесеттиот век
дваж прил. двапати, дваж
дв&ма бр. двајца
двамйна бр. двајцамина
двДмка бр. дем. од двАма
дванадесет (разг. дванайсет)

бр. дванаесет
дванаестогодйшен {разг. дванайсетгодишен) прид. два-

наесетгодишен
дванадесети (разг. дванййсети)

бр. дванаесетти
дванадесетйна бр. дванаесетина

(1/12)

,

дванадесетопр ъстен прид. два­
надесетопръстно черво два-

наесетпалачно црево
две бр. в. два
двегодишен прид. двегодишен
— двегодишно растение две­

годишно растение
двегодйшнина ж. двегодиш-

нина
двенеделен прид. двенеделен
двенки бр. ж. ср. {дем. од две)

двечки
двбета,. двесте бр. двесте
двестегодйшен прид. двестего-

дишен
двестегодйшнина ж. двестего-

дишнина
двигател м. двигател; мотор
двигателен прид. движечки —■
двигателна сила движечка
сила — двигателно колело

движечко тркало

’

движа н. движи, става во дви­

жеше; фиг. потгикнува; || —
се повр. се движи; чекори, оди

движение

движение с. 1) движење — той
е винаги в ~ тој е секогаш
во движеше — няма мате­
рия без ~ нема материја без

движеше; 2) сообраќај —
трамвайно ~ трамвајски сосбраќај — улично ~ уличен
сообраќај; 3) напредок, про­
грес; 4) фиг. движеше — ра­
ботническо движеше работ­
ничко движеше — профсъюз­
но ■—■ синдикално движеше;
5) движеше, гест; 6) корзо, шеталиште — ще се видим на
движението ќе се видиме на
корзо
движим прид. подвижен — дви­
жими и недвижими имоти

подвижен и неподвижен имот
двбен, двойна, двоно прид. дво­
ен, двојна, двојно — двойни
прозорци двојни прозорци-двойна цена двојна цена
двоеточие ср. две точки
двойка ж. 1) двојка (цифра);
2) пар, чифт — брачна —
брачна двојка — любовна ~
љубовна двојка; 3) двојка
(карта); 4) двојка (трамвај
бр. 2); 5) двојка (оценка)
двойкаджия м. разг. двојкар
(ученик)
двойник м. двојник, дублер
двойно прил. двојно — виждам
~ гледам двојно ~ по-силен
двојно посилен
двойствен прид. 1) двојствен —
двойствено число двойна;
2) дволичен — двойствена по­
литика дволична политика
двор м. 1) двор — училищен
<•«-' училишен двор; 2) арх.
' двор, царска палата
дворец м. 1) дворец (царски,
кралски); 2) палата за опште-

96

двулйчен

ствени потреби — пионерски
~ пионерски дворец
дворцов прид. дворски — двор­
цова стража дворска стража
дворянин м. дворянка ж. дворјанин, дворјапка
дворянски прид. дворјански
двоумение ср. двоумеше, колебаше
двоумя се н. повр. се двоуми, се
колеба
двоя и. двои, дели на два дела;
|| — се повр. дијал. се двои
двояк прид. двоен, двојак — ~
изговор на дума двоен изго­
вор на збор
двуактен прид. што се состои
од два чина
двубой лл двобој
двуглав прид. двоглав
двугласен прид. двогласен — ~
звук дифтонг
двугърб прил. двогрб — двугърба камила двогрба камила
двудневен прид. дводиевен —
двудневна почивка дводневен одмор
двуезичен прид. двојазичен —
~ речник двојазичен речник
двуетажен прид. двокатен —
двуетажна сграда двокатница, кука (зграда) на два ката
двужбнец м. бигамист
двузначен прид. I) двоцифрен
— двузначно число двоцифреи број; 2) што има две значеша; двосмислен
.
двукопитен прид. двокопитен
двукрак прид. двоножен
двукрил, двукрилен прид. двокрилен—~ прозорец двокри
лен прозорец
двулампов прид. што има две
ламби (радио и сл.)
двулйчен прид. дволичен — ~
човек дволичен човек

двуяйчник

97

двулйчник м. дволичник, лице­

мер

дебелоглАвец
двуутррбен прид. двоторбарски
— двуутробни животни дво-

двумАчтов прид. што има два

јарбола (за брод)
двумесечен прид. двомесечен —
~ план двомесечен план
двуместен прид. што има две
седишта (места) — ~ автомо­
бил автомибил со две седишта
(места)
двумоторен прид. двомоторен
— ~ самолет двомоторен
авион
двубсен прид. двоосен
двуостър прид. што има две сечила (во вистинсќо и фиг.
значеше)
двуплбщник м. ав,. двокрилен
авион
двуреден прид. двореден — дву­
редно палто дворедно палто
двурог прид. дворожен
двуседмичен прид. двонеделен
— ~ вестник двонеделен весник — двуседмична подго­
товка двонеделна подготовка
двусемедблен прид. двусемеделни растения дикотиледони
двусмбнен прид. што се одвива
во две смени — двусменна
работа работа во две смени
двусмислен прид. д в осмислен —
двусмислени думи двосмислени зборови
двусрйчен прид. двосложен, составен од два слога
двустАен прид. двособен — >
■ апартмент двособен ''стан
(апартман)
.
двустранен прид. двостран, билатерален — двустранна спо­
годба билатерална спогодба
двутактен прид. двотактен —
' мотор двотактен мотор
двутомен прид. двотомен

торбари
двуфАзен прид. двофазен
двуцевка ж. двоцевка
двуцилйндров прид. што има два

цилиндра
двучлен м. мат. бином •
двучленен прид. двочлен — дву­
членно семейство двочлено

семејство
де в. где, къде
де частица, де, ајде, ајде де —
~ да видим! де да видиме!
, — стига ~! доста де! — бър­
зай ~! ајде де, побрзај де! —

(истакнување, повлекуван>е)
— тогава де, когато се вид­
яхме тогаш де, кога се видовме
дебати ми. дебата — ~ по за­
конопроекта дебата за нацр-

тот на законот
дебатйрам н. с. дебатира, води

дебата, расправа, претресува
деббл прид. 1) дебел, згоен —.
~ човек дебел човек; 2) изра-

зит, дебел — ~ край подебелиот крај — дебели устни де­
бели усни — дебели вежди
изразити вети; 3) ~ глас
низок глас, дебел глас, бас;
СЈ дебела лъжа голема лага
— дебела глава дебела глава
— дебела сянка дебела сенка
— дебела кесия длабок цеб
дебелак м. безобразник, прос­
так, невосшгтан човек
дебелАн м. дебелана ж. дебел
. човек
дебелашки прид. груб, простачки — дебелашко държание
простачко однесување
дебелинА ж. дебелина
дебеличък прид. дебеличок
дебелоглАв прид. дебелоглав
дебелоглАвец лг. дебелоглавец

7 Бугарско-македоиски речник

дебелокбж
дебелокбж прид. дебелокожен;

фиг. неосетлив, флегматичен
дебелокбжие ср.. неосетливост,
флегматичност
дебелокбр прид. дебело порест
дебелобк прид. неосетлив, безочен
дебелобчие ср. безобѕирност,
безочност, неосетливост
дебитор м. должник
дббна и. демне, стражари, бдее,
чека во заседа — котката деб­
не мишки мачката демне глувци — враговете ни дебнат
непријателите
демнат
дебнешката, деблешком прил.
демнејќи, со демнење
дббри ми. густа нечепната шума;
фиг. осамено, тивко место '
дебют М-. деби, прв настап
дебютайт м. дебитант
дебютирам и. с. дебитира, на• етапи (настапува) прв пат
девалвация ж. девалвација
дбвер м. девер
дбвет бр. девет — топ е на ~
години тој има девет години
девбта бр. мат., деветина (1/9)
— девета част деветти дел
деветгодйшен прид. деветгодишен
деветдесет бр. деведесет — деведесетте години на мина­
лото столетие деведесеттите

■ години на минатиот век
деветдесети бр. деведесетти —
деведесета страница деведе-

сеттата страница
девбти бр. деветти — девета
част деветти дел — Девети
септември Деветти септември

(национален празник на НР
Бугарија)
деветйнка ж. разг. деветина(1 / 9)
деветйца ж. деветка
деветима бр. деветмина

98

деен

деветнадесет бр. деветнаесет —
тя е на ~ години таа пма де­

ветнаесет години
деветорен прид. деветкатен
деветосептемврййски прид. де-

ветосептемвриски, што се однесува на 9. септември 1944
год.
деветстотин бр. деветстотини
девиз м. девиза, парола — на­
шия девиз е мир и социали­
зъм нашата девиза е — мир и

социјализам
девизен прид. девизен — ~ лев

девизен лев
девизи ми. девизи — чужди
девизи туѓи девизи
девица ж. девица, девојка
девйчески прид. девојчинскн,
женски — девическа гимна­
зия женска гимназија — деви­
ческа радост девојчинска ра­

дост

'

девойка ж. девојка, младинка
— младежи и девойки мла-

динци и младинки, младежи и
девојки
■
девствен прид. девствен, нечепнат; невин — девствена гора
нечепната шума — девствена
мома девствена девојка
девственост ж. девственост, невиност
дегазйция ж. дегазација
дегенерация ж. дегенерација
дегизйрам се с. н. повр. се преправа, се преоблекува
дедй ми. (р. дядо) дедовци, пре, дедовци
дедуктйвен прид. дедуктивен —
метод дедуктивен метод
дбен прид. активен, енергичен
— •—’ член на нашата орга­
низация активен член на на­
шата организација — дейно
участие активно учество

деепричастие

99

деепричйстие ср. грам, глагол-

ски прилог
деец м. {ми. дейци) активист,
деец, работник — обществен
~ општествен работник — сто
пански ~ стопанствен работ­
ник
дежурен прид. дежурен — ~ученик дежурен ученик —
дежурна аптека дежурна
аптека — — офицер дежурен
офицер
дежурене ср. дежурање, дежур­
ство
дежурство ср. дежурство —
нощно ~ ноќно дежурство
дежуря и. р&кура
дезавуирам и. с. дезавуира
дезертьор м. дезертер
дезинфекция ж. дезинфекцира
дезинфекцйопен, -онна, -онно

прид. дезипфекциски
дезорганизация ж. дезоргани­

зация а
дейно прил. активно
дейност ж. дејност, активност
— политическа ~ политичка
дејност — обществена ~ оп-

штествена дејност
действие ср. 1) дејство, целува­

ше, акция а, погон (работа) —
пускам фабрика в ~ пуштам
фабрика во погон — враждеб­
ни действия непријателски
акции — действието се раз­
вива в един град дејството се

одвива во еден град; 2) чин —
пиеса в три действия пиеса
во три чина
действителен прид. вистински,
стварен, реален, природен, ав­
тентичен — действителна
случка вистииска случка — ~
залог грам, актив
действително прил. навистина,
стварно, реално
7*

делегация
действителност ж. стварност,
реалност — отражение на
действителноста одраз на

стварноста
действувам и. дејствува, рабо­
ти, влијае — ~ самостоятел­
но дејствувал! самостојно
действуващ прид. што е на сила

(закон), што е активен во служ
ба (офицер)
декадент м. декадент
декАн м. декан
.
дбкар м. декар
декември м. декември — през
~ во декември — на 1 ~ на
први декември
декемврийски прид. декемвриски — дни декемвриски дни
деклам&тор м. декламатор, рецитатор
декламация ж. декламација, ре­
цитация а
декларативен прид. декларати­
вен
декларация ж. 1) декларация а,
пријава, изјава; 2) званична
изјава
декларирам и. с. декларира,
изјави, пријави
декласиран прид. декласиран
деколте ср. деколте
декол тиран прид. деколтиран
декор м. (е. декори) декор
декоративен прид. декоративен
декори мн. кулиси
декорирам и. с. декорира
делба ж. делба — ~ на наслед­
ство между сънаследници

делба на наследство помеѓу сонаследници
дйлва ж. ќуп — делви за тур­
шия ќупови за туршија
делегат м. делегатка ж. деле­
гат, делегатка
делегация ж. делегация а

100

делбние
делбние ср. делба, делење —
клетките се размножават
чрез ~ клетките се размножу-

ваат со делење
деликатен прид. деликатен —
деликатно положение дели­
катна положба — ~ въпрос

деликатно прашање

•

деликатес м. деликатес
деликатесен прид. деликатесен
— г-' магазин деликатесна

■

продавница

делим прид. делив ■
делимост ж. деливост
делитба ж. в. делбй
делител м. делител — общ

заеднички делител

'

делия м. тур. нар. делијадблник м. делник
дблничен прид. делничен; фиг.

секојдневен, обичен
дйло ср. 1) дело, работа — об­
ществени дела општествени
работи — животът и делото
на Ботев животот и делото на
Ботев; 2) судски процес, парница — завеждам ~ против
някого поведувам дело про­
тив некого; 3) дисциплина, на­
ука, круг на знаење — учебно
~ учебно дело — военно дело
воено дело — кооперативно
дело кооперативно дело; 4) до­
сие — лично ~ лично досие;
д на ~ на дело
делови прид. деловен, работен
— президиум работно претседателство — ~ разговори
деловни разговори — •— човек
деловен човек
деловодйтел м. деловодител,
администратор
деля н. дели — делихме радос­
ти и скърби делевме радости
и таги — ~ поравно делам на
еднакви делови; о ~ залъка

дбнем

си с някого го делам зала-’
кот со некого
демагогски прид. демагошки —
~ похвати демагошки методи
демаркацибнен, -бнна, -бнно
прид. демаркационен — демаркационна линия демар-

кациона линија
демобилизация ж. демобилиза­

ция а
демобилизиран прид. демобили­

зиран
демократизъм м. демократи-

зам
демократичен прид. демократски — ~ централизъм демо-

кратски централизам
демокрация ж. демократи) а —
буржоазна
буржоаска де­

мократи;^
демоничен йрид. демонски
демонстрант м. демонстрант
демонстративен прид. демон­

стративен
демонстрирам и. с. демонстрира
демонтирам и. с. демонтира
деморализирам и. с. деморали­

зира
ден м. (мн. дни) ден — рожден
~ роден ден — дни и нощи
дни и ноќи — цял ~ цел ден
— пазарен | работен ~ па­
зарен | работен ден — онзи ~
пред иекој ден — из ~ в
~ од ден на ден — през дните
на войната во дните на вод­
ната; О добър <^1 добар ден!
— до ~ днешен до денешеи
ден—бели пари за черни дни

(нар. п.) бели пари за црни дни
денационализйрам н. с. дена-

ционализира
денгуба ж. денгуба
денем, дбне прил. дење — де­
нем и нощем дење и ноќе

дбнк

101

десничАр

дйнк м. денк, бала
десбртен прид. десертен — де­
денонощен прид. деноноќен —
сертно грозде десертно грозје
~ труд деноноќна работа
дАсет бр. десет
денонощие ср. деноноќие
• десета ж. десетина, десетти
денонощно прил. деионоќно
дел (1/10)
денувам и. поминува ден
десетгодйшен прид. десетгодидепо ср. депо, гаража, работил­
. ден
ница (за возила)
десетгодйшнина ж. десетгодепозит м. 1) депозит; 2) резерва
дишнина
депутат м. депутат, делегат,
десети прид. десетти — ~ клас

претставник, пратеник

дера «. дере; кине фиг. плачкоеува —
овца дерам овца —
~ си дрехите си ги кинам
алиштата — дере народа го

дере народот
дера се г. повр. вика, црека
дерб ср. тур. дере; суводолина;

теснина; долина
дередже ср. тур. дереџе, тешка

состојба
дерзАние ср. рус. лит. смелост;

стремеж
дерзая и. рус. е смел, се стреми,
се држи — дерзайте, друга­
ри, ще преодолеем всички
трудности држете се, друга­

ри, ќе ги пребродиме сите тешкотии
дерматолог м. дерматолог
десант м. десант — въздушен
~ воздушен десант .
десантен прид. десантен — десатни войски десантни еди­
, ници
дАсен, дясна, дясно (л/н. десни)
прид. десен, -а, -о — дясна
страна десна страна — дясна
ръка десна рака ( и фиг.} —
десни партии десничарски
партии; полит. ~ уклон скршнување в десно
■
десбн м. дезен
десеннрам и. с. дезенира
десерт м. десерт
<

десетти клас (кај нас одговара
на II клас)
десетдневен прид. десетдневен
деседнАвка ж. период од 10 дена,
декада
десетилетие ср. деценија
десетйна бр. десетина
десетйца ж. десетка
десетичен прид. децимален —
десетична система децима­
лен систем — десетични дро­
би децимални дропки
десАтник м. арх. (воји.) десетар
десетобой м. сп. десетобој
десетклАсен прид. десеткласен,
десетгодишен — десетокласно училище десетгодишно
училиште
десетокласнпк м. десетокласнпк, ученик од десеТти клас
(кај нас одговара на II клас)
десетолАвка ж. монета од десет
лева
десеторен прид. десеткатен
десеторна ж. 1) десетка (карта);
2) десетина, група од десет луѓе
дескриптйвен прид. дескрипти­
вен, описен — дескриптивна
геометрия нацртна геометрија
деснйца ж. 1) десница, десна
рака; 2) пол. десница (во
парламент)
десничАр м. 1) десничар; 2) пол.
десничар

102

десничарски

десничарски прид. пол. десни­
чарски —■ ~ уклон десничар­

ско скршнување

.

деснофланговй прид. вој. десно-

крилен
деспбт м. ист. деспот
деспотизъм м. деспотизам, тиранија
деспотичен прид. деспотски
дестилация ж. дестилација
дестилирам н. с. дестилира
детййл м'. 1) детаљ, подробност
— впускам се в детайли се
впуштам во подробности; 2)
детаљ (од нешто), дел
детайлно прил. подробно, детаљно
детб ср. {ми. децй) дете — деца­
та се играят децата си играат
— детето плаче детето плаче
детерминйзъм м. детерминизам
детински прид. детски, детински
детинство ср. детство, детин­
ство — спомени от детин­
ството спомени од детството
детйнщина ж. детска работа
детйще ср. детиште
дйто прил. 1) кадешто, каде, што
— — го не сееш, там никне

никнува таму каде што не го
сееш; 2) зам. дијал. кој, што
— дойде пак онази, ~ те тър
сеше пак дојде онаа што те

бараше
детонйция ж. детонација
детронйция ж. детронација,

симнување од престол
дбтски прид. детски — /-'бо­
лести детски болести — дет­
ска градина детска градинка
— детска литература детска
литература — детска стая
детска соба — ~ дом детски

дом

джбмпър

детство ср. детство, детинство—
щастливо ~ среќно детство
дефект м. дефект, недостаток,

вродена мана
дефектен прид. дефектен
дефиле ср. дефиле, клисура,
теснец
дефилирам и. с. дефилира
дефинирам и. с. дефинира
дефицит м. дефицит, кусок
дефицитен прид. дефицитен —
стоки дефицитна стока
деформирам и. с. деформира
децентрализация ж. децентрализациј а
децилйтър м. децилитар
децимйл м. децимална вага
дечурлйга ми. дечишта
дехпифрйрам и. с. дешифрира
деятел м. деец, активист — кул­
турен — културен работник
— стопански
■ стопаиственик
деятелен прид. активен, енерги­
чен
_
джаз м. цез, цез-оркестар
джйзов прид. цезов — ~ орке­
стър цез оркестар
джамбазин м. цамбаз
джамйя ж. џамија
джанка ж. бот. (Ргипиѕ гпугоЬа1апа) цанка (слива)
джанков прид. цанков — джанкова ракия цанкова (сливова)
ракија
джйсам н. джйсна с. удира,
удри, турка, турне; || — се
повр. се удира, се турка
джйснат прид. удрен, налудни­
чав
джеб м. тур. в. джоб
джебчйя ж. џепчија
джезва ж. ѓезве
джемпър м. цемпер

джентълмен

джентълмен м. центлмен ■
джибри мн. комиње
джйбров прид. джиброва ра­
кия комова ракија
джйбровица ж. комовица, ко-

минарка (ракија)
джип м. цип (вид автомобил)
джоб м. цеб — външен | вът­
решен .—■ надворешен | внатрешен цеб — заден ~ заден
цеб (на панталони); <7 той е
с празни джобове тој е со
празни цебови — това не е
според джоба ми тоа не од-

говара на мојот цеб
джобен прид. цебен — ~ часов­
ник цебен цасовник —
реч­
ник цебен речник — джобно
ножче цебно ноже
джобче ср. цепче
;г:6джен м. бот. (МепСЬа ут-

бјѕ) па1 е, мента
джолан м. тур. долниот дел

од говедска нога (како месо)
джудже ср. цуце — Снежана
и седемте джуджета Снежа­

на и седумте џуџиња
джумбуш м. цумбуш
джунгла ж. цунгла
джуркам и. царха (за коприва)
дзвйска ж. ѕвиска, двегодишна

овца
диабет м. мед. шеќерна болест,

дијабетес
'
диагноза ж. дијагноза — опре­
делям ~ определувам диаг­
ноза
’
дпагностйчен, диагностйчески прид. дијагностички
диагонал м. дијагоиала
диагонйлеп прид. днјагонален
диагрйма ж. дијаграм
дпакритйчен прид. диакрити­
чен —
знак дијакритичен

знак

103

дивизион

диалект м. дијалект — западнобългарски диалекти за-

паднобугарски дијалекти
диалектен прид. дијалектен
диалектйзъм м. дијалектизам
диалектйк м. дијалектичар (во
филозофијата)
диалектика ж. днјалектика —
~ на природата дијалектика
на природата
диалектйчески прид. диалек­
тични — •— материализъм
диј алсктички материјализам
диалектолог м. дијалектолог
диалектология ж. дијалектолодиалектоложки прид. дпјалек-

толошки
диалог м. дијалог; разговор
диалогйчеи прид. дијалошки
диамант м. дијамант
диаметрален прид. дпјамстрзлен
диаметър м. дијаметгр
диапазон м. дијапазон
дийрия ж. пролив
диафрагма ж. дијафрагма
див, -а, -о прид. див, -а, -о —
дива ябълка диво јаболко
— дива лоза дива лоза
дивак м. дивйчка ж. дивјак;
фиг. оној што избегава друш-

тво
дивйн м. дицан, миндер
дивйчестно ср. дивјаштво
дивйшки прид. дивјачки; фиг.

некултурен
дйвен прид. дивен, волшебен,

многу убав
диверсйнт м. диверзант
диверсия ж. диверзија
дйвеч м. збир. дивеч
див6я и. дивее
дивидент м. фии. дивиденда
дивизион м. ЅОЈ. дивизион

дивизионен

104

дивизионен, -бнна, -бнно прид.

.што се однесува на дивизион
— ' командир командант на
дивизион
дивизия ж. дивизија — броне­
танкова
оклопно-тенковска
дивизија
дивотия ж. дивотија, простак­
. лак, заостанатост, некултурност — каква
каков простаклак!
дивя се и. повр. се чуди, се диви
дига ж. одбранбен насип, брана
дигам н. дигна с. е. вдигам,
вдигна
дибта ж. диета — пазя ~ др-

жам диета
диетичен прид. диетален — дие­
тична храна диетална храна
дизелов прид. — дизелов мотор
дизел-мотор —
локомотив

дизел-локомотива, дизелка
дизентериен прид. дизентериски
дий из в. ди
дикйня ж. дикојна, примитивно

орудие за вршење со волови
или со К0ЊИ
диктйт м. диктат фиг. притисок, принуда, ултиматум
диктйтор м. диктатор
диктатура ж. диктатура — во­
енна ~ воена диктатура — ~
на пролетариата диктатура
на пролетаријатот
диктовка ж. диктат — днес
имаме

по френски език

денес имаме диктат по француски јазик
диктувам н. с. диктира
дйкция ж. дикција — артист
с добра ~ артист со добра
дикција
дйлбер прид. непр. дилбер, убав
човек
дилбма ж. дилема

династичен
дилетант м. дилетйнтка ж. ди-

. летант, дилетантка
дилижйнс м. дилижанс
дим м. (димът) чад, дим — ~
от лулата чад од луле; а ~
да ме няма дим да ме нема
димен прид. димен, зачаден —
димна завеса димна завеса —
димно кафене зачадена ка-

феана
димитрбвец м. димитровец,

приврзаник (сомисленик) на
Георги Димитров
димитровски прид. димитроввски, што е врзан за делото и
идеите на Димитров — Дими­
тровска младеж Димитров­
ска младина
димитровче ср. бот. (АѕГег аше11иѕ) дојарнче, цвеќе слично на
хризантема
димя н. дими, чади, пуши — ци­
гарата дими цигарата (чади)
дими
димят м. вид бело цврсто грозје
и соодветно вино
димящ прид. што дими, што
чади
динамизъм м. динамизам, динамичност
динймика ж. динамика (дел од
физика); фиг. динамика (на
животот)
динамит м. динамит
динамйтен прид. динамитен, динамитски — динамитна екс­
плозия експлозија на динамит
динамйчен прид. динамичен,
енергичен, активен — дина­
мично време динамично вре­
ме
.
динймо ср. тех. динамо
дйнар м. динар
династйчен прид. династичен

династия

105

диийстия ж. династија — верен
на династията верен на ди­

настии ата '
динозАвър м. зоол. динозаурус
дйня ж,- бот. (Скги1иѕ уи1§апѕ),лубенйца; сз две дини под
една мишница не се носят

не се носат две лубеници под
една мишка
диоптър м. диоптер — очила
с три диоптра очила со три
диоптри
■
.
дипла ж. дипла, набор, фалта
диплома ж. диплом м. диплома,
писмен документ — почетна
~ јавно признание — универ­
ситетски — факултетска ди­
плома
дипломатически прид. дипломатски — '— представител
дипломатски претставник —
дипломатско тяло дипломатски кор —
отношения ди­
пломатски однбси — по — път
по дипломатски пат
дипломация ж. дипломати) а
дипломен прид. дипломски —
дипломпа работа дипломска
работа
дипломирам и. с. дава некому
диплома
дипломиран прид. дипломиран
— <■*-' инженер дипломиран
инженер; фиг. опитен, печен,
вешт — картаджия опитен
картаџија
дйпля и. дипли, превиткува;
реди (алишта и сл.) /'
дирАк м. тур. нар. дирек, столб
— телеграфен ~ телеграфски
столб
директен прид. директен, непосреден — директна връзка
. директна врека
'
директива ж. директива, упатство, инструкција

дисонантен

директор м. директор------ на
учреждение | на училище |
на завод директор на устано-

ва | училиште | фабрика
дирАкция ж. дирекција, управа
дирен прид. дијал^ заден, после­

ден
дирене ср. истрага; проучување;
бараше; следеше — съдебно

- судска истрага
диригент м. диригент, раково-

дител на хор или оркестар
диригентство ср. диригентство
— под диригенството на под

диригенството на
н. с..диригира;
фиг. диригира, дава директиви,
наредува
дирижиран прид. диригиран
дйрник м. задник
■
диря1 «. бара — ~ сметка барам
сметка
диря2 ж. трага, отисок — прес­
ни дири по снега свежи траги
по снегот — вървя по дирите >•
му одам по неговите траги
(стапки)
дисАги ми. нар. дисаги ( и дисаѓи)
дисертАция ж. дисертација
диск м. диск; сй. — хвърляне
на — фрлање диск
дискредитирам н. с. дискреди­
тира
дискретен прид. дискретен
дирижирам

дискриминационен,
-онна,
-онно прид. дискриминатор-

ски, -а, -о
дискриминАция ж. дискрими­
нации а — расова ~ расна ди­

скриминации
дискусионен,

-онна,

-онно

прид. дискусионен, -а, -о
дискусия ж. дискусија
дислокАция ж. дислокација
днсонАнтен прид. дисонантен

106

диспансер

диспансер м. диспанзер — про­
тивотуберкулозен
антиту-

беркулозен диспанзер

'

диспбчер м. диспечер .
диспут м. јавна дискусија, де­

бата
дистанция ж. дистанција
дисхармония ж. дисхармонија
дисциплина ж. 1) дисциплина
— военна —< воена дисципли­
на — трудова ~ работна дис­
циплина — съзнателна ~

свесна дисциплина; 2) научна
дисциплина, предмет — хума­
нитарни дисциплини хумани­
тарни дисциплини; 3) спортска
дисциплина
■
дисциплинарен прид. дисциплински — дисциплинарно
наказание д.и.г:,иплинска казна — дисциплинарна рота
дисциплинска чета
дисциплинирам н. с. дисципли­
нира
дисциплиниран прид. дисципли­
ниран, уреден, педантен
диференциал м. диференцирал
диференциален прид. диференцијален —
речник дифе­
ренциален речник — дифе­
ренциално смятане диферен­
циално сметање
дифтерит м. дефтбрия ж. мед.
дифтерија
дифтонг м. грам, дифтонг
дихание ср. поет, дишење
дихателен прид. дишен — ди­
хателни органи органи за дишен>е — дихателна тръба
душник
■
дишам и. дише — тежко ~
тешко дишам — . пресния
планински въздух дишам
свеж планински воздух

дневник

, длан м. дланка — вижда се ка­
то на ~ се гледа како на

дланка
длето ср. длето — дърводелско

~ дрзоделско длето
длъгнест прид. долгмансст (и
долгнавест) — дългнесто ли­
це долгмаиесто лице
длъж (надлъж) прил. вдолж —
на длъж и на шир надолж и

нашир
длъжен прид. должен — не ос­
тавам ~ не останувам должен
длъжност ж. должност, служ­
ба, положба — изборна ~ из­
борна положба — щатна длъ­
жност државна служба —
освобождавам от ~ ослобо-

дувам од должност
длъжник м. должник
длъжностен прид. службен, зтзаничен — длъжностно лице
званично (службено) лица
дневален м. во]. дежурен војник, пожарен
дневйлство ср. вој. дежурство,
пожарство
днбвен, -на, -но прид. дневен,
-на, -но — дневна светлина
дневна светлина — дневна
дажба дневна дажба — днев­
на норма дневна норма; СЈ ~
ред дневен ред — включвам
в дневния ред ставам на дне­
вен ред — дневни (дневни
пари) дневница (за службено
патувагье)
дневник м. дневник, деловоден
протокол, училишен дневник
— входящ

|

изходящ

~

канц. влезен | излезен делово­
ден протокол — училищен ~
училишен дневник — водя ~
водам дневник ■

днес
днес прил. денес (и денеска) —
' ще ходя на кино денес ќе
одаи на кино — стига за
доста е за денес — от ~ ната­
тък од денес па натаму
днйска прил. разг. в. днес
днешен прид. денешен — ~
вестник денешен весник; С7
до ден ~ до денешен ден
до пред. 1) до, крај (за блнзина)
— седни ~ мене седни до ме­
не — стоя ~ него стојам до

него; 2) до (крајиа точка) —
от понеделник
събота од
понеделник до сабота — —
край до крај — отивам до
Пловдив одам до Пловдив;
3) до, пред (за време) — ~
утре до утре — ~ войната
пред војната; 4) до, под —■
деца ~ тест години деца до
(под) шест години; 5) околу —
бяхме ~ сто души бевме око­
лу сто души; Ѓ7 що се касае
~ мене што се однесува до
мене — не ми е
ядене не
ми е до јадење — — виждане!
до гледаше! до видуваше!
доайен м. доајен
доба ж. нар. доба (главно ноќно
време) — глухо ~ глува доба
(полноќ)
добавка ж. додаток, дополнение — ~ към заплатата до­
даток на платата — семейни
добавки семејни додатоци
добйвъчен прид. дополнителен,
додатен — добавъчни възна­
граждения додатни примаша
добйвям н. добавя с. додава,
додаде
добив м. принос — високи до­
биви високи приноси
добивам1 и. добия с. добива,
добие, остварува, оствари

107

доброволец

добивам2 и. добия с. дотепува,

дотепа
добирам се и. добера се с. повр.

се добира, се добере; доаѓа до
(на) нешто — добра се до ис­
тината се добра (дојде до)
вистината ■— добра се до ви­
сока длъжност дојде на ви­
сока положба
добирам н. доббра с. доберува,
добере
добитък м. добиток — едър
рогат ~ крупен рогат добиток — отглеждам ~ одгледувам добиток
добиче ср. добиче
доблест ж. доблест, храброст —
гражданска ~ граѓанска хра­
брост
дбблестен прид. доблестен, храбар
доближавам н. доближб с. доближува, доближи; || — се
повр. се доближува, се добли­
жи
добрб прил. добро, убаво — —
казано добро (убаво) речено
— говорят ~ за него за него
добро зборуваат — днес съм
по - ~ денес сум подобро
— толкова по - ~ дотолку
подобро; СУ ~ дошъл! добре
дојде! — ~ заварил! добре
најдов! — ~ ми е добро ми е
— ---'го наредих добро го суредив
добринй ж. добрина; добро дело
добричък прид. дем. добричок
добро ср. добро, добро дело —
за доброто на всички хора

за доброто на сите луѓе
доброволен прид. доброволен —
~ труд доброволна работа —
доброволни пожертвувания

доброволни прилози
доброволец м. доброволец

доброволчески

108

доброволчески прид. доброволечки — <—< отред доброво-

лечки одред
доброволно прил. нар. добро­

волно
добродетел ж. добродетел —граждански добродетели

граѓански добродетели
добродушен прил. добродушен
добродушие ср. добродушност
доброжелател м. човек што

му го сака доброто на некого
доброкачествен прид. што има

добар квалитет; жарг. квалитетен — доброкачествена
прежда квалитетна преѓа;
мед.
тумор доброќуден ту­
мор
добронамерен прид. доброна­
мерен
добронравен прид. доброќуден
добросъвестен прид. совесен —
~ работник совесен работник
добросъседски прид. добрососедски — ~ отношения добрососедски односи
доброта ж. доброта, добрина
доброявам н. доброя с. добројува, доброи
добруджйнец м. добруджанка
ж добруџанец, добруџанка
добряк м. добар човек
добър, -а, -о прид. добар, -а, -о
— по — - подобар — най —
~ најдобар — добри прияте­
ли добри пријатели — добра
домакиня добра домаќинка —
добро момиче добро момиче
—в добро състояние во добра
состојба — добро материал­
но положение добра материјална состојба —добро бъде­
ще добра иднина — добро
утро! добро утро! — ~ ден!
добар ден 1 — ~ вечер! добро

довър шавам

вечер! — на добър час! среќен пат! добар пат!
доварявам н доваря и. доварува, довари
доведеник м. доведеник
довеждам н. доведй с. доведува, доведе — доведоха при
мене болното дете ми го доведоа болното дете
довека, довбки прил. довек(а),
доверен прид. доверлив
доверие ср. доверба — той се
ползува с доверието ми тој
ја има мојата доверба — на ~
на доверба
доверител м. доверител
доверчив прид. наивен, добро­
душен
доверявам н. доверя с. доверува, довери; || — се повр. се
доверува, се довери
довечера прил. вечер —■
оти­
ваме на кино вечер одиме на
кино
довлйчам и. довлека с. довле­
кува, довлече; || — се повр.
се довлекува, се довлече
довод м. доказ, аргумент
довоенен, -енна, ~енно прид.
предвоен — довоенни цени
предвоени цени — довоенно
производство предвоено про­
изводство
доволен прид. задоволен — той
е много доволен тој е многу
задоволен — доволна усмив­
ка задоволна насмевка
доволство ср. задоволство, благосостојба
довчера прил. до вчера
довчерашен прид. довчерашен
довършавам и. довършел с.
довршува, доврши (жито и
сл.)

дов ършавм
дов ършвам н. дов ърша с. до-

вршува, доврши, завршува,
заврши
'
догАдка ж. несигурна претпоставка
•
■
догАждам н. догАдя с. нагаѓа,
погаѓа — той догажда наме­
ренията ми тој ги нагаѓа мои­
те намери
догаря и. догоря с. догорува,
догори
догдА, догдАто, додА йрил. доДека, дури — бий желязото,
е горещо
железото се
кова дури е жешко
доглАждам н. доглАдам с. догледува, догледа, гледа (до
(до крај) (со не) недогледам
недогледа, превиде
догма ж. догма — марксизмът
не е ' марксизмот не е догма
догматйзъм м. догматизам
догматик м. догматичар
догматичен, догматически

прид. догматски
догневява ме н. безл. ме опфаќа

бес (лутина)
догнусАе ме с. безл. ми се згади

ми се згнаси
договАрям н. договоря с. (се)

договара, (се) договори
договор м. договор, спогодба,
конвенција, — мирен
мировен договор — ~ за нена­
падение договор (спогодба)
за ненапаѓање--- за взаим­
на'помощ договор (спогодба)
за заемна помош — търгов­
ски
трговски договор, тр-

говска спогодба
договорен прид. договорен
догодина прил. нар. в година,
идната година
догонвам и. догоня с. догонува,
догони, достигнува, достигне

109

донзхАрчвам

— ~ и надминавам достигнувам и надминувам
дограмА ж. тур. разг. (арх.) до­
грама, дрвенарија (за кука)
догрАждам. к. догрАдя с. доградува, догради
цодАвам н. додАм с. додава, до­
даде
:
додАтък м. додаток
додА, додАто прил. в. догдА
до дявам н. додАя с. додева,
^доДее
дбен прид. — дойна крава крава
молзница
доживотен прид. доживотен —
~ затвор доживотен затвор
доживявам н. доживАя с. доживува, доживее; а какво е
доживял! што доживеал!
дожънвам н. дожъна с. дожнива, дожние
доза ж. доза — силна ~ силна
доза — недостатъчна ■~• не­
доволна (слаба) доза
дозировка ж., дозиране ср. дозирање
дознАние ср. прав, истрага
дозрявам «. дозрАя с. дозрева,
дозрее
,
доигрАва ми се и. безл. ми се
приигрува
доизбирам н. доизберА с. доизбира, доизбере
доизвАждам н. доизвАдя с. доизваѓа, доизвади
доизгрАждам н. доизгрАдя с.
доизградува, доизгради
доизкАзвам н. доизкАжа с. доискажува, доискаже
доизпйвам н. доизпйя с. доиспива, доиспие
доизплАщам н. доизплАтя с.
доисплатува, доисплати
доизхАрчвам н. доизхАрча с.
доизарчува, доизарчи

до изхранвам

110

документация

доизхрбивам н. доизхрбня с.

докладвам н. реферира, подне-

.. доисхранува, доисхрани

'сува извештај (реферат)
докладчик м. докладчица ж.
референт, поднесувач на извештај, предаван
докога прил. до кога — докога
ще чакаме? до кога ќе чекаме?
доколко прил. докблкото доколку, колку — ~ ми е из­
вестно колку што ми е познато­

доизяснявам «. доизясня с. до-

■ објаснува, дообјасни, доизјаснува, доизјасни
доиска ми се с. безл. ми се присака
доисторически й-рид. предисториски
дойка ж. доилка
док м. док (вид памучна ткаенина); док — плаващ ~ док
што плови
доказателство ср. доказ — ве­
ществено ~ материјален до­
каз
доказвам и. докбжа с. докажува, докаже
докбрвам и. докбрам с. дотерува, дотера; доведува, дове­
де — докарай ми колата до­
тера ј ми ја колата — пиян­
ството го докара до прос­
яшка торба пијанството го

дотера до питачка торба; || —
се повр. се додетура
докато прил. до дека, дури —
той ще ме помни, ~ е жив

тој ќе ме памети дури е жив
докбчам н. докача с. досига, досигне' (со рака) — докачи ми
едно клонче! досигни ми ед­
но гранче!; || — се повр. (се)
навредува
докачение ср. арх. навреда —
казвам ти го без ~ ти го
велам без навреда
доклад м. 1) рапорт (усмен или
писмен); 2) реферат, предава­
ше, извештај — той изнесе
пред делегатите тој под­
несе реферат пред делегатите
— отчетен ~ извештај за ра­
бота

— ~ знам, вие сте роднини

доколку знам, вие сте роднина
— ~ си спомням доколку се
сеќавам
докосвам и. докосна с. допира,
допре, зафати (физични или со
зборови) — едва го докоснах
с ръка одвај го допрев со раак
— ораторът докосна много
въпроси говорникот зафати.

многу прашагьа
докрай прил. докрај, сосема
доктор м. 1) доктор (научен сте­
пен) — ~ по философия док­

тор по филозбфија; 2) доктор,
лекар; Г7 разг. конски ~ ве­
теринар
докторбт м. докторат (научен,
степен)
докторски прид. докторски; ле­
карски — докторска дисер­
тация докторска дисертација
— докторска рецепта лекар­
ска рецепта
доктрина ж. доктрина, учеше,
научна или политичка теорија
документ м. документ — исто­
рически документи историски документи
документален прил. документарен — > филм документарен филм
документация ж. докумснтација

докуп^вам

Ш

докупуъам н. докупя с. доку-

пува, докупи
докъдА прил. до каде, колку :—
~ смятате да ходите ? до

каде мислите да одите?
докъдбто прил. до каде., се до
каде што
долавям и. доловя с. фаќа,
фати; доловува, долови; сфаќа, сфати
долагам и. доложа с. поднесува (поднесе) извештај, рефсрира
долап м. тур. разг. долап (за
влишта и сл.; за печеше ка­
фе, за вадеше вода итн.)
долар м. долар — доларът е ос­
новната парична единица в
Североамериканските съе­
динени щатн доларот е основ­

на единица во Соединетите
Американски Држави
доларов прид. доларски
до ле прил. дијал. в. долу
долен прид. 1) долен, долни —
долно течение на река долпиот тек на реката — долно
бельо долни алишта; 2) фиг.
долен, подол, иизок, нечесен
— ~ човек подлец, нечесен
човек, долен човек
долАпвам и долепя с. долепува,
долепи
доливам и. долАя с. долева, до­
лее
долина ж. долина — Розовата
долина Долината на ружите
долитам и. долетя с. долетува,
долета
'
долмА ж. нар. долма (полнети
тиквички, пиперки)
долнище ср. долниште
долнозАмец м. дијал. долноземец (човек од југ)
ЈЦалнокАчествен прид. неквалий- тстсн, што има лош квалитет

доменен

долнопробен прид. 1) неквали-

тетен; 2) фиг. нечесен човек
доловйм прид. опиплив, видлив
— едва доловима усмивка
одвај видлива насмевќа — до­
ловими признаци видливи

симптоми
долу прил. долу — слизам ~
слегувам долу —
войната!
долу војната! шапки ~! ка­
пите долу! — горе горе-

долу

прид. долунаведен, долуизложен
долукАзан прид. долукажан ■
долуподписан прид. долупотпишан
.
долуспоменАт прид. долуспомнат
дом м. (ми. домове) 1) кука,
зграда, стан, дом, — жили­
щен ~ станбена зграда; 2)
дом, општествена зграда —
културен ~ културен дом —
родилен
родилен дом —
почивен ~ одморалиште
дома (обично у дома) прил. до­
ма — отивам си у дома си
одаи дома
домакин м. домакиня ж. до­
макин, домаќинка
домакинство ср. домакинство
домат м. домат, патлиџан —
червени домати црвени до­
мати
домАтен прид. доматен — ~ сос
доматен сос
'
домАшен прид. домашен — до­
машни животни домашни
животни — домашно упраж­
нение домашна задача — до­
машна прислужница домаш­
на помощничка — домашни
(лги. како им.) домашни
домАнен прид. доменна пещ
висока печка

долуизлбжен

доминантен

112

доминантен прид. доминантен
доминиращ прид. што доми­

нира
домино ср. 1) домино; 2) домино

(карневалска пелерина)
домитам н. домбта с. дометува,
домете
домовнйк м. домовнйца ж. добар стопан (домакин човек)
домогвам се н. повр. рус. се
стреми за нешто, прави усилби
домогва се с. повр. рус. постиг­
на нешто
домоначалник м. домакин (на
станбена зграда)
домопритежйтел м. сопственик на кука (зграда)
доморасъл прид. домашен, домороден; ирон. ограничен,
слаб
домостроител м. граднтел на
кука
домоуправител м. лице што ја
води книгата на станарите
домофон м. домофон
дом ъквам и. дом ъкна с. довлечува, довлече; || — се повр.
одвај се довлече
донйсям и. донеса с. 1) донесува, донесе; 2) реферира, рапортира — ~ за състоянието
на фронта реферирам за состојбата на фронтот
донесение ср. 1) службен извештај (рапорт, информација);
2) достава, поткажување, кле­
ветеше
донос м. достава; поткажување,
клеветеше
доносник м. доушник, поткажувач
ДОНОСНИК V. в. ДОНОСНИК
донякога при.к донекогаш
донякъде при.1. допекаде
дообработвам и. дообраббтя

с. дообработува, дообработи

доплйвам

дообяснявам н. дообясня с. до-

објаснува, дообјасни

,

допирам и. доперй с. доперува,

допере

.
прид. дооктомвриски, предоктомвриски
(што се однесува на времето
пред Октомвриската револуЦија)
дооценявам и. дооценя с. дооценува, доонени
допадам н. допйдна с. се допаѓа,
се допадне, одговара
допадна с. допадне (од некаде)
допйвам н. допия с. допива,
допие
допилйвам се н. допиля се с.
повр. се довлечува, се довлече
допир м. допир, контакт
допйрам и. допра с. допира,
допре — ~ челото си до сту­
деното стъкло го допирам че­
лото до студеното стакло; СЈ
допря ножът до кокала до­
пре ножот до коска
допирателен прид. допирен, тангентен — допирателна пра­
ва тангента
допйрен прид. допирен — до­
пирна точка допирна точка
дописвам н. допйша с. допишува, допише
дописка ж. дописка, информација, вест
дописник м. дописник
допйтвам се и. допйтам се с.
повр. се допрашува, се допраша; се распрашува, се распраша
допйтване ср. референдум —
общонародно
сенароден
референдум
допйша с. в. дописвам
доплавам с. доплпва; дојдс со
брод, доплови

дооктомврййски

доплАква ми се

113

доплАква ми се н. безл. ми се

дореволюционен, -Анна, -онно

плаче
доплАквам н. • доплАкна с. до-

плакнува, доплакне
доплАщам н. доплатя с. допла-

тува, Доплати

прид. предреволуционен

фиг. старомоден, застарен
допринАсям н. допринесА с.

.

дори прил. дури — помня ~ и
подробностите ги паметам
дури и подробностите — ~ да

,

доплувам с. в. доплАвам
допотопен прид. претпотопен;

ДосмешАва

дури и да
досАда ж. досада, здодевност
досАден прид. досаден, здодевен
— досадно еднообразие здо-

девна еднообразност
придонесува, придонесе
досаждам1 и. досАдя с. досадудопускам н. допусна с. допушва, досади, здодева
та, допушти, дозволува, доз- досАждам2 и. досАдя с. досадуволи — защо допускаш да
ва, досади, заврши со садеше
се подиграват с теб? зошто
досАм пред, дијал. до, сосем блидозволуваш да се подигруваат
зу — къщата мп е ~ учили­
со тебе?
щето куката ми е до самото
допустим прид. можен, вероя­
училиште
тен, допустлив
досег м. допир, контакт
допушвам н. допуша с. допу- , досегА прил. досега
шува, допуши
досегАем прид. достижен, додопушва ми се н. допуши ми
стапен
се с. безл. ми се пуши (при­
досегАшен прид. досегашен —
пуши)
при досегашното положе­
доп ълвам, доп ълням н.доп тъл­
ние на работите при досе­
пя с. дополнува, дополни; ГЈ
гашната состојба на работите
те добре се допълват тие
досАгна с. в. досягам
добро се дополнуваат
досетлйв прид. досетлив, снаоддопълзявам и. допълзя с. долив
долазува, долази (дојде со ла­ досАщам се и. досетя се с. повр.
зеше)
се досетува, се досети, се додопълнение ср. 1) дополнение,
сеќава
додаток; 2) грам, предмет,
досиА ср. досие, предмет — лич­
објект
но ~ лично досие., персонален
допълнителен прид. дополнилист
телен
доскоро прил. донеодамна, до­
допълнително прил. дополнискоро
телно — ще ви осведомим ~ доскорошен прид. скорашен,
дополнително ќе ве известиме
неодамнешен
допъплям н. допъпля с. одвај
дословен прид. дословен, буква­
стигнува (стигне)
лен
дослужвам н. дослужа с. додоработвам и. доработя с. доработува, доработи
служува, дослужи, служи до
доразвивам н. доразвия с. до­
крај
развива, доразвие; || — се повр.
досмешАва ме в. безл. смешно
сс доразвива, се доразвие
ми е, ми се присмеа
Я Бугарско-македонски речник

доспй ми се

доспи ми се с. безл. ми се приспа
досрАд прил. дополу
доста прил. доста; прилично,
мошне — ~ голям прилично

голем
достАвка ж. доставка, испорака
достАвчик м. снабдувач, доста-

вувач
доставям и. достАвя с. достава,

достави, испорачува, испорачи
достАтъчен прид. достатен (и

. достаточен)
достатъчно прил. достатно, до­

волно — ~! доста!
достигам н. достигна с. дости­

га, достигне, постига, постигне
— ~ своята цел ја постигам
мој ата цел — достигна дъл­
бока старост доживеа длабока старост
достижение ср. рус. достгање,
успех
достоверен прид. сигурен, ав­
тентичен
достоен прид. достоен; — ~ за
похвала достоен за пофалба
— достойна оценка справед­
лива оценка
достойнство ср. достойнство;
вредност — художествените
достойнства на една карти­
на уметничките вредности на

една елина
достояние ср. достојание, соп-

ственост
дострашава ме и. безл. ме фаќа

страв, ме плаши
достъп м. достап, пристап, влез,
— свободен ~ слободен влез
достъпен прид. достапен, пристапен, сфатлив — достъпни
цени достапни цени
досущ прил. сосем (и сосема) —
~ прилича на баща си со­

сема прилега на својот татко
дотАм прил. дотаму

114

дочйтам

дотйчвам и. дотичам с. дотр-

чува, дотрча
дотогАва прил. дотогаш
дотогАвашен прид. дотогашен
дотолкова; дотолкоз прил. тол-

ку, до толку
дотрябвам н. загреба, притреба
дотук прил. довде, до тука
дот^рям и. дотуря с. дотура,

дотури
доубйвам и. доубйя с. доубива,

доубие, дотепа
доунищожАвам и. доунищожа с. доуништува, доуништи
дохАрчвам и. дохАрча с. (се)

доарчува, доарчи
доход м. доход, приход — го­
дишен ~ годишен доход (го­
дишен приход) — национа­
лен ~ национален доход —
чист ~ чист приход — данък
върху дохода данок на дохо-

дот (приходот)
доходен прид. доходен, рентаби­
лен — доходна работа доход­

на (рентабилна) работа
дохождам'и. дойда с. доаѓа,
дојде — ще дойда в 5 часа
ќе до ј дам во пет часот — той
дохожда всяка сутрин тој
доаѓа секое утро; о дойде ми
до. главата ми дојде до гла­
вата — дойде ми на ума ми
падна на памет — дойде ми
умът в главата ми дојде умот
во главата — дойде си си

дојде
доцент м. доцент
дочАквам н. дочАкам с. доче-

кува, дочека; фиг. доживува,
доживее
дочен прид. направен од док (од
памучна ткаенина) — дочели
панталони панталони од док
дочйтам и. дочетА с. дочитува.
дочита

дочувам

115

дочувам н. дочуя с. дочуе (не-

што), чуе
дощява ми се и. йовр. безл. ми

се присакува
доя и. 1) молзе; 2) дои (дете);
фиг. молзе, искористува
доядява ме н. безл. криво ми је
дояжда ми се и. безл. ми се при­
даде
дояждам м. доям с. дојадува,
дојаде — дояждам си се хранам добро
др. скрат. другар, драги
д-р скрат. доктор (научен сте­
пен)
драг прид. драг, мил; а на дра­
го сърце на драго срце — дра­
го ми е драго (мило) ми е
драга ж. тех. багер
драговолно прил. доброволно
дрйзнене ср. дразнење, предизвикување
дразнйтел м. предизвикувач
дразня н. дразни, предизвикува;
— се повр. се дразни, се возбудува
драма ж. 1) драма (како лит. род
и вид) — епос, лирика и ~
епика, лирика и драма; 2)дра­
ма, потресен настан
драматизъм м. драматичност
драматичен, драматйчески

прид. драматичен
драматург м. драматург; драмскп писател
драматургия ж. драматургија
драперия ж. драперија
дрйсвам н. дрйсна с. чкртнува; чкртне, чкрапа, чкрапне
(кибритче)
дрйска ж. 1) драсканица; 2) ски­
ца, цртица (лмт.)
драскам и. драска; чкрапа;
чкрта
драскач м. ирон. драскач
;■ драскотйна ж. драсканица

дресирам
драстйчен прид. драстичен
дрйщя и. драска (пишува), гре­

бе (со нокти)
дреб м. волнена фурда, раздрн-

дани партали
дрббен прид. дробен, ситен —
дъжд ситен дожд — дребни
деца дробни деца — дребна
кражба ситна кражба —
дребна работа ситна работа
— дребна буржоазия ситна
буржоазија; СЈ дребна риба
ситна риба — дребни пари
ситни пари — дребна душа

ситна душа
дребнйв прид. дребнав
дребнйвост ж. дребнавост
дребничък прид. дем. прилично

ситен

'

дрббно прил. ситно, мало —
нарязан ситно исечен — про­
давам на ~ продавам на мало
дребнобуржойзен прид. мало-

граѓански, ситнобуржоаски
дребносббственически прид.

ситносопств енички
дреболйя ж. ситница, дреболија
дребосък м. малечок; ситен,

дробен (човек, жена, дете)
древен прид. древен, стар, ан­
тични — древна история ста­

ра историја
древногр ъцки прид. старогрчки
— древногръцка литерату­
ра старогрчка литература
дрезгав прид. засипиат (глас)
дрезгавинй ж. засипнатост;сам-

рак
дремвйм и. дрбмна с. дремна,,

дремне
дремлйв прид. дремлив
дрймя н. дреме; фиг. не е вни­

мателен
дренйж м. дренажа
дренйк м. дренок
дресйрам н. с. дресира

дресиран

дресиран прид. дресиран — дре­
сирано куче дресирано куче
дресировйч м. дресер
дресировка ж. дресираше
дрбха ж. облека — дрехи мн.
алишта — работни дрехи ра­
ботни алишта — готови дрехи

готови алишта, конфекција
дрипа ж. партал
дрипав прид. парталав, искинат,

дрипав
дрипльо м. парталко
дроб1 м. {мн. дробове) дроб,
дробови — възпаление на
белите дробове воспаление на

белите дробови
дроб2 м. {мн. дроби) дропка —
проста дроб проста дропка —
десетична — децимална дроп-

ка
дрббен прид. мат. што й при­

лага на дропка
дропче ср. џигерче
дробя н. дроби, ситни
дрозд м. зоол. (Тигбиѕ шиѕјкиѕ)

дрозд, дроздалец
дропла ж. зоол. (ОНѕ ГагЈа) дроп­

ла, голема дропла
друг, -а, -о прид. друг, -а, -о —
отивам в друго село одаи во
друго село — от друга страна
од друга страна — на другия
бряг на другиот брег; Г7 с дру
ги думи со други зборови —
между другото меѓу другото
— без друго бездруго
другаде прил. на друго место,

другаде
другйр м. другйрка ж. другар,
другарка — ние сме другари
■от детинство ние сме другари
•од детство — другарю, ела
тук! другар, ела ваму! друга­
ри и другарки другари и дру­
гарки — ■— от училище дру­
гар од училиште — боен ■—

116

дръзвам

другар од војната — брачен
~ брачен другар
другарски прид. другарски
другарувам н. в. дружа
другарче ср. дем. другарче
другиден прил. другиден, задутре — утре-- - утре-задутре
другояче прил. поинаку
др^жа н. дружи, се дружи, дру­
гарува
дружба ж. дружба, пријателство — тясна ~ интимно пријателство
дружелюбие ср. дружељубивост, пријателство
дружен прид. дружен, заедпички — дружни усилия заеднички усилби — дружна ра­
бота заедничка работа
дружески прид. другарски, пријателски
дружество ср. друштво, здружение — застрахователно
осигурително друштво — гео­
графско — географско дру­
штво
дружествен прид. друштвен —
~ орган орган на друштво
(здружение)
дружина ж. вој. арх. баталјон;
дружина; ајдучка дружина;
трудова дружина
дружйнен прид. баталјонски,
што се однесува на баталјон
-----командир командант на
баталјон
дружка ж. дем. друшка, дру­
гарка
дружно прил. заеднички
друсам н. друса, тресе
друсла ж. дртла, трома жена
дръвце ср. дрвце, парче дрво
дръвчй ср. дрвце, дрво овошка
дръжка ж. дршка, рачка .
дръзвам н. дръзна с. дрзнува,
дрзие; се осмелува

дръзновйн

дръзновбн прид. лит. арх. др-

зок, смел, бестрашен ■
дрънвам д. дрънка с. дрнка,
тропна, тропне
дрънкалка ж. ѕвечка
дрънкало ср. 1) ѕвечка; 2) фиг.
дрндало
дрънкам м. дрнка, дрнда; зае­
чи фиг. дрдори, зборува глу­
пости
'
дръпвам и. дръпна с. тргнува,
трга, тргне, — дръпнах го
настрана го тргнав настра­
на; а дръпнах му една трг­
нав една (чаша) — дръпнах
му едно ядене му тргнав едно
јадење
’
дръпнат прид. своеволен, своевиден, чукнат
дрямвам и. дрямка с. дреме,
дремне
дрямка ж. дремна, дремеше,
дремеж,
дрян м. бот. (Согпиѕ таѕ) дрен
дрянка ж. дренка (плод) — ра­
кия от дренки ракија од
дренки
дрянов прид. дренов
.
дуалйзъм м. дуализам
дуалистйчен, дуалистйчески

прид. дуалистички
дубла ж. зоол. (Ѕсо1орах шаюг)

голема шљука
дублбт м. грам, дублет
дубликйт, дупликйт м. дупли-

кат
дубльбр м. дубльбрка ж. дуб-

лер, дублерка
у
дубл м. дуел, двобој — викам
на ~ повикувам на двобој
дузйна ж. дузена (и дузина)
дукйт м. дукат,
дуло ср. грло (од пушка, топ)
дулцинея ж. ирон. дулчинеја,
симпатија
дум изв. дум!

117

Дух

д^ма ж. збор — едносрична ~
едносложен зббр ' — той не
каза нито ~ тој не рече ни
збор — дал съм —
сум дал
збор — искам думата! барам
збор! —той е човек на ду­
мата си тој е човек од збор;
^7 вземам някому думата
от устата му го земам некому
зборот од уста — меря думи­
те си ги мерам моите зборови
— с една — со еден збор —
честна ~ чесен збор — става
~ за него се зборува за него,
збор станува за него — по­
следна
на техниката по­

следен збор на техниката
думам н. нар. зборува, вели —
думаха, ми за тебе ми зборуваазатебе — що думаш? што
велиш?
думбйз(ин) м. тур. нар. газда,
чорбација
думкам н. думка, удира на тапан
дунавски прид. рувавскв —
бряг Дунавски брег — Дуиавската равнина Дунавската
рамнина
д^ндест прид. разг. дундест
дупка ж. дупка —пробивам ~
пробивам дупка ■— меча ~
мечкина дупка; С7 запълнил
дупката наполнил дупката
(умрел) — ~ в морето дупка в
море — на кавала седмата
последна дупка на кавалот —
гоня някого до ~ гонам некого до дупка (гроб)
дупча и. дупчи
д^пчест прид. дупчест
'
дупчица ж. дупче
дуралумйний м дуралуминиум
дуспа ж. сп. пенал
'
дух м. дух — в здраво тяло
здрав ~ во здраво тело здрав

;
’

.

’•

*

духам

118

дух — в духа на времето во
духот на времето
духам н. дува — духа вятър
дува ветар; а — парен каша
духа попарениот дува и во
маштеницата
духйч м. дувач
духвам н. д#хна с. дувнува,
дувне; фиг. бега
духов прид. дувачки — духови
инструменти дувачки инстру­
менти — духова музика ду­
вачки оркестар, музика
духовен прид. духовен — ду­
ховна храна духовна храна
— духовна семинария бого­
слови) а
духовит прид.
остро­
умен — духовита забележка
духовита забелешка
духовник м. свештеник, духов­
но лице, духовник
душ м. (мн. душове) туш —
баня с вана и ~ бања со
када и туш
душа и. души, надушува
душй ж. душа — на душата
ми тежи тешко ми е на ду­
шата; (л/н.) души души, лица,
луѓе — десет души живеят
тук тука живеат десет души
(луѓе); Г.7 колкото ми ~ иска
колку што ми сака душата —
вадя душата някому вади
некому душа — тук няма
жива
овде нема ни жива
душа — олеква ми на душа­
та ми станува лесно на душата
душевйдник м. душовадник
душбвен прид. душевен — ду­
шевно спокойствие душевно
спокојство — душевни боле­
сти душевни болести
душевност ж. душевност
душег^бка ж. душогупка (во
фашист, логор)

ДЪЖДОВНИК
душен прид.
задушлив
душица ж. дем. душица (и ду-

шичка)
душйчка ж. в. душйца
душмйн(ин) м. душмйнка ж.

душман, душманка
д^шник м. вентил, отвор за

проветрување
дъб м. (мн. дъбове) даб
дъбйлен прид. што служи за
штавење (кожа)
дъбйлня ж. табана
д ъбов прид. дабов — дъбова го­
ра дабова шума — дъбови
дъски дабови штици — дъбо­
ва бъчва дабова бочва
дъбрава ж. млада шума, нечепната шума
дъбя н. штави (кожа)
дъвка ж. гума за џвакање, мас­
тика
дъвча н. џвака; фиг. мрмори
дъгй ж. виножито, лак — цве­
тове на дъгата — физ. Вол­
това дъга Волтин лак
дъжд м. (мн. дъждовб) дожд
— пролетни дъждове про­
летни дождови — проливен
~ пороен дожд — вали ~
врне дожд; а след ■—■ качул­
ка ~ по смрт болест — мокър
се от ~ не бои (нар. п.) мокриот не се плаши од дожд —
от ~ на вятър
одвреме на­
време (ретко)
дъждец м. дем. дождец — про­
летен ~ пролетен дождец
дъждовен прид. дожделив, дождовен — дъждовно време
дождовно времер— дъждов­
на вода дождовница — дъж­
довни капки дождовни капки
дъждовйт прид. дождовит
дъждовник м. зоол. (Ѕа1агпагк1га
тасиюза) дождалец

дъждоносен

што носи
дожд, дождовен
дълбАя и. длаби, копа; резбари
дълбок прид. длабок — дълбо­
ко море длабоко море — дъл­
бока оран длабоко оратье —
~ сън длабок сон — дълбока
провинция длабока провинција
дълбоко прил. длабоко — вдиш­
вам — дишам длабоко
дълбочинб ж. длабочина — на
10 метра
на длабочина од
10 метри — фиг. в дълбочи­
ната на душата си во длабочината на мојата душа
дълг м. (мн. дългове) 1) долг
— плащам ~ плаќам долг —
потънал в дългове пропад­
нал во долгови; 2) должност
— граждански ~ граѓанска
должност; Г7 вменявам ня­
кому в ~ задолжувам иекого
(нешто да стори)
дълго прил. долго, опширно —
говоря на ~ раскажувам надолго
дългобрйд прид. со долга брада
дълговбчен прид. лит. долговечен

дъждоносен йрид.

дълговременен, е Ина,

дърдорко

119

-енно

прид. долговремен, -а, -о
дългогодишен прид. долгогодишен
дългодбнствие ср. лит. долговечност, долг живот
дългометрАжен прид. долгометражен — — филм долгометражен филм
дългоочакван прид. долгоочекуван
дългосрочен прид. долгорочен
— ~ договор долгорочен до­
говор
дълготраен прид. долготраен

дължй и. должи — дължиш
ми 20 лева ми должиш 20

лева
дължим прид. должен, заслу­

жен
дължинй ж. должина — по ~

по должината
д ълг прид. долг — дълги ръка­
ви долги ракави; О тя има
— език таа има долг јазик
дъмпинг м. (англ.") екон. дам-

пинг
дънер м. пенушка, ќутук
дъно ср. дно — изпивам до ~
испивам до дно — '—на море

морско дно
дървй мн. дрва — букови ~

букови дрва
дървйр м. дрвар
дървен прид. 1) дрвен — дър­
вена лъжица дрвена лажица
— дървени въглища дрвен

ќумур — фиг. здрвен, неснаодлив; О дървено масло масло
од маслинки — ~ господ др­
вен господ
дървеница ж. зоол. (АсагПНда
1ес1и1апа) дрвеница
дървесина ж. дрвесина, целу­
лозна преѓа
дърво ср. (мн. дървбта), поет.
дървесй) дрво — овощно ~
овошка ’
дърводелец м. дрводелец
дървообраббтване ср. обработ­
ка на дрво
дървообработвателен
прид.
што преработува (обработува)
дрво
дървопреработване ср. прера­
ботка на дрво
дърворезба ж. дрворез, резба,
копаница
дървоснабдяване ср. снабдување со дрво
дърдорко .и дрдорко

държй

120

държа «. држи; полага; води
— ~ някого за ръка држам
некого за рака — дръжте кра• деца! дрште го крадецот! —
той държи пушка в ръцете
си тој држи пушка во рацете;
С1 ~ някого в ръцете си

држам некого в раце — ■~ из­
пит полагам испит — ~ смет­
ка водам сметка — ~ реч др­
жам говор — ~ страната на
някого'подржувам некого —
~ си езика си молчам — ~
надясно држам десно (во сообраќајот); || — се повр. се
држи
'
държйва ж. држава — незави­
сима ~ независна држава
държавен прид. државен —
държавна граница државна
граница — ~ служител др­
жавен службеник ■— ~ глава
шеф на држава
държавник м. државник, политичар
държавнически прид. државнички
държавностопански прид. државно-стопански — ~ план
стопански план на државата,
државен план за стопански
развој
държйне, държание ср. држаШе, однесување
.
държйнка ж. држанка, незакоконска жена
дързост ж. смелост; дрскост
д ързък прид. многу смел; дрзок
дърпам н. трга, влече — ~ на­
зад тргам назад; || — се повр.
се трга, се повлекува
дърт прид. дрт, стар
'
дъртак м. дртало, стариште
дъскй ж. штица — чамова ~
чамова штица — черна ~ училишна табла о ~ за гладене

дясно

штица за пеглање; а хлопа
му дъската
му е куса една
штица, е со три штици
дъскорезница ж. ттлзяа
д ъсчен прид. што е од штица —
.
под душеме, под од штици
дъсчица ж. дем. штиче, штичка
дъх м. здив — до последния си
до последниот здив
д ъхам н. 1) пушта (дава) здив;
2) чувствува здив; мириса
дъщеря ж. ќерка — имам три
дъщери имам три ќерки
дюкян м. арх. дуќан ~ бакалски
■ бакалница
дюкянджия м. арх. дуќанџија,
бакал
дюла, дюля ж. бот. (Сус1оп1а
уи1§апѕ) душа (дрво и плод)
дюлгерин м. нар. дунѓерин, ѕидар
дюстабйн прид. непр. 'дустабан
дюшек м. душек
дявам н. остава (нешто некаде);
|| — се повр. се вденува, се
вдене
дявол м. ѓавол — ~ да го взе­
ме! да го земе ѓаволот!
дяволит прид. ѓаволест
дяволица ж. нар. ѓаволка
дядо ср. дедо, старец — дядо
Мраз Дедо Мраз — мн. деди
предци
дядов прид. дедов — дядовите
ниви дедовите ниви
дякон м. ѓакон
дял м. дел; — разделихме го
на три дела го разделивме на
три дела — нямам — в тази
работа немам дел во таа
работа
дялам «. обработува (дрво, ка­
мен); делка
дялкам и. делка
дясно прил. десно — от ~ од
десно

121

е

един

Е
е (3. л. ед. од гл. съм) е —
той.
ученик тој. е ученик
— не ~ така не е така —
не
възможно не е воз-

можно

рамиди
егйптянин м. египтянка ж.

Египќанец, Египќанка

е из е. е, па — ~ какво стана
после? па, што стана после?
ебонит м. тех. ебонит
ебонйтов прид. ебонитски
евакуационен, -онна, -онно
прид. евакуационен — ~ план

план за евакуација

египетски прид. египетски —
~ пирамиди египетски пи­

•

евакуация ж. евакуација
евакуирам и. с. евакуира
евангелие ср. евангелие
евангелист м. евангелист
евентуален ■ прид. евентуален
евентуалност ж. евентуалност,
можност, случај — за. всяка

~ за секоја евентуалност
евин прид. Евин — в Евино
облекло во Евина облека
евнух м. евнух
еволюирам «, с. еволуира
еволюционен, -онна, -онно
прид. еволуционен — еволю­
ционно развитие еволуцин-

онен развој
еволюция ж. еволуција
евреин м. Еврепн
■
еврейски прид. еврејски — ~
език еврејски јазик
европеец м. европеец
европейски прид. европски —
страни европски земји
бвтин прид. евтин; фиг. евтин,

без вредност
евтиния ж. евтинија
евфемизъм м. лит. еуфемизам
егбйски прид. егејски — Егей­
ско море Егејско Море
егида ж. под егидата под

заштита, под покровителство

егоист м. егоист, себичен човек
егоистичен прид. егоистичен
—
характер егоистичен

карактер
егрбк м. трло на

нива (во

лето)
едвй, едвйм прил. одвај, со мака,

со голем напор, туку што, само
што — селото
се вижда
селото одвај се гледа — той
~ се движеше тој одвај се
движеше — ~ се качих и
влакът потегли тукушто се
качйв и возот тргна — ~
ли којзнае; сомнително е; одвај
еделвййс м. бот. (ЬеопГоросИит)
еделвајс
еди (збор што со заменка и
прилог означува неопределеност)
еди-кой(си) некој(си) таму —
еди-колко толку и толку едикъде некаде, на неќое место
— еди-кога во некое време
казали му, че еди-къде сн
живеел един старец му рек-

ле дека некаде ' си живеел
еден старец
един, една, едно {ми. едни)
бр. еден — една пета част
една петтина — имам един
син и една дъщеря имам
еден син и една ќерка —
ние сме от едно село ние сме
од едно село — едни спят,
други работят едни спијат,
други работат; СЈ всички
до
сите до еден — с една

122

единайсет

дума со еден збор — ~ по ~
еден по еден — като ~ како

еден
единайсет, единадесет бр. еди-

наесет
едина десетгодишен прид. еди-

наесетгодишен
единадесети,

единайсети бр.

единаесетти
единйк м. дијал. единак (волк)
единен прид. единствен — еди­
нни цени единствени цени
— фронт единствен (заед-

нички) фронт
единение ср. обединување, уни-

ја; единство
единица ж. единица (бројка)
— над единицата не се
пише точка над единицата

не се пишува точка; 2) еди­
ница за величина, мера и сл.;
3) единица (воена, стопанска)
— войскова ~ воена единица
— стопанска ~ стопанска
единица — методична ~
методска единица; 4) единица
(оценка)
единичен прид. единичен, одделен, посебен, засебен — еди­
нични случаи единични слу­
чаи — единично легло одделно легло
едйност ж. единство
единоглйсно прил. едногласно,
едно душен
единодействие ср. лит. един­
ствена акција
единодушен прид. едногласен,
еднодушен
единоначалие ср. рус. един­
ствено раководство
единороден прид. единороден
(единец на мајка и татко)
— ~ син единороден син
единствен прид. единствен —
~ изход единствен излез —

едномбсеч ен

— грам, единствено число
еднина
единство ср. единство — на­
родно ~ народно единство
— ~ на противоположно­
стите единство на спротив-

ностите
еднйкво прил. еднакво
еднйкъв прид. еднаков — ед­
накви по цена, различни
по качество еднакви по цена,

различни по квалитет
едничък . прид. единствен, еден
едноактен прид. што има еден
чин — едноактна пиеса

едночинка
едновременен,

-енна,

-енно

прид. едновремен, истовремен
едноврбмешен прид. некогашен,
старовремски
едновръстник м. врсник
едноглйсен прид. едногласен
едногодишен прид. едногоди­
шен
еднодневен прид. еднодневен
еднодомен прид. еднодомно
растение еднодомно растение
едноетажен прид. еднокатен
еднозвучен прид. монотон
еднозначен прид. истозцачен
едноименен прид. истоимен
едноименник м. истоименик,
имењак
еднократен прид. еднократен
— еднократна помощ едно­
кратна помош
еднокрйл прид. еднокрилен
едноличен прид. едноличен,
индивидуален, личен; приватен — еднолично земе­
делско стопанство приватно
земјоделско стопанство
едномесечен прид. едномесечен
— едномесечно възнаграж­
дение месечна награда (плата)

едноминутен

123

едноминутен прид. едноминутен
— едноминутно мълчание

едноминутно молчење

■

едномоторен прид. едномоторен
еднообразен прид. еднообразен,

монотон
униформисаност; едноличност
еднопосочен прид. едносмерен,

во една насока
еднороден прид. еднороден, сли-

чен, хомоген
еднорък прид. еднорак
едносричен прид. едносложен
— едносрична дума едно­

сложен збор
едностаен прид. еднособен —
~ апартамент еднособен

апартман .
-йнна,

-йнно

прид. едностранен — едностра­
нно отхвърляне на договора

еднострано
спогодбата

отфрлување

на

едностранчив прид. едностран,

ограничен
еднострунен прид. со една жица
едноф&зен прид. еднофазен
едноцветен прид. еднобоен —
~ печат еднобоен печат —
едноцветна илюстрация ед-

нобојна илустрација
едноцбвен прид. едноцевен
едночасов прид. едночасовен
едиочлбн м. мат. едночлен
едрея и. се зголемува, најад-

рува

крупно, јадро, големо — търговия на ~
трговија на јадро (на големо)
едър, едра, едро прид. крупен,
јадар, крупна, јадра, крупно,
јадро ■— ~ добитък крупен
добиток — ~ капитал крупен
капитал — едра шарка мед.
големи сипаници

едро прил.

еж м. зоол. еж
ежа се и. повр. се ежи
ежби мн. расправии, караници
ежедневен прид. секојдневен,
дневен — ~ вестник дневен

весник

■ еднообразие ср. еднообразност,

едностранен,

език

ежедневник м. дневник, дневен

весник
ежемесечен прид. месечен
еженедйлен прид. неделен
ежеседмичен прид. неделен
ездй ж. јавање (коњ или вело­

сипед)
ездйч м. јавач
ездя н. в. яздя
езерен прид. езерски — езерна
риба езерска риба
езеро ср. езеро — изкуствено
~ вештачко езеро — Охрид­
ското ~ се намира в Ма­
кедония Охридското Езеро

се наоѓа во Македонија
езбрце ср. езерце •
език м. 1) анат. јазик — ези­
кът ми е побелял јазикот

ми побелел; 2) јазик, јазиче
(на оган, кантар и сл.); 3)
јазик (средство за разбирање
— български ~ бугарски
јазик — литературен | кни­
жовен ~ литературен јазик
— македонски ~ македонски
јазик — английски | гръцки |
испански
англиски | грчки|
шпански јазик — вестникар­
ски ~ новинарски јазик —
живи | мрътви езици живи |
мртви јазици — роден
ма ј чин језик — чужди езици
странски јазици ; Д7 дръж си
езика држи си го јазикот
— дълъг — долг јазик —
тази дума ми се върти на
езика тој збор ми е на врвот
од јазикот — езикът кости
няма, а кости троши {нар.

езиков

п.') јазикот коски нема, но
коски крши
езиков прид. јазичен.— езикова
култура јазична култура —
усет јазичен усет
езиковќд м. стручњак за јазик,
лингвист
езикознание ср. наука за јазикот, лингвистика
Езически прид. пагански, многубожечки
.
езичник м. многубожец
езйчество ср. паганство, многубоштво, многубожие
езуйт(ин) м. езуит
езуйтски прид. езуитски
ей частица, из в. е ј, еве —
го нашето село еве го нашето
село —
другарю еј,
друже (другар) — - така еве
вака
ек м. ехо, ек, екот
бквам н. екна с. одгласи,
заѕуни; екнува, екне
екватор м. екватор
екваториален прид. екваторијален
еквивалент м. еквивалент
еквивалентен прид. еквивален­
тен
екзйктен прид. егзактен —
екзактни науки егзактни на­

уки
екзалтйция ж. егзалтација
екзйрх м. егзарх
екзархйст м. егзархист, онај

што го признава егзархог,
а не патријархот
екзйрхия ж. егзархија
екзекутйвен прид. егзекутивен,
извршен
екзема ж. егзема, кожно заболување
екземпляр м. егземплар, примерок
екзистйрам н. лит. егзкстнра

124

експлоататор

екзотйчен прид. егзотичен —
екзотично растение егзотично растение — ~ пейзаж

егзотичен пејзаж
екип м. екипа, тим — коло­
ездачен ~ велосипедска е­

кипа
екипаж м,

екипаж, посада;
арх. луксузна кола, фијакер,
пај тон
екипйрим н. с. екипира, приготвува
екипировка ж. екипираше; опрема
еклектйзъм м. еклектизам
еклектйчен прид. еклектични
еклектйк м. еклектичар
екрйн м. екран; фиг. кино
екранизирам н. с. екранизира,
филмува
екс прил. екс — да пием -—!
да пиеме на екс!
екскаватор м. екскаватор (вид
багер)
екскурзия ж. екскурзија, излет
експанзивен прид. експанзивен
експедитйвен прид. експедити­
вен
експедиция ж. 1) испраќање,
експедиција — ■— на стоки
експедиција на стоки — ко­
летна ~ испраќање пакети;
2) експедиција — изследо­
вателска ~ истражувачка
експедиција
експериментален прид. експе­
риментален
експбрт м. експерт, стручшак,
спецпјалист — ~ по тютю­
ните тутунски експерт, стручњак за тутун — военен
воен експерт — мнение на ек­
спертите мислеше на екс­
пертите
експертиза ж.
експлоататор м. експлоатотор

експлоатация

125

експлоатация ж. експлоатација,
искористување — ~ на го­
рите експлоатација на шу­

мите

.

.

експлоатирам н. с. експлоатира,

користи
експлодирам н. с. експлодира
експлозивен прид. експлозивен
експозб ср. експозе
експонат м. експонат
експорт м. експорт, извоз •
експортен прид. извозен —
експортно грозде грозје за

извоз,

експортно грозје :—
стоки извозни

експортни

стоки
експортьор м. извозник
експортьбрка ж. земја извоз-

ничка
експрес м. експрес, експресен

воз
експресен прид. експресен
експресивен прид. експресивен
експресионизъм м. експресионизам — експресионизмът
като литературно течение

експресионизмот како лите­
ратурен правец
експресионист м. експреси­
онист, приврзаник на експре­
сионизмот
експроприация ж. експропријација
екстбз м. екстаза —• мистичен
~ мистична екстаза
екстериториален прид. ексте­
риториален
'
екстра прид. непр. екстра, најдобар квалитет
екстравагантен прид. екстра­
вагантен
екстракт м. екстракт
' ексцентричен прид.
ексцен­
тричен
< лѓ ж. бот. (АЬ1ез а!Ьа) ела

електропровод

ела (аги. елате) ела! •— ела­
те у нас! елате кај нас! —'
~ с мене! ела со мене!
еластичен прид. еластичен
бле, хќле прил. нар. најпосле
елеватор м. елеватор, лифт
елегбнтен прид. елегантен —
~ костюм елегантен костум
елегичен прид. елегичен
елегия ж. лит. .муз. елегија
елек м. нар. елек
■
електрификационен,
-онна,
. -бнно прид. електрификаци­

онен
електрификация ж. електри­

фикации а
електрифицирам н. с.

елек-

.трифицира
електрически прид. електричен
—
електрическа
мрежа

електрична

мрежа

—

~

звънец електрично ѕвонче
електричество ср. електрици-

тет, електрична енергија
електродвигател лг. тех. елек­

тричен мотор
електродобив м. производство

на електрична, енергија
електрожен м. електричен за-

варувач
електроинженбр м. електро­

инженер

■

ж. елек­
трична инсталација
електрокар м. електрична ко­
личка
електрокардиогрбма ж. електрокардиограм
електролечение ср. мед. елек­
' тротерапија
,
■
електрон м. електрон
електронен, -онна, -бнно прид.
електронски
електропровод м. електричен
кабел (спроводник)
електроинсталация

електропроводен
електропроводен

емпиризъм

126

прид.

што

спроведува струја
електропроизводство ср. про­

изводство на електрична енергија
електропромйшленост ж. електроиндустрија
електроразпределителен прид.
електроразводен
електроснабдяване ср. снабдување со електрична енергија
електротехник м. електротехничар
електротехнически прид. електротехнички
електроуред м.
електрична
машина, електричен уред
електрохимйчески прид. електрохемиски
електрохймия ж. електрохемија
'
електроцентрала ж. електри­
чна централа — термоелектроцентрала
(ТЕЦ)
тер­
мична електрична централа
— водна ~ (ВЕЦ) хидро­
централа
елемент м. елемент (во разни
значења) — химически
хемиски елемент — вражески
елементи непријателски еле­
менти —прогресивни еле­
менти напредни (прогресив­
ни) елементи — съставни
елементи составни елементи
елементйрен прид. елементарен,
основен, битен — елемен­
тарни знания елементарни
знаења — елементарна фи­
зика елементарна физика
елбн м. зоол. (Сегуиѕ еЈарИиѕ)
елен
елбче ср. дем. елече
еликсйр м. еликсир — жизнен
~ еликсир на животот

елиминирам н. с. елиминира
елин м. ист. Елин
елинизъм м. елинизам
елипса ж. елипса (во геомет­

ри] ата и стилистиката)
елипсовйден прид. елиптичен
елисбйски прид.
Елисейски
полета Елисејски Полшьа
елиптйчен прид. елиптичен —
елиптично изречение елип­

тична реченица
елит м. елита
елитен прид. елитен
елмаз м. дијамант
елха ж. 1. бот. (А1пиѕ §1и-

Нпога или 1псапа) елка, но­
вогодишно дрво
емййл м. емајл
емайлйран прид. емајлиран —
емайлирана тенджера емай­
лирано тенџере
еманципация ж. еманципација
— ~ на жените еманципапација на жените
ембарго ср. ембарго — на­
лагам | снемам
ставам |
симнувам ембарго
емблема ж. амблем, знак
ембриологйчен прид. ембриолошки
ембрионален прид. ембрионален
емигрйнт м. емигрйитка ж.
емигрант — политически ~
политички емигрант
емиграция ж. емиграција, еми­
грантски живот
емигрирам н. с., емигрира
емйсия ж. (екоим.} емисија,
пуштање банкноти во промет
емоционален прид. емоциона­
лен, чувствителен
ембция (л/7/. емоции) ж. смо­
ци ј а
емпирйзъм м. филоз. емпирпзам

емпириокритицизъм
емпириокритицизъм

127

м.

ем-

пириокритицизам
емпиричен, емпирйчески прид.

емпирични
емулсия ж. хем. физ. емулзија
емфие, енфиб ср. бурмут
енергетика ж. енергетика
енергетйчен, -чна, -чно прид.
енсргетски — енергетично
значение на реките енер-

гетско значеше на реките —
енергетична база енергетска
база
.
енергйчен прид. енергичен — ~
мъж енергичен маж
енергия ж. енергија — топли­
нна

|

механична

~

то-

плинска | механична енергија
— атомна ~ атомска енергика
— той е още млад и пълен
с ~ то) е уште млад и полн

со енергија
енйгма ж. лит. енигма, гатанка
енигматйчен прид. енигматски
еничАр(ии) м. ист. јаничар
енорийски прид. парохиски, ено-

риски
енория ж. парохија, енорија
ентусиазйрам н. с. ентузија-

зира; одушевува, одушеви ||
— се повр. се ентузијазира
ентусиазъм м. ентузијазам,
полет, одушевување, елан
ентусийст м. ентузијаст
енфиб ср. в. емфие
енциклопедист м. енциклопе­
дист
енциклопедйчен прид. енциклопедиски — ~ речник енциклопедиски речник
енциклопедия ж. енциклопе­
дия
Аня ж. разг. не ме е ~ не ми
с гајле
епАрхия ж. епархија

ергенски

епигрАма ж. лит. епиграм
епидемйчен прид. епидемичен
епидемия ж. епидемија —
холерна ~ епидемија на

колера
епидАрма ж. спидерм
епизод м. епизода
епизодйчен прид. епизоден
епикуреец м. епикуреец
епилепсия ж. мед. епилепсија
епилептйк м. епилептичар
. епитАфия ж. лит. епитаф, над­

гробен натпис
епитАт м. лит. епитет — кар­
тинен ~ сликовит епитет
епицАнтър м. епицентар
епйчен, епйчески прид. епски
— епическо произведение
епска творба — епична ши­
рота епска ширина
епопея ж. лиѓп. епопеја
епос м. епика, епска поезија
— литературни родове: ли­
рика,
и драма литерарни

родови: лирика, епика и
драма
’
епоха ж. епоха — през епохата
на романтизма во епохата
на романтизмот
епохАлен прид. епохален —
епохални събития епохални
настани
епрувАтка ж. епрувета
ер м. ер (назив на буква) —
ер голям(ъ) ер голем, тврд
полуглас — ер малък (ь) ер
мал, мек полуглас
ера ж. ера, период — два века
преди новата ~ два века
пред новата ера — мезозойска ~ мезозојски период
ергАн(ин) м. ерген
ергенл ък м. ергепство, ергенлак
ергенски прид. ергенски —
ергенска квартира ергенски

йрес

стан — ~ живот ергенски
живот
ерес ж. ерес
еретик м. еретик
еретичен прид. еретични
ерозивен прид. ерозивен
ерозия ж. ерозија
еротичен прид. еротичен —
еротична поезия еротична
поезија
еруптивен прид. еруптивен
есе ср. лит. есеј — автор на
есета автор на есеи — не­
говите есета имат лите­
ратурно-философски харак­
тер неговите есеи имаат лите-

ратурно-филозофски карактер
есеист л/. есеист
йсен ж. есен — дъждовна ~

дожделива есен
Есенен, есенна, есенно прид.
■ есенски — есенни дъждове
есенски дождови — есенна
сеитба есенска сеидба —
есенни дни есенски дни
есенйс прид. есеноска
есенница ж. есенски посеви
есенция ж. 1) филоз. есенниј а,

суштина; 2) есенција (концетрат)
есбсовец м. есесовец
есбтра ж. зоол.
(Ассјрепѕег
ѕшпо) есетра
ескадра ж. ескадра
ескадрила ж. вој. ескадрила
— изтребителна
ескадрила
на ловечки авиони — бомбардировъчна ~ ескадрила
на бомбардери
ескадрон м. вој. ескадрон (коњички)
ескалатор м. ескалатор, под­
вижни скали
ескимос м. ескимоска
ж.
еским, ескимка

естбтика

128

ескорт м. ескорт, вооружена

. придружба, обезбеДување
еснаф м. еснаф; здружение на

занаетичи; фиг. малограѓанин
еснафщина ж. еснафштина, фи-

листарство
еспарзета ж. бот. (ОпоБгисРпѕ

ѕаПуа) еспарзета
есперантйст м. есперантйстка

ж. есперантйст, есперантйстка
есперанто ср. есперанто
естествен прид. 1) природен,

што се однесува на приро­
дата — естествени науки
природни науки — ~ цвят
на кожата природна боја на
кожата — естествена ко­
прина природна свила; 2)
природен, што не е вештачки —■ естествено държа­
ние природно одиесување —
естествена поза природна
поза — паметник в естес­
твена величина споменик во
природна големина
естественик м. природник,
струшьак за природни науки
естествено прил. природно, се
разбира — съвсем ~ сосема природно
естественост ж. природност,
едноставност
естество ср. суштина, карак­
тер, својство, природа — въ­
прос

от

политическо

~

прашаље од политичка при­
рода
естествовед м. в. 'естественик
естествознанне ср. природо­
знание, запознаваше на при­
родата
естет м. естет
естетизъм м. естетизам
естетика ж. естетика — марк­
систка ~ марксистичка есте­
тика

естетичен

естетичен, естетически прид.

естетски
естетично прил. естеско, умет-

ничко

естонец м. естонка ж. Естонец,

Естонка
естрада ж. естрада
естраден прид. естраден — ~
концерт естраден концерт
етаж м. кат — първи ~
прв кат — втори етаж втор

кат
етажен п.рид. етажен —етажна
собственост етажна сопстве-

ност
етажйрка ж. етажерка, полица

(за книги сл.)
.
етйп м. етапа; фиг. етапен —
на етапи етапно — ~ на
развитие етапа (степен) на
развитокот
етапен прид. етапен
етатйзъм м. етатизам
бтер м. етер
бтерен прид. етерски — етерни
масла етерски масла
бтика ж. етика
етикет м. 1) етикета; 2) етикеција
етимологйчески, етимологйчен прид. етимолошки —
речник етимолошки речник
— ~ правопис етимолошки

правопис
етимология ж. етимологија '

етибп, етиопка ж. Етиопјанец,

Етиопјанка
етйчеи прид. етички — етични
начала етички начела
стпйчески прид. етнички — ~
състав на населението ет-

нпчки состав на населението

129

ешелон
етнографйчен, етнографйчески прид. етнографски —'■
' етнография ж. етнографија
етнологйчен, етнологйчески

етнолошки
бто частица ете, еве — ~ ме
еве ме — ~ къде била
работата ете во што била
работата — ~ на, тръгвам

еве на, тргам
етърва ж. јатрва
бфект м. ефект — светлинни
ефекти светлосни ефекти
ефектен прид. ефектен, атрак­

тивен, импресивен
ефектйвен прид. ефективен
ефикйсен прид. ефикасен —
ефикасно лекарство ефи­
касен лек
ефйр м. поет, синевина, височи­
на, небесни простор
ефйрен прид. воздушен, люшне
лесен, нематеријален
ефрейтор м. арх. каплар
ех изв. ех, ах, уф —
колко
хубаво беше! ах, што беше
убаво! — ~, що да правя?
уф, што да правам?
ехйден прид. пакосен — ехидна
усмивка пакосна насмевка
бхо ср. ехо, одглас, ечење
ехтбж м. ехтбне ср. ехо; ечеше,
одгласување
ехтя и. ечи, се одгласува ечй и. в. ехтя
ечемйк м. 1) бот. јачмен; 2)
2) мед. јачменче
'
ечемпчеп прид. јачмен, од сач­
мен
ешелон м. ешалон — броне­
танков ~ ешалон на оклопни
единици

9 Бугарско-македонски речник

жйба

жаля

130

жаба ж. зоол. жаба — жабите
крякат жабите крекаат —
грозен като ~ — грозен како
жаба; С7 всяка жаба да си
знае гьола (нар. п.} ~ секое

жал ж. жал, жалост, тага — предик. безл. — ~ ми е за тебе
жал ми е за тебе — ~ ми падна
на сърцето жал пи падна на

ѓумче — свое капаче — мед.
гръдна — градна жаба
жйбар м. 1) жабар, птица што
јаде жаби; 2) разг. жабар, чо­
век што јаде жаби
■
жабешки прид. жабешки — ~
очи жабешки очи
жаби прид. в. жабешки
жабок м. жабец, жабок, жабор,
жаборок
жабуняк м. (Рруто^га) жабурнак, жабурник
жабунясвам н. жабуњосува
жабуркам и. прави меурчиња
во водата, клокоти || — се
повр. в. жабуря се
жаб^ря се н. повр. прави гаргира
жабчб ср. дем. жапче
жаден прид. 1) жеден — много
съм ~ многу сум жеден — ~
кон и мътна вода ние (нар.
п.~) жеден коњ и матна вода
пие; 2) фиг. жеден, алчен —
жадни сме за наука жедни
сме за наука — ~ за пари
жеден (лаком) за пари
жаднбя н. жеднее; има желба
"(е. жадувам)
жадувам н. жедува, има силна
желба
жажда ж. 1) жед — измъчвам
се от ~ ме мачи жед; 2) фиг.
— ~ за живот жед за живот
жакардов прид. изработен на
Жакарова машина
жакбт м. жакет

жйлба ж. 1) жалба (писмена или
усна) — подавам ~ поднесувам (давам) жалба — бюро
жалби биро за жалби; 2) жа­

срцето

лост, тага
жалбен прид. нажален, траурен
— жалейна лента црно (на

рака или ревер)
жалейка ж. I) лит. некролог;

2) арх. црнина
жален прид. жален, тажен
— жални песни жални песни
— ~ поглед нажален (жален)

поглед
жалбя н. жали, тагува, е во жа­

лост (во црнина)
жалко прил. жалосно, жално
жаловит прид. жалослив, жа-

ловит; чувствителен
жйлост ж. 1) жалост, тага, мака
— сърцето ми се къса от ~

срце ми се кине од жалост;
2) сожалуванье, сомилост, ми­
лост — имай ~ поне към
децата имај милост барем кон
децата — за жалост за жалост
жалостен прид. арх. жалосен
жалостив прид. 1) жалослив,
осетлив; 2) тажен, жалосен
жалък, -лка, -лко прид. жа­
лен, кутяр, беден, мизерен,
ништожен, неславен — жалка
картина жална слика — в
жалко състояние во жална
состојба — жалко същество
кутро суштество
жйля н. жали, тагува — Едип
ще жали, други ще ме про-

жандйрм

131

клиня (Вазов) Еден ќе ме жа­
ли, а друг ќе ме проколнува
жандйрм м. арх. жандарм
жандармерййски прид. жандармериски
жанр м. (мм. жбнрове) лит.
жанр, литературен вид
жар1 ж. жар — печено на ~
печено на жар
жар2 л/. жар, полет, елан, одушевување — младежки ~
младински елан
жбрава ж. жар
жаргон м. жаргон
жаркам н. дијал. жари, жарка
(коприва)
жарсе ср. жерсе (вид ткаенина)
жарсен прид. направен од жерсе
— жарсена блуза блуза од
жерсе
жбрък прид. жежок; фиг. стра­
стен — жарко слънце жешко
сонце — жарка целувка стра­
стен бакнеж
жйря и. 1) пече (за сонце); 2)
жари (за коприва)
жасмин м. в. ясмйн
ждрапйм н. штрапа, ждрапа
ждрело ср. 1) клисура, долина;
2) извор
жбга ж. жега, горештина — на­
вън е страшна —- надвор е
страшна жега—припадам от
паѓам во несвест од жега
жбгвам н. жбгна с. жега, жег­
не, боцка, боцне
жбгла ж. нар. жегол
жбгъл м. в. жбгла
жежа и. жеже
жбжък прид. жежок, врел —
жежка вода жешка вода
жбзъл м. жезол, скиптар
желан прид. желан, сакан
желйиие ср. желба, стремеж,
волја — горя от ~ да го
, видя горам од желба да го ви9*

Железодббивен

дам — по ваше ~ по ваша
желба — против желанието
си против својата желба —
концерт по ~ музика (кон­
церт) по желба
желателен прид. пожелен
желателно прил. пожелно — ~
е пожелно е — не е ~ да се
разтака работата не е по­
желно да се одолжува работата
желйя н. сака, пожелува — на­
родите желаят мир народите
сакаат мир — — ви всичко
най-хубаво! ви пожелувам
се најубаво! бих желал да
зная би сакал да знам — как­
во желаете? што сакате ? ~
ви успех ви пожелувам успех
железйр м. железар
железария ж. збир. железарија
железарски прид. железарски
желбзен, желязна, желязно
(мн. железни) прид. железен

-а, -о, метален, -а, -о — желяз­
на руда железна руда — же­
лязна ламарина железна ла­
марина — желязна каса
железна каса; о желязна
дисциплина железна дисци­
плина — желязна воля же­
лезна волја
железница ж. железница —
широколинейка | теснолннейка ~ широк | тесен колосек — подземна ~ подземна

железница, метро

’

железничар м. железничар
железничарски прид. железни­

чарски
железобетон м. армиран бетон
железобетонен прид. што е од

армиран бетон
железодббивен прид. што про-

изведува (добива) железо —
— завод железариица, железара

жел езолеярна

железолеярна ж. печка за лее-

н>е железо
железопътен прид. железнички
— железопътна линия железничка пруга — железопът
на мрежа железничка мрежа
— ~ възел железнички јазел
— превоз железнички тран­

спорт
железце ср. 1) желевце; 2) ми.
железца желевца
ж&гьд, жълъд м. желад
желязо ср. железо (Ре) — ста­
ро ■— старо железо — лято ~
лиено железо — бетонно ~
бетонено железо — валцово
~ железна ламарина; 47 ко­
ви желязото, докато е го­
рещо ковај го железото доде-

ка е жешко

132

жетва

из парка с една — тргнал по

паркот со една женска; 2) зоол.
женка
женски прид. женски — жен­
ско дружество женско здружение — женско движение
женско движење — женска
коса женска коса — грам.
женски род женски ред — —
хор женски хор (е. дамски)
женствен прид. женствен, не­
жен
жбня н. жени, подготвува свадба; || — се повр. се жени
жерав м. зоол. (Сгиѕ стегга)
жерав — жеравите летят
жеравите летаат
жбртва ж. 1) жргва (дар на бо­
жество) ; 2) жртва —
на
фашизма жртва на фашизмот

женй ж. жена; сопруга — съб­
рали се моми и жени се соб-

— човешки жертви няма

рале моми (девојки) и жени —
попитай жена си прашај ја
жена ти — жената (разг.') жена
ми, сопруга ми — вземам за
~ земам за жена — лека ~
лесна жена — улична
уличарка, проститутка
жбна н. в. жъна
ж&нен прид. женет — женени
ли сте? женети ли сте? — же­
нени хора женети луѓе
женитба ж. женидба
жених м. рус. поет, младоже­
нец
женица ж. дем. женичка, же­
ница — бедна ~ кутра женица
женище ср. ауг. жениште
женкйр м. разг. женкар
женолюбец м. лит. в. женкар
женомразец м. лит. женомразец
женска ж. женско ср. 1) разг.
женска, женско — тръгнал

жертвоприношение ср. подне-

човечни жртви нема
сување жртви
жертвувам и. жртвува —
живота си си го жртвувам
животот; || — се повр. се

жртвува
жест м. (ми. жестове) геет, по­
етапна — заканителен
за-

канувачки геет

ж. геетикулација, гестикулирање
жестикулирам и. геетикулира
жесток прид. жесток, неумолив,
силен — жестоки болки сил­
ни болки — жестока постъп­
ка жестока поетапна
жестоко прил. жестоко, неумоливо
жестокост ж. жестокост
жестокосърдечен прид. што е
со тврдо ерце
жйтва ж. жетва; род — бога­
та ~ богата жетва
жестикулация

жетвйр

жетвар м. жетварка ж. жет­

вар, жетварка
жетварка ' ж. жетварка (ма­
шина)
жетварски прид. жетварски —
жетварски песни жетварски
песни
жив прид. жив, палав — живо
същество живо суштество —
майка му е още жива мајка
му е уште жива — живи деца
палави деца — живи цветя
живи (свежи) цвекипа; а ~
' плет жива ограда о живо
тегло жива мера — живи
езици живи јазици — всичко
живо разг. се живо — да си
■ да си жив — човек се учи,
докато е ~ (нар. п.) човек
учи додека е жив
живак м. жива (Н^)
живачен прид. живин — жи­
вачна мас живина маст — •
термометър живин термометар
живеене ср. живееше — начин
на — начин на живееше
живбя и. живее, постои — жи­
веем от труда си живееме од
сво;от труд — ■— с една за­
плата живеам од една плата
—
скромно живеам скром­
но — той живее във Варна
тој живее во Варна — да жи­
вее! да живее! да живее дру­
жбата между народите! да
живее пријателството.меѓу на­
родите !
живо'прил. живо — работете
по-живо! работете поживо!
те коментират ■— тие живо
коментираат
живопис ж. ликовна уметност,
живопис
живописен прид. уметнйчки,
живописен

133

животувам

живописец м. уметник, живо­

писец, сликар
живот м. живот, постоење, су-

штествување на човек или жи­
вотно; фиг. реалност, стварност — •— на клетките жи­
вот на клетките — прека­
рах

живота

си

в

труд

животот ми мина во работа —
въпрос на ~ и смърт прашање на живот и смрт — усло­
вия на — услови на живот —
обществен ~ општествен жи­
вот; о животът поскъпва
животот поскапува — сред­
ства за ~ средства за живот
— няма <•— с него нема живот
со него
животворен прид. животворен
животинка ж. животинче ср.
животинка, животинче
животински прид. 1) животин­
ски, скотски — животинско
царство животинско царство;
2) животински, сточарски
животно ср. животно — диви
животни диви животни домашно ‘ домашно живот­
но — хищно ~ ѕвер
животновъд м. животновъд­
на ж. сточар
\
животновъден прид. сточарски
— животновъдна ферма сто-

чарска фар ма
животновъдство

ср.

сточар-

ство
животопйс м. животопис, био­
графи;^ (е. биография)
животопйсен прид. животопи-

сен, биографски
прид.' горешт,
мошне актуелен —
въпрос
горешто прашаље
животувам н. живее без стре­
межи и идеали, живурка
животрептящ

‘ жив^вам

134

жив^вам н. живува, живее во

' слога

<
жив^щ прид. рус. лит. што жи­
вее на определено место —
на ул. Раковски 20 живее
на улица Раковски бр. 20
жигосвам н. жигбсам с. 1) жигосува, жигоса (некого); 2) арх.
удира жигови
жид м. арх. пејор. Евреин
жизнен прид. животен; вита­
лен; жизнен — ~ опит живот­
но искуство — жизнени ин­
тереси животни интереси —
жизнена необходимост жи­
вотна потреба — жизнено
поколение здрава (витална)
генерација — ~ човек вита­
лен човек
жизненост ж. животна сила,
виталност
жизнерадост ж. животна ра­
дост, оптимизам
жизнерадостен прид. што е
полн со живот, оптимистичен
жизнеспособен прид. способен
за живот
жила ж. жила
жилав прид. жилав, еластичен,
издржлив, силен — жилава
пръчка жилава прачка — ~
човек жилав (издржлив, си­
лен) човек
жйлест прид. жилав, жилест;
силен, здрав
жилетка ж. елек, елече, жи­
летка
жилище ср. живеалиште, кука
—блокови жилища стамбен
блок — сменям жилището
си менувам стан — търся
барам стан — хигиенично ~
хигиенски стан; Г7 вечно ~
вечна куќа
жилищен, -щна, -щно прид.
станбен — жилищно строи­

жица

телство станбена изградба —
~' въпрос станбено прашање
— жилищна
повърхност
станбен простор — жилищна
криза станбена криза — жи­
лищна конференция собнр

на станарите, состанок на станарите
жилка ж. I) жилка; 2) жица;
талент — поетична ~ поетска
жица; 3) колено (потекло)
жило ср. 1) жило, осило; 2) жи­
ло (саркастична боцка)
жиля н. боцка (со жило), жари;
каса (пчела)
жирйфа ж. жирйф м. жирафа
житйрски прид. житарски
житейски прид. животен — ~
път животен пат—житейска
мъдрост животна мудрост
жител м. жителка ж. жител,
жителка — местен ~ местен
жител градски ~ градски
жител
жителство ср. жителство
житен прид. житен, што е од
жито (или дел од жито) —
житно зърно зрно жито-житна слама слама од жито;
о житни растения житни
растенија
житиб ср. арх. житие, (стара,
средновековна) биографија
житница ж. житница (плодо­
роден крај), амбар, силос
жйто ср. 1) бот. (ТгПЈсшп ѕаПушп) жито, пченицз (општ
поим за житни растенија)
житопроизводство ср. произ­
водство на жито
жица ж. жица; нишка — теле­
фонна ~'телефонска жица —
~ за тамбура жица за там­
бура — пресукана —■ пресукан конец

жичен

жичен прид. жичен — ~ и без­
жичен телеграф жичен и

безжичен телеграф
жлбб м. жлеб
жлеза м. анат. жлезда — жле­
зи с вътрешна секреция

жлезди со внатрешно лачење
жлъч а. арх. 1) жолчка, жолч;

2) фиг. жолч, омраза
жл ъчен прид. жолчен -----ме­
хур жолчен меур
жлъчка ж. жолчка (орган);

дија I. назив за некоја горчлива
трева — камък в жлъчката
камен во жолчката — страдам
от — страдам од жолчка
жмйчка ж. дијал. мижитатара
(детска игра), криеница
жокйй м. џокеј
жонгльор м. жонглер
жонгльорски прид. жонглерски
— ~ номера жонглерски
точки
жреббц м. ждребец
жрббие ср. ждрепка — хвъ­
рлям ~ фрлам ждрепка,
(ждреб)
жрббий м. ждрепка — жребийът е хвърлен жрепката е
фрлена
жрббна прид. ж. ждребна (ко­
била)
жребче ср. дем. ждрепче
жрец м. жрец, пагански свештеник
жумешката, жумешком прил.
нар. мижеечки
жумя и. миже
жупел м. огън и жупел а) голсма жештина; б) голема злоба
— сипя огън и ~ срещу
някого фрла дрва и камења

по некого
жур м. (мн. журове) жур, (по-

пладневна приватна седенка и
забава)

135

ж ътвен
жури ср. жири — намирам се
в състава на журито ~ член

сум на жирито
журналист м.

журналистка

ж. новинар, новинарка — той
е ~ по професия тој е нови­
нар по професија — чужде­
странен ~ странски новинар
журналистика ж. новинарство,
журналистика
журналистйчен,
тически прид.

журналис­

новинарски,
журналистички — ~ стил |
език новинарски стил | јазик
жъден прид. жеден
жълт прид. жолт — жълта
рокля жолт фустан — жълти
цветя жолти цвеќиља
жълтенйкъв прид. жолтеникав
жълтеница ж. мед. жолтица —
страдам от ~ страдам (бо­
ледувам) од жолтица
жълтеникав прид. жолтпчав
(болен од жолтица)
жълтбя н. жолтее — листата
вече жълтеят лисј ата веќе
жолтеат
жълтица ж. жолтица, златна
монета
жълтурка ж. зоол. (ЕтЬепга
сйппеПа) жолтејка
жълтурче ср. бот. (РапипсиЈиѕ
Гѓсапа) лутиче
жълтък м. Жолчка (од јајце)
жълтъчен прид. жолточен —
жълтъчно вещество жолточна материја
жъна и. жнее, жние — ~ ече­
мик жнеам јачмен — фиг.■
успехи жнеам успеси
жътвар м. жътварка ж. в
жетвйр
жътварски прид. в жетварски
жътвен прид. жетвен------- се­
зон сезона на жетва

за

136

забелязвам

3
за пред. 1) за — този подарък
е ~ тебе овој подарок е за
тебе — дърпам го ~ косата
го тргам за коса — готвя
доклад
събота подготву-

вам

реферат

за

сабота —

пътувам ~ Белград патувам за Белград у — ~ какво
говорите? за што зборувате?
говоря ~ него зборувам
за него — мисля ~ народа

мислам за

народот

—

~

Вапцаров са писали мно­
зина за Вапцаров мнозина
пишувале — пия ~ него■ во здраве пијам за негово
здравје; — ~ сметка на
предприятието за
сметка
на претпријатието — дойдох
— една седмица дојдов
за една недела — бла­
годаря ви
услугата

ви благо дарам за услугата;
2) за, заради, на — хвалят те
успеха ти в училището

те фалат заради твојот успех
во училиштето; а ~ съжа­
ление за жал — ~ щастие
за среќа — ~ моя голяма
изненда на мое големо изненадување — ~ да не за да не
— що ~ човек е той? што
човек е тој? каков човек е
тој ?
за да сврз. за да — пази чистота
~ да бъдеш здрав пази на

чистотата за да бидеш здрав
заангажирам н. с. ангажира,
задолжи; || — се повр. се
ангажира — не се заанга­
жирай с много работа не се

ангажирај

со . многу работа

ж.
веселба

забава

забава,

мгранка,

забав&чка ж. забавачница ж.
арх. забавиште (е. детски
дом)
забйвен прид. забавен, инте­

ресен
забавление ср. забава
забавлявам и. забавува || — се

повр. се забавува,
забйвям и. забавя с забавува,

забави, одолжува, задржува,
задржи — не ще ви за­
бавя много нема многу да
ве задржам; || — се повр. се
забава, се задржува, се бави
забежка ж. скршнување —
леви забежки леви скршнувања
забќлвам н. забеля с. забелува,
забели, почнува да бели
забележим прид. забележлив,
видлив — разликата е забе­
лежима разликата е видлива
— ~ знак видлив знак
забележителен прид. значаен,
познат, истакнат, прочуен, еминентен, исклучителен—това е
един
талант тоа е еден
исклучителен талент
забележителност ж. знамени­
тост — разглеждам забележителностите на града

ги разгледувам знаменитостите
на градот
забележка ж. забелешка —
правя
на някого правам
забелешка некому
забелязвам н. забелбжа с.
забележува, забележа; || ~
се повр. се забележува, се
забележа

забивам

137

забивам и. забия с. 1) забива,
забие, (за)кове — —• някому
нож в гърба забивам некому
нож во грб — ~ гвоздей

кован шајка; 2) заѕвони,
почнува да ѕвони — кам­
баните забиха посред нощ

камбаните почнаа да бијат
(ѕвонат) среде ноќ; а
корен фаќам корен (останувам
долго во едно место) — забил
глава в книга ја забил главата
в книга
забикалка ж. заобиколка, заобиколување — без забикалки без заобиколим
забикалям и. забикбля с. в.
заобикалям
забйрам н. заберй с. забере,

почнува да бере (да

збира)

забленувам с. почна да фанта­

зира
заблестявам

и.

заблестя

с.

заблеснува, заблесне, заблеска
заблещукам с. в. заблестя
заблуда ж. заблуда — намирам
се в ~ сум во заблуда
заблуден прид. заблуден
заблуждавам

и.

заблудя

с.

заблудува, заблуди; || — се
повр. се заблуди
заблуждение ср. в. заблуда
заблъсквам и. заблъскам с.
почнува (почне) да удира
(тропа, турка)
забогатявам и. забогатея с.
(се) забогатува, (се)' забогати,
се збогати — когато забо­
гатея кога ќе се збогатам
забождам н. забода с. почну­
ва да боде; насадува, забодува, (се) забоде
забой м. јама (окно) во рудник
заболеваемост ж. рус. број
на заболувања

забранявам

заболявам н. заболея с. за-

болува, заболи; се поболи; се
разболи
заборчйвам н. заборчбя с.
(се) задолжува, (се) задолжи,
се заборчува
забрава ж. заборав; заборавеност — във виното търси
утеха и ~ в виното бара утеха
и заборав
забравйн м. забрйвана ж. заборавко, расејан човек
забравям н. забрйвя с. заборава, заборави — забравил
си чадъра в трамвая си го
заборавил чадорот во трамвај
— не забравяй да й кажеш

не заборавај да й кажеш; || -—
се повр. се заборава
.
забраден прид. забраден (со
шамија)
забрйдка ж. нар. забратка,
шамија — бялата
> пази
от слънчев удар белата шамија штити од сончев удар;
а черни забрадки црни
шамии (симболи на смрт и
тага)
забраждам и. забрйдя с. забрадува, забради; .врзува, врзе (шамија); || — се повр. се
забрадува, се забради
забрйна ж. забрана — ~ на
атомните опити забрана на
атомските проби — налагам |
снемам ~ ставам [ симнувам
забрана
забранен прид.
забранет —
забранена зона забранета
зона — вход
влез забранет!
— минаването забранено!

минувањето забранете!
забранявам н. забраня с. забранува, забрани — забран­
яват му да влезе му забрануваат да влезе

забременявам

забременявам н.

заверятел

138

забременя

с забременува, забремени
забродя и. заскитува, заталкува
забръмчйвам н. забръмчй с.
забрчува, забрчи — моторите
забръмчаха моторите забрчеа
забръсна с. (се) забричува, (се)
забричи
забумтявам н. забумтя с.
зататнува, зататни
забутвам н. забутам с. забутува, забута — къде сте
забутали ножиците? каде
сте ги забутале ножиците?
забучвам н. забуча с. забива, забуцува, забуца — кол в зем­
ята забуцувам кол во земјата
забучен прид. забиен, забуцан
забучавам и. забуча с. забучува, забучи
забързвам и. заб ързам с. забрзува, забрза
забъркан прид. 1) збркан, кон­
фузен; 2) замешан
забърквам и. забъркам с.
1) збркува, збрка; 2) замешува,
замета ; || — се повр. се збркува, се збрка; се замешува,
се замеша
забърсвам н. забърша с. (се)
забришува, (се) забрише
забягвам н. забягвам н. за­
бягна с. забегнува, забегне
завалян прид. расипан, непра­
вилен — ■—■ език расипан
јазик — той попита на ~
английски език тој запраша
на расипан англиски. јазик
завалия прид. непр. тур. разг.
завалија, беден; како 'им.
клетник, бедник
завалява «. завали с безл.
заврнува, заврне (дожд, снег,
град)
завАлям и. заваля с. кутнува,
кутне (на земјак II — се

повр. се ниша (во одење) —
какво се заваляш
като
пијан? што се нишаш како

пијан?
заварвам и. заваря с. I) наоѓа,
најде, заварува, завари — за­
варих го в градината го
заварив во градината — за­
варил го на местопрес­
тъплението го иајде на мес­

тото на престапот; 2) затече
(дете од друг брак); а добре
(си) заварил добро не најде
завардвам и. завардя с. заштитува, заштити, зачува, одбрани; || — се повр. се зачува,
се заштити
завйрен прид. заварен, затечен,
фатен — ~ в кражба затечен
на кражба — — син затечен
. син (дете од првиот брак)
завареник м. завареница ж.
пасинок, паштерка (деца од
првиот брак) — мащехата не
обича заварениците маштеата не ги сака најдените деца
заварявам н. заваря с. зава­
рува, завари; почнува да вари
заведение ср. претпријатис, ду
ќан; установа, институцијазавод — учебно ~ школска
установа (институција)
завеждам н. заведа с. 1) заведува, заведе, одведува, одведе; 2) заведува, заведе (про­
цес, судско дело); 3) раководи; 4) води (книговодство,
архива и сл.);
завеждащ м. каиц. што заве­
дува, што раководи (отсек,
служба и сл.) — ~ учебен
отдел реферат за просвета
завербувам н. с. заврбува
заверйтел м. заверувач. што
заверува (записник и сл.)

завАрка
завАрка ж. заверка —
на
паспорта заверка на паспорт
заверявам и. заверя с. заве-

рува, завери
завеса ж. 1) завеса (во театар);

2) завеса, перде (дома) —
повдигам

завися

139

|

спускам

дигам | спуштам завеса —
огнена ~ во/. огнена завеса
(преграда) — железна ~
полит. железна завеса
зАвет м. завет (од ветар) — на
~ во завет
завАт м. лит. завет; последен
збор; совет, упатство; занетување — Старият | Но­
вият ~ рел. Стариот | Новиот
завет
зАветен прид. заветен, што не
е изложен на ветар
завАтен прид. свет, сакан, ценет,
заветуван
завещавам и. завештая с.
(на)прави тестамент; завештава, завешта
завещйние
ср.
завештание,
тестамент — правя ~ правам
завештание, оставам тестамент
завещател л/. завештател
завАян прид. завеан, пукнат;
расејан
завзАмам н. завАма с. зазема,
заземе — войската завзе
позицията на

противника

војската ја зазеде непријателската позиција; — се повр.
се зазема, се зазеде (за нешто
и за некого)
авйвам н. завия с. 1) скршнува, скршне (променува пра­
вен); 2) завиткува, завитка,
покрива покрие — майката
завива децата си с одеяло
мајката ги завиткува своите

со ќебе;

3)

свртува,

сврти; С7 зави ми се свят
ме фати несвестица; ми се
врти во главата
завивам се н. завия се с. повр.
се завиткува, се завитка
завивка ж. покриван (небе,
јорган и сл.)
завиден прид. завиден — за­
видни успехи завидни успеси
завиждам и. завидя е. завидува, завиди — завиждам
му на успеха му завидувам
иа успехот
завиквам н. завикам с. завикува, завика
завинАги прил. засекогаш, занавек — веднаш
еднаш
за секогаш
завйнтвам и. завйнтя с. зашрафува, зашрафи
завйрам н. заврА с. вовира,
вовре; пикнува, пикне —
не си завирай носа, където
не трябва не вовирај (пикај)

го носот каде што не треба
завйрам и. завря с. зовира,

зоврие
завйрвам, завйрявам н. за­
виря С; полни, наполнува,

наполни (базен со вода); ||
— се повр. се полни, се на­
полнува со вода
зависим прид. зависен, несамостоен
зависймост ж. зависност —
— в —■ от времето во за­
висност од времето
зйвист ж. завист — пукам от
■— разг. пукам од завист
завистлйв прид. завислив
завйстник м. завйстница ж.
зависливец, зависливка, зависник, зависница
завйся н. зависи — това не
зависи от мене тоа не зависи
од мене

завит

140

завит прид. завиткан
завладявам н. завладея

с.
1) завладува, завладее; 2)
фиг. освојува (освои) публика,
придобива, придобие
завличам н. завлека с. 1)
завлекува, завлече, однесе —
водата завлече царевиците

водата ги завлече (однесе)
пченките; 2) браносува (нива);
3) избегнува (избегне) плаќање (враќање на предмети);
измамува, измами;— се повр.
се влечка, се завлечка
завод м. фабрика, големо сто­
панско претпријатие — авто­
мобилен | военен ~ фабрика
за автомобили | воена фабрика
— металургичен
железар нпца машиностроителен ~
фабрика за машини — хими­
чески ~ хемиска фабрика —
работя в завода работам во
фабрика — нашият ~ нашата
фабрика (нашето претпријатие)
— нов ~ нова фабрика
заводски прид. фабрични — ~
комитет фабрични комитет
завоевание ср. придобивка,
достигаше, успех — завоева­
ния

на

днешната

наука

придобивки на денешната на­
ука
завоевател м. завојувач, освојувач
завоевателски прид. завојувачки, освојувачки
завоевателен прид. завојувачки,
освојувачки — завоевателна
политика освојувачка поли­
тика
завой м. свиок, завој (пресврт)
— опасен
опасен свиок;
фиг. ~ в политиката завој
во политиката

зав ъртам

завонявам н. завоня с. засмр-

дува, засмрди
завоювам с. освои; фиг. освои

(срца, публика)
м. нар. заврзок (за
плод), зачеток
завръзка ж. лит. заплет, заврека — ~ на разказ заплет
во расказ
завръщам н. завърна с. I)
скршнува, скршне; 2) врана
добиток, одвраќа; || — се
повр. се врана (врати), се
свртува, се сврти (лево или
десно)
завтйчвам се н. завтека се
се стрчува, се стрча
завчас прил. разг. веднаш, за­
вчас
завчера прил. завчера, некни
—
валя силен дъжд зав­
чера врнеже силен дожд
завчерашен прид. завчерашен
завъждам н. завъдя с. запатува, запати (добиток, цвеќе);
|| — се повр. се запатува, се
запати
завълнувам се и. повр. се
забранува, се разбранува
завързйк м. 1) џуџе,
мая
(по раст) човек; 2) глуждовито дрво
завързвам н. завържа с. заврзува, заврзе (јаже; по­
знанство ; плод)
завърлувам с. зареди, владее
(болест и сл.)
завъртам и завъртявам н.
завъртя с. 1) завртува, заврти, почнува да врти —
завръз

от вчера съм заврътял тази
машина од вчера сум почнал ,

да ја вртам оваа машина; 2)
закуќува, закуќи — завъртял
къща закуќил куќа; се завр- ,

завъртулка

141

заглавна

тува, се заврте (на едно место)

зува (се наоѓа во неприлика)

— той не се завърта на едно
място тој не се завртува на
едно место — тя не се за­
върта в къщи таа не се

— загазихме до гуша в
борчове загазивме до гуша

завртува дома (никогаш не е
дома)
завъртулка ж. в. заврънгАчка
завършвам н. завърша с. 1)
завршува, заврши — пътят
ще бъде завършен тази
година патот ќе биде завршен
годинава —
образование­
то си завршувам образование;
2) започнува, започне — за­
вършил съм една работа

започнав една работа
завършек, завършък м. крај,

завршок

прид. 1) завршен,
свршен; 2) краен, дефини­
тивен — ~ вид на ръко­
писа краен вид на ракописот
зав ършил, -а, -о прид. завршен
како им. завршен ученик,
дипломиран студент
завявам и. завбя с. завева,
завее
загадка ж. загатна — този
завършен

човек е за мене една

за мене овој човек е една
загатна
загАдъчен прид. загадочен, та­
йнствен, мистериозен, про­
блематичен, нејасен — за­
гадъчно явление загадочна
појава — ~ човек мисте­
риозен човек
загАдъчност ж. загадочност,
тайнственост, мистериозност
загазвам н. загАзя с. 1) загазува, загази, зацапува, зацапа
— загазил из студената
' вода загазил (зацапал) по

студената вода; 2) разг. зага-

во долгови
загАр м. арх. загар (ловечко

куче)
загария ж. вид пченица (се

одгледува кај Стара Загора)
загарям н. загоря с. 1) загорува,
загори — хлябът е загорял

лебот загорил; 2) засушува,
засуши — загоряла рана
засушена (заздравена) рана;
3) е многу жеден, гори од
жед, загорува за вода
загАсвам н. загасна с. загасува, загаси
загасявам н. загася с. гаси,
гасне, згасне
загАтвам н. загАтна с. загатнува, загатне
загАщвам н. загАщя с. оп­
. кружува, опкружи; опколува,
опколи
загдбто, задето 1) сврз. затоа
што, зашто, оти, дека —
мразя те,

~ ме изложи

те мразам зашто (дека) ме
посрами; 2) прил. каде било,
каде да е
.
загивам и. загина с. загинува,
загине — загина в борбата
за свобода загина во бор­
бата за слобода
заглАвен, -вна, -вно прид.
насловен, заглавен—заглавни
буквн насловни букви — за­
главна страница наслоена
страница
заглАвие ср. наслов, заглавие
(обично во весник) — шумно
шумен наслов
заглАвка ж. 1) голема буква,
иницијал; 2) дијал. клин,
заглавна

загладен

загладбн прид. измазнет, до-

теран
1)
загладува, заглади; 2) точи,
наточува; 3) фиг. замачкува;
|| — се повр. се поправа (фи­
зични); се наточува (нож)
заглеждам и. заглбдам с. 1)
загледува, загледа, запира
поглед; || — се повр. се за­
гледува, се загледа
заглушавам н. заглуша с.
заглушува, заглуши
заглушйтел м. тех. придушувач (на звук)
заглушйтелен прид. заглушлив,
заглушен, заглушувачки —
заглушителна станция станица за заглушување на ра­
дио-емисиите, заглушувачка
станица
заглъхвам н. заглъхна с. 1)
стпвнува, стивне, не се слуша
веќе — името му зъглъхна
името веќе не му се слуша;
2) заглувнува, заглувне;
загнез дявам н. загнездя с.
загнездува, загнезди; || — се
йовр. се загнездува, се заг­
незди
загнйвам н. загния с. загнива,
загние
заговарям1 н. заговоря с.
1) зазборува; 2) прозборува,
проговори; 3) фиг. съвестта
му заговори совеста му
проговори — у него заговори
заглеждам и. загладя с.

чувството за лично достойн­
ство во него проговори чув­

ството на лично достойнство;
|| се повр. се зазборува
заговарям2 и. кова (заговор)
зйговезни мн. поклади (верски
обичај)
заговор м. заговор — устрой­
вам ~ подготвувам заговор

загрубявам

142

заговбрник м. заговорник
заговбрнически прид. заговор-

нички
загблвам н. загбля с. се одго-

лува, одголи
загбнвам н. загбня с. поте-

рува, потера; истерува, истера
загорец м. загорка ж. плани­

нец, планинка
загорчава и. загорчй с. за-

горчува, загорчи
загорявам и. загоря с. в. за­
гарям
загорял прид. пламнат, изгорен

(од сонце)
заграбвам и. загрйбя с. заграбува, заграби
загрбждам н. заградя с. заградува, загради; оградува,
огради — ще заградим ли­
вадата да не влиза добитък

ќе ја заградиме ливадата за да
не влегува добиток
заградбн прид. заграден, огра­
ден
заграждение ср. ограда —
телено ~ вој. жичена (боцкава) ограда
загребвам и. загреба с. 1)
загребува, загребе; заструже;
2) црпе, зафаќа (нешто со
раце, лопата, весло, лажица
и сл.)
загрйбам и. в. загребвам
загрйжвам се и. загрйжа се

с. повр. (се) загрижува, (се)
загрижи
загрйжеи прид. загрижен
загрйженост ж. загриженост
загрйзвам и. загрйза с. загризува, загризе
загрозявам и. загрозя с. огрдува, огрди
,
загрубявам и. загрубя с. за*.
грубува, загруби
<

загр ъщам

143

загърна с. загрнува, загрне, завиткува, завитка (со алишта и сл.)
загрявам и. загрея с. загрева,
загрее; затоплува, затопли
(јадеше)
загрявка ж. загреваше (при
лекуваше)
загуба ж. 1) загуба, штета,
губеше — чиста ~ чиста
загуба — ~ на време и
пари губеше време и пари
— в — съм сум во загуба

загръщам и.

— сушата причини големи
загуби на народното сто­
панство сушата му направи

големи загуби на народното
стопанство — ~ на кръв
губеше крв — претприятието претърпя загуби претпријатието претрпе загуби —
продавам на ■— продавам
со загуба; 2) вој. загуби
в хора загуби во луѓе —
мед. ~ на памет губеше
памет — —на трудоспособ­
ност губеше на работна спо­
собност
загубвам н. загубя с. загубува,
загуби — загубил си ке­
сията си го загубил ќесето
— —■ съзнание губам свест
(паѓам во несвест) — нищо
не сте загубили ништо не
сте загубиле — той загуби
в изборите тој загуби на
изборите; С7 ~ почва под
краката си губам
почва
под нозете — този закон е
загубил сила овој закон не е
на сила; |] — се повр. се загу­
бува, за загуби
загубен прид. загубен — ~
ключ загубен клуч; фиг. про­
паднат, загубен — това е

задАвям
загубена работа! тоа е загу­
бена работа! — ~ тип загубен

тип
заг ъвам н. заг ъна с. завиткува,

свиткува, спакува
загълчАвам и. загълча с. за-

викува, завика, (за)вреви —
пак загълчаха децата пак
завревија децата
загърбвам се и. загърбя се

с. повр. врти грб (некому)
загърчвам се и, загърча се

с повр. се згрчува, се грчи,
се витка (од болки)
зад пред, зад, по — ~ къщата е
градината зад куката е гра­
дината — ~ ъгъла зад аголот
(зад ќоше) — какво се крие
това? што се крие зад
тоа? — тичам ~ някого
трчам по некого — един —■
друг еден по друг
задАвам ». задйм с. 1) почнува.
да дава — от утре ще зада­
ваме книги за прочит од
утре ќе почнеме да даваме
книги за читаше; 2) задава,
зададе, постави — зададох,
му въпрос му поставив прашаше; — учителят ни за­
даде домашно упражение

учителот ни зададе домашна,
задача — той ми задава
ядове тој ми задава грижи,,
јадови (маки)
задавам се н. задАм се с.
се задава, се зададе — за­
даде се облък тъмен темен:
се облак зададе
задавен йрид. придушен — ~
глас придушен глас
задавям и. задАвя с. 1) задавува, задави; 2) фиг. задушува,
задуши; || — се повр. се
задавува, се задави

задача

задр ъствам

144

задйча ж. задача (математичка,
општествена) — нашата ~
е да запазим мира нашата

задача е да го зачуваме мирот
задграничен прид. задграничен,
што важи за странство — ~
паспорт паспорт задграни­
чно правителство емигрант­
ска влада
задгробен прид. задгробен — —
■ живот задгробен живот
задблям н. заделя с. одделува,
оддели;
изделува, издели
(парични средства)
зйден прид. заден, спореден
— ~ вход заден (спореден)
влез — задно колело задно
тркало — заден ход движеше
назад (рикверц) — най-заден
последен; Г7 задна мисъл
. задна (скриена) миела
задбто прил. сврз. в. загдето
заджавка с. заџавка (куче)
задигам и. задигна с. 1) краде,
украде; 2) дига, дигне — кой
задигна парите? кој
ги
украде парите?
задимен прид. зачаден; задимен
задимявам н. задимя с. (се)
задимува, (се) задими; (се) зачадува, (се) зачади
задирям н. нар. задира, задре
— не задиряй момичето!

не задирај го дево ј чето!
задйшвам н. задишам с. задишува, задише (и задиши)
задкулисен прид. задкулисен
■задлъжнявам и. задлъжнбя
с. се задолжува, се задолжи
задминавам н. задмйна с.
надминува, надмине
задморски прид прекуморски
зйдник м. задница ж. задник
заднишком, заднишкйта прил.
назадечки '

задоволен прид. задоволен, —
задоволени амбиции задо­

волени амбиции
задоволителен прид. задоволи­
телен — ~ успех задоволи­

телен успех
задоволство

ср.

задоволство,

сатисфакција
задоволявам и. задоволя н.
задоволува, задоволи — чо­
век не може да задоволи
всички човек не може се-

кого да го задоволи
задокеански прид. прекуокеански — - страни прекуоке-

ански земји
задомявам н. задомя с, задо-

мува, задоми; омажи, ожени
прид. вонреден, до­
писен, што не е присутен
— задочна присъда пресуда
во осуство на обвинетиот —
задочно обучение дописно,
вонредно учеше
задочник м. задочница ж.
вонреден студент (студентка)
задочно прил. вонредно, до­
писно (учеше)
задрасквам н. задраскам с.
1) пречкртува, пречкрта; 2)
задраскува, задраска
задруга ж. задруга (патриар­
хално семејство); задруга (ко­
операции а)
задружен прид. задружен (се­
меен); колективен, заеднички,
општ
задръжка ж. пречка, тегпко-

задочен

тија
задрънквам н. задрънкам с.

задрнкува, задрнка; забрборува, забрбори
задръствам и. задръстим с.
закрчува, закрчп (затвора
улица и сл.) — улиците бяха

задрямвам

145

задръстени от хора улиците

беа закрчеци од луѓе
задрямвам н. задрбмя с. за-

дремува, задреме .
зАдух м. задув, запурнина; мед.

астма

‘

зАдуха ж. дијал в. зАдух
задухвам и. задухам с. задува,
дувне; о задуха нов вятър

задува нов ветар (нова поли­
тика)
задушавам н. задушА с. 1)
задушува, задуши; 2) вари
јадење во затворен сад; ]|
— се повр. се задушува, се
задуши
задушвам и. задуша с. почнува
да души, надушува
задушевен прид. срдечен, ин­
тимен, искрен, пријателски
задушено ср. специјално јадење
(задушено јадење)
задушлив прид. задушлив, от­
ровен — задушливи газове
задушливи гасови
задушница ж. нар. задушница
задъвкавам н. задъвкам с.
заџвакува, заџвака задълбочавам н. задълбочА с.
задлабочува, задлабочи; продлабочува — ~ своите зна­
ния ги продлабочувам своите
знаеша; || ,— се повр. се
задлабочува, се задлабочи; се
продлабочува
задълбочен прид. задлабочен,
студнозен —
анализ студиозна анализа .
задължавам н. задължй с.
задолжува, задолжи; обврзу­
ва, обврзе — това не ме
задължава тоа не ме обврзува
7 задължавам сметка ја

задо.тжувам сметката; || —
се повр. се обврзува, се за­
должува

задйвам

за дължАн прид. задолжен
задължение ср. I) задолженпе,
обврска — служебни задъл­
жения службени обврски —
— поемам ~ прифаќам задолжение — това е мое ~ тоа е

мое задолжение; 2) задолжување (со пари)
задължителен прид. задолжителен —■ задължително об­
разование задолжително об­
разование — задължителна
военна служба задолжителна
воена служба—присъствието
на всички членове е за­
дължително задолжително е

присуството на сите членови
задължйтелно прил. задолжи­
телно — ~ е задолжително е
задънвам н. задъня с. 1)

става (стави) дно; 2) затнува,
зачепува; || — се повр. се
затнува, се зачепува
задънен прид. затнат, зачепен,
затворен — задънена улица
слепа улица, ќорсокак
задържам н. задържА с. 1)
задржува, задржи — задър­
жаха ме до късно , ме задржаа до доцна; 2) чува, држи.
— не ~ пари у себе си

не држам пари во себе си; ,
3) присилно задржува, затвара
— — под стража притворам
(некого); || — се повр. се
задржува, се задржа (на едно
место)
задържАн прид. задржан, при­
творен; 2) како им. .заробеник, затвореник
задъхан прид. зазбиван
задъхвам се н. задъхам се
■ с. повр. се зазбива
задявам н. задяна с. I) заденува, задене; закачува (нешто);

задявка

2) задева, гиба — стига си го
задлявал доста си го задевал
задявка ж. задевање, шега,
подбив
зйедио прил. заедно, едновремено
збек м. (ми. зййци) зајак
(мн. зајаци) — страхлив
като ~ плашлив како зајак
— има ли зайци? има ли
зајаци?; ,Г7 с един куршум
два заека (нар. и) со еден
куршум два зајака
забивам н. забкна с. тепка,
пелтечи
забиване ср. тепкање, пелтечење
заем м. заем — вземам пари
на вземам пари на заем;
— давам пари на ~ давам
пари на заем
забмам1 н. забма с. зајмува,
зајми, зема (дава) на заем
заемам2 н. забма с. 1) зафаќа
(место), зазема — дървата
са заели целия двор дрвата
го зафатиле целиот двор; 2)
живее, се наоѓа, зазема положба; 3) зазема со сила, оку­
пира; || — се- повр. се зазема
' (за нешто), се прифаќа
забмка ж. заемка (во јазик и
култура)
заемодавец м. заемодавец, кре­
дитор
заемообразно прил. во вид на
' заем (кредит), како кредит
забт прид. 1) зафатен, ангажи­
ран — заето място зафатено
место; 2) зајмен
заетост ж. зафатеност, анга­
жираност
заешки прид. зајачки — заешка
кожа зајачка кожа; с за­
ешко сърце зајачко срце

заинтересован

146

зажаднявам и. зажаднея с.

зажеднува, зажедни
и. заживея с.
заживува, заживее — ~ нов
живот заживувам нов живот

заживявам

— те заживяха като при­
ятели тие заживеаја како

пријатели
зазвънтявам и. зазвънтя с.

заѕвечува, заѕвечи, заѕвечка
и. заздравее с.
заздравува, заздрави, зарастува, зарасте (за рана)
заздравявам и. заздравя с.
зацврстува, зацврсти
зазеленява се н. зазеленее се
с. повр. (се) зазеленува, (се)
зазелени дърветата се зазелениха дрвјата зазеленија
заземявам н. заземя с. ел.
заземјува, заземји
заземяване, заземлбние ср. ел.
заземјување
зазимявам и. зазимя с, зазимува, зазими
зазоряване ср. зазоруваше, разденување, осамнуваље
зазорява се н. 3. л. ед. (се
зазорува, осамнува
зазубрим н. зазубря с. почпува
да буба (да учи напамст)
зазъбица ж. I) зазабица; 2)
мед. гингивитис, воспаление
на непцата
заигравам н. заиграя с. заигрува, заигра; || — се повр.
се заигрува; се разигрува
заимствувам н. позајмува, зајми, презема (од друг јазик
или од друга култура)
заздравява

заинатявам се и. заинатя се

с. повр. се заипатува, се заинати
заинтересован прид. заинтере*
сиран; ангажиран, пристрасеж

заинтересувам

147

заинтересувам се н. с. повр.

се заинтересвра
заинтригувам с. заинтригува;
заинтересира, покажува големо љубопитство
заисквам н. заискам с. побарува, побара
зайка ж. зоол. зајачица
зайчАр м. 1) зајчар 2) ловецзайчар; 3) одгледувач на зајаци
зайчб ср. дем. зајаче
закалбн прид. закален, пре­
вален — фиг.
борец пре­
вален борец
закалка ж. закалување, калеше
закана ж. закана (застрашуватье со нешто)
заканвам и. закАня с. почнува
да кани, понуди (гости)
заканвам се н. заканя се
с. повр. 1) се заканува, се закани
(некому); 2) почнува да се
подготвува
заканителен прид. заканувачки
закарвам и. закарам с. 1)
почнува да тера или да врши
нешто — закараха една
хубава народна песен за­
почнал една убава народна
песна; 2) тера (животни, луѓе);
3) пренесува; || — се повр.
се закарува, се закара
закачАлка ж. закачалка
закачам и. закАча с. 1) закачува, закачи; обесува, обеси
—
палтото на закачал­
ката го закачувам палтото

на закачалка; 2) чепка, гиба
— не закачай раната не
чепкај ја раната; 3)' задира
—

Иван

закача

момите

Иван ги задира -момите; ||
— се повр. се задира
закАчка ж. шега, задевање
кЗакАшлям се повр. се закашла
ю*

заключвам

н. заквичА
заквичува, заквичи

заквичАвам

с.

закикбтвам се «. закикотя
се с. повр. се закикотува, се

закикоти
закипявам и. закипя с. зоври-

ва, зоврие; фиг. се налути
закихвам н. закихам с. за-

кивува, закива
закичвам и. закйча с. заки-

тува, закити (со цвеќе)
заклАждам н. закладА с. запа-

лува, запали (оган)
заклАщам и. заклатя с. за-

клатува, заклати
заклевам н. закълнА с. 1)
заколнува, заколне, полага
заклетва (или свечена обврска); 2) проколнува (некого);
|| — се повр. се заколнува,
се заколне
заклеймйвам и. заклеймя с.
■ жигосува, жигоса; раскринкува
'
заклбт прид. заклет, непомирлив — ~ враг заклет враг
(непријател)
заклбщвам се и. заклбщя се

с. повр. (се) заклештува, (се)
заклешти
заклймвам н. заклимам с. закимува, закима (со глава)
заклинам и. закълнА с. за­
колнува, заколне (некого)
заклинАние ср. заколнувавье,
клетва; анатема
заключАвам и. заключА с.
заклучува, заклучи (прави
заклучок)
заключАлка ж. клучалка
заключвам н. заключа с. за­
клучува, заклучи (со клуч) —
заключих стаята ја заклучив
собата

заключение

148

заключйние ср. заклучок —
вадя ~ правам заклучок

(доаѓам до заклучок)
заключителен прид. завршен,
последен — заключително
заседание завршно заседа­
ние — заключителна сцена

теат. завршна сцена
заковавам «. заковй с. зако-

вува, закове; фиг. стои како
закован
закблвам н. заколя с. заколува,
заколе
заколение ср. лит.. заколување,
колење, сигурна смрт —Пращат на

един народ

(Г. Кирков) Еден народ го
испраќаат во сигурна смрт
закон м. 1) закон — нару­
шавам
прекршувам закон
—

по

силата

на

закона

по силата на законот — за­
конът влиза в сила законот
влегува во сила .— обратна
сила на закона ретроактивна сила на законот — дей­
ствуващите закони важечките закони — в рамките
на закона во рамките на
законот — обявяам извън
закона го ставам надвор од
законот — в името на за­
кона во името на законот
— ~ за лова закон за ловот
— наказателен ~ привичен
закон военен
воен закон;
2) природен закон, законитост — законите за разви­
тието на обществото зако­
ните на општествениот развиток; 3) разг. вероисповест,
закон на една религија
законен, -бнна, -бнно прид.
законски, легален, законит
— законно дете законито
дете — законна сила за-

закостенялост

конска сила — ~ наследник
законски наследник — на
законно основание на законска основа (врз осно­
ва на закон) — ~ срок
законски рок — законни
средства за борба легални
средства за борба
законник м. законик, кодекс
закбнност ж. законитост
законоведбние ср. право, пра­
вни науки; познавање иа за­
коните
законовбд(ец)
м. правник,
познавач на закони
законодател м. законодавсц
законодателен прид. законодавен
законодателство ср. законодавство — трудово
тру­
дово (работно) законодавство
закономерен прид. закономемерен
закононарушение ср. престап,
кршење на закон
законопроект м. нацрт на за­
кон
законосъобразно прил. сообразно со законот, во склад
со законот
закопавам н. закопая с. закопува, закопа
закопнявам и. закопнея с.
закопнее, почнува да копнее
(за некого или за нешто)
закопчавам и.
закопчая с.
закопчува, закопча; запетлува, запетла
закоравявам и. закоравея с.
закоравува, закорави
закостенявам н. закостенея
с. се стврднува, се скаменува,
се запира во развојот
закостенялост ж. лит. конзервативност, застој

закрйчвам

закъснйтел

149

закрачвам и. закрача е. за-

закръглявам //. закръгля с.

чекорува, зачекори
закрепвам н.. закрепна с. закрепнува, закрепне; зајакнува, зајакне (материјално); ||
— се'повр. се зацврстува, се
консолидира
закрепвам н. закрбпя с. в.

заокружува, заокружи, дава
на нешто кружна форма
закръпка ж. крпа (за крпење)
закупям н. закупя с. закупува,
закупи
■
закупвйч м. закупвачка ж.
закупуван (закупец), закупница (закупничка)
закупувам н. . почнува да ку—
пува; откупува
закусвам н. закуся с. закусува,
закуси; појадува, појаде
закуска ж. појадок; закуска
закъде прил. каде, накаде, за
каде — ~ си се забързал?
за каде си забрзал?
закъдбто прил. в. закъде
закърмям и. закърмя с. задојува, задои; закрмува, закрми (животино)
.
закърмен прид. накрмен, задоен, воспитан — Ботев е ~

закрепявам
закрепостявам н. закрепостя

с. закрепостува, закрепости
закрепявам и. закрепя с. закрепува, закрепи; потпира,
потпре; || — се повр. се закрепува, се закрепи
закрещявам н. закрещя с.
закрескува, закреска
закривам и. закрия с. 1) за­
крива., закрие; покрива, по­
крие — тя закри лицето си
с ръце таа со рацете си
го покри лицето — той ме
закриваше от чужди по­
гледи тој ме закриваше од

туѓи погледи; 2) затвора, зазавршува (седница); затвора,
затвори (изложба и сл.)
закрила ж. закрила, заштита,
подршка; покровителство
закрилник м. закрилник, по­
кровител
закрит прид. 1) скриен, скри­
шен, засолнат — закрито
място скришно место; 2)
затворен; завршен — за­
крито заседание затворен
состанок — конференция при
закрити врата конференција
зад затворени врати
закритие ср. засолниште
закръглен прид. тркалезен (и
тркалест); 2) заокружен ■—
— закръглена сума заокружена сума

с духа на народната песен

Ботев е задоен со духот на
народната песна
закърпвам и. закърпя с. закрпува, закрпи; разг. зема пари
од некого со измама ■— закърпиха ме 20 лева
ме за­
крпи; а со 20 лева
■
закършвам и. закърша с.
(се) закршува, (се) закрши —
тя закърши ръце от жа­
лост таа почна да си ги крши

рацете од жал
закъсвам и. закъсам с. зацапува, зацапа (во незгода);
рет. почнува да кине
закъснение ср. задоцнување —
влакът пристигна със ~

возот дојде со задоцнување
м. механизам за
темпирање (на експлозија и
сл.)

закъснйтел

закъснителен

150

прид. што ја
намалува брзината (спротивно
од забрзувачки)
закъснявам и. закъснея с.
задоцнува, задоцни — ~ за
влака задоцнувам на воз
закъснял прид. задоцнет, што
задоцнува
закътйн прид. скриен, скришен
— закътано място скршно
место
закътавам и. закътам с. сокрива, сокрие; засолнува, засолни
зйла ж. сала, — операционна
~ операциона сала — съдебна
судска сала — пълна ~
полна сала — танцувална
сала за играње
залавям н. заловя с. 1) фаќа,
фати — ~ крадец на местопестъплението фаќам крадец
на лице место — залових
една лисица в капан фатив
една лисица во клопка; 2)
фаќа (работа) — —■ работа
почнувам работа; |[ — се
повр. се зафаќа (за работа);
одбира — лош път си зало­
вил, момко! лош пат си
одбрал момче! о не се за­
лавяй с него!
немој да
имаш работа со него
залагам н. заложа с. 1) постава,
става, намести (мрежа, клопка
и сл.); 2) заложува, заложи;
Г7 ~ си главата, ако това
не е така главата си ја зала­
гам ако тоа не е така
заледен прид. замрзнат — за­
ледено месо замрзнато месо
— заледена река замрзната
река
заледявам и. заледя с. замрзнува, замрзне; || — се

закъснителен

заливам

повр. се заледува, се заледи;
се замрзнува, се замрзне
залежал прид. што лежи, што
не се продава — залежали
стоки непродадена стока
залежи ми. наоѓалишта на ру­
да, нафта и сл., резерви од
руда
зАлез м. 1) заод (за Сонцето,
Месечината), зајдисонце 2)
фиг. опаѓаље (на силата, талентот и сл.)
залепвам и. залепя с. залепува,
залепи — ~ марка на писмо
залепувам марка на писмо;
а залепвам плесница ня­
кому залепувам некому шлаканица; || — се повр. сс
залепува, се залепи; фиг.
се залепува, се залепи —
залепил
гербова

се за нея като
марка се залепил

за неа како таксепа марка
залесителен прид. што се од-

несува па пошумуваше
залесяване ср. пошумување —
~ на голините пошумуватье
на голините—младежите по­
казаха отлични резултати
в залесяването младинците

постигнаа одлични резултати
во пошумувашето
залесявам н. залеся с. пошумува, пошуми
зблив м. залив — морски ~
морски залив
заливам и. залбя с. 1) залсва,
залее; 2) поплавува, поплави
— придошлата река залива
полето надојдената река го
плави полето; /27 — ~ па­
заря преплавувам пазар (со
стока) —
със светлина

богато осветлувам; || — се
повр. — ~ се от смях се
кпнам од смееше — ~

зализан

151

се от плач се кинам од пла­

чеше
зализан прид. разг. измазнет,

залижан
залйзвам и. за лижа с.

(се)

залижува, (се) залиже
залинявам и. залйнея с. завенува, завене — Залиня
мома Гергана (П. Р. Сла­

вейков) Завена момата Гер­
гана
залйсан прид. занесен
залйсвам и. залйсам с. занесува, занесе; (се) залисува, (се)
залиса; || — се повр. се занесува, се занесе, се збуни
залисия ж. занесеиост, залисасавост
залйтам н. залйтпа с. (се)
занесува, (се) занесе; се тетерави — залита като пиян
се тетерави како пијаи; 2)
фиг. се залага, си ја сака
работата
заличавам и. заличй с. се гледа
— сега вече залича каква
била работата сега веќе се

гледа каква била работата
залйчвам и. залйча с. брише,
избришува (трага и сл.)
залог' м. залог, капар, гаранција — оставих 10 лева ~
дадов залог од 10 лева —
за дружба гаранција за
пријателство
залог3 м. грам, залог — дей­
ствителен | страдателен

актив | пасив
заложба ж. надареност, дарба,

талент
заложник м. заложница ж.

заложник, заложница
залоствам, залбстям и. залостя с. 1) залостува, залости;

затвора

(затвори)

врата со

лалягам

лост; 2) зацврсти, се забарикадира
залп м. залп, плотун — парти­
заните посрещнаха немците
със залпове партизаните ги

пречекаа Германците со плотуни
залудо прил. нар. залудо, иекорисно, бадијала
залутвам се и. залитам се
с. повр. залута, се изгуби
залъгйлка ж. залажачка, нешто со кое се залажуваат
деца
залъгвам н. залъжа с. залажува, залаже; || — се повр.
се залажува, се залаже
зйлък м. залак; фиг. леб —
— изкарвам залъка си си го
вадам лебот; СЈ не ми се
туря .— в устата залак не­
ми се клава в уста, не ми се
јаде (немам апетит) — броя
някому залците ги бројам
некому залаците — вземам
залъка от устата на някого

му го земам некому парчето леб
залюбвам и. залхббя с. нар.
зал.убува, зал.уби — Залюбил
е млади Камен Цена хубави­
ца (Ив. Вазов) ја заљубил

младиот
Цена

Камен

убавицата

залюлявам н. залюлйя с. (се)

залулува, (се) залула; се заниша
залюшквам н. залюшна с.
занишува, запиша
залягам н. залегна с. I) полегнува, полегне — войниците
залегнаха край могилата
и откриха огън војнпците

полегиаа до ритчетб и отво­
рила огаи; 2) се заложува,
се залага — всички залягаме

152

залязвам

да изпълним нормите си

сите се залагаме да ги исполниме нормите
залязвам «. заляза с. заоѓа,
зајде — лете слънцето раио
изгрява и късно залязва

лете Сонцето рано
и доцна заоѓа

изгрева

«. замАжа с. 1)
замачкува, замачка; измачкува, измачка; 2) извалкува,
извалка — замазаха някак
си работата некако ја замачкаа работата
'
замаскирам н. с. замаскира,
камуфлира — войниците за­

замАзвам

маскираха картечното гнез­
до војниците го замаскираа

митралеското гнездо
замАх м. 1) замав,
удар — повалих го с един
~ го кутнав со еден удар;
2) фиг. замав, иницијатива
замАхам н. замавта (почна да
мавте)
замАхвам н. замАхна с. замавнува, замавне
зймашен прид. што има замав,
силен
замаян прид. замајан
замбА ж. спец, замба (за жиг,
за удирање дамка)
зАмах,

заменявам, замбням и. за­
меня с. заменува, замени
замервам, зАмбрям н. за­
меря с. 1) почнува да мери;

2) фрла (фрли) на некого
(камен, снег и сл.)
замАсвам, замАсям н. замеся
с. 1) замесува, замеси; 2)
вмешува (некого во нешто)
— и мене ли замесихте
в тая работа? и мене ли

ме вмешавте во таа работа?
|| — се повр. се замешува,
се замеша, се вмешува

замлясквам

замАствам, замАстям н. заме­
стя с. заменува, замени —
ще го заместите по време
на отсъствието му ќе го

замените за време на неговото
осуство
заместител м. замена — ~
за кафе замена за кафе
заместник лг. заместница ж.
заменик, помошник — ~ началник заменик (помош­
ник) на раководителот
замечтавам се н. замечтая
се с. повр. замечтае
замечтАн прид. замечтан
замижавам н.
замижа с.
замижува, замиже
заминйвам и. замина с. заминува, замине — влакът
замина возот замина — утре
заминавам за Белград утре
заминувам за Белград; СЈ
заминавам си си заминувам
замирам н. замра с. замира,
замре; одумира, одумре; изумира, изумре
замирйсвам н. замириша с.
1) замирисува, замириса; (се)
смирисува, (се) смириса
замислен прид. замислен
замйсленост ж. замисленост
замисъл м. 1) замиела, цел,
намера; 2) план, основна идеја
замислям н. замйсля с. замислува, замисли || — се повр,
се замислува, се замисли
замйтам и. заметА с. 1) заметува, замете; 2) чисти површно
замлъквам и. замлъкна, с.
(се) замолчува, (се) замолчи;
замолкнува, замолкне, молкне
замлйсквам и. замляскам,замлящя с. замласкува, замласка

замогвам
замогвам се н. замбгна се

повр. зајакнува, зајакне во
материјален поглед,забогатува
заможен прид. имашлив, зајакнат материјално, обезбеден,
богат — заможно семей­
ство имашливо (богато) семей­
ство
замбжност ж. имашливост, бо­
гатство, ситуираност
замомявам се н. замомбя се
"с. се замомува, се замоми,
станува мома
заморявам се и. заморя се

с. повр. (се) заморува, (се)
замори
замразвам и. замрйзя с. замразува, замрази
замразен прид. замрзнат (во
фрижидер) — замразено
месо замрзнато месо —• за­
мразени плодове замрзнати
плодови, замрзнато овошје
замразяване ср. замрзнување
— дълбоко ~ длабоко замрзнување
замрежвам н. замрбжа с.
замрежува, замрежи
замръзвам н. замръзна с.
1) замрзнува, замрзне (за лед);
2) изѕемнува, изѕемне
замръквам н. замръкна с.
замркнува, замркне
замъглявам н. замъгля с.
1)
замаглува, замаглп; 2)
замаглува, замагли (прави
нешто нејасно)
замъглен прид. замаглен, не­
гасен
замъждуквам и. замъждукам с. засветкува, засветка
— замъждукаха звезди за-

светкаа ѕвезди
зймък м. замок — средно­
вековен
■ средновековен

замок

153

занаятчййств о
замъквам в. замъкна с. 1)

завлечува, завлече; однесува,
однесе; 2) довлечува, довле­
че; 3) зема и не врана
замълчйвам и. замълчй с.
премолчува, премолчи; замолчува, замолчи
замънквам н. замънкам с.
замрморува, замрмори, зборува нејасно
замърморвам н. замърмбря
с. замрморува, замрмори, про' мрморува, промрмори
замърсявам н. замърся с.
извалкува, извалка; загадува,
загади — внимавай да не
замърсиш раната внимава;
да не ;а загадиш раната
замътвам н. замътя с. заматува, замати
замяна ж. замена
замятам н. замбтна с. 1) почнувада фрла; гага; наметнува,
наметне; 2) замандалува, замандали (врата); || — се повр.
се наметнува, се наметна; 3) •
преметнува, преметне; о за­
метна ми се мускул ми се
преметна мускул
’
занапред прил. во
иднина,
отсега натаму
занйсям1 н. занесй с. однесува,
однесе; || — се повр. се
занесува, се занесе, се преправа; флертува
занйсям2 н. разг. прави шега
со некого; ]| — се повр. се
занесува, се подбива
занаят м. занает; фиг. професија
занаятчййски прид. занаетчиски
занаятчййство ср. занаетчиство

занаятчия

154

занаятчия лг. занаятчийка ж.

.
занемарен прид. занемарен
занемарявам и. занемаря с.
занемарува, занемари
занемявам и. занемея с. занемува, занеми
занесен прид. занесен, изветреан
зАник м. 1) заоѓање, залез;
2) опаѓање, губење; декаденија
занимавам1 и. занимАя с.
занимава, занима, заинтересира, привлекува (привлече)
внимание; || — се повр. се
занимава, се интересира
занимавам2 н. 1) држи настава,
дава часови, подготвува (уче­
ници) — ■' по-слабите уче­
ници подготвувам слаби уче­
ници; 2) забавува (некого)
— ~ гостите забавувам гости;
|| — се повр. се занимава со
нешто — сега се ~ с ли­
тературни въпроси сега се
занимавам со литературни прашатьа
занимавка ж. разг. занима­
вана
занимал на ж. училница, про­
сторна за учење (за зани­
мавана)
занимание ср. заниматье, на­
става, работа — учебни за­
нимания настава во училпште
занимателен прид. занимлив,
интересен
занйтвам и. занйтя с. занитува, занити
занятие ср. рус. в. занимАние
заобикАлка ж. заобиколка, заобиколувагье — кажи го
занаетчија

напрано,

без

заобикалки

кажи го директно, без заобиколување

западиоевр опбйски
заобикАлям н. заобиколя с.
1) заобиколува, заобиколи;
2) обиколува (болни); || — се

повр. се опкружува (со луѓе)
заобиколен прид. заобиколен
заобйчам и. заобйкна с. за-

сакува, засака
заоблачАва се н. заоблачй се

с. повр. се заоблачува, се
заоблачй
заоблен прид. заоблен, со тркалезно лице (и сл.)
заорАвам и. заорА с. заорува,
заора
заострен прид. 1) заострен,
остар; 2) фиг. заострен, на­
острен, — заострена бди­
телност заострена будност
забстреност ж.
заостреност,
затегнатост — политическа
~ политичка затегнатост
заострям и. заостря с. заострува, заостри
забхквам и. заохкам с. заофкува, заофка; залипува,
залива
зАпад л/. I) запад (страна па
светот); 2) Запад, западни
земји — той е добил висшето
си образование на Запада

високо образование тој добил
на Запад — Дивият запад
Дивиот запад
запАдам и. западна с. залага,
западне (материјално)
зАпаден прид. западен — ~
вятър западен ветар — за­
падните държави западните
земји
запАдпал прид. пропаднат, за­
паднат (материјално)
западноевропейски прид. ззпадноевропски — западно­
европейска философия и
литература западноевроиск»

филозофија и литература —-

западняк

западноевропейски

155

страни

западноевропски земји
западняк м. разг. човек од
западните предели на Бугарија
запазвам н. запАзя с. 1) запазува, запази; 2) (за)чува
~ тайна чувам тајна —
запазил съм лош спомен

сум зачувал лош спомен
запазен прид. зачуван; защтитен — в запазено състо­
яние во зачувана состојба
— всички права запазени

сите права зачувани (заштитени) — запазено здраве
зачувано здрав је
запАлвам н. запАля с. 1) запалува, запали; 2) фиг. распали, предизвика одушевуваше
запален прид. запален; фиг.
распален, ентузијазиран
запалителен прид. запалив —
запалителни материали запаливи материјали — за­
палителна бомба запалива
бомба
запалка ж. 1) запалка (за
цигари бомби, мини и сл.)
запалянко(вец) м. запаленко,
страсен навивач во спортот
запаметявам н. в. запомням
запарвам и. запаря с. попарува, попари; запари
•
запАс м. 1) резерва (материјал,
храна и сл.), фонд — има
голям
от брашно има
големи резерви од брашно
— ~ от знания фонд на
знаегьа; 2) вој. резервен
состав, резерва — офицер
от запаса резервен офицер
— минавам в запаса мипувам во резерва; о отивам

записвам

одам на воена вежба (како
резервист)
запасвам н. запашА с. опашува, опаши (ремен, оружје
и сл.)
запАсен прид. 1) резервен —
запасни части резервни еди­
ници — запасни храни ре­
зервна храна; 2) вој. резервен
— ~ офицер резервен офи­
цер — запасни войски резер­
вни војски; 3) како им. ре­
зервист
запасняк м. разг. резервист
запасявам н. запася с. создава (прави) резерви
зАпек м. мед. запек, капе
запетайка, запетая ж. грам.
запирка (арх.) — слагам ~
ставам запирка — точка и ~
точка и запирка (;)
запечатвам и. запечатам с.
запечатува, запечати
заливам к. запия с. запива,
запие — от сутринта като
запие, до вечерта не пре­
става од утро кога ќе запие,

до вечера не престанува; ||
— се повр. се запива, се
запие
запилявам н. запилея с. зафрлува, зафрли (нешто негде)
запирам н. запра с. 1) запира,
запре; 2) задржува; притвора,
апси
зАпис м. 1) уплатница; 2)
меница
',
записвам н. запиша с. 1)
запишува, запише — ~ на­
родна песен заппшувам на­
родна песна — ~ на магнитофопна лента снимам на
магнетофонска лента; 2) за­
пишува, става во список —
~ някого в списъка запишувам некого во список —

зйписка

~ дете в училище запишувам
дете во училиште; 3) почнува
да пйшува (пише) — записал

писмо, но не го завършил

започнал да пйшува писмо,
но не го довршил; || — се
повр. се запишува — записвам
се студент ~ се запишувам
,на универзитет, на студии
записка ж. 1) записка, писмено
соопштение, информација; 2)
белешка — водя си записки
си водам белешки — уча
по записки учам по белешки;
3) само мн. мемоари, записи
запитвам н. запитам с. запрашува, запраша, постави прашан>е
запитване ср. прашање; интерпелација, пратеничко прашање
запнчам н. запекй с. запекува,
запече; предизвикува запек
запищявам и. запищя с. за­
писка, завреска
заплйквам н. заплача с. за­
планува, заплаче
запланувам н. с. планира;
предвидува, предвиде — за­
планувал съм да издържа
всичките си изпити на­
време сум планирал да ги

дадам сите

заповядвам

156

испити

навреме

заплата ж. плата, награда —
месечна ~ месечна плата
заплаха ж. заканување, закана
— не се боя от неговите
заплахи не се плашам од
неговите закани — ~ от
война закана со војна
заплйшвам н. заплаша с. 1)

заплашува, заплаше; 2) заканува, закани
заплашителен прид. заплашувачки, заканувачкп
заплйщам н. заплатя с. плака,
исплаќа, плати, исплати

м. разг. ■ несериозен
човек или жена
заплбсвам се н. запл^сна се
с. повр. се занесува, се занесе;
се зацапа [се вљуби (во жена,
маж)]
заплетен прид. 1) вплетен во
плетенка; 2) заплеткан, замрсеи; 3) фиг. нејасен, замрсен, заплеткан во нешто —
~ въпрос замрсено прашавье
— ~ в афера заплеткан во
афера
заплитам н. заплета с. 1)
заплетува, заплете; 2) вплеткува, вплете, замешува, заме­
та; || — се повр. се вплеткува, се замешува — заплете
зйплес

се като петел в кълчища

(нар. п.) ~ се заплете како
мува в пајажина
заплувам н. заплива
заповед ж. 1) заповед, наредба
— по ~ на началника по
заповед од начланикот (шефот); 2) админ. решение,
писмена наредба, налог — ~
за назначение решение за
назначување — платежна ~
налог за исплата — ~ за
арестуване налог за апсеље
заповеден прид. грам, запо­
веден; в. заповеднически
заповедник м. арх. заповедник,
командант, повелач, диктатор
заповеднически прид. заповеднички, диктаторски
заповядвам н. заповядам с.
заповедува, наредува, нареди;
управува, раководи, владее;
СЈ заповядайте! повелете!
слободно! послужете се! за­
повядайте у дома! повелете
дома! пека заповяда! пека
повели! както заповядате!
како ќе сакате!

заподозирам

157

зап ълвам

заподозирам н. заподозра с.

запрбщам и. запратя с.

подозира, почнува да се сомнева — заподозират го в
лъжи го подозираат во лаги
заподозрян прид. подозрив, сомнителен
запознавам н. запозная с.
запознава, запознае — да ви

запрана; 2) фрла, фрли
запрелйствам с. почна да прелистува
запретвам н. запретна е. засукува, засуче (ракави); подвиткуйа, (ногавици, поли) —
запретнал крачоли ги подвиткал ногавиците
заприказвам н. с. заприкажува,
заприкаже || — се повр. се за­
прикажува
заприличвам н. заприличам с.
заприлегува, заприлега — на
какво си заприличал? на
што си заприлегал?
запрймчвам н. запрпмча с.
фаќа, фати во јамка
запрйщвам н. запрйщя с.
запира движеьье, затвора ули­
ца; затнува — народът заприщи улицата народот ја
затна улицата — заприщиха
отвора го затнаа отворот
запр ъжка ж. запршка — режа
лук за ~ дробам лук за
запршка
запрягам н. запрбгна с. запрега, запретне, впрега, впрег­
не (волови, коњи и сл.)
запустявам и. запустея с.
запустува, запусти
запушйлка ж. затка, тапа —
дървена ~ дрвена затка
запушвам1 н. запуша с. запушува, запуши (почнува да
пуши); зачадува, зачади; задимува, задими — стаята
се запуши собата се задими
(зачади)
'
запушвам2 н. запаша с. за­
твора, затвори; затнува, 'затне
— ~ дупка затнувам дупка
запълвам, запълням н. за­
пълня с. пополнува, пополни,
зазема, заземе (цел простор)

запозная с другаря Н. Н.

да ве запознай со другарот
Н. Н.; — запознавам уче­
ниците със славянските ли­
тератури ги запознавал! уче­

ниците со словенските ли­
тератури — запознавам го­
стите със забележителностите на града ги запознавам

гостите со знаменитостите на
градот; || —- се йовр. се за­
познава —■ запозная се с
някого се запознавам со
некого
запомням н. запомня с. запомнува, запомни — ще за­
помня този ден ќе го запомнам то) ден — запомни
ми думите запомни ми ги
зборовите
запор м. задршка, забрана (на
плата и сл.) — ~ на запла­
тата забрана на платата —
налагам ~ ставам забрана
запорирам н. с. канц. задржува- (акт, плата и сл.),
става забрана
започвам н. започна с. започнува, започне — започ­
вам отначало започнувам отпрвин — започва кампания
започнува кампатьата — за­
почна война започна војната
започващ прид. што започнува
запоявам н. запоя с. 1) сврзува
(метали), заварува; 2) напојува, напои фиг. задои (ду­
ховно)

1)

зап ъртък
запъртък м. 1) расипано јајце,

смутка; 2) фиг. цуце
запътвам се н. запътя се
с. повр. тргнува, трга, тргне
— закъде си се запътил?

каде си тргнал? за каде си се
запатил?
•
запъхтявам

зарисувам

158

се

запъхтя

се

с. повр. (се) зазбива
запъхтян прид. зазбивтан
запъшквам и. запъшкам с.
застенкува, застенка, заофка
запявам и. запбя с. запева,
запее — кой ще запее една
народна песен? кој ќе запее
една народна песна? С7 утре
ще запее друга песен утре
ќе запее друга песна (ќе го
промени мислењето)
зар м. (лл/. з Арове) 1) зар
(коскено или дрвено коцкпче
за играње табла); 2) среќа
(во игра)
заработвам и. заработя с.
1) заработува, заработи 2)
почнува да работи — за­
работих добри пари заработив добри пари
зарАвням н. зарАвня с. зарамнува, зарамни
заравям н. заровя с. 1) закопува, закопа — заровил
парите в земята ги закопал
парите вземи — заровиха го
млад и зелен го закопаа млад
и зелен; || — се повр. се закопува, се закопа; се задлабочува — заравям се в спо­
мени се задлабочувам во
спомени
,
зарАд, заради пред, заради
—заради тебе

закъснях

заради тебе задоцнив
зарадвам с. зарадува — тези
думи ме зарадваха овие
зборови ме зарадуваа; |[ ■— се

повр. се зарадува.—. бащата
се зарадва таткото се зара­

дува
зарАждам се и.

зародя се

с. повр. се зародува, се зароди
се создава, се создаде
зараза ж. зараза, инфекција
зарАзен прид. заразен — за­
разно отделение в болнидата заразно одделение во

болницата
заразителен прид. мед. и фиг.

заразен (што заразува)
заразявам н. заразя с. зара­
зува, зарази |[ — се повр.

се заразува, се зарази
заран ж. нар. утро (е. с^трии)
— всяка ~ отивам на
работа секое утро одам на

работа
зараствам и. зарастА, за­
расна с. зарастува, зарасте;

зараснува, зарасне
зарегистрирам н. с. регистрира
|| — се повр. се регистрира

(се венча)

подготвен, на(за оружје и сл.)
зараждам1 н. заредя с. 1)
полни, наполнува (оружје, аку
мулатор, батерија и сл.)
зараждам3 н. заредя с. заредува, зареди
зарезан м. Трифуновден, праз­
ник на лозарите
зарека се с. повр. се зарече
зарзават м. зеленчук
зарзаватчййница ж. продавница на зеленчук
зарзала ж. (Ргиппѕ агтепЈаса)
зарделија [ вид кајсија (дрво
и плод)]
заривам н. зарипа с. засипува,
засипз; закопува, закопа
зарисувам с. почнува да црт»
зареден прид.

полнет

.■Ј

заричам

зарекА е. зарекува, зарече; || — се повр.
се зарекува, се зарече
заробвам н. заробя с. заробува, зароби
зародиш м. зародок; фиг. по­
четох
заруменявам и. заруменбя с.
(се) заруменува, (се) заруменее, (се) зарумени
заръкомйхам с. замавнува со
рака
заръмжавам н. заръмжа с.
за’ржува, за’ржи
заръчвам н. заръчам с. порачува, порача; наредува
заря ж. 1) вечерно или утринско
руменяло на небото; 2) зраци;
3) вој. сигнал за вечерен збор;
СЈ ~ е церемонии вечерна
воена свеченост спроти некој
празник
заряд м. полневье (електрично,
експлозивно) — иони с по­
ложителен ~ јони со пози­
тивно полнен>с
зарязвам1 и. зарежа с. зарезува, зареже
зарязвам2 н. зарќжа с. остава,
остави (нешто или некого),
дига (дигне) раце (од некого
или од нешто) — зарежи тази
работа! остави ја таа работа!
заейда ж. заседа — убит из
убиен од заседа — устройвам
~ правам заседа
засаждам н. засадя с. засадува,
засади
засв^лям с. почнува да симнува
(нешто)
засвидбтелствувам с. засведочува, засведочи
Засвирвам н. засвиря с. засвирува, засвири

заричам н.

заек ъпва

159

заебвен прид. сеидбен — засевна площ сеидбена повр-

шина
засега прил. засега, за сега
заседавам н. заседава
заседание ср. заседание— за­
крито ~ затворено заседание
заседател м. — съдебен

судија поротник
засед&телщина ж. конферен-

цијашење, копференцпјаштво
заседнал прид. неподвижен
заседявам се н. засадя се

повр. (се) заседнува, (се) за­
седне
засблвам и. заейля с. заселува,
засели; паселува, насели || —
се повр. се населува, се насели
заселник м. засблница ж.
населеник, колонист
засенчвам н. засенча с. 1)
засенува, засени; 2) фиг.
става (стави) некого во сенка
засечка ж. неисправност, застој
(на оружје, машина, механинизам); неуспешен потфат
засилвам н. засиля с. засилува,
засили || — се повр. се за­
силува, се засили
засипвам и. засипя с. засипува, засипе
засичам и. засека с. 1) засекува, засече; 2) почнува
да сече; 3) прекинува, не
функционира — картечни­
цата засича митралезот пре­
кинува
заскобявам н. заскобя с. заградува, загради (става заграда); врзува со кламфи
заскрибуцвам и. заскриб^цам

с. зачкрипува, зачкрипи; зачкртува, зачкрта
заек ъпва н. заскъпне с. поскапува, поскани

заслйням

застроявам

160

засланям и. заслоня с, зат-

скрива, затскрие; засолнува,
засолне
заследявам и. заследя с. почнува (почне) да следи .
заслепение ср. заслепеност; фиг.
пристрасност
заслон м. 1) засолниште; 2)
планинска колиба
заслуга ж. заслуга — имам
големи заслуги имам големи
заслуги
заслужавам и. заслужа с.
заслужува, заслужи
заслужил прид. заслужен (во
Бугарија понесен епитет за
артисти, научници и др.) —
~ артист на Народната
република заслужен артист

на Народната Република — ~
майстор на спорта заслужен
мајстор на спортот
засмивам и. засмея с. засме. ва, засмее; || — се повр. се
засмеј ува, се засмее
засмуквам н. засмуча с. зашмукува, зашмука
засмян прид. насмеан —засмени
лица насмеани лица '
засмятам с. засметува, засмета
засолявам си н. засоля си с.
(се) засолува, (се) засоли; СЈ
засолявам си с нещо се
засолувам со нешто (јадам
- нешто солено)
заспал прид. заспан
заспивам н. заспя с. заспива/
заспие
засрамя се с. повр. (се) засрамува, (се) засрами
засрйчам с. засричува
застава ж. вој. стража —
гранична ~ гранична ка­
раула
заставам н. застана с. застанува, застане; запира, запре

заставям н. заставя с. принудува, принуди — заставих
го да си признае го. прину-

див да признае
и. застарея с.
застарува, застари
застана с. застенка
застивам и. застина с. наегинува, настине
застигам и. застигна с. настигнува, настигне
застйлка ж. простирка
застой м. заето;, прекин
застоявам се и. застоя се
повр. (се) застојува, (се) за­
стои; се задржува подолго
време
застоял прид. неподвижен, за­
стоен — застояла вода за­
ето јана вода
застраховам н. с. (се) осигурува, (се) осигури
застрахован прид. осигурен;
(како им.) осигуреник
застрахователен прид. осигури­
телен
застраховка ж. осигуруваже
— ~ за живот осигурување на живот — — срещу
пожар осигуруваже од по­
жар
застрашителен прид. застрашувачки
застрелвам и. застрелям с.
убива, убие; стрела (некого);
ј| — се повр. се убива, се
убие
застрбйвам1 и. запржува (јадење, чорба и сл.)
застрбйвам2 и. в. застроявам
застроявам и. застроя е. I)
зазема (зазеде), зафаќа (зафати) извесна површина со
градби; 2) почнува да гради
(ѕида)
застарявам

зает ъпвам

161

затруднен

н. застъпя е. 1) ■ затворен прид. затворен, занагазува, нагази на нешто;
клучен, што не е слободен;
2) застапува (некого на суд);
фиг. затворен (човек)
|| — се повр. се застапува
затвбрник м. затвореник
затворнически прид. затворе(за. некого)
застъпник м. застапник
нички — ~ дрехи затвореничка облека
засукан прид. засукан; фиг.
затвърдявам1 н. затвърдбя с.
дотеран
зацвретува, зацврети
засъбирам с. зазбира, почна да
затвърдявам2 н. затвърдя
собира
с. затврдува, затврди
засъбличам с. (се) засоблече,
затекй
се с. повр. се затрча
почна да се соблекува
(е, затичам се)
засънувам с. почна да сонува
затилък м. вој. плочка —
засъхвам н. засъхна с. заоков од кундакот
сушува, засущи
затичвам
се, затќчам се н.
засявам н. заебя с. засејува,
затека се с. повр. (се) зазасее; сее, посејува
трчува, (се) затрча
засявка ж. вештачко одглезатйшие ср. затишје (и зати­
дување на бактерии
шие)
засягам и. засегна с. 1) зазатлъстявам н. затлъстея с.
сегнува, засегне, засега —
задебелува, задебелее, задекуршумът не е засегнал
бели
сърцето куршумот не го
затовй сврз. затоа, заради тоа,
засегнал ерцето; 2) фиг. дозашто
1
пирне слабо место, навреди, затоплям н. затбпля с. затоналути (некого) — неговите
плува, затопли, стоплува, стоп­
думи ме засегнаха неговите
ли
зборови ме навреди) а (ме за- заточ&вам н. заточа с. затосегнаа); || — се повр. се зачува, заточи (прана на за­
сегнува, се навредува, се наточение)
лутува
заточвам н. заточа с. заточува,
засядам н. засбдна с. 1) заседзаточи (почнува да точи нож
нува, заседне, заседи; 2) заи сл.); почнува да суче кора
станува (залак во грлото и сл.) заточение ср. заточение
затварям н. затворя с. затвора,
заточеник лг. заточеник'
затвори — затвори прозо­
затревожа се с. повр. се затререца да не духа затвори го
вожува, се затревожи
прозорецот за да не дува; СЈ
затревявам н. затревя с. заочи пред истината заттревува, затреви
ворам очи пред вистината; ||
затривам «. затрия с. 1)
— се повр. се повлекува, се
затрива, затрие; 2) затира,
повлече во себе'
затре
затвор м. ’1) затвор, апсана;
затруднен прид. отежнат —
2) затвор (како казиа); 3)
затруднено дишане отежнато
дишеље
техн. затворач
застъпвам

11 Вугапск-л-мя"-"----------

затруднение

162

затруднбние ср. тешкотија, тешка ситуација — преодоляхме
много затруднения совла-

давме многу тешкотии
затруднявам н. затрудня с.

отежнува, отежне; создава
(создаде) тешкотии
затрупвам н. затрупам с.
затрупува, затрупа
затръбявам н. затръбя с.
затрубува, затруби
затръшвам н. затръшва с.
затвора, затвори (со силно
тропаше врата и сл.)
затуй прил. в. затова
затулвам, затулям //. затуля

с. 1) засолнува, засолни;. 2)
затвора (затвори), запечатува,
запечати (шише и сл.) .
затъвам и. затъна с. пропаѓа,
пропадне (во нешто) — ко­
лата затъна в калта колата
пропадна во кал; фиг. затъвам
в работа пропаѓам во работа
затъмнение ср. ])■ затемнување
— слънчево
затемнуваље
на Сонцето; 2) замрачување
(на просторија); 3) мед. затемнување на градите
затъмнявам н. затъмня с.
1) затемнува, затемни; 2) фиг.
фрла (фрли) некого во сенка,
затемнува некому слава
затънтен прид. затантен, зафрлен — затънтено село затантено село
затънтям се н. затънтя се
с. повр. се затантува, се затанти
затънявам1 н. затънея с. (се)
затанчува, (се) затанчи
затънявам2 н. затъня с. затан­
чува, затанчи; (прави нешто
да стане при крајот потанко)
затънял прид. затапен (физични
или умствено)

захвйщам

затърся с. забара, почна да

бара
затягам н. затегна с. затега,

затегне; оптегнува, оптегне;
поправя, ремонтира
заудрям с. заудира
за^ствам, за^стям и. заустя
с. учи, научува напамет
заусуквам н. заусуча с. разг.
почнува (почне) да ги извртува (работите, фактите и сл.)
заучавам н. зауча с. научува,
научи; заучува, заучи
заучен прид. научен
заушки мн. мед. заушки
захабявам л. захабя с. заабува,
зааби
заханвам и. захапя с. заапува,
заапе; стиска, стисне со заби
захар ж. шекер — ~ на бучки
чај-шеќер (шекер во коцки) —
~ на пудра шекер во прав
— кисело мляко със ~ ки­
село млеко со шейер
захарен прид. шекерен — за­
харни бонбони шейерни бон­
бони — захарно цвекло шсйерна репа — захарна ин­
дустрия индустрија за шекер
— захарна фабрика фабрика
за шекер, шейерана — мед.
захарна болест шейерна бо­
лест
захарин м. сахарин
захарница ж. сад за шейер
захаросан прид. I) зашейерен
— захаросани плодове зашеќерено овошје; 2) шейерлисан — захаросано сладко
шейерлисано слатко
захаросвам се н. захаросам
се с. повр. се шейерлисува,
се шейерлиса
захващам и. захвана с. I)
зафайа, зафати; почнува, почне
— той е захванал да пуши

захв ърлям

163

То) почнал да пуши; 2) зафаќа,
зафати; зазема, зазеде (про­
стор) — кошницата . зах­
ваща много място кошни­
цата зафаќа многу место; || —
се повр. се зафаќа, се зафати
— захванах се с голяма
работа се зафатив со голема

работа .
захвърлям н. захв ърля с. зафр-

лува, зафрла, зафрли
захилвам се н. захиля се с.

се (за)клешти (силно се смее)
захладявам (обично: захладявам се) «. захладя с. заладува, залади; || — се повр.

се заладува, се залади
захлйс н. восхит, занес, транс —
— той гледаше в
ве­
личествената панорама со

занес тој ја гледаше вели­
чествената панорама
захлйсвам н. захласна с. занесува, занесе; восхитува, восхити; || — се повр. се занесе,
се восхити, се воодушеви
захласнах се в работа и не
видях кога мина денят се

занесов во работа и не забележав кога мина денот
захласнат прид. занесен, восхитен
захленчвам н. захленча с.
зацимкува, зацимка
захлупАк м. поклопка, капак
захлупвам н, захлупя с. 1)
поклопува, поклопи; 2) превртува, преврти (сад со дното
нагоре) — захлупил съм ка­
цата да се изцеди ја превртив кацата за да се исцеди
захлупци мн. склопци
.
захожда н. зайде с. (само з. л.)
заоѓа, за,де
«ахождам н. заходя с. 1)
заодува, заоди — децата
п*

зачислявам
захождат към края
на
първата година децата за-

одуваат на крајот од првата
година; 2) се нурка, се тетерави
захранвам н. захрапа с. захранува, захрани (дете со нешто)
захубавявам н. захубав^я с.
се разубавува, се разубави
захълцвам и. захълцам с.
заикува, зайка
зацапвам и. зацапам с. (се)
завалкува, (се) завалка, зацапува, зацапа — зацапах си
пръетите с мастило си ги
извалкав прстите со мастило
зацелувам и. почнува да бацува
зацапвам, зацбпям н. зацбпя
с. зацепува, зацепи
зачатие ср. зачеток, ембрион
зачаткам с. заштрака — кар­
течниците зачаткаха митрапезите заштракаа
зачевам и. зачена с. забременуса, забремени
зачервенявам се н. зачер­
венея се с. повр. (се) зацрвенува (поцрвенува), се зацрвени
зачерквам н. зачеркна с. прецртува, прецрта, избришува,
избрише од список
зачерням н. зачерня с. 1)
зацрнува, зацрни; 2) фиг.
(из)валка (име), зацрни (кука)
зачертавам н. зачертая с.
1) зацртува, зацрта; 2) прецртува, брише од список со
прецртување
зачестявам н. зачестя с. зачестува, зачести
зачислявам и. зачисля с. запишува, запише (во список),
впишува, впише; вклучува,
вклучи зачислиха ги на хра­

зачитам1
на ги стави ја (ги впишаа)

(во список) за храна
зачитам1 н. зачетй с. зачитува,
зачита; || — се повр. се зачи­
тува, се зачита
зачитам2 н. зачетй с. 1) почитува, почита; смета за —
не

го

зачитат за

звено

164

човек

не го сметаат за човек; 2)
зема во обѕир, смета —
ще зачетем заслугите му

ќе ги земеме предвид него­
вите заслуги
зачупвам н. зачупя с. закршува, закрши — напиха се
н зачупиха чашите се напиј а
и почнаа да ги кршат чашите
зашйвам с. замрда, почна да
мрда
зашеметявам н. зашеметя с.
(се) замелушува, (се) замелуши, зашеметува, зашемети
зашивам н. зашия с. зашива,
зашие — зашивам копче
зашивам копче (петлица)
защита ж. заштита, одбрана;
протекција, покровителство
защитен прид. заштитен, одбранбен
защитник м. зашттнпк, бра­
нител; сп. бек
защищавам н. защитя с.
брани; заштитува, заштити
да защитим родината си
с оръжие в ръка да ја

браниме татковината со оружје в рака — защищавам
дисертация бранам дисертација; || — се повр. се брани,
се заштитува
защо йрил. зошто, поради што
— ~ не дойдеш? зошто не
доаѓаш ? — няма ~ да идвате
нема зошто да идите (не е по­
требно да доаѓате) — няма
~ нема зошто

защбто прил. зашто, затоа што
— не дойдох, ~ се стра­
хувах не дојдов зашто се

плашев
заявител м. молител, поднесу-

вач на бараше
заявка ж. бараше, требуваше
заявление ср. молба, бараше,
поднесок — подадох ~ пре-

дадов. молба (бараше)
заявя с. изјавува, изјави, соопштува, соопшти (нешто званично)
заядлив прид. зајадлив, предизвикувачки —■ заядливи
. думи зајадливи зборови
заяждам н. заям с. зајадува,
зајаде; || — се повр. се зајадува,
се зајаде
заяквам н. заякна с. зајакнува,
зајакне —• децата им за­
якнаха децата им зајакнаа
звание ср. 1) арх. чин, зваше;
2) почесно зваше — ~ герой
заявявам н.

на социалистическия труд

зваше херој на социј алистичкиот труд
звйтелен прид. ~ падеж вокатив
звездй ж. 1) ѕвезда (небеско
тело); 2) ѕвезда (предмет)
— петолъчна ~ петокрака;
3) фиг. среќа, судба || — родил
се под щастлива ~ се родил
под среќна ѕвезда; 4) фиг.
ѕвезда, ас — филмова ~
филмска ѕвезда
звездичка ж. звездичка (пе­
чатарски знак; воен знак)
звездовиден прид.
ѕвездест,
звезден
звено ср. 1) звено, алка 2)
врека — Любен Каравелов представлява ~ между
българската и сръбската
литература Љубен Каране-

звеновбд

лов претставува алка помеѓу
бугарската и српската литера­
тура; 3) работна група, група,
дел од работна бригада во
селанска работна задруга —
пионерско ~ пионерска група
звеновбд м. звеновбдка ж.
раководител на група (пионе­
ри, за друг ар и)
зверилница ж. зверилник, ме­
нажери) а
звероукротител м. скротувач
на ѕверови, дресер
зверски прид. 1) зверски — —
рев ѕверско животинско рикање; 2) фиг. зверски, нечовечен, брутален — зверско
убийство зверско убиство
звук м. (грам.} глас; (муз.}
звук,
:
звуков прид. звучен — ~
сигнал звучен
сигнал —
звукова вълна звучен бран
звукозаглушйтел м. придушувач на звук
звукооператор м. микроман
звукоподражйние ср. ономатопеја
звукосъчетбние ср. комбинација на звукови во човечкиот
говор
■
звучй н. звучи; ѕвони
звучен йрид. звучен, мелодичен
— звучна съгласна звучна
согласка
звън м. звон, ѕвонење, ѕвекот
■— ~ на камбана -камбанен
ѕвон — ' на чаши ѕвечкање на чаши
звънйр м. звонар
звънвам н. звънна с. звони,
заѕвони
'
звънбц м. звоно, ѕвонец —
училищен
училищно зво­
но — електрически ~ елек-

165

здрав

трично ѕвонче — водолазен
~ нуркачко ѕвоно
звъника ж. бот. (НЈрепсЈшп
регГогаГит) лековито растение
кантарион (тантур)
звънлив прид. ѕвонлив
звънтбж м. звънтбне ср. звонење, ѕвек, ѕвекот, ѕвечење
— ~ на шпори ѕвечкање на
мамузи
звънтя н. ѕуни, звони — ушите
ми звънтят ушите ми ѕунат
звънчб ср. звонче
звъня с. ѕвони, зазвони —
звънецът звъни ѕвоното
ѕвони ■— будилникът звъни
будилникот ѕвони — звъните
на погрешен номер

(при

телефонираше) звоните
на
погрешен број
звяр м. ѕвер, диво животно
— хищни зверове крволочни
животни (грабливи зверови);
фиг. лош човек — той се по­
каза като същински звяр

тој се покажа како вистински
ѕвер
здйние ср. здание, зграда, градба — високи здания високи
згради'
здрав прид. 1) здрав — в
здраво тяло — здрав дух

во здраво тело здрав дух —>
здраво сърце здраво срце;

2) исправен, здрав, силен,
цврст — моторът е ~ моторот е исправен — здрави
чорапи јаки (здрави) чо­
рапи — здрава глава цврста
глава — здрав мост цврст
мост; 3) здрав, корисен за
здрав; сто — здрава храна
здрава храна ■— здрав въздух
чист (здрав) воздух; СУ аз
съм жив и ' ;ас сум жив и:
Ч В1

здравата

здрав — бъди ~ биди здрав
------- - разум здрав разум
здравата прил. разг. добро,
силно, многу — здравата
съм болен многу сум болен
— нахраних се ~ добро се
најадов — напердаших го

~ силно (многу) го натепав
здраве ср. здравје — как. сте
със здравето? како сте со
здравјето? — за ваше
■ ~ за ваше здравје; а много
здраве (на някого) многу

здравје [(некому) — вообичаен поздрав кај Бугарите
кога станува збор за трето
• лице] — на здраве наздравје — здраве да е здрав ј е
да е, ако (утеха по неуспех)
— взеха му здравето му го
зедоа здрав јето — имаш
много ~ ирон. не ќе е така
здравей! здравейте! (вообичаен поздрав) здраво!
здрйвен прид. здравствен —
здравна служба здравствена
служба — здравна просвета
здравствено просветуваше
здравеняк м. здрав човек
здравеопазване ср. здравствена
Заштита (на населението)
здравец м. бот. (Сгегапшш
тасгоггШгит) здравец
Здравина ж. јачина, јакост;
цврстина — ~ на плат цврстина на штоф
здрасте! здрасти!
(интимен
поздрав, разг.') в. здравей
здрач м. здрач, самрак, мугри
' — по
во самрак
зебло ср. зебло, ткаенина за
правеше вреќи"
зев м. зев, празнина
зевзек м. разг. зевзек, шегаџија
збле ср. 1) зелка (Вгаѕѕјса сарјпиа) — Кисело
кисела

165

земеделски

зелка (расол) — прясно ■—■
■ свежа зелка; 2) расолно Са­
деше) — дайте ми една
порция —■ дајте ми една
порција расолно; 3) цветно
~ карфиол — къдраво ~
кел,
зелен прид. 1) зелен — зелени
чушки зелени пиперки; 2)
зелен, недозреан — зелено
грозде зелено грозје; 3) фиг.
зелен, неискусен — ~ си
още за тая работа уште си
зелеп за таа работа;
на
зелената маса на зелената
маса
зеленикав прид. зеленикав — ~
плат зеленикав штоф
зеленинй ж. зеленило — дворът
е потънал в ~ дворот
потопал во зеленило
зеленчук м. зеленчук
зеленчуков прид. зепетукон,
градинарски — ~ магазин
продавпица на зеленчук —
зеленчукова градина бавча,
зеленчукова градина
зеленчукопроизводител
лг.
градинар, бавчанџија
зеленчукоснабдяване ср. снабдуваше со зеленчук
зелка ж. зелка
зелник м. зелник, пита — зел­
ник със спанак пита со спа­
нак
земевладелец м. земјовладслец
земевладблеки прид. земјовладелски
земедблец м. 1) земјоделец,
земјоделски производител, селанец; 2) член на Бугарскиот
земјоделски народен сојуз
земеделие ср. земјоделство, се.чско стопанство
земеделски прид. земјоделски.
селско-стопански — ~ сто4

земекопач

земјоделски произ­
водител, земјоделец — земе­
делски сечива земјоделски
орудија —
произведения
земјоделски (селскостопански)
произволи — ~ машини
земјоделски (селскостопански)
машини------ трудово коопе­
панин

ративно земеделско стопа­
нство селанска работна задру­
га — полит. Земеделски
съюз Земјоделски сојуз
земекопач м. работник што

копа земја

ж. машина за
копаље земја, багер
земембр, землембр м. зсмјомер, геометар
зймен прид. Земјин, што се
однесува на Земјата — земно
кълбо Земјината топка —
— земна кора Зем;ината
кора — земни гржи земски
грижи — земна ябълка бот.
(НеНапФиѕ шбегоѕиѕ) земно
јаболко, репајка
земетресение ср. земетръс м.
земјотрес
■
земетръсен прид. земјотресен,
— земетръсна област земјотресно подрачје, земјотресна област
збмлен прид. земјен — ~ насип
земјен насии
землище ср. .синор, атар, подрачје, територија
земляк м. земјак, сограѓанин
— ние сме земляци иие сме
земјаци (сограѓани)
землянка ж. земјанка
земноводен прид. водоземен,
амфибиски — жабата е
земноводно животно жабата
с водоземно животно; зе­
мноводни ми. (како им.)
водоземци
земекопйчка

167

зидам

земя ж. I) Земја (планета) —
Земята се върти около
слънцето Земјата се врти

околу Сонцето; 2) земја —
падна на земята падна паземи; 3) земја (обработлива
површина) — копая ~ копам
земја; 4) земја, територија,
држава — балкански земи
балкански земји; 5) земја,
имот, посед — той няма
много ~ тој иема мпогу
земја
зенит м. зенит — слънцето е
на зенита Сонцето е во
зенитот
зенитен прид. 1) зенитен; 2)
вој. противавиопски — зе­
нитна артилерия противавионска артилерија
зенйтчик м. вој. припадник
на противавионската артиле­
рии а
зеница ж. зеница — разширени
зеници раширени зеници; 47
пазя като зеницата на окото

си чувам како зеницата на
своето око
збстра ж. мираз, чеиз — мома
с голяма —■ мома со голем
мираз
зет м. зет — имам добри
зетьове имам добри зетови
— приведен
домазет
зефйр м. 1) зефир, ветрец;
2) зефир (вид танка памучна
ткаенина)
зехтйн, зейтйн м. масло, зејтин
захтинен прид. маслен, од зејтйн
зея и. 1) зјае; 2) разг. се цари,
се загледува во нешто
зигзйг м. цикцак
’•
зид м. ѕид, ѕидана ограда
зидам и. ѕида, гради

зидария
зидария ж. 1) ѕидарски работи,

ѕидање;
ријал

злоезичие

168

2) градежен мате-

зидарски прид. зидарски —
отвее зидарски висулец
зима ж. зима (годишно време)
— студена ~ студена зима
— през зимата во текот

на зимата
зиме прил. зиме — ~ нощите са
студени зиме ноќите се сту­
дени
зимен прид. зимен, зимски —
зимна вечер зимна вечер
— зимно облекло зимни
алишта-------- спорт зимски
спорт — ~ сън зимски сон
(кај животно)
зимник м. визба
зимнинб ж. зимница, храна
за зима, зимовиште
зимница ж. есенски посеви
зимбрничав прид. зиморлив
зимувам н. зимува — пре­
летните птици зимуват в
топлите страни птиците пре­

селници зимуваат во топлите
краишта
зимъс прил. зимоска — ~
беше много студено зимоска
беше многу студено
зинвам п. зина с. зинува, зине;
фиг. какво сте зинали по
мене? што сте зинале во
. мене?
злак м. нар. зеленило, млади
зелени растенија
златбр м. златар, бижутер
злбтен прид.
златен —
пръстен златен претен —
златна мина златен рудник;
О златни ръце златни раце
златна младеж (ирон.') златна
младина — златна сватба
златна свадба — мой ~!
златен мој! мили мој!

златист прид. златест, блеска-

во жолт
злйтка ж. зоол. (МиѕГеЈа тапеѕ)

златка (купа)
злбто ср. 1) злато (Аи) — нату­
рално ~ природно злато —
златото е благороден метал

златото е благороден метал;
2) златни пари; а всичко,
което блести, не е ~ {нар. п.)
се што сјае не е злато
златокос прид. златокос
златя н. поет, злати, позлатува
злбчен прид. што е во зеленило
(покриен со зеленило), зе­
лен, свеж
зле прид. зле, лошо, слабо
— той учи ~ тој учи слабо
злепоставям н. зепоставя с.
срамоти (некого), осрамотува
(пред други), компрометира
злинй ж. злоба, пакост
зло ср. зло, злоба, пакост;
несреќа, беда
злоба ж. злоба, омраза
злобен прид. злобен — злобна
усмивка злобна насмевка
злободневен
прид. тековен,
актуелен ■— ~ въпрос актуелно прашање
злободнбвка ж. 1) белешка
(цртица, козерија) во весник
на тема на денот; 2) тема на
денот, актуелно прашање
зловещ прид. злокобен, по­
тресен
зловоние ср. смрдеа
зловрбден прид. штетен, деструктивен
злодбй ји. злосторник, престапник
злбдбйски прид. злосторнички
злодбйство ср. злосторство,
престап
злоезичие ср, лоши јазици, озборување

злож елбтал

169

зложелйтал м. зол човек
злокачествен прид. мед. зло­

качествен;,
—

опасен,

злокачествена

лош —
болест

злокачествена (тешка) болест
— ' ~ тумор злокачествен
тумор, малиген тумор
злокббен прид. злокобен
зломйслие ср. зломисленост,
лоша миела
злонамерен прид. злонамерен
злонамерна. постъпка злонамерна поетапна
злонравен прид. злоќуден
злопаметен прид. — ~ човек
човек што го памети злото
злополука ж. незгода, несреќа,
несреќен случа; — автомо­
билна
автомобилска (сообраќајна) незгода
злополучен прид. 1) несреќен
— ~ човек несреќен човек;
2) неуспешен — злополучни
опити неуспешни опити (ек­
сперименти)
злорад прид. злорад (човек што
се радува на туѓа несреќа)
злорйдствувам и. лит. се ра­
дува на туѓа несреќа
злоречйв прид. лош на јазикот
злоелбвие ср. озборување
злоелбвя и. зборува лошо (за
некого), озборува (некого)
злост м. злоба, пакост, злост
злбетен прид. злобен, пакосен,
лош, злорад
злосторен прид. што прави
зло, лош, пакосен '
злосторник м. злосторник,
престапник, штетник
злосторнича и. врши злосторство; прави штета
злостбрничество ср. злосторство, кривично дело; штеточинство

знйме

злоупотреба ж. злоупотреба —
~ с доверие злоупотреба
на доверието — ~ с власт

злоупотреба на власта
злоупотребйвам и.
злоупо­
требя с. злоупотребува, зло­

употреби
злочест прид. што е со лоша

среќа, несреќен
злочестина ж. лоша среќа, не-

среќа
злощастен прид. несреќен, што

нема среќа
злъч ж. јад, злоба, пакост, жолч
злъчен прид. злобен, жолчен
змей м. змеј — огнен ~ огнен

змеј
змийски прид. змиски — змий­
ска отрова змиски отров
змибрка ж. зоол. (Ап^иШа уи1-

§апѕ) јагула
змия ж. змија — .—■ пепелянка
камењарка — водна —• водна

змија; фиг. лош човек, змија
— пази се от тази ~ чува; се
од оваа змија
знйен прид. знаен, познат
знак м. (ми. знбци, знбкове)
знак, симбол, белег — въпро-.
сителен ~ прашалник — пре­
пинателни знаци интерпункцпски знаци — отличителни
знаци вој. знаци на распознавање — давам ~ давам знак
(сигнал) — в — на приятел­
ство во знак на пријателство
— пътен — патен знак
знйме ср. 1) знаме — национал­
но
национално знаме — во­
енно ~ воено знаме — градът
е украсен с държавни и пар­
тийни знамена градот е укра­

сен со државни и партиски
знамиња; 2) фиг. — под зна­
мето на свободата под зна­
мето на слободата
.

знаменател

зрелище

170

знаменател м. мат. делител,
именител — слагам под еднакав —- ставам под заеднички

именител

ср. знамение (предзнак за нешто)
знаменит прид. прочуен, познат;
разг. прекрасен — знаменито
ястие прекрасно јадење —
знаменита жена прекрасна
жена
знаменосец м. знаменосец, бајрактар
знание ср. знаење, наука — об­
ласт на знанието научна об­
ласт
знатен прид. познат, прочуен,
угледен
знахар м. знахарка ж. надрилекар; гаталец, гаталка
знача и. значи — какво значи
това? што значи тоа?
значение ср. значеше, смиела,
содржина — буквално ~ бук­
вално значеше — преносно
преносно значеше — из­
ключително исклучител но
значеше—въпрос от голямо
~ прашаше од големо значеше
— няма ~ не е важно ~ ав­
торитет от местно ~ авто­
ритет од локално значеше —
знамение

значението на тоя празник
е общоизвестно значешето на

овој празник е општопознато
знйчи и. безл. значи
значим прил. важен
значителен прид. значителен,
истакнат, голем — значителна
. сума значителна сума — ~
успех голем успех----- при­
нос значителен придонес
значка ж. (ми. значки) значка
значкист м. спортист што ги

исполнил определените норми

и има право да носи фискултурна значка
зная, знам н. знае, разбира; мо­
же, умее — знаеш ли френ­
ски? знаеш ли француски? —
да пиша знам да шппувам
— ~ да готвя знам да готвам;
а бог знае господ знае — доколкото ~ колко што знам
(колку што ми е познато) —
не е кой знае какво не е којзнае што — не искам да ~ не
сакам да знам — не се знае не
се знае — не знае срам не знае
за срам
зной м. горештина
зобя и. зоба, дава зоб (па кош
и сл.)
зов м. вик, глас, апел, повик, зов
— тръбен ~ глас од труба,

сигнал од труба
зова и. вика, нарекува, зове
зогрйф м. арх. зограф
зона ж. зона, подрачје — кли­
матична ~ клпматска зона
— в зоната па бойните
действия во зоната па воепите

операции
зонален прид. зонски, региона­
лен — зонални езици регио­

нални јазици
зоолог м. зоолог
зоологичен,зоологически прид.
зоолошки — зоологическа
градина зоолошка градина —
~ институт институт за зоо-

логија
зоотехник м. зоотехничар
зор м. разг. зорт, страв, плашеше
зорй ж. зора — от ранни зо­
ри до късна вечер од рани
зори до доцна вечер — тан­
ци до зори игранка до зора
зорък прид. буден
;
зрелище ср. глетка, интересен :

настан; масовна забава

<

зрбл ОСТ
зрелост ж. зрелост :— восъчна

— восочна зрелост (на жито);
фиг. политическа ~ политичка зрелост — свиделство за
зрелост матурско свидетел­
ство
зрелостен прид. ~ изпит матурски испит — зрелостна
комисия матурска комисија
зрелостник м. матурант, аби­
туриент
зрение ср. вид — имам добро
~ имам добар вид — слабо ~
слаб вид;.<7 ъгъл на зрение­
то агол на гледањето — цял
съм слух и
целиот сум око
II уно
зрея н. зрее — черешите зреят
към края на май црешите
зреат кон крајот на мај
зрител м. зрителна ж. гледач,
гледачка; посетител, посети­
телка
зрителен прид. 1) видлив, визуелен, оптични — ~ нерв очен
нерв — зрително поле видлино поле — зрителна памет
визуелно паметење — зрител­
на измама оптична измама;
2) паменет на гледачите — зри­
телна зала гледалиште; сала
за публиката
зрънце ср. зрнце
зрял прид. зрел — зрели ягоди
зрели јаготки; фиг. — ~ ум
зрел ум — полово
полово
зрел
зубрАч м. зубрАчка ж. разг.
бубач, бубачка (што учи напамст)
з^бря н. буба, механични учи —
само зубри, а нищо не раз­
' бира само буба, а ништо не

1

разбира
*^рла ж. зурла — тъпани и
■ зурли тапани и зурли

171

зъл

зъб м. (ми. зъби) 1) заб — мле­
чен — млечен заб — кътен —•
катник — кучешки ■— очник
— предни | долни | горни
зъби предни | долни | горни
заби — на детето му растат
зъби на детето му растат заби
— изкуствени зъби вештачки заби — четка за зъби чет­
ка за заби — клечка за зъби
клечка за заби — развален —■
расипан заб; 2) забец — зъби
па колело запци на тркало;
<7 въоръжен до зъби вооружен до заби — носи си ду­
шата в зъбите ~ душата му
е во посот — имам зъб на
някого земам некого на заб —
скърцам зъби чкртам со заби
— точи си зъбите си ги точи
забите — зъб не обелва ~

уста не отвора (ништо не зборува)
зъбат прид. 1) забест, забат, што
има големи заби; 2) запчест;
п зъбато слънце забато сонце
зъбен прид. забен —
камък
забен камен — зъбни съглас­
ни забни согласки
зъббц м. 1) забец; 2) запче
зъбобол м. забобол
зъболекар м. зъболбкарка ж.
заболекар, заболекарка, забен
лекар, забна лекарка, стоматолоѓ — отивам при зъболе­
каря одам кај забниот лекар
зъболекарски прид. заболекарски
зъбчат прид. запчест, назабен
зъбя се и. повр. се заби, покажува заби
зъзна и. се тресе од студ
зъл прид. зол, лош — зла жена
зла жена; О ■~ език зол (лош)
јазик

з ълва

иглянка

172

зълва ж. золва
з ървам н. з ърна с. ѕирка, ѕирне

. (некого); видува, виде (бегло)
— зърнах го вчера всред
навалицата го видов вчера

во бркотијата
з ърнен прид. зрнен — зърнени
храни зрнени храни
зърнест прид. зрнест, што има

облик на зрно
зърнист прид. зрнест, што се

состои од зрна
зърно ср. зрно; фиг. незначите­
лен дел — зърното на исти■ ната зрното на вистината

зърновйден прид.

зрновиден,

зрнест
ж. откуп на
жита, продаваше на жита на
државата од страна на за­
другите или приватните зем­
еделци
зърнопроизводйтел м. произ­
водител на жита
зърнохранйлище
ср. магацин за жито, силос
зюмбул, зимбил м. бот. зумбул
зян м. разг. зијан, штета, загуба
зяпам и. разг. зјапа, се цари,
гледа без трепкаше во нешто
зяпач м. разг. зјапач, зјапло
зърнодостйвка

И
и сврз. 1) и — дойдоха момци и
девойки дојдоа момци и де­
войки — и аз, и ти, и той и
јас, и ти, и то); 2) дури — аз и
не мисля за това јас дури и

не мислам за тоа; 3) така,
баш така, токму така — така
си
мислех токму така и
мислев; 4) мат. и, плус; а
~ тъй нататък (итн.) и

така натаму (итн.) — и други
(и др.) и друго (и др.) — и
двамата и двајцата — и три­
мата и тројцата, сите тројца
иизе. и, ах —
каква голяма
къща! и, колку голема кука!
—
махни се оттук! ах,
тргни се оттука!
й зам. (дат. од таа, онаа) —
дошла майка й дошла маЈкай — аз й казах јас й реков
— това е леглото й тоа е
нејзиното легло

ибрик м. ибрик
ибришим м. ибришим
йва ж. бот. (ЅаИх саргеа) ива
йвица ж. раб
иглб ж. игла — вдявам ~ вденувам конец во игла — грамо­
фонна ~ грамофонска игла
— безопасна игла безопасна
игла — шевна ~ игла за ши­
еше; ^7 от
до конец од иг­
ла до конец — няма къде ~
да падне нема каде игла да

падне
игленйк м-. 1) кутија за игли;

2) перниче за игли
иглйка ж. бот. (Рпти1а ѕиауео-

1епѕ) јаглика, јагличе
иглокбж прид, бодлив (што има

боцки по кожата)
иглолйстен прид. зимзелен —
иглолистно дърво зимзелено

дрво
иглянка ж. ~ пушка танка

пушка

игнорирам

игнорирам н. с. игнорира
йго ср. иго, ропство — турско

— турско иго (ропство)
игрй ж. 1) игра (во разни значења) .— детски игри детски
игри '— спортна игра спортска игра — народни игри на­
родни игри — карти за ~
карти за играње—той спечели
първата ~ тој ја доби првата
игра; 2) — борсова ~ берзан-

ска игра, шпекулација; Г7 ~
на природата игра на приро­
дата — — на думи игра на
зборови — разкривам нечия

~ откривам игра од некого
игрйлен прид. 1) што служи за

игра или забава; 2) игран — ~
филм игран филм
игрйч м. играч, учесник во иг­
ри; танчар, танцувач — фут­
болен ~ фудбалер
нгрйчка ж. играчка — детски
играчки детски играчки
игрйя н. 1) игра, се забавува,
танцува — играя на шах
играм шах — ~ на хорото
играм оро; 2) игра, толкува —
~ Хамлет го играм (толкувам) Хамлета — ~ главната
роля играм главна улога; а ~
на борсата играм на берза (ку­
пувам акции) — ~ си с огъня
си играм со оган — това не
играе разг. тоа не игра; слабо
минува тоа — както ти свир­
ят, така ще играеш (нар. й.)
како ти свират, така ќе играш
йгрек м. назйв за латинската
буква у- ипсилон
■грйв прид. игрив, подвижен,
весел
жгрище ср. игралиште, спортско игралиште — футболно |
баскетболно 1 волейболно ~
фудбалско | кошаркарско | од-

173

идеалист

бојкарско (за одбојка) играли­
ште
.
игрословие ср. игра на зборови,
двосмислен израз, каламбур
игротека ж. магацин за рекви­
зити за игра во пионерски дом
игумен м. игумен
ида1 и. 1) иде, доаѓа — ~
ви на гости ви идам на гости
— — на помощ идам на
помош — идат ли? идат ли?;
2) иде

ми

да

го

цапна

ми иде да го удрам — иде ми
да плача ми иде да плачам;
СЈ не иде не иде; не е убаво
— ~ на себе си доаѓам на себеси — иде ми на ум ми
иде на памет — иде ми от­
ръки ми иде од рака; имам
смиела за тоа
ида2 с. — иди си! оди си! иди
по дяволите! оди по ѓаволите!
иди си у дома оди си дома —
ще ида войник ќе одам вой­
ник
идвам и. в. ида1 —
редовно
на работа доаѓам редовно на
работа —
до убеждението
доаѓам до убедување — ~ до
заклучение доаѓам до заклучок — идва ми умът ми доа!'а
паметот (станувал! паметен)
идейл м. идеал; фиг. совршенство — тя е негов ~ таа е
негов идеал
идейлен прид. идеален; совршен
идеализйция ж. идеализација
—
на миналото идеализација на минатото
идеализирам н. с. идеализира
идеализъм м. идеализам —
идеализмът като философ­
ско направление идеализмот

како филозофски правец
идеалист м. идеалист

идеалистичен

идеалистичен, идеалистйчески п-рид. идеалистичкй
идеблно прил.- идеално, совр--

шено
идбен прид. идеен, идеолошки—
идейна литература идејна

(идеолошка) литература
идейност ж. идејност —
в ли­
тературата идејност во ли­

тературата
иден прид. идеи, следен — през
'идната година во идната
година — идната седмица
идната недела — идното по­
коление идното поколение
идентификация ж. лит. иден­
тификации а— пълна ~ пол-

на идентификации а
идентичен прид. лит. идентичен
идеографически прид. лит.иде-

ографски
идеологйчен, идеологйчески

прид. идеолошки
идеология ж. идеологија —
марксизмът-ленинизмът е
■— на работническата класа

марксизмот-ленинизмот е иде­
ологии а на работничката класа
идея ж. идеја — гениална ~
генијална идеја — давам ~
давам идеја — политически
идеи политички идеи — хрум­
на ми една оригинална

ми падна напамет една ори­
гинална идеја '
идилйчен прид. идиличен —
идилична картина идилична
слика
идйлия ж. идила — домашна ~
семејиа идила
идибм(а) м. идиом
идиоматйчен прид. лит. идиоматски
идиот м. идиот; глупак
идолопоклонник м. идолопоклоник

избира м

174

йдущ прид. идеи, следен (в..
йден)
иероглйфи ми. хиероглифи
из пред. I) од — излизам ~ во­
дата излегувам од вода — из­
важдам ~ джоба вадам од
цебот; 2) по — ходя
града
~ шетам по градот — пъту­
вам ~ България патувам по
Бугарпја; Ѓ7 излизам ~ ко­
жата си ~ излегувам од кожа
(од бес) — излизам ~ търпе­
ние губам трпение — вали
като ~ ведро врне како од
крбла (тура) — ~ ден в ден

од ден на ден
йзба ж. визба — винарска ~

винарска визба
избавйтел м. избавител, спа­

сител
избавление с. р. избавување,

спасување, спас
избавям и. избавя с. избави,
спаси, ослободува; || С/ се

повр. се спаси
избелйвам н. избелея с. избелува, избеле, избледува, избледи
избелйл прид. избледел
избйвам и. избйя с. избива, из­
бие, отепува, отепа — вар­
варите избили цялото на­
селение варварите го избија
сето население — клин клин
избива клин со клин се из­

бива
избйраем прид. што може да

биде избран
избйрам и. избфра с. 1) избира
— избирам плат за дрехм

избирам штоф за алишта; 2) из­
бира, изгласува — избираме
народни представители из­

бираме народни пратеници

избирател

175

избирател м. избирАтелка ж.

избирач, лице кое има право
на глас
избирателен прид. избирачки,
изборен —
списък изби­
рачки список — ~ закон из­
борен закон — избирателна
кампания изборна кампања
—
пункт избирачко место
— избирателно право изби­
рачко право — избирателна
бюлетина | урна гласачко
ливче | гласачка кутија; СЗ ■—■
диск бројник на телефон
избистрям н. избистря с. из-биструва, избистри
избледнявам н. пзбледнбя с.
избледува, избледи
изблик м. изблик
избликвам н. избликна с. избликнува, изблика
избождам н. избода с. избодупа, избоде
избор м. избор, пзбирање —
на ръководство избирате на
раководство — богат ~ на
книги богат избор на книги
изборен прид. изборен — ~ ко­
митет изборна комисија — из­
борна бюлетина изборна лис­
та
нзбсрп ми. избор и (за народни
пратеници)
пзборност ж. изборност
избраник м. избраник; претставник
изброявам и. изброя с. избројува, изброи
жзбръсвам и. избръсна с. избричува, избричи — избръс­
нах целия взвод го избричин целиот вод
йзбух м. експлозива, трескот
■зб^хвам и. избухна с. експлоЛира; избувнува, избувне,
•' фиг. се јавува (појавува) одѓ

извйждам

еднаш, почнува (почне) ненадејно — избухна война избувна војна
избухлив прид. избувлив, екс­
плозивен; темпераментен
избушвам н. изб^ша с. издупчува, издупчи
избуявам н. избуя с. буй
избуял прид. буен
избъбрям н. избъбря с. зборува нејасно, издрдорува, пздрдори
избълвам с. изблуе
избързвам н. избързам с. избрзува, избрза — много из­
бързахте с тази работа многу избрзавте со таа работа
избърсвам и. избърша с. избришува, избрише
избягвам1 и. избягам с.побегнува, побегне, (из)бега — из­
бягал из затвора избегал од
затвор
избягвам2 и. избягна с. избег• нува, избегне, одбегиува — из­
. бягвам удара избегнувам у­
дар — избягнах да му кажа
одбегнав да му кажам
избягвам3 н. избегнува, одбегнува — ~ шумните заведенпя избегнувам шумни локали
извйдка ж. извадок, одломка,
цитат, пасус, дел од текст
изваждам н. извадя с. 1) извадува, извади, вади — извади­
ха ми зъб ми извадоа заб —
изваждам пари от джоба,

вадам парй од цеб; 2) вади,
купува — ~ билет вадам би­
лет (карта); 3) извадува, измислува — извадиха му пря­
кор му извадија
прекар;
4) извади, добива (документ)
— извадих удостоверение

извадив уверение; 5) одзема
(сметање) — от 10 като изва­

изваждане

извивам

176

дим 5Ѕ остават 5 од 10 кога

гласник, билтен — Известия

ќе одземеме 5 останува 5;
6) извлекува — ~ из затруд­
нения извадувам, извлекувам
од тешка положба; фиг. — ~
някого из калта извадувам
некого од кал
изваждане ср. вадеше, одземање (сметање); иселување, исфрлање (од стан); вадење (за­
би); отстранување
извайвам и. извАя с. (из)ваја,
моделира, (из)работи скулп­
тура
извйра ж. изварка
извйрдам н. извйрдя с. демне,
чека — —' удобен момент
чекам удобен момент
изварйвам и. изваря с. изварува, извари; дестилира; вари
ракија; дезинфицира — изва­

на Археологическия инсти­
тут Гласник | билтен на Архе-

рихме

сливите

на

ракяя

сливите ги сваривме ракија
изведнъж прил. одеднаш, неочекувано, ненадејно, во ист
момент —
заваля силен
дъжд одеднаш заврна силен
дожд
извеждам и. изведа с. изведе
— изведи децата на разход­
ка Изведи ги децата на шеташе
йзверг м. изрод
известен прид. 1) познат, прочуен — той е ~ със своята
чесност тој е познат со својата
чесност — както е известно

како што е познато; 2) прочуен, прославен — световно
писател писател од светски
глас; 3) извесен — в известни
* случаи во некои (извесни)
случаи
известие ср. 1) вест, новост —•
последни известия последни
вести; 2) соопштенпе, писмо,
покана; 3) објава, оглас; 4)

олошкиот институт
известност ж. популарност, ре-

путација, глас, углед, слава —
ползува се със световна ~

ужива светски глас
известявам и. известя с. изве-

стува, извести, разгласува,
разгласи, публицира, објавува,
објави, информира — изве­
стява се на всички гражда­
ни се известуваат сите граѓани;
[|.— се повр. се соопштува,

се објавува
изветрявам и. изветрея с. из-

ветрува, изветрее
1) изветреан;
фиг. изветреан, приглуп — ~
старец изветреан старец
изветрям н. изветря с. проветрува, проветри, ветрее
извехтявам н. извехтея с. (се)
изветвува, изветви
извехтял прид. изветвен, стар,
износен, излижан
извблн прид. извеан, глуп
извивам и. извия с. 1) извива,
извие, свиткуна, свитка —
пръчка свиткувам прачка;
2) цеди (алишта) —
риза цедам кошула — извих
му ръката му ја свиткав ра­
ната; 3) извива (свиок, кри­
вина), се движи како змпја;
4) фиг. удира, залепува — из­
вих му една плесница му залепив една шлаканица; а ~
хоро извивам оро, поведувам
оро; || — се повр. се извива,
се крева, се извишува —
изви се чак в небето се
извиши дури до небо — изви
се страшна буря се крепа

изветрял прид.

извивка

страшна бура — ~ се от
болка се превиткувам од
болка
извивка ж. кривулка, свиок,
завиок
извиквам н. пз^нзхяал с. извикува, извика, повикува, по­
вика, прозива, прозове — из­
виках от болка извикав од
болка — извикайте лекар!
повикајте лекар! — ~ уче­
ник прозивам ученик — ~ на
дуел повикувам на двобој
— извикайте го с телегра­
ма! повикајте го со телеграма!
извинбн прид. извинен, оправ­

дан
извинение ср. извинение, оправдување — дадох извинението
на класната й дадов оправду-

вање на класната ръководи­
телка '
■
извинявам и. извиня с. извинува, извини; || — се повр. се
извинува, се извини — разг.
извинявам се се извинувам
извисоко прил. одозгора, од
високо
извисйвам н. извися с. в. извишавам
извит прид. свиткан, искривен;
извиткан — извити стълби

извиткани скали
извлечение ср. извод од закон,
дел од уредба (пропие и сл.)
извличам н. извлекй с. 1) извлекува, извлече — извлякох
чувала чак до портата ја извлеков вреќата дури до порта­
та; 2) извлекува, вади-- ко­
рен от дадено число извлекувам (вадам) корен од дадена
бројка; 3) добива — химиците
извличат от каменните въглища ценни материали хе-

177

изв ън

мичарите добиваат од камени­
ст јаглен скапоцени материјали
извод лт. извод, заклучок, ре­
зултат; дел, одломка
извозвам и. извозя с. 1) преве•зува (стока), транспортира;
2) разг. измамува, измами —■
хубаво ме извози убаво ме
измами
извор м. 1) извор — минерален
~ минерален извор; 2) фиг.
извор (податок, факт), мате. риЈал
извоювам и. с. извојува, добива
борба
извратен прид. перверзен, не­
нормален; фиг. неправилен,
неточен, деформиран — ~ тип
перверзен тип
.
извратено прил. перверзно; не­
точно, неправилно, изопачено
— ~ тълкуване на законите

неправилно толкување на за­
коните
извратбност ж. перверзија; де­
ви) ациј а
извратйтел м. оној што искривува (изопачува) некоја
поставка, учеље, теорија
'
пзвратявам и. извратя с. расипува, расипе (некого), изо­
пачува, изопачи
извръщам н. извърна с. превртува, преврти; ||— се повр.
се превртува
извъждам н. извъдя с. одгледува, одгледа, изведува изве- де; || —- се повр. се создава,
испилува, испили, се појавува
одеднаш — откъде се извъдиха толкова много поети?

откаде се испилиј а толку мно- •
гу поети?
извън пред. 1) надвор, вон —
намирам се ~ града се наоѓам надвор од градот; 2) освен

12 Бугарско-македонски речник

1.€Г*1

извънбрачен
— ~ заплатата имам и дру­
ги доходи освен платата имам

и други приходи •'
извънбрачен прид. лит. вонбрачея — извънбрачно дете вонбрачно дете
извънмйрен прид. прекумерен
извънпартйен прид. вонпартиен
извънреден прид. вонреден, необичен, специјален — извън­
редно заседание вонредно за­
седание —' извънредни пъл­
номощия специјални овластувања — извънредно изда­
ние вонредно издание —
усиех вонреден успех ,
извънсветовен прид. лит. мета­
физични
извънслужебен прид. неофи­
циален
извънучилищен
прид. воншколски — извънучилищна­
та дейност на просветните
работници воншколската ак­

тивност на просветните работ­
ници
извървявам н. извървя с. из­
. минува, измине; изврвува,
изврви
извървям н. извървя с. разнижува, разниже (накит)
извъртам н. 1) свртува (око
и сл.), изопачува, искривува;
2) избегнува, заобиколува
извършавам н. извършел с.
овршува, оврши, завршува,
заврши (вршидба)
извършвам и. извърша с. извршува, изврши
.
извършител м. извршител
извътре прил. однатре, од внатрешната страна
изгйзвам н. изгйзя с,. 1) изгазува, изгази, преминува со газење (прегазува) — едвам из-

178

изглед

газих до брега одвај изгазив

(изминав) до брегот; 2) пре­
гази (трева), изгмечи со нозе
изгарям1 н. изгоря с. изгорува,
■ изгори — отвори пещта да
не изгори хлябът отвори ја
печката да не изгори лебот —
ако не завали, нивите ще
изгорят ако не заврне, ќе изгорат нивите; — фиг.
от
любопитство горам од любо­
питство — изгорях от жаж­
да изгорев од жед
изгйрям2 н. изгоря с. изгорува,
изгори, гори —• през зимата
изгорихме 10 кола дърва во

текот на зимата изгоревме де­
сет коли дрва; фиг. изгорува,
гори (од љубов) — изгарям
по нея горам од л,убов по неа;
С7 ~ юргана заради бълхата
запалувам јорган заради болва
изгйсвам и. изгйсна с. 1) изгаснува, изгасне; 2) фиг. ослабува,
изгубува сила
■
изгасявам н. изгася с. 1) изгаснува, изгасне, гасне — изга­
сете лампите! изгаснете ги си­
паниците!; 2) гасне вар
изгладнявам н. изгладнея с.
изгладнува, изгладне, огладнува, огладни — изгладнял съм
като вълк гладен сум ка­
ко волк
изгладнял прид. изгладнет
изглаждам н. изгладя с. измазнува, измазни, изгладува, из­
глади, испеглува, испегла —
те изгладиха различията тие

ги изгладија разликите — из­
гладих си панталоните си ги
испеглав панталоните
изглед м. 1) изглед, слика, глетка, панорама; разгледница; 2)
твхн. изглед, профил — стра­
ничен ~ страничен изглед;

изглаждам1

179

3) ми. изгледи прогноза, претпоставки — изгледи за вре­
мето метеоролошка прогноза,
изгледи за времето
изглаждам1 и. изгледам с. 1)
(из)гледа, мерна —<—> от гла­
вата до петите гледам (меркам) од глава до петици; 2)
(од)гледа; || — се повр. измери,
одмери, се умори од гледање
— очите ми се изгледаха да
чакам очите ми се уморија од
чекан.е — те се изгледаха не­
доверчиво тие се изгледаа со

недоверба
изглаждам2 и. ]) изгледа, има
изглед — изглеждаш ми
уморен ми изгледаш уморен;
2) безл. изгледа — изглежда,
че те няма да дойдат изгледа

дека тие нема да дојдат
изглбзгвам н.

изглозгам

с.

(из)глода
изглупбя е.
оглупува, оглупее, оглупи
■згнАние ср. изгнанство, прогонство
■згнйпик м. изгнаник
кзгнйвам н. изгнйя с. изгнива, изгние
жзговйрям и. изговоря с. изгопара, изговори
Изговор м. изговор; артикула­
, ција, дикција — литературен
литературен изговор
*згбда ж. корист, профит, добивка; згодна прилика
жугбдсн йрид. поволен, рентаН|, доходен — тая сделка
ьрде изгодна оваа зделка
пие доходна — взаимно
емно корисен
1вм и. изгбня с. изгонува,
т, избркува, избрка —
пиха ме из къщи ме из-

■зглупявам н.

изгубен

бркаа од дома — ~ от служба
избркувам од служба — ~ от
училище исклучувам од училиште
изгбра ж. нар. драги, драга,
симпатија, сакано лице
изготвям и. изготвя с. подготвува, подготви — трябва да
изготвим плановете треба да
ги подготвиме плановите
изгрбждам н. изградя с. 1) изградува, изгради; 2) фиг. создава — изграждаме социа­
лизъм изградуваме социјализам
изграждане ср. изградба, изградување
изгрббвам и. нзгребй с. 1) зафаќа, зафати, изгребува, из­
гребе; 2) весла; црпе
йзгрев ти. 1) изгрев (на Сонцето
или Месечината); 2) излегувањето на Сонцето; зора; 3)
исток — обърнете се към ■—
завртете се кон исток
изгризвам и. изгриза с. изгризува, изгризе
изгрявам н. изгрбя е. изгрева,
изгрее
изгубвам н. изгубя с. загубува
(изгубува), загуби (изгуби) —
изгубих вяра н надежда загубив вера и надеж —
поч­
ва под краката си губам поч­
ва под нозе — ~ съзнание
губам свест (паѓам во несвест)
— изгубихме един добър по­
мощник изгубивме еден добар помошник — ~ ума и
дума ~ не знам ништо за себе;
|| — се повр. се загубува, се

изгубува
изгубен прид. 1) загубен, изгу­

бен; 2) фиг. глуп, безначаен —
—човек загубен човек; а из­
губена работа загубена ра-

изгулйвам

180

изд окйрап

бота — бюро за изгубени
вещи биро за изгубени пред­
мети
изгулйвам н. изгулйя с. изарчува, изарчи (пари во пиеше),
изарчува пари, лумпува
изгълтвам н. изгълтам с. изголтува, изголта
изгърбвам, изгърбям н. -изгърбя с. свиткува, свитка, искривува, искриви; || — се повр.
се згрбавува, се погрбавува;се
наведнува
изгърмявам н. изгърмя с.
изгрмува, изгрми, пука, пук­
не (со пушка и сл.)
издйвам и. издйм с. 1) (ис)
пушта, дава, зрачи, шири
(мирис, глас и сл.) — цвет­

издйтел м. издавач
издателски прид. издавачки
издателство ср. издавачко прет-

ята издават хубава ми­
ризма ~ цвеќињата испуштаат убава миризма — огън­
ят издава топлина огнот зра­
чи топлина — цигулката из­
дава остър звук виолината

— той издигна голяма къща

дава остар звук; 2) раздава,
потрошува; 3) покажува, исфрла (напред); 4) дава сви­
детелство, признаница; донесува решение, наредба — ~
присъда донесува пресуда; 5)
врши предавство; 6) издава,
печати, публикува — ~ сти­
хотворения

на

Вапцаров

издавам (печатам) песни на
Вапцаров; || — се повр. се из­
даде
издйден прид. издаден, отпеча. тен, издаден напред
издйние ср. издание, публикација — второ ~ второ изда­
ние — луксозно ~ луксузно
издание — ~ на Българска­
та академия на науките из­
дание на Бугарската академија
на науките

пријатие
издатина ж. издаденост
издебвам и. издебна с. издем-

нува, издемне
издевателство ср. брутално ше­

гуваше, малтретираше
издействувам н. с. издействува
изделие ср. 1) производ, артикал — фабрични изделия

фабрични производи; 2) изра­
ботка — ръчно изделие рачна
изработка
издигам и. издигна с. издигнува, издига, изградува, из­
гради — издигна го над гла­
вата си го издигна над глава

тој изгради (издигна) голема
кука; || — се повр. се издигнува, се издига; фиг. напредува во животот
издигнат прид. издигнат; изгра­
ден — той е ~ във всяко от­
ношение то; ,е издигнат во
секој поглед
издирам н. издера с. I) искпнува, искине, одерува, одере;
2) (из)дразка; || — се повр. се
изгребува, се издраскува
издирвам н. издиря с. 1) ислсдува, иследи, пронаоѓа, проучува — ще издиря винов­
ника ќе го пронајдам виновникот
издирване ср. 1) иследување;
2) пронаоѓаље
нздихание ср. издивнуваше —
последно
последно издивнување (на крајот од животот)
издишвам, издишам и. издивнува; фиг. е на умираше
издокйран прид. разг. дотеран,
убаво облечен

из докАрвам

181

изкАзвам

издокарвам н. издокАрам с.

издърпвам н. издърпам с. тр-

дотерува, дотера; превезува,
превезе •
издоявам и. издоя с. измолзува,
измрлзе — не сам издоил още
овцйте уште не сум ги измолзил овцйте
издрАсквам и. издрАскам с. (из)
драска., издраскува — котка­
та му издраска лицето мачката му го издраска лицето
издребнявам н. издребнАя с,
станува (стане) ситничар
издръжка ж. издршка
издрусвам н. издрусам с. истресува, (ис)тресе, (до)тресе
издръжлив прид. издржлив
издувам се и. издуя се с. повр.
се надува, се надуе
издумвам н. издумам с. (про)
зборува, проговара5 прогово­
ри; || —се повр. се назборува
издължавам се н. издължА се
с. повр. се раздолжува, се раздолжи, исплатува, исплати —

га, тргне, извлечкува, извлечка, извлече; || — се повр. се
извлечкува, се извлече; се трга, се тргне
издъхвам и. издъхна с. издивнува, издивне, умре
издялвам н. ткзр&пзм с. изделка
избдник м. изАдница ж. јадач,
јадачка, дерикожа
изжбнвам н. изжАня с. изженува, изжени
изживявам н. изживАя с. изживува, проживува, проживее
изжънвам и. изжъна с. изжнива, изжние
иззад пред, одзадииззАмвам н. иззАма с. одземува,
одземе, конфискува
иззимувам и. иззимя с. презимува, презими
изигрАвам н. изигрАя с. 1) изигрува, изигра; 2) изигрува
(некого)
изискан прид. префинет, еле­
гантен — ~ вкус префинет
вкус
изисканост ж. префинетост,
елеганција
изисквам и. изискам с. изискува, бара
изкАзвам и. искАжа с. искажува, искаже, изразува, из­
рази, изјавува, изјави, изнесува, изнесе —
съболе­
знование изразувам сочувство — той изказа предполо­
жението тој изнесе претпоставка; 2) (ис)кажува, открива
— тя изказа тайната таа ја
откри тајната; [| — се повр.
се изјасни, зеде збор, изнесе
став — изказаха се по въпро­
са се изјаснија по прашањето

издължих му цялата сума

му ја исплатив целата сума
издънвам и. издъня с. пробива,
пробие (дно)
издънка ж. подник, фиданка;
фиг. потомок
издъно прил^ основно, студиозно, од основа
издържам н. издържА с. 1) издржува, издржи, поднесува,
поднесе — ще издържим
всички трудности на бор­
бата ќеги издржимесите теш-

котии на борбата; 2) издржува
(некого), положува (испит) —
~ семейство издржувам семејство; СЈ това не издържа
критика под секоја критика
издържан прид. што е на ниво,
несомнен, коректен

— не може да се изкаже

изказване

182

изкопаеми

с думи не може да се искаже

изкатбрвам се н. изкатбря се

со зборови
■
изкйзване ср. искажување, дискусија
изкйлвам н. изкйлям с. извалкува, извадка (со кал); || —се
повр. се извадка
изкупвам н. изкйпя с. 1) искапува, искане — внимавай да
не изхапеш покривката вни­
мава) да не ј а искапеш покрив­
ката; 2) е уморен, се умори,
паѓа од умор — повечето ко­

с. повр. се искачува, се искачи,
се изјазува, се изјази
изкачвам н. изкача с. искачува,
искачи (нешто нагоре); || —
се повр. се искачува, се искачи
изквйчвам 71. изквичй с. заквичува, заквичи
изкйлвам се н. повр. се (ис)килави, се протурува
изкйлено ср. брух, кила, хернија
изкласявам н. изклйся с. искласува, искласи — изкласили ниви искласеии ниви
изклйнчвам и. изклйнча с. си­
мулира, измрдува,- измрда,
избегнува работа
изключвам н. изключа с. исклучува, исклучи, отстранува,
отстрани, оневозможува, оневозможи, прекинува, прекине
изключение ср. исклучок — без
без исклучок — с ~ на со
исклучок на — с ~ на при­
състващите со исклучок на
присутните
изключен прид. исклучен, исфрлен, оневозможен
изключено прил. исклучено, невозможно
изключйтелен прид. исклучителен, специјален, единствен,
вонреден — изключителни
мерки исклучителни (специ­
ални) мерки
изколвам н. изколя с. исколува, исколе
изкомандувам с. искомандува
йзкоп м. окоп; ров, јама
изкопйвам и. нзкопйя с. ископува, исќопа
изкопйеми ми. руди, рудни бо­
гатства

лоездачи изкапаха при тре­
тата обиколка повеќето ве­

лосипедисти попаѓаа од умор
во третиот круг
изкйрвам н. изкарам с. 1) истерува, истера, извлекува, из­
влече, завршува, заврши, извадува, извади — изкарах
му окото му го извадов око­
то — ~ добитък на паша
истерувам добиток на пасење — ■— някого от за­
труднение извлекувам некого
од тешкотии; 2) заработува,
заработи, добива — сам из­
карва прехраната си сам за­
работува за живот; 3) прави,
изработува, изработи — от ки­
ло вълна ~ седем чифта
чорапи од кило волна изра-

ботувам седум чифта чорапи;
4) помислува, (из)вади —
той ме изкара лъжец тој
смета дека сум лажливец. —
изкарват ме двадесет и пет
годишен мислат дека имам
дваесет и пет години; о — ума
на някого вадам некого од па­
мет — изкарах си яда на не­
го ја истурив лутината на него
— ~ документ вадам доку­
мент— ~ из строя исфрлам од

строј

изкоренявам

изкоренявам н. изкореня с.

искоренува, искорени
изкорйствам и. изкористя с.

искористува, искористи (нешто
за лична корист)
изкорубим и. изкорубя с. искривува, искриви, деформира;
|| — се по вр. се искривува, се
деформира
изкрйдавам и. изкрадй с. искрадува, искраде; || — се повр.
и. изкрйдна се св. се искраде
изкривявам н. изкривя с. ис­
кривува, искриви, изопачува,
изопачи
изкупвам н. изкупя с. искупува, искупи (гревови), отплатува, отплати; откупува, откупи
изкупувам и. изкупя с. се изнакупува, се изнакупи
изкусен прид. искусен, вешт,
мајсторски
изкусител м. изкусйтекла ж.
искушувач, соблазнител
изкусйтелен прид. соблазнив,
примамлив
изкуствен прид. вештачки, син­
тетични; неприроден, претеран — изкуствена коприна
вештачка свила —- тор
вештачко ѓубре — изкустве­
на усмивка неприродна насмевка
'
изк^ственост ж. неприродност,
извештаченост
изкуство ср. 1) уметност — ли­
тературата е словесно ~ ли­

тературата е уметност на зборот
— изобразително ~ ликовна
уметност — приложно ~ при-

менета уметност; 2) вештина,
искуство — с голямо ~ со
голема вештина
'

излиз ам

183

м. специјалист,
стручњак за уметност, естетичар
изкуствознание ср. наука на
уметноста; историја на уметноста
изкушйвам н. изкуся с. искушава, соблазнува
изкушение ср. искушение
изкълчвам и. изкълча с. шинува, ши не — изкълчих си
ръката си ја шинав раната
изкълчен прал, шинат
изкъртвам и. изкъртя с. искршува, искрши, откршува, открши
•
изкъсвам н. изкъсъм с. искинува, искине
излйгам и. изложа с. 1) изложува, изложи — ~ стока изложува стока; 2) излага, учествува на изложба; 3) изнесува, изнесе — изложих всич­
ко изнесов се, реков се; 4) изложува, компромитира — той
изкуствовед

ме изложи пред другарите

тој ме изложи (компромитира)
пред другарите; || — се повр.
се изложува
излаз м. излез на море
излежавам н. излежа с. одлежува, одлеже, Издржува казна
во затвор; || — се повр. се излежува
излекувам н. с. излекува, из­
лени
йзлет м. излет
йзлетен прид. излетнички — ~
влак излетнички воз
излечйм прид. излечив .
изливам н. изл€я с. истура, истури, излева, излее--- -вода
от чаша истурам вода од чаша
излйзам н. изляза с. 1) излегува, излезе — ~ из стаята излегувам од соба--- - на ули­

излинявам
цата излегувам на улица —
пред съд излегувам пред суд
— ~ от обкръжение изле­
гувам од опкружуватье—вест­
никът излиза всеки ден вес-

184

изм енбние

изложение ср. 1) голема (меѓу-

' народна) изложба, саем; 2) излагање, реферат; 3) излагаше
(главен дел на состав); 4) положба (на кука, соба)
никот излегува секој ден — изложител м. излагач, учесник
книгата ще излезе от печат
на изложба (саем)
през идната година книгата
изломотвам н. изломотя с. (из)
ќе излезе од печат идната го­
ломоти, измрморува, измрмори
излъгвам и. излъжа с. изладина — фиг. от това нищо
няма да излезе од тоа ништо
жува, излаже; || — се повр.,
нема да биде; 2) тргнува, трга,
се излажува, се излаже
испаѓа -— ~ от предположе­
из лъскан прид. изласкан, блес­
нието тргнувам од претпона в
ставката—излиза, че това не излъсквам н. излъскам с. изе вярно излегува дека тоа не е
ласкува, изласка, (из)ласне
излъчвам и. излъча с. одбиточно; Г7
в оставка давам
оставка — назначението му
ра, одбере
излезе доби решение за поизлъчване ср. 1) зрачење, радиставување — ~ вън от себе
јација; 2) селекција, избор
си сум вон себе — ~ на глава
излюпвам се н. излюпя се с.
с някого излегувам на крај'со
повр. се изведува, се изведе
некого — излиза ми душата излян прид. излеан; а костю­
ми излегува душата —- ■1 нас­
мът му стои като ~ косту, реща излегувам во пресрет
мот му стои како излеан
некому, правам услуга некому . измйзвам н. измажа с. измачизлинявам н. излинбя с. изкува, измачка
бледнува, избледнее, излити
измама ж. измама — оптиче­
излитам н. излети с. излетува,
ска
оптична измама
излета
измамвам н. измамя с. измаизлишен прид. излишен, непо­
мува, измами — измамиха ме
требен — излишна предпаз­
в магазина ме измами) а во
ливост непотребна претпазпродавницата — ~ съпруга­
ливост
та си ја измамувам својата
излишък м. одвишок, излишок
сопруга
излияние ср. излив, изјава,
измамен1 прид. измамен, излаган
интимна доверба — любовни
измамен2 прид. лажлив, из­
излияния љубовни изливи
мамлив — измамни обе­
(љубовни нежности)
щания лажливи ветувања
изложба ж. изложба — худо­
измймник
м. измамник
жествена •— изложба на ели­
измйчквам
н. измачкам с. исни — селскостопанска ~
туткува, истутка
земјоделена изложба--- на
измежду пред, помеѓу
книги изложба на книги;
изменение ср. измена — вна­
— откриване на ~ отворање
сям изменения в плана внена изложба
1

изменлив

сувам измени во планот —
и допълнение на закона из-

мена и дополнување на законот
изменлив прид. изменлив, непостојан,’ лабилен
изменник м. предавник — из­
менникът ще получи за­
служено наказание предав-

никот ќе добие заслужена
казна
пзменнически прид. предавнички
пзменяем прид. менлив, што
може да се измени — изменяеми думи менливи зборови
изменям н. изменявам н. из­
меня с. 1) изменува, измени;
2) изневерува, изневери — из­
меням на идеите си ги изневерувам моите идеи —■ тя из­
мени на съпруга си таа го
изневери мажот си; а памет­
та го изменя го изневерува
памтењето — силите му из­
менят го изневеруваат сили­
те; || — се повр. се изменува,
се измени
пзмбрвам н. измеря с. измерува, измери
измервателен прид. што служи
за мерење
измерение ср. 1) мерење, измерување— направихме точни
измерения извршивме точни
мерења; 2) димензија — плос­
костите имат две измере­
ния, а телата три рамнйните

имаат две димензии, а телата
три
жзмбствам н. изместя с. 1) изместува, измести; 2) истиснува,
истисне; || — се повр. се изме.стува, се поместува, се преселува
4змет м. I) измет; 2) фиг. талог

385

измърсйвам

измивам и. измия с. измива,
измие — ще измия съдовете

ќе ги измијам садовите; || —
се повр. се измива, се измие
изминавам н. измина с. изминува, измине, поминува, поми­
не (време) :— изминах ня­
колко километра изминав
(минав) неколку километри —
изминаха няколко часа изминаа неколку часа
изминат прид, изминат
измислям н. измисля с. измис■ лува, измисли
измйтам и. измета с. изметува,
измете
измокрям и. измокря с. измокрува, измокри
измолвам н. измоля с. измолува, измоли
изморявам и. изморя с. изморува, измори, уморува, умори
— изморих си коня си го
уморив коњот; || — се повр.
се изморува, се измори
измотйвам н. измотая е. измотува, измота; фиг. заплеткува,
заплетка
измразявам н. измразя с. замрзнува, замрзне (нешто, не-,
кого)
измр ъзнал прид. измрзнат
измр ъзвам н. измр ъзна с. измрзнува, измрзне
изм ъквам н. изм ъкна с. извлекува, извлече, извадува, изва­
ди — някой ми измъкнал
кесията некој ми го извлекол ќесето; || —• се повр. се
извлекува, се извлече
измънкам с. промрмори
измърморвам н. измърморя с.
промрмори, измрмори
измърсявам н. измърся с. извалкува, извалка — измърсих дрехите си си ги извал-

измършавявам

кав алиштата; ]| —• се повр. се
извалкува, се извалка
измършавявам н. измършавбя с. ослабува, ослаби
измъчен прид. измачен, намачен
измяна ж. предавство, изневера
изнамирам «. изнамеря с. пронаоѓа, пронајде
изнасилвам н. изнасиля с. 1)
изнасилува, изнасили, прину­
ди — изнасили го да се по­
дпише го изнасили да се
потпише; 2. обесчести, силува
изнасилване ср. принуда, си‘ лување, изнасилување
изнйсям н. изяесй с. 1) изнесува, изнесе — момичето из­
несе боклука девојчето го из­
несе ѓубрето; 2) соопштува,
соопшти (писмено или усно),
прочитува реферат — той из­
несе доклад то) изнесе (про­
чита) реферат — учениците
изнесоха концерт учениците
дадоа концерт
изневерявам и. изневеря с. изневерува, изневери
изневиделица прил. одненадеж,
нечекано, ненадејно
изнќжен прид. мошне нежен,
чувствителен —■ не бива да
бъдеш толкова ~ не е добро
да си толку чувствителен
изнемога ж. поет, изнемоштеност, слабост, истоштеност
изнембгвам и. изнемогва с.
изнемоштува, изнемошти
изнемощавам н. изнемощея с.
истоштува, истошти
изненйда ж. изненада — не­
приятни изненади непријатни изненади — вој. нападе­
ние с ~ ненадеен напад
изненадвам н. изненадам с. изненадува, изненади — вчера
ни изненадаха гости вчера

186

изобразителен

не изненади)а гости; || — се
повр. се изненади —■ няма да
се изненадам, ако той стане
министър нема да се изнена­

дам ако то) стане министер
изниквам н. изникна с. изник-

нува, изникне; фиг. се по)авува
изненада
'
износ и. извоз, експорт — из­
носът трябва да бъде поголям от вноса извозот тре-

ба да биде поголем од увозот — стока за ~ стока за
извоз
износен прид. извозен — изно­
сно предприятие извозно
претпријатие — износни сто­
ки извозни стоки
износен прид. 1) прифатлив, соодветен — износна цена прифатлива цена — износни ус­
ловия прифатливи услови; 2)
износен (алишта и сл.)
износител м. извозник — дър­
жава-износителка земја извозничка ■
изнудвам и. изнудя с. изнудува,
изнуди
изнудувач ,п. изнудувач
изурнен прид. истоштен
изнурйтелен прид. истоштувачки, напорен
изобилие ср. изобилие — на па­
заря има ~ от плодове на !

пазарот има овошје во изоби- ј
лие
ј
изобличавам и. изобличй с. =
изобличува, изобличи, дема- ’
скира
I
изобличен прид. изобличен, дс- 1
маскиран
■
јј
изображение ср. елина, фигу- ѕ
ра, цртеж, лик
«
изобразителен прид. изобра- е
зителни изкуства ликовнж I
уметности (заеднички назив за

изобразявам

187

сликарството, скулптурата и
архитектур ата)
изобразявам и. изобразя с.
слика нешто со уметнички сред
ства, прикажува, прикаже —
~ нашата действителност ја

прикажувам нашата стварност
изобретател м. изобретАтелка
ж. пронајдувач^ пронаоѓач
изобретателен прид. пронајдувачки
изобретение ср. пронајдок
изобретявам н. изобретя с.
пронаоѓа, пронајде
изббодо прил. воопшто
изолАтор м. изолатор — гумата
е добър
гумата е добар изо­
латор
изолатбрен прид. изолационен,
што служи за изолација
изолационен прид. йзолациски
— ~ материал материјал за
изолирање — изолационна
политика политика на изоли­
рана
•
изолационизъм м. лит. изолационизам, неутрализам
изолАция ж. изолација
изолирам н. с. изолира
изопачавам н. изопача с. изопачува, изопачи
изопвам н. изопна с. растегнува, растегне; || — се повр. се
растегнува, се растегне
изоравам н. изорА с. изорува,
изора
жзостАвам н. изостАна с. изостанува, изостане; заостанува,
застане
■зостАвен прид. изоставен, напуштен
жзостАвям н. изостАвя с. забстанува, заостави
азостАнал прид. заостанат, неразвиен — изостанало сел­
ско стопанство неразвиено

изпАчен

земјоделство — ~ край неразвиен крај
изостАналост ж. заостанатост,
неразвиеност
изострен прид. заострен, изос­
трен — ~ кол заострен колец
— изострена борба заострена
борба
изостреност ж. заостреност, затегнатост —
в междуна­
родните отношения заостре­
ност во меѓународните рдноси
изострям н. изосртя с. заострува, заостри; изострува, изос­
три ■— ~ противуречията ги
заострувам спротивностите; ||
— се повр. се наострува
изохквам н. изохкам с. извикува од бол или тага, изофка,
(из)офне
изпАдам н. изпАдна с. 1) испаднува, испаѓа, йспадне, паѓа,
падне — кърпата му изпад­
на от джоба шамивчето му
падна од цебот; 2) ослабува,
ослабе — изпаднал е от
болестта ослабел од болеста; 3) се наоѓа, запаѓа —
■— в неприятно положение

се наоѓам во непријатна ситуација — -—в беда запаѓам во
беда
изпАрвам и. изпАря с. попарува, попари
изпарАние ср. испарување
изпарявам н. изпаря с. 1) испарува, испари; || — се повр. се
испари; фиг. изпарявам се се
испарувам, се изгубувам; исчезнувам — изпарил се се
изгубил
изпАщам и. изпАтя с (ис)пати
изпАчен прид. испечен, добро
печен — ~ хляб испечен леб;
фиг. ~ работник искусен ра­
ботник

изпивам
изпивам н. изпия с. испива, ис-

пие
изпилявам и. изпиля с. испи-

лува, испили
изпирам н. изперй с. (ис)пере—
изпрах бельото в три води

ги исправ алиштата во три
води; || — се повр. се испере,
се пере — тази материя се
изпира добре оваа матерща
се пбре добро
изписвам н. изпиша с. I) (ис)пише — изписах тетрадката
ја испишав тетратката
изпит ,м. испит — приемен |
поправителен ~ приемен по­
правен испит — зрелостен
матурски испит, матура —
писмен | устен ~ писмен | ус­
тен испит — пропадам на
' паѓам на испит —• държа ~
полагам испит
изпит прид. испиен; сув, слаб
— изпита чаша испиеиа
чаша
изпитан прид. испитан; сигу­
рен — изпитано средство
, сигурно средство — изпи­
тано лекарство сигурен лек
изпитание ср. тешкотија, незгода, пречка
изпитателен прид. испитувачки
— ~ поглед испитувачки по­
глед
изпитвам н. изпитам с. 1) испитува, испита — ~ студенти
испитувам студенти; 2) испробува — ~ мотора испробувам
мотор; 3) чувствува, преживува — ~ радост чувствувам
радост —■ испитвам страх
чувствувам страв (се плашам)
изпитвйч м. разг. испитувач
изпитен прид. испитен — из­
питна комисия испитна ко-

188

изплю вам

мисија — изпитна сесия ис­
питна сееща
изпичам и. изпекй с. 1) испекува, испече — нзпекох месо
на шиш испеков месо на ражен; 2) фиг. испекува (занает)
— изпекох занаята си го ис­
пеков занаетот; || — се повр. се
усовршува, се изградува
изпищявам н. изпищя с. заврескува, завреска; испискува,
исписка
изплаквам1 н. изплакна с. исплакнува, исплакне
изплаквам2 и. изплача с. 1)
спискува, списка; 2) повредува очи од плачеше; || — се
повр. се поплакува
изплашвам н. изплйша с. исплашува, исплаши; ]] — се
повр. се исплашува, се исплаши
изплащам и. изплатя с. исплатува, исплати — още не съм
изплатил стария дълг уште
не сум го исплатил стариот
долг
изплащане ср. исплатување, исплаќаше, отплатување — на
- на отплата (на кредит)
изплйвям н. изплбвя с. исплевува, исплеви
изплъзвам, изплбзям н. из­
плезя с. исплази (јазик)
изплесквам н. изплюскам с. извалкува, извалка
изплйсквам и. изплискам с.
исплискува, исплиска; истура,
истури; испрскува, испрска
изплитам «. изплетй с. исплетува, исплете, сплетува, сплете
изпл ъзвам се н. изпл ъзна се с.
повр. се лизнува, се лизне, се
извлекува, се извлече; се за­
губи
изплювам н. изплтбя с. исплукува, исплука

изповед

189

изповед ж. исповед, мокрена

изјава

г
изповедание ср. вероисповед,
вероисповедание
изповядвам н. изповядам с. исповедува, исповеда
изпогАзвам «. изпогАзя с. изгазува, изгази, испогазува, испогази — изпогазили трева­
та ја изгазиле тревата
изпогйна с. изгинува, изгине —
колко народ изпогина през
войната! колку народ изгина

во текот на војната!
изпод пред, под, одоздола — по­
гледна ме ~ вежди ~ ме

погледна под око
изподрАсквам н. изподрйскам

с. издраскува, издраска
изпозабрАвям н. изиозабравя

с. заборава, заборави, испозаборава, испозаборави
изпокрйвам н. изпокрия с.
крие се.
използвач м. разг. исползувач,
профитер, шпекулант
използувам н. с. исползува —
~ всички възможни сред­
ства ги исползувам сите можни средства — ~ случая го

исползувам случа; от

.

изполица ж. нар. исполица —■
давам на ~ давам на испо­

лица
изполичар м. исполичар
изпомпвам н. нзпомпя с. ис-

пумпува, испумпа

'

взионапйваме се н. изпонапйем се с. повр. се изнапива,

се изнапие
нзпортвам м. изпортя с. раси-

пува, расипе (работа)
изпотбн прид. испотен
изпотявам н. изпотя с. испотува, испоти — тази работа
ще го изпоти оваа работа ќе

изпребйвам

го испоти; — се повр. се испотува, се испоти
изпотяване ср. испотување; мед.
препотување, потење
изпохарчвам н. изпохАрча с.
истрошува, истроши, изарчува, изарчи
*
изпочупвам м. изпочупя с. испокршува, испокрши
изпояждам н. изпоям с. изедува, изеде (се или многу)
изпрАвен прид. и справен; то­
чен, редовен, исправен (мо­
рално)
■
изправителен прид. поправен
—
дом поправен дом
•
изпрАвност ж. исправност, точ­
ност — в пълна ~ во полна
исправност
изпрАвям н. изправя с. 1) не­
права, неправи; 2) поправа,
поправи; 3) наместува (наместй) шината рака и сл.; || — се
повр. се неправа, станува (на
нозе)
изпражнения мн. измет, фекалии
изпрАзвам н. изпрАзня с. ис-’
празнува, непразни; ослобободува, ослободи (стан, работ­
но место и сл.)
изпрАшвам н. изпрАша с. испрашува, испраши
изпрАщам н. изпрАтя с. не­
прана, испрати — ~ телегра­
ма испраќам телеграма — из­
пратих го за хляб го нспратив (пратив) по леб;— ~ ня­
кого до дома испраќам некого до дома
изпращАч м. испраќач; придружник
изпребйвам н. изпребйя с. испотепува, испотепа

изпреварвам
изпреварвам, изпревйрям н.
изпревйря с. испреварува, ис-

превари
испрембствам н. изпремйстя

с. испреместува, испремести
изпречвам се н. изпреча се с.

повр. се испречува, се испречи
изпрйщване ср. исприштување
изпробвам н. изпрббам с. ис-

пробува, испроба, проба
изпровбждам н. изпроводя с.

непрана, испрати прати, праќа
— изпроводих го до в къщи

го испратив до дома
изпродйвам н. изпродам с. испродава, испродаде; распродава, распродаде
изпродупчвам и. изпрод^пча
с. издупува, издупи
изпрбевам и. изпрося с. измолува, измоли
изпрочйтам и. изпрочетй с. испрочитува, испрочита
изпрягам н. изпрбгна с. отпрегнува, отпрега, отпрегне
изпсувам с. иепцуе, опцуе
изпускам, изпущам н. изпус­
на с. испушта, испушти — из­
пуснах сапуна го испуштив
сапунот — изпуснахме удоб­
ния момент го испуштивме
згодниот момент; || — се повр.
се испушти, се збрка
изпушвам н. изпиша с. испушува, испуши.— изпушихме
му цигарите му ги испушивме цигарите
изпъквам и. изпъкна с. (се) истакнува, (се) истакне
изпъкнал прид,-издаден напред,
истакнат, испупчен
изпъкналост ж. издаденост,
испупченост
изпълвам, изпълним н. из­
пълня с. исполнува, исполни;
наполнува, наполни — изпъл­

изпявам

190

нила гардероба си с дрехи

го наполнила својот шифоњер
со алишта — гости изпълни­
ха къщата гости ја исполни)а
куката
изпълзявам н. изпълзя с. излазува, излази
изпълком м. скрат. извршен
комитет
изпълнение ср. 1) извршување,
исполнување, реализација, остварување — изпълнението
на плана исполнувавьето на
планот; 2) програм, приредба
изпълнйм прид. остварлив, реа­
лен, што може да се исполни
изпълнйтел м. изпълнйтелка
ж. 1) извршител, реализатор;
2) исполнувач на уметничка
програма
изпълнйтелен прид. 1) извршен
— ~ комитет извршен коми­
тет (одбор); 2) совесен; послу­
шен; точен; педантен
изпълнявам н. изпълня с. 1)
извршува, изврши; исполну­
ва, исполни — ще изпълним
петгодишния план ќе го исполниме петгодишниот план
— тя ще изпълни арията на
Маргарита от ,,Фауст“ таа

ќе ја исполни аријата на Мар­
гарита од „Фауст“; и из­
пълняващ длъжността на­
чалник вршител на должно-

ста началник
изпържвам н. изпържа с. ис-

пржува, испржи
изпърлям к. изпърля с. осма-

дува, осмади
изпъстрям н. изпъстря с. иша-

рува, ишари
изпявам и. изп^я с. испева, испее; СЈ неговата песен е из­
пята ~ неговата песна е ис-

пеана (свршено е со него)

израб отвам

изработвам и. изработя с. 1)

изработува, изработи ј (на)пра­
ви — той изработва чуде­
сни обувки то) изработува
прекрасни чевли; 2) заработува, заработи; 3) одработува,
одработи
изработка ж. изработка
изравнявам н. изравня с. 1)
израмнува, израмни; срамнува,
срамни; 2) изедначува, изедначи; а
със земята срамиувам со земјата; уништувам
изравям н. изровя с, откопува,
откопа; прекопува; трага; рие
со муцка (рилка)
изравяне ср. откопување
израелски прид. израелски
изрйждане ср. дегенерација, изродување
изражение ср. израз, мимика
— —-на лицето израз на ли­
цето
йзраз м. !)израз, реченица, фра­
за — алегоричен ■—• алегорискл израз; 2) израз на лице —
.

тези сълзи са израз на радост овие солзи се израз на

радост
жзразител м. толкувач (на ми­

, спи и чувства); , званичен го1 ворник
жзразителеп прид. ]) сликовит,’
фигуративен (израз); 2) изра■ зен
Юразходвам н. изразходя с.
' (из)расходува, (из)расходи; ис­
! трошува, истроши
•разходване ср. расходуваље
•разйвам и. изразя с. израЈЈ’ва, изрази — не знам как
да изразя това, което чувV Ггаупам в момента не знам
шко да го изразам она што го

(.-Чувствувам во овој момент; ||

191

изригвам

— се повр. 1) се истакнува;

2) се изразува
израилтянин м. израилтянка

ж. Израелец, Израелка
наранявам и. израня с. е во-

рани, изранува, израни
израствам н. израсна с. 1) из-

растува, израсте; пораенува,
порасне — на гроба ми
трева ще израсне на мојот гроб трева ќе израсне —
израснах в Пловдив пораснав
во Пловдив; 2) фиг. расте, напредува (идејно, политички,
културно) — .— в очите на
някого растам во очите на
некого
израстък м. израсток; брада­
вица; подник на (дрво)
изрбждам н. изредя с. 1) набројува, наброи; изредува, (из)
реди — почна да изрежда
къде е ходил през време на
войната почна да реди каде

одел за време на војната; 2) понудува по ред — изредих с
бъклицата всички гости ги
понудив со буклијата епте го­
сти по ред; || — се повр. се из­
редува, се реди
изрезка ж. исечок, изрезок —
изрезките от весницнте исе-

чоци од весниците
изрендбевам н. изрендбсам с.

изрендува, изренда
изречение ср. реченица — про­
сто | сложно ~ проста | сло­

жена реченица
изрив м. сипка; сипаници
изривам н. изрина с. изринува,
изрине; || — се повр. 1) се ис-

фрлува, се исфрли; 2) се исчистува, се нечисти .
изригвам н. изригна с. изригнува, изригне; избувнува,

изрисувам

избувне; исфрлува, исфрли
.(лава и сл.)
изрисувам с. нацртува, нацрта;
наслика
изричам и. изрека с. изречува,
изрече; изговори; искажува,
искаже
изричен прид. изричен, јасен,
категоричен
изрод м. изрод
изроден прид. изроден, дегенерисан
'
изронвам и. изроня с. изронува, изрони (пченка и сл.)
изругавам н. изругая с. искарува, искара
изрусявам н. изруся с. побелува, побели; обелува, обели;
станува рус
изръмжавам н. изръмжа с.
за’ржува, за’ржи
изрязвам н. изрежа с. 1) иска­
. струва, искастри.; поткаструва,
поткастри — ~ лозе кројам
лозје; 2) фиг. кастри; турка, оборува — учителят
изряза половината клас наставникот обори половина
клас
изсвирвам н. изсвиря с. исвирува, исвири;свирнува, свир­
не; отсвирува, отсвири
изсуквам н. изсбкна с. исекнува, исекне; || — се повр. се
исекнува
изсќлвам и. изселя с. иселува,
. исели; интернира
изселник м. изселница ж. иселеник, иселеничка
изсипвам се н. изсиля се с.
повр. се засилува, се засили;
зема залет — той се изсипи и
прескочи препятствието тој
се засили и ја прерипа препреката

192

изстивам

изсипвам и. изсипя с. истурува,
истури — изсипи водата от
чашата да ти сипя вино

истури ја водата од чашата за
да ти турам вино; || — се повр.
се протура
изсичам и. изсекй с. исекува,
исече— изсякоха гората ја
исекоа шумата
изскачам н. изскоча с. искокува, искока; изрипува, изри­
ла; испаѓа, испадне — ако из­
скочи една бурмичка, цяла­
та машина ще спре ако ис­

падне едно шрафче, ќе запре
делата машина
изскубвам и. изскубна с. искубува, искубе; истргнува, истргне; || — се повр. се спасува,
се ослободува
изскърцвам и. изскърцам е.
зачкртува, зачкрта, скрцнува,
скрцне
изследвам и. с. испитува, пе­
пита, истражува, проучува —
ще изследвам случая и ще
докладвам ќе го испитам слу-

чајот и ќе реферирам
изследване ср. испитување, ис-

тражување, проучување, ана­
лиза
изследван м. истражувач, испитувач
изследователски прид. истражувачки
изслушвам и. изслушам с.
ислушува, ислуша
изсмуквам н. изсмуча с. исцпцува, исцица; а. ~ из пръс­
тите си исцицувам од претп
изстивам «. изстина с. I) петинува, истине —• гозбата из*
стина јадењето истина; 2) на- ’
стинува, настине; 3) фиг. из- ј
губува волја, се изладува
1

нзстинка

193

източник

нзстинка ж. настинка
изстисквам н. изстйсна с. ис-

изтезание ср. мачење, тортура,

тискува, истисне; исцедува,
исцеди (лимон, грозје, алишта)
изстрел м. истрел
изстрелвам и. изстрелям с.
пукнува,. пукне; испукува, испука
изстудявам м. изстудя с. изладува, излади — трябва да
изстудим ракията треба да
ја изладиме ракијата; || — се
повр. лади, се изладува; настинува, настине
.
изстъпвам се н. изстъпя се с.
повр. истапува, истапи
изстъпление ср. силна возбуда;
испад; насилство
изстъргвам и. изстържя с.
истружува, иструже
■'
изсъбйрям и. изсъборя с. истуркува, истурка
изсъхвам н. изсъхна с. исушува, исуши
изтикам и. източа с. преточува,
преточи
из таксувам н. с. наплатува (наплати) такса (цена)
нзтанцувам с. одигра
изтеглям и. изтегля с. 1) трга, тргнува, тргне;извлекува,
извлече; повлекува, повлече

изтекъл прид. изминат — през
изтеклата година во текот

—

изтегли

тргни го

измачување

на минатата година
изтиквам и. изтикам с. истур-

кува, истурка; исфрлува, исфрла — изтикаха го из
кръчмата го истуркаа од крчмата
изтича и. изтечб с. 1 истечува,
истече, извира — река Искър
изтича ор Рила реката Искар
извира од Рила; — водата из­
текла от бурето водата истекла од буре; 2 фиг. изминува
(за време) — ваканцията из­
тече распустот измина
изтйчвам н. изтйчам .с1. претрчува, претрча, отрчува, отрча — изтичай до аптеката
бтрчај (претрчај) до аптека;
2) истрчува, истрча — той
изтича от къщи гологлав
и бос тој истрча од дома го­

логлав и бос
изтласквам н. изтласкам с. в.
изтиквам
йзток м. 1) исток; 2) Исток,
Ориент — Далечният исток

Далечен Исток
източвам н. изтбчя с. 1) исто-

чекмеджето

чува, источи; 2) извлекува,
извлече (нишка и сл.); 3) развлекува, развлече (кори за
пита); 4) наточува, наточи (секира, нож и сл.)
йзточен прид. неточен — ~
въпрос источно прашање —
източни страни неточни зем-

чекмеџето — из­

теглиха ме от бойната ли­
ния ме повлекоа од огнената
линија — ■— от обръщение

повлекувам од промет; 2) претрпува, претрпи; преживее —
много изтеглих през вой­
ната многу маки претрпев за
време на војната; || — се повр.

ји — в източна посока во

правец на исток

се повлекува; се оптега; се ис­
, тегнува (станува висок)
■зтезАвам и. измачува (те­
лесно), мачи
]3 БУГаОСКО-МЯК-пгтпхт^ъ-^

източник м. 1) извор (на ин­

формации, податоци и сл.) —
достоверен ~ сигурен извор
'■

изтощавам

изт ънчен

194

(на информации); 2) извор,
кладенец
■
изтощавам н. изтощя с. истоштува, истошти; |ј — се повр.
се истоштува, се истошти
изтощен прид. истоштен, исцрпен, слаб, немоќен
изтощение ср. истоштеност, исцрпеност
изтощбност ж. в. изтощение
изтощителен прид. напорен,
. заморен, тежок, што истош­
тува
изтравниче ср. бот. (Аѕр1епшт
ТпсИотапез) мала папрат (рас­
те во карпи)
изтрйвям н. изтровя с. изотрува, изотруе
изтрййвам н. изтрйя с. издржува до крај, истрајува, истрае — ще изтрае ли болна- ,
та до утре? ќе истрае ли
болната до утре?
изтребвам н. изтребя с. истребува, истреби; уништува, уништи — ~ плъхове уништувам стаорци
изтребител м. изтребйтелка
ж. ловец (авион или пилот),
ловечки авион
изтребителен прид. ловечки
изтребление ср. лит. истребување, уништување
изтрезнявам и. изтрезнея с.
(се) истрезнува, (се) истрезни
изтрещявам и. изтрещя с. затрешти, зататни
изтривйлка ж. бришалка, ре­
шетка за бришење чевли
изтрйвам н. изтрйя с. избришува, избрише — изтрийте
черната дъска! избришете ја
училищната табла!
изтрит пред, избришан, исчитен; фиг. излижан; ветов, из-

литен — изтрити фрази излитени фрази
изтропвам и. изтропам с. тро­
па, тропне (со рака, нога и сл.)
изтрошйвам н. изтрошй с. искршува, искрши
изтръгвам се и. изтръгна се
с. повр. се извлекува, се из­
влече; се спасува, се спаси;
се трга, се тргне
изтръпвам и. изтръпна с. истрпнува, истрпне; растреперува, растрепери; се здрвува, се здрви; фаќа мер­
ници
изтр ъсвам и. изтр ъся с. в. изт ърсвам
изтрСеквам и. изтръскам с.

истресува, истресе
изтупвам н. изтупам с. тупа,
иступа — изтупай този ки­
лим! иступај го овој килим!
изтъкавам и. изтъка с. ткае,

исткава, исткае; фиг. создава;
исплете; организира — из­
тъкал е дяла мрежа от
шпиони исплел цела мрежа

шпиони
изтъквам н. изтъкна с. истак*

нува, истакне; подвлекува,
подвлече; || — се повр. се истакнува
изтъкнат прид. истакнат, поз­
нат — ~ писател и обще­
ствен деец истакнат писател
и општествен работник
изтълкувам с. протолкува
изтъичйвам н. изтънчй с. истанчува, истанчи (вкус, манири и сл.), прави нешто д»
стане танко
изтънчен прид. истанчен, префинет — ~ вкус истанчей
вкус — изтънчена жесто­
кост префинета жестокост

изтънявам

изтънявам н. изтънея с. ис-

танчува, истанчи;
станува
танок; ослабува (физични или
материјално)
изтъпйнчвам се н. изтъпанча
се с. йовр. се истапанчува, се
истапанчи; се испречува, се
испречи
изтърбушвам н. изтърбуша с.
растрбушува, растрбуши; истрбушува, истрбуши
изтървавам н. изтървй с. 1) испушта, испушти — изтървах
чашата ја испуштив чашата;
2) пропушта, пропушти — той
изтърва един удобен мо­
мент тој пропушти еден зго-

ден момент
изтъркан прид. излижан, изно­

сен, изветвен, изпитен; фиг.
излитен; банален — изтър­
кани мелодии банални ме­
лодии
изтърканост ж. баналност
изтърквам и. изтъркам с. истрива, истрие; брише, избрише; износи; ј| — се повр. се
истрива; станува банален
изтърсак м. истресок (послед­
но дете)
изтърсвам н. изтърся а. 1) истресува, истресе (пепел од ци­
гара); 2) истура; 3) пропушта;
4) се протура; 5) издрдорува
нешто што не треба; || — се
повр. се истресува (доаѓа ненадејно); се протура
нзтърчйвам н. изтърчй с. истрчува, истрча
изтйгам н. изтегна с.истргнува,
истргне; оптегнува, оптегне —
~ тел оптегнувам тељ; || — се
повр. се оптега, се протега, се
излежува
изумителен прид. зачудувачки,
необичен, чуден
13«

изход

195

изумявам1 н. се збудалува, гу­

би разум
изумявам2 н. изумя с. 1) пре-

дизвикува чудење; 2) заборава,
заборави, изумува, изуми
изучавам и. из^ча с. изучува,
изучи; проучува, проучи — ~
болест проучувам болест —
изучих сина си го изучив синот
изхйбен прид. изабен, истрошен,'
истапеп — изхабена машина
изабена машина —
нож
изабен (истапен) нож
изхабявам н. изхйбя с. изабува, изаби; истапува, истапи;
расипува, расипе •
изхайлйзвам се и. изхайлйзя
се с. йовр. се изајљазува, се
изајљази, станува мрзливец
(мрзло)
изхайтвам се н. изхййтя се с.
с. повр. се разуздува, се разузди; се йзрасипува, се израсипа
изхапвам и. изхйпя с. искасува, искаса
изхйрчвам н. изхарча с. 1)
йзарчува, изарчи; 2) распродава (стока)
изхвърквам н. изхвъркна с.
излетува, излета
изхвърлям н. изхвърля с. исфрлува, исфрли — ~ някого
на улицата исфрлувам некого
на улица
изхитрям н. изхйтря с. измамува, измами
изхлузвам н. изхлузя с. измолкнува, измолкне; извадува; из­
вади; извлекува, извлече
изход м. 1) излез — главен |
страничен ~ главен | спореден излез — няма друг '-■>
нема друг излез; 2) фиг. исход,

Азхоррп

расплет — ~ на сражението
исход на борбата
изходен прид. појдовен, излезен
— изходна точка појдовна
точка — изходна виза излезна виза
■
изходящ прид. кани,, излезен
■— ~ номер излезен делово­
ден број — ~ дневник изле­
зен деловоден протокол (е.
входящ дневник)
изхождам н. изходя с. 1) оби-

колува (обиколи) пеш; изодува, изоди; 2) фиг. потекнува,
е по потекло — новините
изхождат
от меродавно
лице вестите потекнуваат од

меродавно лице; 3) поаѓа,
тргнува, се раководи —
от досегашния си опит поаѓам од досегашниот опит
изхоквам н. изхокам с. искарува, искара, грубо вика (ви­
кне)
изхранвам н. изхрйня с. исхранува, исхрани (семејство); одгледува, одгледа
изцеждам н. изцедя с. исцедува, исцеди изцеление ср. лит. исцеление,
оздравување, излекуваше
изцелувам с. избаци — бул­
ката изцелува ръка на
всички сватове невестата им

избаци раце на сите сватови
изцерйм прид. излечив
изцяло.йрил. исцело
изчйквам н. изчйкам с. исче-

кува, исчека; почекува, почека
изчакване ср. исчекување, чекање
изчезвам н. изчезна с. исчез' нува, исчезне

196

изяждам

изчервявам се н. изчервя се

с. повр. се зацрвенува, поцрвенува (од срам); се вцрвува
изчерпан прид. исцрпен; распродаден
изчерпателен прид. детален, по­
дробен, опширен, сестран —
~ доклад опширен реферат
(извештај)
изчерпателно прил. сестрано,
студиозно, опширно, детално
изчерпвам н. изчерпя с. I) исцрпува, исцрпе; истрошува,
истроши — изчерпахме за­
пасите ги истрошивме резер­
вите; 2) распродава — речни­
кът е вече изчерпан речникот е вейе распродаден
изчисление ср. пресметуваље,
сметање
изчислявам н. изчисля с. пресметува, пресмета
изчитам н. изчетй с. исчитј ва,
исчита, прочитува до крај,
прочита
изчуквам н. изчукам с. исчукува, исчука; чукнува, чукне
(на врата); фиг. разг. спечалува — каквото изчука-изпука што спечали — испука
(потроши)
изчупвам н. изчупя с. искршува, искрши; испокршува, испокрши — изчупих чашите
ги испокршив чашите
изявйтелен прид. грам. — нзявително наклонение инди­
катив
изявление ср. изјава; соопштсние, објаснение — правя ~
давам изјава
изявявам н. изявя с. изјавуиа,
изјави, дава изјава
изяждам и. изям с. 1) изедува,
изеде — изядох си храната
си го изедов јадењето —

изяснение
ябълка изедувам јаболко; 2)

фиг. изедува; упропастува —
изяде нй баща си целия
имот го изеде целиот татков
имот — изядох една плес­
ница изедов една шлаканица
— изяде ме ме изеде
изяснение ср. изјаснение; толку-

вање; коментар
изяснявам и. изясня с. објас-

нува, објасни
изящен прид. префинет, прекра­

сен, грациозен, уметнички —
изящна литература уметничка литература — ~ стил пре-

финет стил
изящество ср. убост, грациоз­

ност, елеганција
икона ж. икона — стари икони

стари икони
икономика ж. 1) економика (ка­

ко наука); 2) стопанство, сто­
пански систем
икономисвам н. икономисам с.
штеди, економисува
икономйст м. економист
икономичен прид. штедлив, ев­
тин, економичен
икономически прид. економски, стопански — ~ живот
стопански живот — икономи­
ческа политика економска
политика
икономия ж. 1) економија —
политическа ~ политичка
економија; 2) заштеда, штедење, економија — правя ■— пра­
вим економија — икономии от
бюджета заштеди на буцетски
средства
иконопис ж. иконографија, ико­
нопис
или сврз. йли — аз или ти јас
или ти — днес ~ утре денес
или утре — предикат ~ сказуемо предикат или прирок

имам

197

— ло-рано ~ по-късно по-

рано или подоцна
илик м. илика (дупче за копче)
Илинден м. 1) Илинден; 2) Ма­

кедонски национален празник
(2. август) — Денот на Илин­
денското востание во. 1903 г.
илинденски прид. илинденски
—

Илинденско

въетание

Илинденско востание
иловица ж. иловица
илюзия ж. илузија
илюзорен прид. илузорен, неостварлив
илюминация ж. илуминација
илюстратор м. илустратор
илюстрация ж. 1) илустрација
(цртеж, скица и сл.); 2) илустрација, пример — за ~ на
тази мисъл ще приведа
следния случай за илустра-

ција на оваа миела ќе го приведам следниов пример (случај)
илюстрирам «. с. илустрира
илюстрован прид. илустриран
—

илюстровано

списание

илустрирано списание — илю­
стрована картичка разгледница
има (3. л. ед. од имам) безл. има —
в гората ~ разни животни

во шумата има разни животни
— ~ човек в стаята во собата

има човек (има некој в соба) —
какво ново
што има ново?
— какво ти ~? што ти е? —
~ дума има збор — ~ си
хас! ѕ како не! уште тоа треба! не верувам! — да гла­
дуваш през зимата има да
гладуваш во текот на зимата
имагинерен прид. имагинарен
имам н. 1) има — имаш ли тая
книга? ја имаш ли таа книга?
—
намерение имам намера
— ако имам време, ще дой­

имйие

да ако имам време, ќе дојдам
— баща ми имаше дългове

татко ми имаше долгови *— ~
добро мнение за някого имам

добро мислеше за некого; 2)
фиг. смета, има — ~ те за
най-добър приятел » те сметам за најдобар пријател
имбне ср. 1) богатство (во пари),
закопано богатство; 2) имот
иманяр м. оној што бара зако­
пано богатство
име ср. (_мн. имена) 1) име —
собствено | фамилно | мо­
минско име (лично) | презиме
| моминско — трите имена

трите имиша: име, татково име
и презиме (на пример: Петко
Рачов Славејков); 2) именден;
сведен; популарност; 3) составниот дел од називите на
некои категории зборови —
съществително | прилага­
телно | числително — имен­

на | придавка | број
имбл м. бот. (УЈѕсшп и ЈогапТ-

Ииѕ) имела.
имен прид. имен ден м. именден
имение ср. чифлик, посед
именит прид. еминентен, познат,
славен, именит ■— ■• учен

еминентен научник
йменик м. кани,, пријава, обра­

зец за лични податоци, прашалник
йменик м. именица ж. именик,
(лице што го празнува имениот ден), именица
йменно прил. 1) имено, токму
тоа, баш ■— искам да разгле­
дам именно този въпрос

сакам да го разгледам токму
тоа прашање; 2) (конкретизација) и тоа ... — по този
въпрос са издадени следни­
те книги, а ~ по ова праща­

имперфект

198

ше издадени се следниве кни­
ги, и тоа ...
именяк м. разг. имењак
имигрйнт м. имигрантка ж.
доселеник, доселеничка
имигрйция ж. миграција, иселување во друга земја
имитйтор м. имитатор
имитйция ж. имитација (на движеша и сл.); имитација (на ма­
териали и сл.)
имот лг. имот — движим | не­
движим
подвижен | не­
подвижен имот
имотен прид. имотен — имотно
състояние имотна состојба —
човек имотен човек, имашлив човек
имотност ж. имотност; имотна
состојба
императив м. 1) императив, ба­
раше, закон, норма; 2) грам.
императив
императивен прид. императи­
вен, задолжителен, безусло­
вен
'
империализъм м. 1) империјализам — империализмът е
висша и последна фаза в
развоя на капитализма, ко­
ято се характеризира с гос­
подството на едрия капитал

империјализмот е повисока и
последна фаза во развитокот па
капитализмот, којашто ја карактеризира доминацијата на
крупниот капитал; 2) империјалистичка политика
империалист м. империјалист
империалистйчен, империа­
листически прид. империјалистички — империалистични войни империјалпстички

војни
империя ж. империја
имперфбкт м. грам, имперфект ј

имперфектйвен

инд^с

199

прид. импер-

инвентар м. инвентар; список

импозантен прид. импозантен
импорт м. в. внос
импотентен прид. импотентен
импрегнирам н. с. импрегнира
импресионизъм м. импресио-

инвентаризация ж. инвентари-

имперфектйвен

фектен

иизам
импресионист м. импресионист
импресионистичен, импресионистйчески прид. импресио­

нистични
импровизация ж. импровиза­

ции а
импулс м. импулс, поттик
имунизация ж. имунизација
имунитет м. имунитет — дипло­
матически ~ дипломатски

имунитет
имуществен прид. имотен, мате­
риален — имуществени от­
ношения имотни односи имуществени вреди матери-

јални штети
имущество ср. имот, сопствепост — частно | държавно

~ приватна | државна сопственост — движимо | недвижи­
мо
подвижен | неподвижен
имот — обществено
оппгтествен имот (сопственост)
йнак, йначе прил. инаку, поинаку — това трябва да се на­
прави ~ тоа треба да се на­
прави поинаку
йпакъв (инаква, йиакво) зам.
инаков, поинаков
иийт лг. разг. инает
Жнйтя се и. повр. се инати .
живалйд м. инвалид —
от
войната воен инвалид —
трудов ~ трудов инвалид
живаийдеп прид. инвалидски —
инвалидна пенсия инвалид■ ска пензија

на инвентарот

,

сување, попие
инвйрсия ж. инверзија
инвестйрам н. с. инвестира,

вложува, вложи
инвестиционен, -онна, -онно
прид. инвестиционен — инве­
стиционна банка инвестици-

она банка

ж. инвестиција,
вложуваље
йндекс м. индекс, показател;
список
индетерминйзъм м. индетерминизам
индианец м. индијанец, домородец (во Америка)
индиански прид. индијански •
индивйд м. индивидуа, лице
инвивидуйлен прид. индивиду­
ален, личен
инвестйция

индивидуалистйчен, индивидуалистйчески прид. индиви-

дуалистички
индивидуалйзъм м. индивиду-

ализам
индйго ср. индиго
индйец м. индийка ж. Индиец,
Индијка
индййски прид. индиски
индиректен прид. индиректен
индоевропейски прид. индоевропски — — езици индоевропски јазици
индришб ср. бот. (Рс1агдопшт
гоѕеит) пеларгонија (многу
мирисливо цвеќе од саксија со
големи лисја)
индуктивен прид. индуктивен
•— ~ метод индуктивна метотода
индукция ж. индукција
индус м. Индус

индустриален
индустриален прид. индустриски — индустриална страна

индустриска земја
индустриа­
лец, капиталист, фабрикант
' индустриализация ж. инду­
стриализация
индустрия ж. индустрија —
тежка [ лека
тешка | лесна
индустрија — химическа [
хранителна ~ хемиска | прехранбена индустрија — военна
~ воена индустрија
инертен прид. инертен, неподви­
жен
инбрцня ж. инерција
инжектирам н. с. вшприцува,
вшприца, дава инјекција
инжбкция ж. ттнјекција — нра­
вя ~ давам инјекција — му­
скулна | венозна
интраму. скуларна ] интравенозна инјекција
инженбр м. инженер — минен
| машинен ~ рударски | машински инженер — електро
~ електроинженер — строи­
телен
градежен инженер
инженбрен прид. инженериски
— инженерни войски инже­
нериски единици
инженбрски прид. инженерски
инженерство ср. 1) инженер­
ство, техника (како наука);
2) установа во којашто работат
инженери, техничка служба
инициАл м. иницијал
инициатива ж. 1) иницијатива
индустриалец м.

— но инициативата на на­
шето дружество по иници-

јатива од нашето друштво
(здружение); 2) претприемчивост
инициативен прид. инициати­
вен

200

инструктивен

инициатор м. иницијатор
инкаейтор м. инкасант
инквизитор м. инквизитор
инквизиционен прид. инквизи-

циски, инквизиторски

инкубатор м. инкубатор
инкубационен, -бнна, -бнно

прид. инкубационен
инспектор м. инспектор — учи­
лищен —' просветен советник;

училишен инспектор (йДх.) —
■—• по труда инспектор на трудот
инспекция ж. 1) инспекција;
2) инспекторат (установа), ин­
спекция --- по труда инс­
пекции а на трудот
инспирирам н. с. инспирира
инсталатор м. инсталатор
инсталация ж. инсталација —
електрическа ~ електрична
инсталација —• водопровод­
на ~ водоводна инсталација
инсталирам и. с. инсталира; |(
— се повр. разг. се инсталира,
се смести на едно место
инстанция ж. инстанција
инстинкт м. инстинкт — ~ за
самосъхранение инстинкт на
самоодржување
инстиктивен прид. инстинкти­
вен
институт м. 1) институт (научен)
—
за литература институт
за литература; 2) виша или
висока школа — висш ~ за
за физкултура висока фискултурна школа — висш ико­
номически
висока економска школа, економски факул­
тет
институция ж. институција
инструктаж м. инструктажа
инструктивен прид. инструк­
тивен

инструктор

201

инструктор м. инструктор, со-

ветник
инструмент м. 1) инструмент
(музички) — духови инстру­
менти дувачки инструменти
— струнни инструменти гу-

дачки инструменти; 2) инстру­
менти, уреди — хирургичес­
ки инструменти хируршки
инструменти; 3) инструмент,
средство
инструментален прид. 1) муз.
инструментален — инстру­
ментална музика инструмен­
тална музика; 2) што служи за
изработка на инструменти
инсценирам и. с. инсценира
интеграл м. интеграл
интегрален прид. интегрален
интелектуален прид. интелек­
туален — интелектуални
среди интелектуални кругови
интелектуалец м. интелек­
туална ж. интелектуалец, ин­

телектуална
интелигент м. в. интелектуа­
лец
интелигентен прид. интелиген­

тен
интелигенция ж. интелигенција

(како општествен сталеж) —
трудова ~ трудова (работна)

интелигенција
интендант м. интендант (офи­

цер)
интензивен прид. интензивен
— интензивно земеделие ин­

тензивно земјоделство
м. шпански
борец, борец во интернацио­
налните бригади во Шпанската
граѓанска војна
, интервенция ж. интервенција
— военна ~ воена интервенција
интербригадист

инфекцибзен
интервю ср. интервју —■ давам

~ давам интервју

■

интербс м. интерес, внимание,,
интересирање; корист — слу­
шам с голям ~ слушам со
големо внимание — то е във
ваш ■—■ тоа е во ваш интерес
интересен прид. интересен; разг.

чуден, необичен
интересувам н. интересира; Ц
— се повр. се интересира
интернационал м. 1) интерна­
ционала — първи ~ црва ин­

тернационала; 2) „Интерна­
ционала“ (песна)
интернационален прид. интер­
национален
интернационализъм м. интернационализам — пролетарски
' пролетерски интернационализам
интернационалистически прид,
интернационалистички
.
интернирам н. с. интернира
интимен прид. интимен, личен:
— интимни приятели интим­
ни пријатели — интимна об­
становка интимна опстановка, атмосфера
.
интимнича н. се однесува ин­
тимно, фамилијарно — обича
да интимничи с всекиго сака
да биде интимен со секого
интрига ж. 1) интрига, сплетка
клевета; 2) интрига, заплет (во^
лит. дело); 3) љубовна врека'
интригант м. интригант
интригувам н. с. интритира,
прави интриги
интроспектйвен прид. интроспективен
интуитивен прид. интуитивен
интуиция ж. интуиција
инфекцибзен прид. инфективен,
заразен

инфинитќв

202

инфинитйв м. инфинитив (е.
неопределено наклонение)
информационен, -бнна, -бнно

прид. информативен
информация ж. информација,
информирам се н. с. се инфор­

мира
инцидент м. инцидент
ипотбка ж. хипотека
ипотекарен прид. хипотекарен
ипотечен прид. хипотекарен —
~ заем хипотекарен заем
ипохондрия ж. хипбхондрија
пирит м. вој. иперит (отровен

гас)
ирйнец м. иранка ж. Иранец,

Иранка
ирационален прид. ирационален
ирационалйзъм м. филоз. ира-

ционализам
ирлйндец м. ирландка ж. Ирец,

Ирка
ирлйндски прид. ирски
иронйчен, иронйчески прид.
ироничен — иронична ус­
мивка иронична насмевка
ирония ж. иронија — ~ на съд­
бата иронија на судбината;

игра на судбината
иск м. {ми. йскове) прав, ба­

раше, молба, тужба, поднесок;
спор
искам «. 1) сака, бара — ~ хляб
сакам леб —
да спя сакам
да спијам — прави, каквото
искаш прави што сакаш —
искаш ли една чаша вино?

сакаш ли една чаша вино? —
какво искате? што сакате?;
2) бара, побарува — ~ отчет
барам отчет — от вас се иска
дисциплина од вас се бара
дисциплина — иска ми се

безл. ми се сака; 3) има намера,
сака — тия дни искам да
отида на излет деновиве

историк

сакам да одам на излет; о не
~ и да го знам не сакам ни
да го знам —
■ ръката
някому барам некому рака
(понудувам брак) — тъй те
така те сакам!
исконен прид. исконски
искра ж. искра — електриче­
ска —' електричиа искра
йскрен прид. искрен — искрени
отношения искрели односи
искря н. искри, фрла искри
ислйндец м. ислйндка ж. Исландец, Ислантка
ислям м. ислам
испанец м. испанка ж. Шпанец,
Шпанка
испйнски прид. шпански — ~
език шпански јазик
исполин м. гигант, цин, исполин
исполйнски прид. циновски, ги­
гантски, исполински
истерик м. истерйчка ж. хистерик, хистеричеи човек
истбрия ж. хистерија; фиг. во­
енна ~ воена хистерија
йстина ж. вистина — в това
няма ни капка ~ ~ во тоа
нема ни трошка (капка) висти­
на — ~ ли е? вистина ли е
тоа? — абсолютна ~ апсолутна вистина
истйнската йрил. разг. навистина, без шега — заплака —
почна навистина да плаче
истйнски прид. вистински —
истинска случка вистински
настан — ~ комунист вйстински комунист — в истинския
смисъл на думата во вистинската смиела на зборот
исторйк м. исторйчка ж. историчар, исторнчарка (паучник,
студент, наставник или про­
фесор)

историко

кабинб т

203

историко-филологически прид.

1 сториско-филолошки -'
факултет
историско-филолошки факултет ■
исторически прид. историски
— ~ материализъм истори­
ски материјализам — истори­
ческа дата историски датум
истбрия ж 1) историја — бъл­
гарска '->< бугарска историја
— ~ на литературата исто­
рика на литературата; 2) расказ,
случа) — с него се случи ин­
тересна
■ со него се случи
интересен случа); СЈ истори­
ята не се повтаря историјата
не се повторува
истук&н м. идол, статуа; О
стои като истукан стои како
скаменет

италианец м. итали&нка ж.

Италијанец, Италијанка
италиански прид. италијански
— ~ език италијански јазик
их изв. (изразува здодевност или
восхит) их, ах — их, какъв
си! их, каков си! — их, да
знаеш колко ми е драго! ах,

да знаеш колку ми е мило!
иха изв. иха (подвикнување кога
се игра оро)
ишиас м. мед. ишијас — стра­
дам от ~ страдам (боледувам)
од ишијас
ишлемб ср. нар. обработка на
туѓ материјал
ищйц м. поднесувач на барање
(тужба, молба)

й
йезуит м. језуит
йезуитски прид. језуитски
йерйрхия ж. хиерархија
йероглиф м. хиероглиф
йод м.)од
йодов прид. јоден

йок прил. нар. )ок, не
йон м. )он
йонизйция ж. јонизација
йот м. )ота (буквата )) ■.
йотувам н. с. )отува

к
кйбар м. кйбарка ж. в. кабър
кабарб ср. кабаре, бар, ноќен

локал
кйбел м. кабел — подводен

подводен кабел
кабина ж. кабина — пара­
ходна | телефонна
брод-

ска | телефонска кабина —

шофьорска ~ шоферска ка­
бина — плажна ~ кабина
на плажа
кабинет м. 1) кабинет, работна
соба; 2) лекарски кабинет,
ординација; 3) училишен ка­
бинет — .— по физика фи­
зични кабинет; 4) полит. ка-

• кабинетен

билет, влада, министерски
сонет — криза на кабинета
криза на владата
.
кабинетен прид. кабинетски (во
значењето под 1 и 4) — спец.
•—• портрет кабинет — слика
— ~ учен кабинетски научник
каблограма ж. каблограм
кйбър м. кйбърка ж. брут,
брутче, шајче
кавал м. кавал — свиря на ~
свирам на кавал
кавалджия м. кавалџија
кавалер м. 1) кавалер; 2)
носител на орден —
на
ордена на труда носител
на орден за труд; 3) партнер во (танц)
кавалерийски прид. кавалериски, коњички '—
части
вој. коњички единици
кавалерист м. кавалерист, коњаник, војник или офицер
во коњичка единица
кавалерия ж. кавалери) а, но­
жица — лека | тежка
лесна | тешка кавалери) а
(ножица)
кавалбрски прид. кавалерски
кавалерство ср. кавалерство
кавга ж. разг. кавга — той
направи голяма ~ тој на­
прави голема кавга
кавб ср. в. кафб
кавички мн. наводници — в —'
во наводници; фиг. во спротивно значеже
кавказец м. кавказка ж. жи­
тел на Кавказ
кавърма ж. тур. кавурма
(ситно издробено месо)
кадаиф м. кадаиф
кадастрален прид. катастарски
кадйстър м. катастар
кадбт м. кадет, питомец

204

казармен

кадилница ж. кадилница
кадифе ср. кадифе, сомот —
памучно ~ памучно (ребресто) кадифе — рипсено

— рипс, рипсено кадифе
прид. кадифен, сомотски
кадри мн. кадри — подго­
товка на
подготовка на
кадри — отдел ~ кадровско
одделение, персонална служба
кадрил м. кадрил (вид игра со
неколку двојќи); фиг. разместуваже
кйдров прид. 1) кадровски,
персонален; 2) вој. што е на
отслужуваже на воениот рок
кадровик м. кадровичка ж.
кадровик, персонален рефе­
рент
.
.
кадъна ж. кадана, була, анка,
Турчинка
кадър1 м. 1) кадар, состав на
воена единица; 2) кадри,
квалификуван персонал — учи
телски ~ учителски кадри
кадифен

— кадрите решават всичко

кадрите решаваат се
кадар, фотос (во
филм)
кадърен прид. разг. кадар,спо­
собен, вешт
кадя н. кади; фиг. ласка, се
умилкува; О ~ някому
тамян кади некому темјан
(се умилкува некому)
казак м. козак, руски војник;
(разг.) Русин
казан м. казан, голем котел
кадър2 м.

— ~ за варене на ракия

казан за ракија
казанджйя м. казанџија
казйрма ж. касарна; фиг. го-

лема зграда, куќиште
казйрмен прид. касарнски

казачок

205

казачбк м. козачок (украинска

игра)
казйшки прид. козачки; бот.
■—■ бодил (ХапсНшт ѕртоѕит)

мала чичка

каквб

каик м. дијал. каик, чун
каил прид. непр. каил, готов,
согласен — ставам ~ сум

каил

вели, кажува, каже, рече —

каиш м. разг. ремен
кайма ж. медено месо
каймйк м. 1) кајмак; 2) фиг.

всички казват, че
дъжд сите велат
врне дожд — казах
то си си го кажав

каимќ ср. разг. банкнота
кайсиен прид. што е од кајсија
— ~ мармалад мармалад

кйзвам «. кйжа с. 1) зборува,

ще вали

дека ќе
мнение­

мислењето; 2) раскажува, кажува—ка­
жи ми една приказка кажи
(раскажи) ми една, приласка
— ще му кажа всичко ќе му
кажам, (раскажам) се; 3) (се)
вика — как те казват ? како те
викаат?; 4) во знак на закана;
— ще ти кажа аз на тебе!
ќе ти кажам тебе!; Г7 кажи
речи кажи-речи, приближно
(горедолу) — кажи си думата

кажи си зборот (кажи си го
мислењето) — казано на­
кратко накратко кажано —
иначе казано инаку кажано,
со др5 ги зборови — правичката да си кажа право (искрено) да кажам — казват,
че е добър специалист ве­
лат дека е добар специјалист
— на тебе ти казвам! тебе
ти велам! — казахте ли нещо ?
рековте ли нешто?; [| — се
повр. се вика — ~ се Геор­
ги се викам Георги — как се
казвате? како се викате?
казино ср. казино
(забавен
локал со ресторан, обично во
приморските градови)
казионен, -бнна, -бнно прид.
државен; бирократски; ба­
нален
. казуистика ж. казуистика
казуистйчески прид. казуистички

на ј добар дел . од нешто

од кајсии

.

кайсия ж. кајсија (дрво или

плод)
как прид. како, на кој начин;
што — ' ви харесва това?

како ви се допаѓа тоа? — ~
стана това? како се случи
(стана) тоа? — ~ си? ~ сте?
као си? како сте? — ~ е рабо­
тата? како оди работата? —ти
~ мислиш по тая работа?

ти што мислиш за таа работа?
~ мислите? што
мислите вие?'— ■— не ви е
срам? како не ви е срам?;
о няма ~ нема како (нема
друг начин) — ~ да е како
да е (сеедно ми е)
кйка ж. 1) дада, постара сестра;
2) назив за постара жена
или роднина (с^ тета, стрина)
какавида ж. зоол. кожурец,
кокона, црвот во кожурецот
какАо ср. какао
какво 1) што —
’ казах­
те? што рековте? — > оби­
чате што сакате? — ~ става?
што се случува? — — пра­
вите? што правите? какво!
(чудеше) што!; 2) како —
сте по дома? како сте подома?; 3) рет. дека — той
— вие

знае ~ вие ще отсъствувате тој знае дека вие ќе
отсуствувате; о ~ м да е што

и да е — ~ мълчиш? зошто
молчиш?
каквото зам. што —
ще
да става што и да се случи
— вземете, ~ ви се полага!

■ земете што ви следува!; сз ~
посееш, това

калкулйнт

206

каквото

ще

жънеш

што ќе посееш, тоа ќе ожнееш
какин прид. сестрин, дадин —
какина рокля сестрин фустан
какини ми. дадини (домот на
. дада, постарата сестра)
кйкто прил. како, како што
— ~ са дошли, така ще
си и отидат како што дошле,
така ќе си одат — живеем, ~
можем жнвееме како што
можеме — ~ изглежда како
што изгледа — ~ обичате
како што сакате — кой ~
може кој како што може
кйктус м. кактус
какъв, -ква, -кво зам. каков,
-а, -о — какви книги имате?

какви книги имате? — ~
човек е той? каков човек
е тој? — ~ позор! каква
срамота I — каква красота!
каква убавина!
какъвто зам. каков што —
купил си калпак,никой
не е носил си купил калпак

каков што никој не носел —
каквото лицето, такова и
сърцето какво лице, такво и

срце
кал ж. 1) кал — гъста
густа
кал — газя в калта газам

по калта; 2) талог; 3) фиг.
неморалност; а хвърлям ~
по някого фрлам кал на
некоѓо
калабалък м. разг. калабалак
калйен прид. калаен, што е од
калај

калйй м. калај; фиг. караше,
критика, укор — теглих му
един ~
добро го искарав
калайдйсвам н. калайдйсам с.

калаисува, калаиса
каламбур, игра
на зборови
калдъръм м. калдрма (турска)
калб ср. кале, тврдина
калем м. 1) калем, макара
(конци); 2 калем (за калемен>е); 3) молив
кйлен1 прид. земјен, глинен —
калени паници земјени чинии
кален3 прид. каллив, валкан—
кални улици калливи улици
кал^н3 прид. кален, закален,
прекаден — ~ в боя прекаден
во борба
календйр м. календар
калесвам и. калесува, кани
гости за свадба (крштенка
и сл.)
.
калибър м. калибар; тех. мера,
размер
калиграфия ж. калиграфија
каламбур м.

калиграфски, калиграфически прид. калиграфски
калиев прид. калиумов — ка­
лиева основа хем. калиумова

база
кАлий м. калиум
калйна ж. 1) бот. (УФигпит

ориЛиѕ) калйна; 2) золвиче
калинка — малйнка ж. зоол.
(Соссте1а ѕерГетрипсШа) велигденче
калкйн м. 1) калкан, слеп ѕвд; ■
2) зоол. (ВоЉиѕ таеоНсиѕ) |
калкан (вид морска риба)
калкулация ж. калкулација
калкулАнт м. калкуланг

кйлник

207

калник м. калник (на автомобил

и сл.)
калолечение ср. лекуваше со

кал

..

калоричен

прид.

калоричен,

хранлив
калория ле. калорија — голя­
ма | малка • кило-калорија |

грам-калорија
.
м. калоферче ср.
пот. (СбгуѕапШешит ба1ѕатка) калофер, калоферче
калпав прид. разг. калпав, лош,
недотеран; лажлив
калпазанин м. разг. калпазан,
перанимајко, неработния
калпйк м. калпак — с ~ на
главата со калпак на глава
калугер м. калугер — живея
като <■"' живеам како калугер
калугерка ж. калугерка
калугерски прид. калугерски
калбфер

— кирлив като калугерско
расо кирлив како калуѓерска

мантија
калфа м. калфа
кАлциев прид. калциумов
калций м. калциум
калцун м. нар. калец, калчун
калъп м. 1) калап, шаблон —
поставим

обуща

на

~

клавам чевли на калап,- 2)
калап, парче од нешто —
един
сапун еден калап
сапун
калъпя н. 1) работи по калап;
2) фиг. фабрикува, производи
калъф м. 1) калаф, футрола
(за очила, виолина, нож,
сабја и сл.); 2) преслека за
фотелји и сл.
калъч м. арх. калач, крива
сабја; Г7 на ■— на калач,
накриво, настрана, накосо

кймен

калявам н. каля с. кали —
стомана калам челик —
фиг. ~ волята си си . ја

калам волј ата
калям н. валка, фрла кал (на

некого)
каляска ж. луксузна

кочија,
пајтон
камй. ж. 1) кама; 2) клин за
цепеше дрва
кймара ж.1) дом (од парламент),
парламент, комора (установа)
—

на

лордовете

дом

на лордовите — горната ~ .
горниот дом — търговска
— трговска комора
камара ж. копа (слама), куп
(материјал), грамада
камарила ж. камарила, клика,
група — дворцовата
през
фашисткия режим ръко­
водеше безотговорно вън­
шната политика на стра­
ната ни за време на фа-

шистичкиот режим дворската
клика неодговорно ја водеше
надворешната политика на
нашата земја
кймба ж. камба, пиперка што
прилега според својата форма
на домат
камбйна ж. 1) камбана; 2)
нуркачко ѕвоно
камбанария ж. камбанарија
камбанен прид. камбанен —
звън камбанен ѕвон
кймбий, камбиум м. камбиум
кАмбио ср. фиг. камбио, плате­
жни средства во туѓа валута
камелия ж. оот. (СатеНа)
камелија (цвеќе со убави
бели цветови)
кймен м. дијал. камен
(е.
камък)

каменар

каменбр м. каменар; камено-

резец, каменоделец
кйменен, -енна, -енно прид.
камен, каменен — каменна
чешма камена чешма — ка­
менна кариера каменолом —
фиг. каменно сърце камено

срце
каменист

камина ж.

камин
ѕидана печка)
камион м. камион

(отворена

камионен, -онна, -онно прид.
камионени — ~ превоз ка­

мионени превоз
камионетка ж. камионче, ка-

_

мионет

прид.

каменит, ка­

менлив
каменлив прид. в. каменист
каменовъглен прид. што е од
камен јаглен — ~ басейн

басеи на камен

јаглен —

каменовъглена мина рудник

на камен јаглен
м. каменорезец,
каменоделец
каменодблски прид. каменорезечки, каменоделски — ~ чук
каменорезечки чекан
каменолбмня ж. каменолом
каменотрошбчка ж. дробйлка,
машина за дробеше камен
к&мера ж. 1) камера (фото­
графска); 2) бокс, затворена
просторија; 3) анат. комора
кймерен прид. камерен — ~
театър камерен театар —
камерна музика камерна
музика
камертон м. камертон
камизбла ж. женски домашен
фустан со широки ракави
камила ж. зоол. камила —
каменоделец

едногърба

|

двугърба

двогрба камила
камилйр м. камилар
камилски прид. 1) камилски
— камилска вълна камилска
волна; 2) зоол. камилска
птица (ЅсгиНо сате!иѕ) ној
(висока птица во Африка
која што има убави пердуви)
едногрба

кам ънак

208

|

камо ли сврз. а камоли — не
искам да го видя, ~ да му
говоря не сакам да го ви дам,

а камоли да му прозборувам
кампбнийски прид. кампашеки
кампания ж. кампаша — избе рна ~ изборна кампаша —
сеитбена <-■' сеидбена кампања —
против пиян­
ството кампања против алкохолизмот
камуфлаж м. камуфлажа, ма­
скираше
камуфлажен прид. камуфла­
жен, маскирен — камуфлаж­
на пелерина маскирана на­
метка, камуфлажна пелерина
камшик м. камшик
камък м. камен — скъпоце­
нен ■—■ бесценет камен —
воденичен ~ воденичен ка­
мен — точиларски ~ ка­
мен за точеше — син ~ син
(модар) камен — адски ~
сребрея нитрат — основен
темелен камен — километри­
чен .— камен покрај пат со
испишана километража; и ~
в жлъчката камен во жолчката — зъбен ■—■ забен камен
—търся под дрво и ~ барам
под дрво и камен — не
оставям

~

върху

~ не

оставам ни камен на камен
камънак м. камешар, камен­
ливо место

камъче
кАмъче ср. камче, каменче;
С7 ~ за запалка камче за

запалка
кана ж. кана (бокал)
канавА ж. 1) канава, ретка

ткаенииа што се употребува
при везен>е 2) фиг. костур;
контура; основна замиела
канавАца ж. канаваца (за ши­
еше алишта)
канавка ж. тесен ископ покрај
пат, ендек, бразда; олук,
жлебе
канАл лг. 1) канал — оросителен
■— иригационен канал —
изкуствен ~ вештачки ка­
нал; 2) канал (дел од канализација); 3) аиат. канал
канален прид. канален — по
~ ред по канален ред
канализационен, -онна, -онно

прид. канализационен
канализация ж. канализација
канализирам и. с. канализира
канАп м. канап, конец —
за сушене на тютюн канап

за сушење тутун
канапА ср. канабе
канара ж. спила, стрина остра

карпа
канарче ср. 'зоол. (Ргт§П1а сапа-

па) канарка
.
м. каната ж. дијал.
крпло на врата или прозорец
кандидАт м. кандидАтка кан­
дидат, кандидатка
•
кандидатирам и. с. кандидира;
|| — се повр. се кандидира

канАт

— ще се
за народен
представител ќе се канди-

дирам за народен пратеник
кандидАтски прид. кандидатски
кандидатствувам и. с. кон­
курира — ~ за работа кон­

курирал! за работа

209

канцеларски

кандидатира ж. кандидатура
— отеглям кандидатурата
си си ја повлекувам канди­

датурата
кандилка ж. бот. (АциИе^ја)

кандилка
кандилкам се и. повр. се лелее,

се кандилка; се ниша
и. кандйсам с.
(се) кандисува, (се) кандиса

кандисвам

— едва кандиса да дойде

одвај се кандиса да дојде
кандърдисвам и. кандърдисам с. разг. наговара, наго­

вори, убедува, убеди, канди­
сува, кандиса
канАла1 ж. (СЈпатопшп саѕѕја)
цимет, дарчин
канАла2 ж. чеп
канибАл м. лит. канибал, чо­
веко ј адец
канон м. канон
канонада ж. вој. канонада
кАнт лг. ширит; раб
кантАр м. кантар; кантар (за
коли, камиони и сл.)
кантарион м. бот. (Шрепсшп
регГогашт) кантарион
кантАта ж. муз. кантата
..
кантон м. кантон, куќиче од
чувар (крај пруга или пат);
2) кантон, округ (секоја држава што влегува во швајцарската република)
кантонер м. чувар на пруга
или пат
кантора ж. арх. канцеларија,
биро — адвокатска ~ адво­
катска канцеларија
канцелария ж. канцеларнја
канцеларски прид. канцелариски — канцеларска ра­
бота канцеларнска работа —
~ материал канцелариски
материјал; СЈ разг. — ~

канцелбрщина

плъх канцелариски глушец,
архивски глушец
канцеларщина ж. канцеларштина, бирократизам
канцлер м. канцелар (претседател на владата во СРГ)
канче ср. канче; войнишко
војничка порција
кйньон м. кашон, клисура
каня и. кани, поканува (на
' гости, за игра), нуди (јадење);
|| — се повр. се кани, се подготвува, има намера
капак м. капак
капйн м. капан, стапица (за
глувци)
капандура ж. тавански про­
зорец
капацитет м. 1) капацитет,
сила, обем; 2) авторитет,
углед
'
капвам н. капна с. 1) капнува,
капне; 2) паѓа, падне од
умор
.
капиляр м. капилар
капилярен прид. капилар ен
капнстра ж. огламник
капитал м. капитал — фи­
нансов ~ финансиски ка­
питал — натрупване на ~
акумулација на капитал —
оборотен ~ обртен капитал,
обртни средства — основен ~
основен
капитал, основни
средства; фиг. капитал, вред­
ност, квалитет, корист
капитален прид. 1) капитален,
клучен — капитални вложе­
ния капитални вложувања
(инвестиции) — капитални
обекти клучни објекти; 2)
голем значаен — капитална
грешка капитална грешка —
~ ремонт генерална поправ­
ка, генерален ремонт
капитализъм м. капитализам

капя

210

капиталистически прид. капиталистички — ~ страни

капиталистички земји — ~
строй капиталистички строј,
поредок
капиталовложение ср.
вложување на капиталот, инвестиција
капиталовложйтел м. инве­
ститор
капитан м: капетан (офицер);
капитен на спортска екипа;
капетан па брод
капитански прид. капетански
— ~ мостик капетански
мост — капитанска дъщеря
капетанската ќерка
капитулант м. капитулант
капитулация ж. капитулација
капитулирам н. с. капитулира,
се предава
капка ж. капка — едри капки
пот јадри (крупни)капки пот
—
по —■ капка по капка
— ще взимате по 10 капки
преди ядене ќе зематс по

10 капки пред јадеше; а
бпя се до последна

кръв

се борам до последната капка
крв — млада като
млада
како капка
кйпра ж. предното седиштс на
па јтон
каприз м. каприс (и каприц)
капрйзнича н. се каприцира,
станува каприциозен
капсула ж. капсула
каптаж м. каптажа, резервоар
капчук м. 1) дождовница, во­
да што капе од стреа; 2)
стреа, место откаде што капе
дождовиицата
\
кАпя н. капе — покривът капе |
покривот капе; фиг. пага —
взе

да

ми

капе

косат* ј

почна да ми пага косата

211

кара
кара прид. непр. нар. црн —
Кара Георги Кара Георги
карабина ж. карабин
карабинер м. лит. карабинер
каракачанин м. каракачанин,

куцовлав
караконджо ср. караконџол
каракул м. астраган
каракулски прид. астрагански
карам и. 1) тера (добиток)
— —• конете ги терам ко­
жите; 2) тера — карат ме
на работа ме тераат на работа
— водата кара воденицата

водата

ја

тера

воденицата

— ~ автомобил терам (возам) автомобил —• карай
покрай реката терај покрај

река; 3) трае, издржува —
тези обувки ще карат с
години овие чевли ќе траат
со години; Д7
както си
зная ~ терам (живеам) како
што си знам и умеам — ни
се води, ни се кара ни се
води, ни се тера — карай!
терај! — как я карате?

разг. како поминувате (како
живеете?)
карам се и. повр. се кара —
свекървата по цял ден се
кара свекрвата цел ден се
кара — ~ с някого се карам

со некого
карамел м. карамела
■
карамфил м. бот. (ОЈапЉиѕ)

каранфил
караница ж. разг. караница,

кавга
карантина ж. карантии —
поставям под
ставам во

карантии
карйт м. карат
караул м. стража, караул —
почетен ~ почесна стража —
стоя ~ стојам на стража
14*

карикатуря

караулен прид. стражарски —
караулна будка караула ■— ~
началник командир на стража
кара^лка ж. караула, стра-

жарска кукичка (стражарско
место)
карбид м. карбит
карббл м. карбол
карбуратор
м. карбуратор
(уред во мотор)
кардинален прид. лит. кар­
динален — това е карди­
налният въпрос в нашето
стопанство тоа е кардинално

прашање во нашето стопан­
ство
кардинблски прид. кардиналски
кардиограф м. кардиограф
кардиографически прид. кардиографски
кардиолог м. кардиолог
карб ср. 1) каре, квадрат,
четириаголник — плат на
карета карирана ткаенина;
2) воен строј во форма на
квадрат; 3) четворка (во
покер)
карибр м. кариер (најбрз га­
лон)
кариера1 ж. каменолом, место
' каде што се вади чакал,
песок и сл.
карибра2 ж. кариера, напредување во службата
кариерйзъм м. кариеризам
кариерист м. кариерист
карикатура ж. карикатура —
Илия Бешков
е познат
майстор на карикатурата

Илија Бешков е познат май­
стор на карикатурата
карикатурист м. карикатурист
карикатуря н. карикира

кармин

кармин м. кармин (боја); кар­

мин . (руж или црвило за
. усните)
карнавйл м. карневал
карнавален прид. карневалски
— карнавални игри карне­
валски игри
карнйче ср. 1) кебапче; 2)
танко колбавче на ражен (ска­
ра)
карнетка ж. .1) блокче; 2)
трамвајска (автобусна) карта
за неколку возења
каросерия ж. каросерија
карстов прид. карстен
карта ж. 1) географска карта,
мапа — • ~ на България
географска карта на Бугарија
— историческа карта историска карта; 2) карта (во
\
разни значења) — лична ~
арх. лична карта, легитима­
ции а — членска ~ членска
карта — продоволствена ~
карта за снабдување — трам­
вайна ~ трамвајска карта;
3) картичка — дайте ми
една пощенска ■—! дајте ми
една поштенска картичка! 4)
карти ми. карти за играње —
колода карти шпил карти —
давам

|

раздавам

карти

делам карти — разбърквам
■
карти мешам карти — играя
на карти играм карти
картаджйя м. разг. картаџија
картбл м. картел
картеч м. вој. картеч
картечйр м. митралезец
картечен прид. митралески, кар­
течен — картечно гнездо
митралеско гнездо — карте­
чна лента митралески реденик
т.

каруца

212

картечница ж. митралез, кар­
течница — тежка | лека

тежок | лесен митралез
картина ж. 1) слика, цртеж
— художествена
уметничка слика — маслена ~

маслена слика; 2) слика,
сцена (во пиеса); а кръвна
~ крвна слика (лге^.)
картйнен прид. 1) што е наменет
за слики —■ картинна га­
лерия галери;а на слики; 2)
сликовит, живописен
картйнност ж. сликовитост
картичка ж. картичка — по­
щенска ~ поштенска карти­
чка — визитна ~ визит-карта
— илюстрована ~ разгледиица
картограф м. картограф
картографйчески, картографйчен и картографски прид.

картографски
картоиграч м. играч на карти,

картаџија
картон м. картон
картонен прид. картонени —
картонена кутия картонена
кутија; С7 картонени кули

~ кули од картон
картотека ж. картотека
картотечен прид. картотечен
картоф м. (Ѕо1апит шбегоѕит)
компир — варени картофи
- варени компири — беля
' картофи лупам компири
картофен прид. компиров —
картофена яхния јанија од
компири — картофено браш­
но компирово брашно —
картофена нива нива со

компири
картофище ср. нива засадена

со компири, компир иште
каруца ж. кола, кочија, же-

лезнички вагон (патнички)

каруцар

каруцар м. колар., кочијаш
каруцйрски прид. коларски ко-

213

катедрала
кастрйрам н. с. кастрира, ско-

пува, скопи

чијашки

кйстря н. кастри, потсекува
карфиол м. карфиол
. кат м. (лш. кйгове) кат
катаднбвен прид. нар. секо;карфйца ж. крфица, украсна

игла, попуска (игла)
карцер м. карцер, самица во
затвор; касарнски затвор
каса ж. 1) каса ■— огнеупорна
~ огноотпорна каса; 2) каса,
блага;на — театрална ~
блага; на (каса) во театар —
~ в магазин каса (благајна)
во продавница; 3) штедилница, банка .— спестовна
штедилница; 4) сандак (во
печатница), сандак (за пиво)
— докараха две каси бира

донесоа • два сандака пиво
касае се и. безл. се однесува
— не се касае до вас не се
однесува на вас — що се
касае до што се однесува до

(некого или иешто)
касетка ж. касета
касиер м. касиерка ж. бла-

гајник, блага;ничка, касиер,
касиерка
касибрски прид. благајнички
касйрам и. с. касира; се жали
на повисок суд
кйсичка ж. касичка
каска ж. шлем, каска — вой­
ник с ~ војник со шлем
каскбт м. качкет — спортен ~
спортски качкет
.
кйсов прид. касов — касова
книга касова книга — ка­
сова наличност салдо на
блага; ната
каста ж. каста
кастанети мн. кастанети (ѕвечки)
кастрйция ж. кастрација, скопување
.

дневен,

обичен,

катадневен

катаклйзъм м. катаклизма
катализатор м. катализатор
каталбг м. каталог, список —
азбучен ~ азбучен каталог
—
на издателство ката­

лог на издавачко претпријатие
катарйкт м. катаракт, водопад
катарйкта ж. мед. катаракта
(очна болест; перде пред очи)
катарзис м. катарза
катастрофа ж. катастрофа,
несреќа; неуспех
катастрофйлен прид. катастро-г
фален —
земетръе ката­
строфален земјотрес
катастрофйрам и. с. доживува (доживее) катастрофа
(несреќа)
катафйлка ж. катафалк
категорйчен,

категорйчески

прид. категоричен — кате­
горично искане категорично
бараше
категория ж. категорија; класа;
квалитет — граматическа ~
граматична категорија; СЈ ка­
тегории боксьори (муха,
петел, перо, лека, средна,
полутежка, тежка) катего­

рии йа боксери (мува, бантам,
перо, лесна, средна, полутешка, тешка)
катбдра ж. 1) катедра, говорница; 2) катедра (отсек на
виша или висока школа) —
по история катедра по
истори;а
катедрала ж. катедрала

214

кйтер

катер м. брзо бротче — па­
трулен ~ патррлно бротче
— торпеден
торпеден

брод
м. разг'. планинар,
алпинист, јазач
кйтерица ж. зоол. . (Ѕсшиѕ
уи1§апѕ) верверица
катеричин прид. верверичин
катбря се н. повр. се јази, се
качува
катбт м. катета
катинйр м. катанец
като 1) како — бял
сняг
бел .како снет — силен ~
бик силен како бик — ~
такъв како таков — ~ че
како да; 2) сврз. кога — ~
катерач

чу

това,

той

прибледня

кога го чу тоа, тој побледе
— сега, ~ знаеш всичко

сега кога се знаеш

;

катод м. катода
.
'
катоден прид. катоден
католик м. католйкиня, ка­
толичка ж. католик, катол-

личка
католицизъм м. католицизам
католически, католйшки прид.

католички
ж. 1) изгнанство,
■ каторга, присилна работа; 2)
фиг. робија, тешки услови
на живот
каторжен прид. робијашки
ќато че лй прил. изгледа,
како да, ми се чини — ние
~ се познаваме ние како
да се познаваме
катун м. черга (циганска)
катунйр м. чергар, номад
катунйрски прид. чергарски,
номадски
каторга

кат^рвам, катурям н. ка­
турна с. превртува, преврти;
турка, турне — и малкият

кйцам

камък може да катурне
колата и мал камен може
да ја преврти колата; || — се

повр. се превртува, се пре­
врти
.
катър м. маска
катюша ж. разг. каќуша (советско ракетно оружје)
кауза ж. општа цел, идеја,
интерес, кауза
кйустик прид. непр. — сода ~
каустична сода
каучук м. каучук — суров ~
суров каучук
каучуков прид. каучуков, што
е од каучук —- каучукови
изделия каучукови произве­
ди — каучукова фабрика
фабрика за каучукови про­
изведи
кафе ср. 1) кафе — турско ~
турско кафе — варя ~ варам
кафе — мелница за <—> ма­
шина за мелеше кафе; 2) кафеана, кафе
кафеджия кафеџија
кафбз м. кафез
кафен прид. кафен — ка­
фена лъжица кафена лажица — кафени чашки филџани, шолји за кафе
кафене ср. кафеана, кафе
кафенйче ср. цезвенце
кафяв прид. кафеав
кахлен прид. калев — кахлепа
печка калева печка
кахърен прид. раз.
тажен,
загрижен, замислен, нажален
кахъря се н. повр. разг. се
коси (се секира), се беспокојува, се нажалува, се натажува
кйца ж. каца — ~ с кисело
зеле каца со расол
кйцам, кйцвам н. кацна с.
се спушта на земја, атерира,

кацАр

215

застанува, застане — една
муха

кацна

на

една мува му
нос от; фиг. —

носа

му

застана

на

къщата е
кацнала на върха на хълма

~ куќата се наоѓа на врвот
од ридот
кацАр м. бочвар, кацар
качАк м. качак
качамАк м. качамак — ~
със сирене и масло качамак
со сиреше и маст (путер)
качвам н. кача с. (ис)качува,
качи; натоварува, натовори
—
детето на . стола го
качувам детето на стол — ~
цените дигам цени; || — се
повр. се (ис)качува, се дига,
се крева — ~ се на влак
се качувам на воз (влегувам
во воз); О качвам се ня­
кому на главата му се
качувам некому на глава —
виното ми се качи в гла­
вата виното ме удри в глава
каче ср. каче — ~ със сирене

каче со сиреше
качествен прид. квалитетен, ка­
чествен — качествено про­
изводство квалитетно про­
изводство — качествено из­
менение квалитетна измена
качественик м. работник што

дава квалитетно производ­
ство
качество ср. квалитет; својство
— плат от високо качество

висококвалитетна ткаенина —
долно ~ слаб квалитет —
стока от първо ~ првокласна стока — преход от
количество към ~ преод
од квантитет во квалитет;
Д7 тук съм в качеството
си на наблюдател овде сум
во својство на посматрач —

квадратен

той притежава необходи­
мите качества на учен тој

ги има неопходните квалитети
на научник
качул м. пувка (качулка)
качулка ж. качулка; Г7 след
дъжд ~
по свадба тапани
каша ж. ката (за јадење); фиг.
бркотија, неред, забуна —
варя
варалт каша — хар­
тиена
хартиена каша; а
забъркал е една — направил
бркотија (збрка) — каквато
~ си забръкал, такава ще
сърбаш каква каша си за­

метнал таква ќе си сркаш
кашав прид. кашав, кашест
кашкавал м. кашкавал
—
една пита ~ една пита

кашкавал
кашкам н. гмечи, прави каша
кАшлица ж. кашлица — суха |
магарешка ~ сува | голема
(магарешка) кашлица — при­
стъп на ■— лапад на кашлица
кАшличав
прид. кашличав,

што страда од кашлица
кашлюкам и. разг. поткашлува
кАшлям и. кашла, е болен од

кашлица
ж. кабина (на брод,
авион)
кАя се н. повр. се кае, се раскајува
квадрАнт м. мат. вој. ква­
дрант
•
квадрйт м. 1) квадрат (геометриски); 2) мат. квадрат
— три на
е девет три на
квадрат е девет; 3) печат.
квадрат
квадрАтен прид. мат. квадра­
тен — —■ корен квадратен
корен — квадратно уравне­
ние квадратна равенка — ■—
метър квадратен метар
каюта

квадратура

квадратура ж. квадратура —
квадратурата на двора е
триста метра квадратурата

на дворот е триста метри
квалификация ж. квалифика­
цията — електротехник с
висока ~ електротехничар со

висока квалификация а
квалифицирам к. с. квалифи-

кува, утврдува вредност; ||
— се повр. се квалификува
кавалифнцйран прид. квалификуван — ~ работник

квалификуван работник
квантитбт м. грам, квантитет

(на глас)

м. квартал, реон,
блок, дел од град
квартйлен прид. квартален, реонски
квартет м. квартет — струнен
~ гудачки квартет ' .
квартира ж. 1) стан — храна
и ~ храна и стан; -2) привремен престоя иа воена единица
— главна ~ седиште на
главниот штаб, главна квар­
тира
квартирйнт м. квартиранТка
ж. станар, станарка, потстанар,
потстанарка
квартирен прид. станбен —
въпрос станбеио прашање
квартирУвам и. с. живее, е на
стан; привремено престојува
квартйл

— тук квартируват няколко
семейства тука живеат не-

неколку семејства
кварц м. кварц
квйрцов прид. кварцен — ■—
пясък кварцен песок —
кварцова лампа кварцна лам-

ба
квас м. квас; квасец; пивоквас
квйся н. 1) кваси, наквасува;

2) става квасец, потквасува

216

келбш

квйчка ж. квачка
квиз(с)лйнговец м. квислинг
квйквам н. квйкна с. (за)кви-

чи, квикне
квинтбт м. муз. квинтет
квит прил. квит, фит — сега
сме ~ сега сме фит
квитйнция ж. расписка — из­
давам — давам расписка;
Г7 отрязвам някому кви­
танцията ~ одбивам некого
квича и. квичи
кворум м. кворум — събра­
нието се отлага поради
липса на ~ состанокот се

одлага поради немање кворум
кебап м. ќебап (јадење)
кебапче ср. кебапче — ке­
бапчета с гарнирунг кебапчшьата со гарнир — нервозни кебапчета лути ке-

бапчиња '
кебапчйя м. ќебапчија
кебе ср. дијал. 1) кебе; 2) гуша,

наметка од грубо сукно
кегелбан м. сп. куглана
кбгла ж. кегъл м. кегла,
кугла — играя на кеглп

играм кегли (или билијард);
се куглам
кедър м. бот. (Сейгиз) кедар
кей м. кеј, пристаниште, булевар покрај брег (од река,
езеро, море)
кбкав прид. разг. клекав, болеслив
кекерйна ж. крекалица (жа­
ба)
кекс м. кекс
келав прид. келав
келепйр м. разг. келепур, муфте,
она што е бесплатно
келепирджйя м. ќелепурџија,
муфтеџија
келйш м. 1) келеш, келавко;
2) пејор. никаков (човек) —

кблнер

217

от такъв ли ~ се плашиш?

од таков келеш ли се плашиш?
келнер м. келнерка ж. келнер,
келнерка
'
кйлти 'ми. Келти
кемане ср. нар. 1) кемане,
вполина; 2) ирон. глава
кемер м. нар. йемер .
кенгуру ср. зоол. кенгур
кепазя н. срамоти (некого); ||
— се г7овр. се срамоти
кепе ср. баретка (вид капа)
кепбнк м. йепенок
керамик м. керамичар
керамика ж. керамика (изра­
ботки од печена глина)
керван м. карвап
керванджнйка ж. нар. звез­
дата Деница
керамйда ж. 1) йерамида; 2)
фиг. покрив над глава
керкенез м. зоол. јастреб; граб­
лива птица (Аѕшг раЈитбапиѕ)
кеседжйя м. тур. ќесеџија,
разбојник
кесия ж. 1) йесе (за пари); 2)
йесе (амбалажа)
кестен м. костен (дрво и плод)
— див ~ див костен; а
вадя кестените от огъня
за някого вадам костење од

оган за некого
кестеняв прид. костенлив
кеф м. разг. йеф —
ми е
да го гледам имам йеф да го
гледам — гледам си кефа

си го гледам йефот
кефлйя м. 1) йефлща; 2) поднапиен
кехая м. арх. нар. ќаја; главен
овчар; богат сточар
кехлибйр м. йилибар

киловатчас

кехлибйрен прид. килибарски
— кехлибарена броеница

килибарски бројници
кбцове мн. (кец. лг) високи па-

тики од гума и платно
кибернетика ж. кибернетика
кибйк м. разг. кйбицер,
кибйча разг. кибицира
кибрит м. кибрит — клечка

~ кибритче
кибрйтен прид. кибритен —
кибритена кутия кутија за

кибрит
кибритлйя м. разг. лесно запа-

лив човек, темпераментен
човек, кибритлија
кйввам н. кйвна с. кива, кивне
кикимора ж. разг. вештерка
(одвратна, непријатна и гроз­
на жена)
кйкот м. кикот, кикотеше
кикотя се н. повр. се кикоти
кйла ж. кила, хернија
кйлав прид. килав
кйлвам н. кйлна с. накривува
(накриви) капа
кйлер м. килер ’
килйен, -ййиа, -ййно прид.
йелиен — килийно училище
ќелијно учшшште (манастир­
ско училиште)
килййка ж. дем. мала ќелија
(манастирска)
килйя ж. ќелија (затворена,
манастирска и сл.)
килйм м. килим — персийски
' персиски килим
.
кйлнат прид. накривен, покри­
вен, тргнат (наназад)
кило ср'. разг. кило (е. кило­
грам) — дай ми едно
захар! дај ми едно кило

шейер!
киловат м. киловат (К\ХГ)
киловатчас
м. киловат-час

(К>)

километрйж м. километража
километричен прид. киломе-

тарски
километър м. километар —
десет километра десет кило­

метри
ким м.
ким

бот.

(Сагипт

сагуј)

кимам, кимвам н. кимна с.

кима, кимка, кимне (со глава)
(растение
слично на ким)
кимоно ср. кимоно, фустан со
широки ракави
кинематограф м. кинемато­
граф, кино
кинематография ж. кинема­
тографи) а

кимион м. кимион

кинсматогрйфен, кннематографйческн прид. кинема­

тографски
кинжал м. лит. анцар, нож,

кама
кинкалерия ж. кинкалерија
кино ср. кино — отивам на

■— одам на кино
м. 1) филмска
камера; 2) кинопроектор .
киноартйст м. киноартйстка
ж. филмскй артист, филмска
артистка
кинозвездй ж. филмска звезда
кинопреглед м. филмски жур­
нал, филски преглед
киноателиб ср. филмско сту­
дио
.
киноизкуство
ср. филмска
уметност
кинолбнта ж. филмска лента
киномеханйк м. филмски техничар
кинооператор м. 1) камерман,
снимател; 2) кинооператор
кинопредставл^ние ср. кино
-претстава
кииоапарат

киселбе

218

километраж

киносценарий м. филмско сце-

нарио, сценарио за филм
Кинотеатър м. кино-сала
кинофестивал зг. филмски фе­

стивал
кипарис м. бот. кипарис
кипвам н. кйпиа с. 1) врпе,

зовре, преврива, преврие —
млякото кипна млекото зовре; 2) фиг. зоврие, се за­
пали од бес
кипбж м. 1) вриоьс; кипеж; 2)
фиг. вриеж, зголемена актив­
ност (општествено-политичка)
кипя н. 1) врие; превира —
виното кипи виното превира;
2) фиг. ~ от гняв вријам
од бес — врял и кипял ~
минал сито н решето
кир .и. 1) разг. кпр, нечпстотија
2) арх. кир, господин
кираджйя м. 1) разг. кираџија;
2) кочиџија; арабаџија
кирилица ж. кирилица
кирилски прид. кирилски —
кирилски ' паметници ки­
рилски споменици
кирйя ж. арх. кирија (е. наем)
кйрка ж. казма, кирка, мал копач
кирлив прид. кирлив, нечист;
С7 показвам кирливите ризи
откривам нечисти работи, поќажувам нечисти алишта
кирпйч .и. плптар, непечена
тула
кисел прид. 1) кисел — кисело
зеле расол — кисело мляко
кисело млеко — кисели кра­
ставички кисели краставичпња — кисела ябълка кисело
јаболко; 2) фиг. кисел, нерасположен, намуртен — ки­
села физиономия кисела физиономија (намуртено лице)
киселее н. е кисел, накислува

киселец

219

киселец м. бот. (Китех осеНоха)

киселица
киселинй ж. 1) киселина; 2)
хем. киселина — сярна

сулфурна киселина; 2) мед.
киселина во стомакот
киселинен прид. ациден, киселински
киселйчък прид. киселкав
кискам се и. повр. се кикоти
кислород м. кислород
кислороден прид. кислороден
кисна и. 1) кисне; 2) кваси,
наквасува; 3) фиг. кисне, дре­
ми на едно место
кит1 м. (мн. китове) зоол. кит
кит2 м. кит (за прозорци)
китаец м. китййка ж. Кинез,
Кинескиња
китайски прид. кинески — ~
език кинески јазик — китай­
ска стена кинески ѕид; СЈ
това за него е като ~ ~

тоа се за него шпански села
китйра ж. гитара — свиря
на — свирам на гитара
китарист м. гитарист
китен прид. 1) убав, китен,
што е како китка — китно
село убаво село — китна
градина китна градина; 2)
китен, накитен — китени
сватове китени сватови
китка ж. 1) китка — пъстра
~ от полски цветя шарена

китка од полско цвейе — ~
песни китка од
народни песни; 2) врека — ~
магданос (китка) ■ магдонос;
3) дланка
Китоловен прид. што служи
за лов на китови — ~ кораб
китоловец (брод)
Жнтолбвец м. китоловец, ловец
, иа китови
1
народни

клаксон

китя н. нар. кити, накитува;
|| — се повр. се кити
кифла ж. кифла — плетена ~

плетеница (вид бело печиво)
м. продавач на
кифли
кихавица ж. кивавица — хва­
на ме
ме фати кивавица
кихам н. кивка, кива — за­
кйфладжия

стана на течение и започна
да кихаш застана на промаја

и почна да киваш
кича (се) и. в. китя
кйчест прид. китест, гранест
— кичесто дърво грановито

дрво (од цвеќе или плодови)
кичур м. 1) кичер, грозд; 2)

перче од коса; 3), кадрица,
локна
киша ж. дождливо време,
влага
кишав прид. дождлив
клавиатура ж. клавијатура
клавйр м. клавир (е. пийно)
клавирен прид. клавирски, за
клавир
клйда ж. 1) клада-; 2) дијал.
стебло, ќутук — ивер от
далеч не пада (деланките
не.паѓаат далеку од стеблото)
~ крушата паѓа под круша
кладй н. пали оган, става дрва
в оган; С7
седянка свикува (приредува) седенка
кладенец м. бунар; кладенец,
извор
кладенчов прид. изворски; О
разбира ти свиня от кла­
денчова вода (нар. п.)
не

знае' свиња што е тоа диша
(разбира свиња од диша); раз­
бира колку магаре од музика
кладня ж.дијал. кретец (снопје);
долг куп од сено (слама и сл.)
клаксон м. клаксон, автомобилска сирена

клакьор

220

м. клакер, платен
плескан на претстава
кланб ср. 1) колење (добиток);
колеж
кланица ж. кланица
кланям се н. повр. сс клања,
се поклонува
клйпа ж. вентил; залисток —
всмукателна <•— вентил за
вшмукување — изпускателна
~ вентил за испуштање
кларнет, кларинет м. кларинет
клас1 м. (мн. класове) клас
— пшеничен
пченичен
клас — златен
на нива
зрее златен клас на нива
зрее
клас2 м. . 1) одделение, клас
(во училиште), класа (во
служба) — ученик от III
ученик од трето одделе­
ние; 2) класа — класът на
проф. Стоянов класата на
професорот Стојанов
класа ж. 1) класа — работни­
ческа
работничка класа
— господствуваща
владеечка класа — вражду­
ващи класи антагонистични
класи; 2) патничка класа —
пътувам в първа
патувам
во прва класа; 3) фиг. класа,
висок квалитет — той е
гимнастик от
тој е гимнастичар од класа
класен прид. класен,' одделенски
—
ръководител класен
(одделенски) раководител —
класна стая училница —
класна работа писмена за­
дача (работа)
класик м. класик — Маркс,
клакьор

Енгелс и Ленин са класици
на марксизма Маркс, Ен­

гелс и Ленин се класици на
марксизмот

клйтя

класика ж. класика
класирам н. с. класира; || — се

повр. се класира
класификация ж. класификација —
на народните
песни класификација на на­

родните песни
класицизъм м. класицизам
класически прид. класичен —
~ образец класичен пример
— класическа музика кла­
сична музика — класическа
гимназия класична гимна-

зија (гимназија со јазична
насока) — класическа ли­
тература класична литера­
тура
класов прид. 1) класен, класна,
класно — класова борба
класна борба — класови
противоречия класни спротивности — класово съзна­
ние класна свест — —■ враг
класен непријател; 2) класен,
одделенски — ~ съвет класен
совет (~ класна заедница)
класовйден прид. класест, во
форума на клас
класовост ж, класиост
класосъзнателен прид.
оној
што има класна свест, класносвесен
класьор м. 1) полица со пре­
гради; 2) направа за класи­
раше
клатешкбм прил. клатејќи се,
нишајќи се
клатушкам и. нишка, ниша,
клацка; || — се повр. се
ниша, се клацка
клатя н. клати, кима (со глава),
ниша — вълните клатят
лодката брановите го нишаат
чунот; а
си краката си ги
нишам нозете (седам без

клйуза

работа); — се повр. се клати,
се ниша, одвај се влече
клйуза ж. клаузула
клеветй ж. клевета, клеве­
теше,. озборуваше
клеветник м. клеветник, озборувач — светът е пълен с
лъжци и клеветници светот
е поли со лашковци и кле­
ветници
клеветнически прид. клеветнички, озборувачки
клеветя н. 1) клевети, озборува;
2) разг. кодоши, поткажува
клей м. 1) смола; 2) туткал
клеймо ср. 1) печат, жиг;
2) поштенски жиг, печат;
3) фиг. жиг на срам(от)
клеймя и. жигосува (со зборови), напаѓа, демаскира
клек м. бот.. (Ртиѕ тоШапа)
клек
клен м. бот. (Асег сатреѕспѕ)
клен (дрво)
клен м. зоол. (Ѕ^иаНиѕ 1еиѕс1сиѕ) клен (риба)
клепало ср. клепало (штица
■ што се употребува в црква
на место камбана)
клепйч м. клепка, трепка —
тя има дълги клепачи таа
има долги клепки
клбпвам н. клепна с. 1) капнува (од умор); 2) трепка,
трепне (со очите); 3) (за) кле­
па на „клепало“
клбпка ж. трепка, клепка
хлепоух прид. клапауш, човек
со паклапушени уши
хлептоман м. клептоман
кл^пя н. клепа, кове — ~
коса клепам коса
хлерикален прид. клерикален
— клерикална партия клерикална парти ј а

221

клин

клет прид. клет, проклет, не-

среќен, лош
клетва ж. 1) клетва, проклет-

ство

клетка ж. 1) клетка, кафез —
звяр в ~ ѕвер во кафез;
2) биол. клетка — размно­
жение на клетките размно-

жуватье на клетките
клетник м. клетница ж. клет­

ник, клетница
клетъчен прид. што се однесува
на клетка (клетка, под 2.)
клечй н. клечи
клечешката, клечешком прид.

клечејќи, клечешкум
клбчка ж. дрвце, клечка —
за зъби клечка за заби —
кибритена ~ кибритче, дрвце
од кибрит; а важна (голя­
ма) ~ ~ голем човек; клечка
клещи ми. клешта (и клешти)
— зъболекарски — забарски

клешти
клиент м. клиентка ж. кли­

ент, клиентка
клизма ж. клизма
клика ж. клика, група
климам и. кима
климат м. клима — свиквам
с климата навикцувам на

климата
климатичен прид. климатски
— климатични
условия
климатски услови — клима­
тична инсталация инстала-

ција за климатизација — ~
курорт климатско одморалиште (лечилиште)
климвам и. клймна с. кима,
кимне (со глава)
клин м. (дтн. клинове) 1)
клин — цепя трупи с же­
лезни клинове цепам трупци
со железни клинови; 2) ски-

222

клинец

јачки панталони; Г7
~
клин' со клин се
вади
клинец м. 1) клинец; 2) дијал.
шајка; о кова клинци ~
тресе клинци, се тресе од
студ
клиника ж. клиника, болница
Клиничен прид. клинички
клйнкер м. многу печена тула,
■ холандска тула
избива

клиновиден,

клинообразен

прид. клинест — клинообразно писмо клинесто писмо
клйнча и. разг. клинчи, избегава
работа
клир м. клер
клиринг м. фин. клиринг
клирингов прид. клириншки
— клирингова спогодба клириншка спогодба
клйсав прид. 1) глекав, недопе­
чен (леб); 2) жилав, леплив
(глина и сл.)
клисар м. клисар
клисура ж. клисура, теснец
клишб ср. клише; фиг. шаблон
клишйрам н. с. клишира
клозет м. клозет (\ХгС)
клокот м. клокот, клокотење;
вриење на вода
клокотя, клокоча н. клокоти,
врие
клон м. {ми. клонове, клони,
клоне) 1) гранка (од дрво);
2) клон, дел, отсек, област
— ~ от науката научна
гранка; 3) претставништво,
филијала — банков ' филијала на банка
клонест прид. разгранет, грановит
клонка ж. клбнче ср. гранка,
гранче
клоня и. се наклонува, е склон

ключ

н. 1) тропа, удира;
ѕвони; 2) клопа (кокошка)
клбпвам н. клопна с. 1) тропка,
тропне; 2) зоврива
клопка 1) клопка, јамка; 2)
фиг. мамка, клопка
клопотар м. клопотарец
клопотарница ж. разг. крнтија,
ветва (истрошена) машина
клуб м. клуб, друштво; про­
сторни па клуб — офицерски
. ~ офицерски клуб — спор­
тен ~ спортски клуб (друш­
тво)
клупм, вид јазол (што се одврзува лесно); јамка; котелен
(при плетеше); — намерихме
му клупа му ја најдовме
цаката
клъввам и. клъвна с. 1) колве,
колвне; 2) каса, касне; 3)
фиг. навредува, навреди; 4)
разг. грицка, грицне (јаде од
општествениот имот)
кльопам и. жарг. лапа (јаде),
клопа
'
кльопачка ж. жарг. лапаше
(јадење), клопаше
клюка ж. озборуваше, сплетка,
интрига
клюкйр м. клюкарка ж. сплеткар, сплеткарка; озборувач,
озборувачка
клюкарство ср.
озборуваше,
сплеткареше, сплеткарство ‘
клюмам н. клюмна с. 1) пзнемоштува, изнемошти; 2)
кима, кимне; наведнува (наведне) глава
клюн м. {ми. клюнове) клуЯ
ключ м. {ми. ключове) 1)
клут* — къде са ключовете?!
каде се клучовите? — фран*’
цузки ~ француски клуч —я
апашки ~ калауз — елек*!
клбпам

ключалка

223

електричен прекинувач; 2) муз. басов
бас-клуч (Р клуч); 3) одгатка, решение, клуч —; тук
трически

е ключът на цялата ра­
бота тука е клучот на дела­

та работа
ключАлка ж. клучалка
ключица ж. анат. клучна

коска
ключов прид. клучен — клю­
чова позиция вој. клучна

позициј а
клякам и. клекна с. клекнува,

клекне; фиг. паѓа на колена,
капитулира
кмет м. кмет, селски кмет,
претседник на општина во
минатото
кмбтство ср. кметство (должност на кметот); општина (во
минатото)
книга ж. ј) книга (во разните
зпачегьа) — чета ~ читам
книга — книгата му излезе
от печат книгата му излезе
од печат — в книжарницата
има много нови книги во
книжарницата има многу нови
книги — телефонна ~ телефонски именик — домова
~ список на станарите —
— касова ~ касова книга
— '—за похвали и оплаква­
ния книга за пофалби и
жалби; 2) харти)а — на

на хартија
книговбзец м. книговезец
книговезница ж.
книговез­

ница
книговодител м. книговодител
кпигоиздАтел м. издавач на

книги, книгоиздател
прид. издавачки, книгоиздателски —

книгоиздАтелски

коалиц ия

книгоиздателско предпри­
ятие издавачко претпријатие
книгоиздателство ср. в. из­
дателство
книжа ми. хартии, пишани
документи — ценни — хартии

од вредност
книжАр м. книжар
книжАрница ж. книжарница
книжАрски прид. книжарски
— ~ стоки книжарски стоки
книжен прид. книжен, од хартија — книжни чували
вреќи од хартиј а — книжна
фабрика фабрика за хартија — книжни пари кни­
жни пари — книжни знания
книшки знаења —
стил

книшки стил
книжка ж. дем. 1) книшка —
спестовна | ученическа |
членска
штедна | ученичка

членска книшка; 2) број од
книга (списание) — имам
всички Кпижки на списа­
нието „Септември“ ги имам

сите броеви на списанието
„Септември“; 3) ливче, книже, парче хартија
книжнина ж. книжнина; пис­
меност (во широка смиела на
зборот)
книжовен прид. 1) литературен
— ~ езин литературен јазик
— книжовно наследство ли­

тературно наследство; 2) на­
читан
книжбвник м. писател (литерат, литератор)
княгиня ж. кнегиња
княжески прид.
кнежевски
княжество ср. кнежевина, кнежевство
княз м. кнез, принц
коалиция ж. коалиција, политички сојуз

кобблт

224

кобйлт м. кобалт
кббен прид. кобен, злокобен
кобила ж. кобила; а орташка

~

запуштен имот

кобйлешки прид. кобилешки
— кобилешко мляко ко-

билешко млеко
кобилица ж. кобилица
кобра ж. зоол. кобра
кобя н. коби
ковй н. кова; поткова
кован прид. прид. кован —
ковано желязо ковано же-

.

лезо

кого го гледам? — за ~ е
този билет? за кого е оваа
карта ?
кодекс м. кодекс — ~ на
труда работно
законодавство
коефициент м. коефициент
кожа ж. кожа — необра­
ботена ~ необработена кожа
— обуща от телешка ~ че-

вли од телешка кожа; 2) лушпа, кожичка; СЈ спасих ко­
жата си си ј а спасив кожата —
влизам някому под кожата

ковйрен прид. подол, расипан,

коварен
коварство ср. подлост, раси-

паност, коварство
ковйч м. ковач; Г7 всеки е
на своето щастие секој

човек
среќа

козм бтика

е

ковач на

својата

ковачница ж. ковачница
ковббй м. каубој
ковббйски прид. каубојски —
~ филм каубојски филм
ковчег м. 1) 1) нар. сандак,

ковчег. (за алишта, брашно
и сл.); 2) мртовечки ковчег
ковчежник м. арх. блага; ник
на воена единица
кога прил. кога; понекогаш
—
ще дойдеш? кога
ќе дојдеш? — ~ сутрин,
—■ вечер понекогаш наутро,

понекогаш навечер
когато прил. кога — ~ трябва
и ~ не трябва кога треба
и кога не треба — ~ ви е
удобно кога ви е згодно
когйшен прид. когашеп — ~
е този хляб? когашен е овој

леб?
кого зам. (акуз. од кой) кого,
кого го — ~ виждам?

му влегувам некому под кожа
— ще му одера кожата ќе
му ја одерам кожата — ~ и
кости кожа и коски (слаб

човек)
кожар лг. кожар
кожен прид. кожен — кожени
ръкавици кожени нараквици
— кожено палто кожено
палто — кожни болести

кожни болести
кожодер м. разг. дерикожа
кожух м. кожутз', разг. кожа

од животно
кожухар лт. кожувар
коз м. адут (во карти)
коза ж. коза — козите са
неприятели па горите ко-

■ зите се непријателн на шумите
— дива коза дива коза
козйл м. јарец
кози прид. козји — козе мляко
козјо млеко — козя пътека
козја врвпца — козя брада
бот. (Китех асеГоѕеПа) кисе­
лец
козина ж. козина
козирка ж. козирка, сенка (на
шапка, капа)
козирувам н. поздравува по­
нички
козметика ж. козметика

225

коз метичен
козметичен прид. козметични
козунак м. козинак
козя се и. повр. се кози
кой (коя, кое, кои) зам. кој
(која, кое, кои) — ~ е той?
кој ,е тој? на ~ чин седиш?

на која клупа седиш?
който, която, КОЙТО, който

односна заменка кој, која, кое,
кои; што; којшто, којашто,
коешто, коишто — ето кни­
гата, която искахте еве
ја книгата што ја баравте
— въпр осът, който ще
разгледаме, е твърде тру­
ден прашањето што 1<е го

разгледаме

е

многу

тешко

— който и да е кој и да е
— този, който тој што; а
който сее ветрове, жъне
бури кој сее ветрови, жнее
лутьи — който изпревари,
той ще натовари ~ кој

ќе превари, тој ќе товари
кок м. кок
кокаин м. кокаин
кокал м. разг. 1) коска; 2)
фиг. добра служба; СЈ до­
качил кокала фатил коска
— тлъст кокал ~ добра
коска, добра работа — ножът
е опрял до кокала ~ дојде

нож до коска
кокалан м. разг. пејор. готован
кбкален прид. коскен, од коски
кокалест прид. ковчест; со

големи коски
кокарда ж. кокарда
кокбтен прид. кокетен, дотеран,

елегантен, допадлив
кокбтнича и. кокетира, флер-

тува, предизвикува
кокили ми. кукалки (долги ста-

пови за одеше по кал)
ср. бот. (Оа1апЉиѕ
пЈуаПѕ) кокиче

кокиче

колбч
коклюш м. голема (магарешка)

кашлица
кокона ж. пејор. кокона, дама
кокорча се и. повр. се кокори,

се прави важен, се перчи
кокосов прид. кокосов — ~
орех кокосов орев
кокошарник м. кокошарник
кокоши прид. кокошкин —■
кокоша болест кокошкина
болест — кокошо яйце
кокошкино јајце; С7 кокоша
слепота кокошкино слепило
— ял е кокоши крак изел

нога од кокошка- ~ не може
да чува тајна.
кокошка ж. кокошка — дива
■— фазан; С7 ляга си с ко­
кошките си легнува со ко­
кошките (рано си легнува)
мок ър като ■— ~ станал жи­
ва вода
кокошкар м. кокошкар
кокс м. кокс
коксйрам и. с. коксира
.
коктййл, коктайл м. контел
(прием)
кол м. кол — забивам колове
забивам колје — набит на
~ набиен иа кол; СЈ не ще
побие ~ не закачил кол, нема
вечно да живее — от ~ и
от въже од кол и јаже
колб ж. кола — волска ~
воловска кола — пътувахме
с ~ путовавме со автомобил
(кола)
кола1 ж. печатарски табак —
книга от 20 коли книга од
20 табаци;
кола2 ж. штирак, кола
колби м. колан, ремен, појас
колбр м. 1) кочиџија; арабаџија
2) колар (занаетчија)
колбч м. колач (специјален.леб
за свадба и сл.)

15 Бугарско-македонски речник

колба
колба ж, реторта
колбаса ж. в. наденица
колбаси мн. сувомесни

про­
изведи (салама, шунка и сл.)
колбасница ж. продавница на
сувомесни производи
колебание ср. колебање, не­
решителност
колебая се и. повр. се колеба,
се двоуми
колеблив прид. колеблив, про.менлив, лабилен
колбга м. колбжка ж. колега,
колешка
колегиален прид. колегијален
колбгия ж. колегиум, колектив
— избирателна ~ изборна
омчнна
Кбледа ж. Божий; с? дядо
Коледа дедо Мраз
коледар м. коледар
коледарски прид. коледарски
— коледарски песни ко­

ледарски песни
коледен прид. божиќен — ~
обичаи божиќни обичаи
колектив м. колектив, заедница, група — авторски
~ група автори работни­
чески ~ работен колектив
колективизация ж. колективи-

зација
колектор м. 1) колектор, гла­

вен канал; 2) тех. колектор
м. колекционер
колекција, збирка
тркало — задно |
задно | предно
тркало; 2) крут; 3) разг.
велосипед; ЕЈ връщам ко­
лелото на историята го
врайам тркалото на негори­
мата
колбндрб ср. бот. (ЕНГога гасНапѕ) вид полско растешге
со непријатна миризба
колекционер
колекция ж.
колел6 ср. ])
предно ~

кблкото

226

коленича н. коленичи
коленопреклбнен прид. што е

на колена, понижувачки, понизен
коленчат прид. коленест —
коленчата ос коленеста оска
колесница ж. 1) колесница,
античка двоколка; 2) преден
(или заден) дел од обична
кола
колбт м. пакет — получих —
от нашите добив пакет од
моите
колиба ж. колиба; п с една
~ село не става една колиба
не прави село (~ една ласто­
вица не прави пролет)
колйбрп ср. зеел. (ТгосЈпЧиѕ)
колибри
колизия ж. колизија
колики мн. мед. грчеви во
стомакот, колика
колит м. мед. колитис
количествен прид. количествен,
квантитативен
количество
ср. количество,
квантитет '— преминаване
на количеството в каче­
ство преод од квантитет во

квалитет
ж. количка, рачпа
количка — детска количка
детска количка
колко прил. колку — ~ пари
искаш? колку пари сакаш?
съм го молил колку
сум го молел — ~ е добър
този човек? колку е добар
овој човек! — ~ сте добър!
колку сте добар!
кблкото прил. колку, колку што
количка

— ~ повече учите, толкова
повече знаете колку повеќе

учите, толку повейе знаете
— ~ му душа иска колку

коловоз

227

што му душа сака — ~ да
не умре от глад колку да
не умре од глад
коловоз м. 1) траги од возила;
2) железнички колосек; 3) ко­
ловоз
колодрум м. стадион со велосипедска писта
колоездбч м. велосипедист ■
колоездачен прид. велосипедски — колоездачно състеза­
ние велосипедски натпревар
колоквиум м. колоквиум
колбна ж. колона; рубрика —
походна ~ вој. маршевска
колона — в
по двама
во колона по двајца — спор­
тна ~ във вестник спортска
рубрика во весник — статия
на две колони статија на
две колони
колониален йрид. колони; ален
— колониални владения ко­
лони; алют поседи — коло­
ниални стоки колони; ални
стоки — ' магазин коло­
ни; ален дуќан (продавница)
— колониална политика ко­
лони; ална политика
колониалйзъм м. колони; ализам
колонйст м. колонистка ж.
колонйст, доселеник
колония ж. колони; а — Ал­
жир беше френска
Ал­
жир беше француска колонија
колорит м. колорит
колорйтен прид. 1) колоритен,
богато обоен; 2) фиг. сликовит
колосален
прид. колосален,
џиновски
колбсвам и. колосам с. колосува, колоса; штирка — ко­
лосвам ризи штиркам кошули
колхоз м. колхоз
15*

комбайн

колцина зам. непр. колкумина
— колцина бяхте? колку-

мина бевте?
коля и. кол е; Л7 той коли,
той беси тој коле, то; беси
коляно ср. 1) колено; 2) колено,

род, племе; 3) тех. колено,
свиок
комйнда ж. команда; мала
воена единица
командир м. командир, командант
командировам н. с. (ис)праќа
некого на службен пат
командировка ж. службен пат,
теренска работа и сл.
командирбвъчеи прид. што сс
однесува на службен пат —
командировъчни пари днев­
ници, паушал, теренски додаток
командувам и. командува, раководи единица
командуване ср. 1) командување; 2) команда, раководство
командуващ прид. 1) што ко­
мандува; 2) како им. командант — ~ армия командант
на армиј а
комар1 м. зоол. комарец —
обикновен - (Си1ех) обичен
комарец — маларичен
(АпорИе1еѕ) маларичен кома­
рец
комар2 м. комар, хазардна игра
комарджййница ж. комарцилница
комарджйя м. комарција, хазардер
комасйция ж. комасација
комат м. нар. комат, поголемо
парче леб
комббйн м. комбајн — ком­
байнът е сложна земе­
делска машина комба;нот

комбайнбр

е сложена земјоделска ма­
шина
комбайнбр м. комбајнер
комбинат м. комбинат
комбинация ж. комбинација
кбмбинатбрен прид. .комбинаторен
комбинезон
м. комбинезон
(женски, работнички)
комедиант м. комедибнтка ж.
. комедијант,-ка
комбдия ж. комедија
комендант м. командант
комендантство ср. командантство, команда на гарнизон;
простори] а на врената ко­
манда
коментйр м. коментар
комбрчески прид. комерцијален, деловен, трговски
комик м. комичар
комин м. камин, оџак; фиг. дом,
' семејство
коминочистбч м. оџачар
Коминтбрн
м. Коминтерна
(Комунистичка
интернацио­
нала)
комисбр м. 1) комесар —
политически ~ политички
комесар; '2) државен службеник (главно за снабдување)
комиснбна ж. рабат, процент
за посредуватье
комисионен,

компот

228

-бнна,

-бнно

прид. комисионен
комисия ж. комисија — изби­
рателна ■—■ изборна комисија
— изпитна ~ испитна комисија — постоянна ~
постој ана комисија — между­
народна ~ меѓународна комисија
комита м. истр. комита, востаник
комитбт м. комитет, одбор,
тело — революционен ~

револуционен
централен

комитет

—

| изпълнителен

централен | извршен ко­
митет — околийски | окръ­
жен ~ околиски | окружен
комитет
комичен прид. комичен
комка ж. нар. причесна
компактен прид. компактен
компания ж. 1) компанија,
друштво —ние сме весела
ние сме весела компанија
— правя някому ~ правам
некому компанија; 2) здружение, деловно здружение
компаньон м. компањон, де­
ловен партнер (трг.у, другар,
член на група
компартия ж. скрат. компартија, комунистичка партија
компбс м. компас
компенсация ж. компензација
компетентен прид. компетентен
компилативен прид. компилативен
компилация ж. компилација
комплбке м. комплекс; блок
— жилищен
станбен блок
— ~ на малоценност ком­
плекс на помала вредност
комплексен прид. комплексен
комплбкт м. комплет
комплектен прид. комплетен
комплектувам н. с. комплетира
комплимент м. комплимент —
благадаря за комплимента

благодарам за комплиментот
комплицирам и. с. комплицира
композирам н. с. компонира
композиция ж. композиција

(во разни значења)
компонбнт м. компонента
КОМПОТ АГ. компот — ~ от
череши | сливи — компот

од цреши | сливи

компрбс

229

компрес м. компрес (за болен)
— слагам компреси ставам

компреси
компресор м. компресор
компрометирам и с. компромитира; || — се повр. се компро-

митира
компромисен прид. компроми­
сен — компромисно реше­

ние компромисно решение
компрбмис м. компромис — ~
с другите партии компромис

со другите партии

копќчен

комшйя м. разг. комшија (в. ‘
съсед)
комшул^к м. комшилак
комюникб ср. коминике
кон м. (ми. конб) кон. — язднтен
кош за јавање —
за надбягване тркачки кош
— качвам се на ~ се качувам
на кош; о умрял кон не
рита ~ мртов кош не клоца
■— на харизан —• зъбите
не се гледат на подарен кош

забите не му се гледат —

комсомолец м. комсомолец
комсомолски прид. комсомол­
ски — ~ билет комсомолска

трай, коньо, за зелена
трева не умри кошу до

книшка
комуна ж. 1) комуна2) . општина; Парижката
ист.
Париската комуна
комунален прид. комунален —
комунални услуги комунални
услуги
комунизъм м. комунизам

конак м. арх. конак
конвенция ж. конвенција
конвенционален прид. конвен­

комуникационен, -бнна, бнно

прид. комуникационен, соо■ браќаен
комунист м. комунистка ж.
комунист, комунистка
комунистически, комунистйчен прид. комунистчки —
комунистическо движение

комунистичко

движеше

—

Комунистически манифест

Комунистички манифест
комуто зам. {дати в од който
или което) кому —. сн
кумувал, от него чакай
кравай кому си кумувал,

од него чекај кравај
комфорт м. комфор
■
комфортен прид. комфорен —
комфортно жилище ком­

' форен стан
комшийски прид. разг. комшиски (е. съседски;

зелена трева

ционален
конвой м. конвој
конгломерат м. конгломерат
конгрес м. конгрес
конгресен прид. конгресен
кондак м. 1) ударната игла

на оружје; 2) кундак; 3)
црковна пеела
кондензатор м.. кондензатор
кондоктор м. конд^кторка ж.
кондуктер, кондуктерка
конев ъд м. одгледувач на коши,
стручшак за коши
конегледач м. чувар на коши
конекрадбц м. кошокрадец
конен, кбнна, конно, конни

прид. кошеки; кошички —
конен полк кошички полк — ,
конни състезания кошеки
трки — ~ спорт кошички
спорт
конбц м. 1) конец, нишка; 2)
арх. крај
конзол м. конзола ж. конзола
коничен, конйчески прид. ко­
нусен — коническо сечение
конусен пресек

230

конкретен

конкрбтен прид. конкретен —
конкретни
предложения
конкретни предлози — кон­
кретни предимства кон­

кретни предности
конкретизирам н. с. конкрети­
зира
конкурент м. конкурентка ж.
конкурент, конкурентка
конкурбнтон Прид. конкурентен,
конкурентски
конкуренция ж. конкуренција
— извън всяка ~ вон секоја
конкуренција
конкурирам и. с. конкурира
конкурс м. конкурс — обявя­
вам ~ објавувам конкурс
конкурсен прид. конкурсен —
конкурсна комисия
кон­
курсна комисија'
конник м. коњаник, јавач
конница ж. коњица (е. кава­
лерия)
коноп м. бот. (СапабЈѕ ѕаНуа)

коноп
конопен прид. конопен — ко­
нопено платно конопно пла­

тно
консерва ж. конзерва — месна
—■ месна конзерва — фа­
брика за консерви фабрика

за конзерви
консервативен

прид.

конзер-

вативен
консерватизъм м.

конзерва-

тизам
консерватор м. консерватор­
ии ж. конзервативец, конзер-

вативка; реакционер, реакционерка
консерватория ж. конзерваториум, музичка академија
консервирам н. с. конзервира
консервен прид. конзервен —
консервна фабрика фабрика
за конзерви— консервна про­

консултирам

мишленост конзервна инду­

стрии а
конейлиум м. конзилиум (со-

ветувањс на група лекари)
конски прид. коиьски — кон­
ски зъби ко1ьски заби —
конска опашка коњска опа­
шка — конско чесало чешалка; СЈ конска сила котв­
ена сила—на конския Велик­
ден ~ кога врба ќе роди

грозје, кога па ќос ќе му ник­
не брада
консонантйзъм м. грам, консонантизам
конспект м. конспект
конспиратйвен прид. конспи­
ративен
конспиратор м. консппраторка конспиратор, конспираторка
конспирация ж. конспирација
константен прид. константен
констатйрам и. с. констатира
конституционен, -опна, -онно
прид. уставен — конститу­
ционно право уставно право
конституция ж. устав, кон­

ституции а
конструктивен прид. конструк­
тивен — конструктивно
предложение конструктивен

предлог
конструктор м. конструктор
конструкция ж. коиструкција;

телесен состав; структура
консул м. конзул
консулство ср. конзулат
консултант м. консултант
консултация ж. 1) консулта­

ции а; 2) советувалиште (установа, канцеларија) — юри­
дическа ~ служба за правна
помош
консултйрам се н. с. повр. се
консултира

231

консуматор

консуматор м. консуматор
консумация ж. консумација;

потрошмвачка
контакт м. контакт, допир —
установявам

с някого

воспоставувам контакт со некого
конте ср. разг. конте (наконтен
човек), гиздавец
континентален прид. континен­
тален — —■ климат конти­
нентална клима
континент м. континент —
имаме
пет континента:
Европа, Азия, Африка, Ав­
стралия и Америка имаме

пет континенти; Европа, Азија,
Африка, Австралија и Аме­
рика
контра1 прил. контра, против
контра2 ж. контра (сопирачка);
контра (при бричење — обрат­
но)
коитраатйка ж. противиапад,
контраиапад
контрабанда ж. контрабанда,
пшерц, шпекулација
контрабанден прид.
контра­
банден, шверцуван
контрабандирам и. с. контра­
бандира, шверцува
.
контрабасйст м. контрабасйстка ж. контрабасйст
контрагент м. страна договорничка, контрактор, партнер
коптрараразузнаване ср. контраразузнавачка служба
контрареволюционен, -онна,
-онпо прид. контрареволуци-

онерен
контрареволюционер м. кон-

трареполуциопер
коптрареволюция ж. контра-

револуција

концентричен»

контраст ж. контраст
контраудар м. противудар, кон-

траудар
контрол м. контрола ж. кон­
трола — обществен ~ општествена контрола — ка­
чествен ~ контрола на ква-

литетот
контролен прид. контролен —
контролна комисия контрол­
на комисија — контролни
цифри контролни цифри
контролирам н. с. контролира
контрольор м. контролер
контузвам и. контузя с. кон-

тузува
контур м. контура ж. контура
конфедератйвен прид. кон-

федеративен
конфедерация ж. конфедера­

ции а
конфекция ж. конфекција
конферансиб ср. конферансје
конференция ж. конфсренција;
советуваље — жилищна

собир на станарите
конфети мн. коифети
конфискация ж. конфискација
конфитюр м. слатко, цем
конфлйкт м. конфликт, судруватье — военен ~ во-

ено судрување
конфузен прид. конфузен
концентрат м. концентрат —
хранителни
концентрати

прехранбени концентрати
концентрационен, -онна, -онно прид. концентрационен —
лагер концентрационен

логор
концентрация

ција —

ж. коицентрана промишле­

ността концептрација на ин­

дустрии ата
прид. концен­
тричен — педог. концептри-

концентрйчен

Јфнцбрт
чно обучение настава по
концентрични кругови
концерт м. концерт — редовен
посетител на концерти ре­
довен посетител на концерти
—
за цигулка концерт за
виолина
концертен прид. концертен —
концертна зала
сала за
концерти, концертна сала
концлагер м. концлогор (скратеница за концентрационен логор)
концлагерист м. затворените во
концентрационен логор
конюнктура ж. конјунктура
конюктурен прид. конјунктурен
конюшня ж. коњушница
коняр м. кожар (ин)
коняк м. коњак, вињак
кооперативен прид. коопера­
тивен, задружен — трудово­

кооперативно земеделско
стопанство (ТКЗС) селан-

ска работна задруга
кооператор м. кооператорка
ж. задругар, задругарка
кооперация ж. 1) задруга —
потребителна ~ потрошувачка задруга — произво­
дителна ~ производителна
задруга ■, 2) задружна станбена зграда; 3) задружна
продавница
кооперйрам н. с. кооперира;
— се повр. се здружува, пристапува во задруга
кооптирам н. с. кооптира
координатен прид. координа­
тна система координатен
систем
копа ж. копа, стог сено
копан ж. 1) копање, прашеше
(пченка и сл.); 2) времето
на копање на пченка

232

копулация

копач м. копач; машина која

копа; мотика, казма
копая н. копа, обработува, прекопува; <7 конто копае гроб
другиму, сам пада в него

~ кој другому гроб копа, сам
во него паѓа
копеле ср. нар. копиле, вонбрачно дете
копие ср. 1) копје — хвърлям
фрлам копје; 2) копие; Г7
той е точно ~ на баща си

тој е вистинско копие на
татко си
копирам л. с. копира (слики);
копира (некого)
копито ср. копито
копнеж м. копнеж
копнея н. копнее
копой м. ловечко куче; фиг.
доверливо лице
копраля ж. копрал, долг остен
коприва ж. бот. (ГЈгНса бклеа)
коприва — мъртва — (Ьапншп) мртва (дива) коприва;
јадење од коприви
копринен прид. копринен, од
коприва — копривна гозба
јадење од коприви — коприв­
на треска мед. копривна
треска (ЦгПсапа)
коприна ж. свила, коприна
(сурова свила или ткаенина)
— изкуствена
вештачка
свила
копринйретво ср. свиларство
копринен прид. 1) свилен, коп­
ринен — копринена рокля
свилен фустан — копринена
буба свилена буба — ~ плат
свилена ткаенина; 2) свилсст
— копринена коса свилеста коса
коптор м. дијал. печка (ѕидана)
копулйция ж. лиш. копулација

копче

233

копче ср. копче, петлица (но
разни значетьа) , —
на
палто копче на палто —
на автомат копче на ав­

томат
копчельк м. шлиц на панта­

лоните
копър м. бот.

(Апетит §гауеоЈепѕ) копар, миродија .
корА ж. кора (од дрво, Земјината кора, кора за пита и сл.)
кораб м. брод — речни кораби
речни бродови — военен ~
воен брод — въздушен ~
воздушен брод, цепелин —
космически ~ космички брод
— качвам

се

на кораба

се качувам на брод
корабен прид. бродски
корабокрушенец м'. 1) бродоломник; 2) фиг. бродоломник,
(несреќен човек што преживеал нешто страшно)
корабокрушение ср. бродолом
корабоплаване ср. пловидба
— речно ~ речна пловидба
корабоплавателен прид. пловидбен
корабостроене ср. бродоградба
корабостроител м. бродоградител
корабостроителница ж. бродоградилиште
корабострйтелство ср. бродо­
градба (како наука)
корабче ср. бродче (мал брод
или играчка)
корав прид. корав, тврд; фиг.
ладнокрвен, флегматичен
коравосърдйчен прид. жесток,
неосетлив, безмилосен
корйл м. корал
кордона ж. кордела
кордон м. 1) кордон; 2) арх.
синџирче (за часовник)

кореспондент

кореец м. корейка ж. Кореец,

Корејка
коректен прид. коректен —
той е напълно ~ човек

тој е сосема коректен човек
коректор м. коректорка ж.

коректор, коректорка
коректора ж. коректура — .—на шпалти коректура нашпалти — последна .— по­

следна коректура
коректуреи прид. коректорски
— коректурнп знаци ко­

ректорски знаци
корекција, по­
правка, исправка
корем м. стомак, мев — болки
в корема болки во стомаког
(мевот)
коремен прид. стомачен — ~
тиф цревен тифус
коремест прид. мешлест
корен м. корен — бурята
корекция ж.

искърти дървото с корена

луњата го откорна дрвото
од корен — дълбоки корени
длабоки корени — квадра­
тен
квадратен корен; СЈ
корените на злото корените
на злото — пускам
пуштам
корен (се задржувам, се зацврстувам на едно место)
коренен, -енна, -епно прид.
коренит, основен — коренни
промени корепити промени
коренище ср. корениште, целиот корен (сосе земја и жили)
кореноплоден
прид.
корен:
што може да се употреби за
храна
кореняк м. старинец, домородец, староседелец
кореспондент м. кореспондент,
дописник — член - ~ на
БАН дописен член на БАН

кореспонденция

(Бугарската академија на нау­
ките)
кореспонденция ж. 1) информација, дописка, новинска
вест; 2) писма, поштенски
пратки; 3) кореспонденции а,
допишување
кореспондирам се н. с. повр.
се допишува, кореспондира
коригирам и. с.
коригира,
поправа, поправи
коридор м. коридор; пасаж;
ходник
користен прид. корисен
користолюбйв прид. користољубив
корито ср. 1) корито — дър­
вено | тенекиено ~ дрвено |
тенекиено (ян.мено) корнпк
корито на река
корица ж. корица (иа книга);
2) коричка (леб)
коричка ж. коричка
корк м. плута
корков прид. плутен — кор­
кова тапа затка од плута
(тапа)
кормило ср. кормило, волан,
управувач (на возило); фиг.
кормило, власт
кормчия м. кормилар
кормя и. трбуши, растрбушува
(риба, животно)
корнбт м. муз. корнет
.корниз м. корниз (за завеса)
корнър м. сп. корнер (е. нака­
зателен ъглов удар)
корона ж. I) круна — царска

~ царска круна; 2) царска
(кралска) власт; 3) круна
на дрво
коронен, -опна, -онно прид.
крунски — ~ съвет крунски
совет
коронация ж. крунисуватье

234

косйтба

коронка ж. круничка; коронка

(навлака) на заб
коронован прид. крунисан —
коронована глава круниса-

на глава, монарх
1) труп, тело (иа
машина или на некој предмет
воопшто); 2) друштво, кор —
дипломатически ~ дипломатски кор; 3) корпус (поголема воена единица)
корпусен прид. корпусен — ~
командир комапдант на кор­
пус
корсаж м. корсаж, женска
маица
корсар м. гусар, пират
корсиканец м. корсиканка ж.
корзиканец, корзиканка
корт V. (.«•,. кортове'' тениско
пгралшпте
коруба ж. шуплина (обично
на дрво), изжлебено дрво
корупция ж. корупција
коря и. кара, искарува
кос м. ЗОО.1. (ТигЗиѕ тегиЈа)
кос
косй ж. I) коса — тя има руса
коса таа има руса коса —
корпус м.

косата ми настръхна от
страх косата ми се крена од

страв; 2) коса

(за косеше)

косйч м. косач
косачка ж. косачка (машина)
косвен прид. индиректен, по­
оредей — ~ данък данок
на промет — по ~ начин

индиректно, по индиректен
пат, посредпо
косило ср. косило (рачка од
коса)
косинус м. мат. косинус
косйтба ж. косидба, косеше
— тези дни всички сме
заети с ~ овие депови ситс

сме зафатени

со

косидбата

косќоджА

коскоджА,

235

коскоджАмити

прид. непр. разг. коџамити,
прилично голей
космАт прид. космат, рунтав
космйчен прид. космички —
космични лъчи космички
зраци — —■ кораб космички
(вселенски) брод
космически прид. в. космйчен
космонАвт м. космонаут.
космополйтен, космополитйчен прид. космополитски
космос м. космос — хора в
космоса луѓе во космосот
косопад м. мед.
(А1орес1а)

паѓање на косата, йелавеше
косопАс м. мед. (Тшеа гопѕи-

гапѕ) косопасец
кост ж. коска — счупена ~
скршена коска — гръдна ~
градна коска — слонова ~
слонова коска; г? мокър
до кости жива вода — оста­
вям костите си ги оставам

коските, загинувам во борба
костелйв прид. 1) ковчест, кос­

телив, многу слаб; 2) косте­
лив (орев)
костен прид. коскен, од коски
костени копчета коскени
копчиња — костна тубер­
кулоза туберкулоза на коските
костенурка ж. зоол. (Теѕпбо)
желка
костйлка ж. голушка, коска —
костилки от череши голушки од цреши
костница ж. костурница — ~
па загиналите бойци ко­
стурница на загинатите борци
костуем прид. костуема цена
цена на чинењето, производна
цена
кбстур м. зоол. кострец (риба)
костюм м. облека, костум —
мъжки | дамски ~ машки |

котлон

женски костум — бански ~
костум за капеше
косъм м. влакно — конски
~ кояьско влакно; а виси
на ' виси на влакно — нито
~ не падна от главата му

ни влакно не му падна од
главата
кося н. коси; || — се повр. се
коси, се лути
кота ж. кота
котАна ж. дем. маца
котАк м. дем. мачор
котарАк м. мачор
котва ж. котва
коте, котенце ср. маче, мачеице
котел м. котел — парен
парен котел
котелен прид. котларски —
котелно отделение котларница, котларско одделение
котќлка ж.
вој. подлабока
војничка порција
котбрия ж. котерија, група,
клика
котешки прид. мачешки
котйло ср. котило; дувло, место
каде што се кријат дивите
животни; фиг. разбойническо
~ разбојничко скривалиште
котйрам се н. с. повр. се котира
кбтка ж. зоол. мачка — дива
~ дива мачка; а ~ цо гърба
си не пада мачка па грб не
паѓа — мина му котка път
мачка му пресече пат
котлАр м. котлар, казанџија
котле ср. котле
котловй прид. вој. котлова
храна храна од казан
Котлон м. котлбнче ср. 1)
решо; 2) мангал, отворена пе­
чка на ќумур

котлясва

'

н. котляса с. се
расипува, се расипе (храна
во бакарен сад)
кофа ж. кофа (предмет); кофа
(количина); фиг. пејор. тиква,
празна глава
кофраж м. калап, каса, дрвена
форма за бетон
кофражйст м. работник што
прави калапи од дрво за бе­
тон
кбцкар м. разг. уличар, невоспитан човек; женскар
коч м. нескопен овен, коч
кочйн м. 1) кочан, кочанка;
2) контролният дел од рас­
писка (на карти, влезен би­
лет и сл.)
кочйнен прид. (според кочан
во 2. значеше) што има кон­
тролен дел (расписка, влезен
билет и сл.)
кочина ж. кочина; фиг. извалкана просторија
кочияш м. разг. кочиџија, па;тонџија
кош м. кош; СЈ гръден ~
граден кош
кошара ж. кошара, трло
кошер м. кошар, кошница (за
пчели); семејство на пчели
кошерище ср. кошница
за
фаќање роеви пчели
кошмйр м. кошмар
кошмйрен прид. кошмарен,
тежок
кошница ж. кошница — една
~ ябълки една кошница
јаболка — върбова ■— кош­
ница од врбови прачки
кошничар м. кошничар
кошничарство срм. кошничар­
ство
котлясва

крйен

236

кошничарски прид. кошничар­
ски — ■—■ изделия кошни­

чарски произведи
кошута ж. зоол. кошута
кошутйна ж. бот. (МеНИЈѕ

теНѕѕорНуПиш) меденика (вид
горско растение со црвеникаво-бели цутови и пријатна
мирнзба)
кошче ср. кошниче, коше —
• за смет корпа за отпадоци
—
за бебе корпа (кошница)
за бебе
кощунство ср. сквернавење,
профанисување
крава ж. крава — дойна ~ молзница — доя
молзам крава
кравай м. крава; (обреден леб),
колач
кравйр м. краварка ж. кравар,
краварка
краварник м. краварник
краварство ср. краварство
крйвешки прид. кравји, кра­
вешки — кравешка кожа
кравја кожа
крйви прид. кравји — краве
мляко кравјо млеко — краве
масло кравјо масло
крагуй м. зоол. крагуј
крада н. краде — той много
краде то; многу краде
крадец м. крадец, џепчија —
— дръжте крадеца! дрште
го крадецот!
крадешката, крадешком прил.
крадешкум, незабележано
крадлйв прид. крадлив
краен прид. краен, последен
— ~ срок последен рок —
крайна десница крајна де­
сница — — реакциопер
краен реакционер — крайно
време е да станеш по-сери­
озен крајно време е да станеш

посериозен

краесловен

краеслбвен прид. грам, што е

на крајот од зборот
краестйшие ср. крај од стих
краеъгълен прид. ~ кямтьк.
аголен камен; фундамент '
кражба ж. кражба — осъден
е за —■ осуден е за кражба —
литературна
' литературна
кражба (плагијат)
краище ср. дијал. крај, покраина, област
край м. 1) крај, граница на
нешто — хвана тоягата за
тънкия —■ го фати стапот
за потанкиот крај — до края
на сезона до крајот на сезоната — чета до ~ читам до
крај — на ~ света на крајот
од светот; 2) крај, покраина,
— в нашия ~ има хубави
гори во нашиот крај има
убави шуми —роден ~ роден
крај — от всички краища на
Европа од сите краишта на
Европа; а едва свързвам
двата края одвај ги врзувам
крај со крај — в края на
краищата на крајот од краштата — виждам дебелия

■— го извлекувам подебелиот
крај — от ~ време отсекогаш
край пред, крај, покрај, до
— минавам
театра минувам покрај театар — ~
него и тя пострада покрај
него и таа настрада
крайбрежен прид. крајбрежен
крайбрежие ср. крајбрежје —
черноморско ~ црноморското крајбрежје
крАйник м. краен дел од телото
(нога., рака)
крАйност ж. крајност
крАйцер м. крстарица (е. кръстосвАч)
крайчбц м. дем. крајче

красив

237

крак м. нога — човешки
човечка нога — болят ме
краката ме болат нозете .—
предни | задни крака предни
| задни нозе — мятам —■
върху
префрлувам нога
на нога — ~ на маса нога
од маса — дървен ~ дрвена
нога; Д7 вървя в ~ с вре­
мето одам во чекор со вре­
мето — в
во чекор —
турям му ~ му подметнувам
нога — бях цяла нощ на
крака дела ноќ бев на нозе
— от главата до краката
од глава до нозе — той
е с единия ~ в гроба то; е

со едната нога в гроб
м. (мн. крале) крал;
фиг. крупен капиталист — ~
на стоманата крал на челикот
кралски прид. кралски, кралев
— ~ дворец кралев дворец
— кралска титла кралска
титула
кралство ср. кралство, монар­
хии а
крамола ж. кавга, караница
кран м. кран (уред за дигаше
тежести)
красавец м. убавец, убав човек
красАвпца ж. убавица, убава
жена
красив прид. убав; пријатен,
прекрасен, уметнички, чесен,.
благороден — красиви де­
войки убави девојки — кра­
сиво цвете убаво цвеќе —
красива местност прекрасно
место ( убава околина —
красиви обноски убаво (бла­
городно, чесно) однесување —
■—жест убав (добар) гест —
крал

това не е красиво от негова
страна тоа не е убаво од

негова йграна

238

красноармбец

красноарм^ец м. црвеноармеец
краснопйс м. краснопис, ка-

лиграфија
краснопйсец м.

краснопйсец-,

калиграф
прид. красноре­
чив, слаткоречив
красота ж. убавина, красота
крйста ж. краста, рана
краставица ж. краставица; о
красноречив

краставици на

търкалета

~ ветришта, глупости
краставички мн. краставичиша
крася и. краси, украсува
крйтен прид. мат. делив, што
се дели — шест е
на три
шест се дели со три
кратер м. кратер
кратко прил. кратко, накратко
краткосрочен прид. краткорочен —
заем краткорочен
заем
краткотраен прид. краткотраен
— кракотрайна слава краткотрајна слава
кратуна ж. 1) бот. (Ьа^епапа
уи1§апѕ) црпка; фиг. тиква
(глупак)
кратък прид. краток, кус —
преглед на българската
история краток преглед на
бугарската и стори ј а — кратка
гласна краток вокал — крат­
ко изложение кратко изла­

гаше
крах м. крах, пораз, неуспех
крача н. чекори, оди — той
крачеше замислен тој чекореше задуман — едвам
крачи одвај оди
крачен прид. ножен — крачна
шевна машина ножна ма­

шина за шиеше
крйчка ж. чекор — ~ напред
две крачки назад чекор

крепостен

напред два чекора назад —
на всяка ~ на секој чекор
— по ~ чекор по чекор
крачол м. иогавица
креват м. кревет — походен
•— подвижен кревет (кревет
што се разглобува)
креватче ср. дем. креветче
крбда ж. креда, боја за црташе
— цветна •—■ креда во боја
кредит м. кредит — отпускам
одобрувам (давам) кредит
— на кредит на кредит
кредитен прид. кредитен
кредитирам и. с. кредитира
— нашето педприятие ще
кредитира строежите на­

шето претпријатие ќе ја кре­
дитира изградбата
кредитор м. кредитор, давач
на кредит
кредитоспособен прид.
кре­
дитоспособен
крем м. крем (за слатки, за
лице, за чевли и сл.)
кремав прид.~ крем (крем-боја)
кремък м. кремен —: здрав
като
здрав како кремеп
кремъклййка ж. кременарка
Кремъл м. Кремл
кренвирш и. кремвиршла
крепдбшин м. крепдешин
крбпко прил. крепко, здраво,
силно, цврсто
крепна н. крене, јакне — да
крепне дружбата между
балканските народи
нека

јакне дружбата меѓу балкан­
ските народи
,
крбпост ж. тврдина
:
крбностен прид. 1) вој. фор- I
тификациски; 2) крепостен, Ј
кметски — крепостно право |
крепосно право; СЈ
акт’
тапи ј а
*

крепостничество

239

ср. крепосништво
крепък м. крепон, здрав, силен
— крепко вино силно вино
крепя н. 1) крепи, потппра —
крбпостничество

той ще крепи колата от
долната страна тој ќе ја

потпира колата од долната
страна; 2) поткрепува — Иван
има чичо, който го крепи

Иван има чичко што го пот­
крепува; || — се повр. се
држи — едва се крепи на
краката одвај се држи на
нозете
креслив прид. крескав; фиг.
невкусен, дречлив— кресли­
ва реклама дречлива ре­
клама ■
кресло ср. фотелја — първите
кресла в партера првите
фотелји во партерот — пле­
тено ~ фотелја од прачки;
и министерско ~ министер­
ска фотелја
крбтам и. одвај се движи, се
влечка; 2) фиг. живурка, жив­
ка
кретен м. кретен
кретбн м. кретон (вид ткае­
нина)
крбхък прид. кревок, кршлив,
нежен — крехко здраве
кревко (нежно) здрав ј е —
крехко месо кревко месо
кречетало ср. 1) кречетало,
штракало (детска играчка); 2)
фиг. дрдорко
крещя «. кресна, силно вика;
кара (некого)
крбя и. слабее, пропаѓа (од
болест или тага)
крив прид. 1) крив, накривен,
Й навален — криво
дърво

криза

криво дрво — с криви крака
со криви нозе; . 2) крив,
виновен — кой ти е
кој ти е крив?; 3) неправ,
погрешен, лош — из ~ път
си тръгнал си тргнал по
крив пат; 4) лут, лош —
— ей че ~ човек! бре, што
лош човек!
кривак м. етап, крлук
криввам и. кривна с. скршнува, скршне
кривда ж. кривда (спр. од
правда)
криво прил. криво, искривено,
неточно, погрешно, неправедно — ' ми е криво ми е
(не сум задоволен) — ~
ме разбра криво ме разбра
■— съдиш ти! криво судиш
ти!; о ~ - ляво криво-лево,
како било — гледам на ~
гледа накриво (гледам непријателски)
кривогледство ср. 1) шашливост; 2) фиг. девијација, застранување — политическо
~ политичко застранување
кривокрак прид. кривоног
криволица, кривулйца ж. кри­
вина, свиок, кривулица (на
пат)
криволича и. кривуличи, сви­
ва, прави кривини
кривя и. 1) скршнува; 2) криви;
куца; 3) изопачува; 4) (ис)криви, (на)криви; || — се повр.
е несериозен; се криви
криеница ж. криеница (детска
игра)
криза ж. криза — икономи­
ческа
економска криза
— правителствена | каби­
нетна <—• владина криза |
криза на кабинет — жилищна

~ станбена криза

крик лг. (ми. крикове) чекрк,

дигалка.
крилйт прид.. крилат, што има
крила; фиг. слободен, смел
крил6 ср. 1) крило (од птица,
авион); 2) крило (од зграда);
3) крило (во фудбал) —
ляво | дясно ~ лево | деспо
крило; 4) крило (во војнички
строј); 5) крило (од прозорец,
врата и сл.); 6) крило, фракција (политичка); 47 подр­
язвам крилете на някого

потсекувам крилј ата некому
(спречувам некого во нешто)
— давам криле на някого

давам крила некому (засилувам некого во нешто)
криминален прид. криминален
— ~ роман криминален
роман — ~ затвореник
криминален затвореник
криминалистика ж. кримина­
листика
криминалистичен прид. криминалистички
кримка ж. пушка од времето
на Кримската војна
крин м. бот. (1л1шт сапсНЈит)
крин
крина ж. мера за жито (околу
15 килограми)
кристал м. кристал (минерал
или стакло)
кристален прид. кристален;
чист; јасен, проѕирен
кристализирам н. с. криста­
лизира
критерий м. критериум
критик м. крптичар — ли­
тературен

крояч

240

крик

|

театрален

~

литературен | театарски критичар
критика ж. критика — ли­
тературна ~ литературна
критика — обективна | гра­

дивна ~ објектпвна | кон­
структивна критика — това
не търпи ~ тоа не трпи
критика — това е под всяка

тоа е под секоја критика
критикар м. разг. критизер
критикарски прид. критизерски
критикувам и. критикува
критицйзъм м. критицизам
критичен прид. 1) критичен;

2) критичен, судбоносен, опа­
сен — критична точка кри­
тична точка
крия 1) крие, сокрива ~ пари в
чекмеджето кријам нари
во чекмеџето; || — се повр.
се крие — какво се крие
зад всичко това? што се
крие зад сето тоа ?
кробж м. нар. 1) кроеше,
кроеж; 2) план, намера —
какви кроежи има против­
никът? какви планови има

противникот?
крој, шаблон за
кроеше
.
крокодил лг. крокодил
крокодилски прид. крокодил­
ски; фиг. ~ сълзи кроко­
дилски солзи
кромид м. бот. (АПшш сера)
кромид
’
крос м. крос — пролетен ~
пролетен крос — крос-кън­
три крос-контри
кросно ср. кросно (предно или
задно на дамашен разбој)
кротувам и. е кроток (мирен),
мирува
кротък прид. кроток, мирен
— кротко агне кротко јагнс
кроя и. крои; 47 ~ планове
срещу някого кројам плано­
ви против некого
крояч м. кројач (е. шивйч)
кройка ж.

крепен
крепен прид. крупен, важен,
сериозен, голем — крупно
предприятие големо прстпријатие—■—учен голей (еми-

241

кр ъгъл

заинтересован крвно султ за-

интересиран
кръводарител м. кръводарйтелка ж. доброволен да-

вател на крв

нентен) научник
круша ж. круша (дрво и плод)
— обичам зрели круши
сакам зрели круши; о кру­
шата не пада далече от
дървото о; крушата паѓа

под круша
крушак м. крушарник
крушка ж. 1) крушка; 2)
електрична светилка — из­
горяха ми две крушки ми
прегореа две крушки (електрични)
крушов прид. крушов —■ кру­
шова градина крушарник
— ~ компот компот од
круши
крушковйден прид. крушови­
ден
крушовица ж. нар. крушовица,
ракија од круши
кръв ж. крв — червена ■—•
црвена крв — спирам кръвта
ја запирам крвта; о от плът
и ~ од крв и месо — до
последна капка ~ до по­
следна капка крв — това
му е в кръвта тоа му е во
крвта
кръвен прид. крвен — кръвно
налягане крвен притисок —
бели кръвни телца бели
крвни зрнца — кръвна кар­
тина крвна слика; о
враг крвен непријател —
кръвно отмщение крвна
одмазда
кръвник м. крвник
кръвнйшки прид. крвнички,
свиреп, без милост
кръвно прил. крвно, многу,
живо, необично — ~ съм

кръвожйден прид. крвожеден,

крволочен
кръвойзлив м. кръвоизлияние ср. крвоизлив, крварење,

излив на крв

’

кръволочен прид. крволочен
кръвоносен прид. крвоносен —
кръвоносни съдове крво-

носни садови
ср. цркулација на крвта (во организмот)
кръвопрелйване ср. трансфузија на крв
кръвопролйтие ср. крвопроливање, крвопролитие
кръвосмешение ср. крвосквернавење
кръвохрачене ср. плукање на
крв
кръвясвам н. кръвяса с. крвјосува, крвјоса
кръг м. (мн. кръгове) 1) круг;
2) група, средина — семеен
~ семеен круг — прави­
телствени кръгове владпни
кругови; 3) сфера, делокруг
кръвообращение

— това не влиза в кръга
на моите задължения тоа

не влегува во делокругот
на моите обврски
кръглолйк прид. тркалообразен
кръгов прид. кружен, што се
движи во круг
кръгозор м. глетка, видик,
видокруг, мироглед;
фиг.
човек с широк
човек со
широк видокруг
кръгом! прил. вој. команда
налево круг!
кръгъл прид. тркалезен (и
тркалест); фиг. целосен, то-

16 Вугарско-македонски речник

кръжок

.

242

тален — на кръглата маса
на тркалезна . маса — ~
глупак целосен глупак г->
невежа тотален непознавач
—кръгли цифри заокружени
цифри
кръжок м. кружок, секција
— литературен ~ литера­
турен кружок; литературна
дружина (во училиште)
кръжбчник м. член на кру­
жок или секција
кр Смеп
крмстг, добиточен — кръмно цвекло крмна
репа
кръпка ж. крпа — кръпка
до кръпка — крпа до крпа
кр ъст м. 1) крст — надгробен
~ надгробен крст — ~ за
храброст крст за храброст
(орден); 2) крст, половината
(од телото) — боли ме кръ­
стът ме боли крстот
кръстен1, -а, -о прид. кретен
кръстен2, -тна, -тно прид.
1) кретен, што се однесува на
крената коска; 2) кретен, што
се однесува на крст
кръстбц м. кретец (сноп)
кръстник м. кум, нунко
кръстоносец м. крстоносец
кръстоносен прид. крстоносен
— поход крстоносен поход
кръстопът м. раскрсница
кръстосан прид. вкретен; накретен — ~ огън вој.
накреен оган —
разпит
накрено прашање
кръстосвам н. кръстосам с.
крстосува, крстоса, вкретува,
вкрети, прекретува (прекрети)
раце —
ръце седам со
скретени раце
кръстосван м. крстосувач (брз
вооружен брод) — брониран
~ склопен крстосувач

кубур

кръстоска ж. 1) крстосување

на растенија или животни;
2) хибрид
кретоелбвица ж. крстословка
кръстя(се) н. (се) крети
кръчма ж. крчма, меана —
селска ~ селска меана
кръчмйр м. крчмар, кафеџија,
гостилничар — правя си
сметка без кръчмаря правам
сметка без крчмарот
кръшен прид. вит,
кршен,
стасит — кръшно хоро вито
оро — кръшна мома вита
мома
кръшкач м. кръшкачка ж'
кршкало
кръщавам и. крети, дава име;
— ~ вино кретам вино (ме­
шам вино со вода)
кръщелен прид. крштелен —
кръщелно свидетелство крштелно свидетелство
кръщение ср. крштеВање, крштење; фиг. крштавакье —
бойно — борбено кршаваъье
крякам н. крака, гака; фиг.
кара, вика
куб м. (мн. кубове) куб —
повдигам на ~ дигам на куб
кубатура ж. кубатура — ~
стаята кубатура на собата
кубб ср. кубе, купола
кубизъм м. кубизам кубизмът
е направление в изобрази­
телното изкуство кубизмот

е правец во сликарството
кубик м. кубик, кубен метар
кубически, кубичен прид. кубен —
метър кубен метар
кубур м. футрола за револвер;

вој. коњичка торба (на седло)

куверт

кувбрт м. 1) прибор за јадење

243

куплунг

култ м. {ми. култове) култ — ~
за едно лице; 2) задолжителна
към личността култ на личконсумација
носта
кувбрта ж. палуба
култиватор м. култиватор
кукудякам н. крака
култура ж. 1) култура, циви­
кука ж. 1) кука; 2) игла за
лизации а — човек с голяма
плетење
човек со голема култура
кукам и. кука (за кукавица)
— материална ~ матери­
кукер м. {ми. кукери) бабар, '
ална култура; 2) бот. ра­
бабари
стение, култура — зърнени
кукла ж. кукла — облечена
култури жита — техничес­
като
облечена како кукла.,
ки култури индустриски кул­
многу дотерана
тури
куклен прид. куклен, марионетски — ~ театър куклен културен прид. културен, обра­
зован — ~ човек културен
театар — куклено прави­
човек — —■ център култелство марионетска влада
■ турен центар — културно
кукувица ж. зоол. (СисиЈиѕ
ниво културно ниво о кул­
сапопѕ) кукавица
турно обслужване култур­
кукувичи прид. кукавичин —
на услуга — културновъзкукувичо яйце кукавично
нитателен културно-воспитен
јајце
културно прил. културно, при­
кукумявка ж. зоол. (АхЬепе
стойно, учтиво
поста) кукумјавка; фиг. грда
кум м. {ми. кумове) кум,
жена
нунко; СЈ право, куме, та в
кукур!1гам и. кукурига
очи ~ од небо, па в ребро
кукуруз м. бот. пченка (е.
кумир м. кумир, идол
цйревица)
кумувам и. кумува
кукуряк м. бот. (НеПебогиѕ
куп м. {ми. купове, купища)
обогиѕ) кукурек
куп
.
кула ж. кула — оръдейна <•->
купа ж. 1) чинија; 2) сп. куп,
купола (на тенк и сл.) —
пехар; 3) купа (карта)
часовникова ~ саат-кула —
купб ср. купе — в купето
силажна
силос
нямаше никой во купето
кулбк м. кулак
немаше никого
кулинарен прид. кулинарски
купешки прид. разг. 1) купечки
— кулинарно изкуство ку— купешко платно купечко
линарска вештина
платно; 2) фиг. туѓински
— купешки думи зборови
кулиси ми. кулиси — зад
несвойствени на лицето што
. кулиси зад кулисите
ги употребува
кулминационен, -онна, -бнно
куплбт м. куплет, строфа
прид. кулминационен
куплунг м. куплунг
.
кулминация ж. кулминација

купол

244

купол м. купола ж. купола
купон прид. 1) купон; 2) арх.

карта за снабдување
купувам и. купя с. купува,

купи; фиг. купува (продава)
наука, научува
купувйч м. купувачка ж.
купувач
,
купчина ж. купче
курйж ж. кураж, смелост,
храброст
курдйсвам «. курдйсам с.
курдисува, курдиса; навива,
навие; наместува, намести;
|| — се йовр. се курдиса, се
намести
куриер м. курир
курка н. кркори (цревата кркорат)
курна ж. курна (камено кори­
то под чешма во баша)
курназ прид. непр.
курназ,
дрзок, надуен — курназ жена
курназ жена
курнйк м. кокошарник, живинарник
курорт м. бања, одморалиште,
летувалиште
курортен прид. одморалишен,
туристички — курортен град
град што е познат како лету­
валиште
курортист м. курортйстка ж.
гостин (гостинка) на летуваше,
летувач на годишен одмор
курс м. {мн. курсове) 1) курс
— кореспондентски кур­
сове дописни курсеви; 2)
година на учеше — студент
от първи ~ студент од прва

година; 3) курс, насока, Пра­
вец; 4) курс (на валута,
акција и сл.)
курсйв м. 1) курзив — стати­
ята е дадена с .— статијата
е дадена во курзив; 2) шпа-

кухня

цнонираше (проредуваше) или
подвлекуваше на текст заради
истакнуваше — курсивът е
мой курзивот е мој
курсйст м. курсист
куртка ж. блуза,
војничка
блуза, ученичка блуза
куртизйнка ж. куртизанка
куртулйсвам се и. повр. (се)
куртулува, (се)куртули, се ослободува
куршум м. куршум
кусвам и. кусиа с. проба Даде­
ше)
кусур м. разг. 1) кусур; недостаток, мана; 2) кусур (остаток)
кутйя ж. кутија, сандаче —
пощенска ~ поштенско сан­
даче — кибритена ~ кутпја
за кибрит — скоростна ~
кутија на менувачот (кај ав­
томобил)
кутсуз прид. непр. баксуз, човек
што нема среќа
куфар м. куфер — с много
куфари трудно се пътува

со многу куфери тешко се
патува — стягам си куфа­
рите се подготвувам за пат
(фиг. заминувам)
кух прид. шуплив, празен —
кухо дърво шупливо дрво
— кухи фрази празни фрази
кухина ж. шуплина, празнина
— коремна
трбушна праз­
нина
кухненски прид. кујнскп — ~
иож кујнски нож
кухня ж. кујна; кујна (начин
на готвеше) — походпа ~
подвижна кујна — имаме
две стаи и ~ имаме две
соби и кујна—
,

куц
куц прид. куц, крив
куцам и. куца, криви, накри-

вува ,
куцовлах м. куцовлав (е. каракачанин)
куче ср. куче, пес — овчарско
~ овчарски пес — ловно ~
ловечко куче — полицейско
— полициско куче; С7 — вла­
чи, диря няма ~ не се знае ни
кој пие ни кој плаќа — на
мъртво куче нож вади на

мртво куче нож вади; (се
прави храбар кога за тоа
нема причина) —
което
лае, не хапе куче што лае
не каса — нито ~ кокал
гложди, нито другиму го
дава ~ ииту куче коска

гризе, ниту другому ја дава
кучешки прид. кучешки; ми­
зерен — ~ живот мизерен
живот — кучешко грозде
бот. (Ѕо1апит ш§гшп) ку­
чешко грозје — кучешки
дрян бот. (Согпиѕ бап^итеа)
еден вид дрен
кучи прид. кучешки, кучкин
— — сине! пес(ј)и сину!
кучка ж. 1) кучка; 2) фиг.
расипана (лоша) жена
кушбтка ж. отоман, кушетка
къде прил. 1) каде — ~ оти­
ваш? каде одиш? — на —?
на каде? на која страна? —
~ сте, другари? ќаде сте,
другари? — знаеш ли
се намира той? знаеш ли
каде се наоѓа тој ? 2) каде-каде
— този младеж
е по­
учен тоа момче е каде-каде

поучено; 3) кај, накај; кон
(како предлог) — той- се
запъти ~ вратата то; тргна

245

кълнД

кон вратата —

градината
има един хотел кај паркот
има еден хотел — човек ~
четирийсет години човек

накај четириесет години; <7
■— и да е каде (и да) било
(било каде) — няма на ~
нема каде — от — на — от
каде на каде
къдбля ж. кадела
където прил. каде, каде што —
~ и да ида, все него ще
намеря каде да одам него
ќе го на ј дам — — и да е

каде било (каде да е) — ~
войска мине, там трева
не никне каде што војска

ќе мине трева не никнува
к ъдрав прид. кадрав — къдрава
коса кадрава коса; СЗ къд­
раво зеле бот. кељ
къдрокос прид. човек со ка­

драва коса
къдря се н. повр. се кадри;

се накадрува
къклица ж. бот. (А^гозгетша

ЅГЉа^о) какол
къкря и. чемрее (јадење) — я­
денето къкреше на огъня

јадељето чемрееше на оган
кълбест прид. тркалезен, трка-

лест, топчест
кълбо ср. топка, клопче, кугла
— земно ~ Земјината топка
кълбовиден прид. тркалезен,

топчест, сферичен
н. колве; фиг. буба
(лекција), учи механични
кълвач м. зоол. (Рѓсиѕ) клукајдрвец; фиг. бубач (што
учи напамет)
кълн м. клетка; фиг. ’ртулец,
зачеток
кълна н. колне, проколнува;
|| — се повр. се колне, се
кълва

заколнува — — се във
вярност се колнам на верност
кълня н. ’рти, проникнува
кълняемост ж. ’ртење, проникнување
кълцам н. толчи, дроби, крши
— — пипер толчам пипер
кълча н. исколчува, искривува;
]| — се повр. се исколчува,
се искривува
кълчища мн. колчишта, коно­
пени влакна
към пред, кон, спрема, околу
—

тръгнахме

тргнавме кон

късам

246

кълня

—-

гарата

станпцата —
любов — децата љубов кон
децата — купих — пет
метра плат купив околу пет
метри штоф — той е — 60
години теј Има околу 60
години
кънки мн. лизгалки — летни
кънки ролшуи
кънкьор м. лизгач
кънтбж м. кънтбне ср. татнеж, татнење
къпалия ж. бања, базен за
капење
къпина ж. бот. (Кибиѕ) капина
къпя н. капе; || — се повр.
се капе, се бања
кър м. нар. поле
кървав прид. крвав — кървава
риза крвава кошула — — бой
крвав бој, крвава борба
кървавица ж. крвавица (вид
колбас)
кървавя н. крвари; || — се
повр. се раскрвави
кърджалии мн. крцалии (избегани турски војници и раз­
бойници од крајот на XVIII
век, кои правеле зулуми по се­
лата и градовите)

къркйч м. разг. 1) кркач; пи-

јаница, бекрија
къркоря н. кркори — къркорят ми червата ми крко-

рат цревата
кърлеж м. зоол. (Тхобеѕ пстиѕ)

крлеж; фиг. паразит
ср. доенче, бебе,
цицалче
кърмачка ж. доилна
кърмя н. 1) дои дете; 2) крми
добиток
кърпа ж. крпа, шамија, пешкир,
салфета — носна кърпа шамивче за нос — — за лице
пешкир — — за ядене сал­
фета — -—за глава шамија
кърпач м. крпач (чевлар или
крој ач)
кърпеж ж. крпеж, крпењс;
мала поправка, ремонт
кърпи-кож^х м. бот. (Со1с1псшп аиШтпак) вид есепско
цвеќе, слично на качунката
кърпя и. крий; поправа
къртица ж: зоол. крт
къртичйна ж. кртечпна
къртя н. крти, одделува, крши
кърмйче

— — дъски от оградата

откорнува (вади) штици од
■ оградата
кърша н. 1) крши; 2) извива
(тело или оро)
къс1 м. парче — — месо едно
парче месо — кутия цигари
от 20 къса кутија цигари
од дваесет парчиња
къс2 прид. кус, краток — тя
носи къса рокля таа носи
кус фустан — късо съеди­
нение краток спој; о ва
лъжата краката са къс»

лагата има кратки нозе
:
късам н. 1) бере, кине (цвейс,
плодови) — Късайте бръ-'
шлян и здравец {Ботев) Бе*?

късен

рете бршлан (бршлен) и здра­
вец; 2) кине (алишта, чевли) —
той къса обувките много
бързо тој многу бргу ги кине
чевлите — сърцето ми се
къса от печал срцето ми се
кине од тага; Г7 късам
се от смях се кинам (пукам)
од смеа — дето е тънко,
там се къса (нар. п.) каде што

е танко, таму се кине
късен прид. доцен, доцнежен
— късна есен доцна есен
— късна вечер доцна вечер
късмет м. среќа, касмет —
имам ~ имам среќа — роден
с ~ роден со касмет —
роди ме, мамо, с
па
ме хвърли на смет (нар. п.~)

роди ме, мајко, со касмет,
па ме фрли на буниште
късметлия ж. нар. среќен човек,
касметлија
късно прил. доцна — до ~
през нощта доцна во ноќта
— ще се върна най — късно
в понеделник ќе се вратам

на ј доцна в понеделник
къснозрйен прид. што доцна

зрее
късоглед прид. кусоглед —
късогледа политика кусо-

гледа политика
късогледство ср. кусогледост;

фиг. ограниченост
късометражен прид. краткометражен--- ' филм кратко-

метражен филм
кът ,м. кат; агол; крај — роден

~ роден крај
кътен прид. кътен зъб катник
къткам м. дијал. ваби кокошка

247

кяр

кътник м. катник
къш! из в. иш! (за птици И

кокошки)
къшей м. касај, залак — с него
дели и последния ~ хляб

со него го дели и последниот
залак леб
къща ж. кука, дом, зграда;
фирма, кука (трговска) —
— двуетажна ~ двокатна
кука —■ търговска трговска
кука (фирма); — въртя ~
вртам кука — аз съм в
къщи јас сум дома — ще
бъда вън от къщи ќе бидам
падвор (нема да бидам дома)
къщен прид. куќен, домашен,
семеен — къщни грижи
домашни грижи — къщна
работа домашна работа
къщица ж. кукичка — лятна
~ летна кукичка, вила
къщовник м. домакин човек;
куќнпк
кьопав прид. куц, крив, ќопав
кьопоолу ср. разг.
ппнџур,
вид ајвар
кьорав прид. разг. ќор
кьораво прил. разг.
муфте,
бесплатно
кьосав прид. кос, без брада
кьосе ср. ќосе
кьотек м. разг. ќотек
кьоше ср. разг. ќоше
кюлоти мн. килоти, гаќи
кюмур м. нар. ќумур, јаглен
кюнец м. ќунк; ќунк за водо• вод или канализација
кюфте ср.
(мн. кюфтета)
ќофте, плескавица — нервозни кюфтета мали лути
ќофтиња
кяр м. нар. нар, печалба

248

ла

лазешком

л
ла ср. муз. ла (тон)
лйбав прид. разг. лабав,

неоптегнат; благ; нестрог —
няма лабаво! нема лабаво!
(само строго!)
.
лабиален прид. лабијален —
лабиални съгласни лаби}ални согласки; лабијали
лабилен прид. лабилен, неста­
билен —■ лабилна почва не­
. стабилна почва
лабиринт м. лавиринт
лабораторен прид. лабораториски — лабораторно изслед­
ване лабораториско испиту-

вање
лаборатория ж. лабораторија
лава ж. лава — огнена ~

усвитена лава
лавандула ж. бот. (ЕауапбиЈа

уега) лавандула
лаввам и. лавна с. лае, лавне,

залае
лавина ж. лавина
лавирам н. лавира
лйвица ж. полица, рафт; клупа
лавка ж. кантина, војничка

бутка, трафика
лавкаджия м. разг. трафикант,

продавач во кантина
лавра ж. арх. лавра,

главен
(привилегиран) манастир
лйври ми. лаври; фиг. слава
— жъна ~ жнеам слава —
заспивам на

лаврите

си

заспивам на лаври
лавров прид. лавров — ~
венец лавров венец
лавроносец м. лауреат
лагер1 м. 1) вој. логор, логоруваље — полкът е на
полкот е на логорување;
2) логор (пионерски), камп;

3) логор, политичка групаци}а, блок — страни на
социалистическия ~ земји
од социјалистичкиот логор
(блок); 4) логор — пленнически

|

концентрационен

заробенички | концентра­
ционен логор
лагер2 м. тех. лагер, кугличен
лагер
лагерен прид. логорски — ~
огън логорски оган — ■—
живот логорски живот —
лагерна смяна логорска
смена (група)
лагерник оно} што живее во
логор
лагерувам и. с. логорува
ладанки ми. нар. обича} според
кој спроти православната Но­
ва година во вода се потопуваат прстени и утредента со
нив се гата (во Бугарија)
ладуване ср. нар. народен оби­
ча} во Бугарија (носеше вода
спроти венчавањето)
лазарет м. лазарет (воена пол­
ска болница)
лазаретен прид. болничен —
~ персонал болничен пер­
сонал
лазарка ж. лазарка, дево}ка
што пее лазарски песни и
игра
лазарник м. ирон. Годинче, годинка — дете на трийсет
лазарника! дете на триесет
годинчиња (годинки)!
лазарски прид. лазарски — ~
песни лазарски песни
пазарувам н. е лазарка, псс
и игра лазарски песни
лазешком прил. лазејќп

лазурен
лазерен прид. азурен, небесно
син, синкав; о Лазурният
бряг Азурниот Брег
лйзя н. 1) лази; 2) се јази
лаик, м. лит. лаик; аматер,
дилетант — аз съм
за
тези работи јас сум лаик

за тие работи

249

лйрва

ламаринен прид. лимен, лама­
ринен — ■—■ покрив лимен

покрив
ламкане ср. амкање
лампа ж. ламба
лампен прид. ламбен
лампичка ж. ламбиче- (и лам-

бичка)

лай м. лаеж
лайка, лайкучка ж. бот. (Ма-

ламтбж м. силен стремеж, жед.

1псапа) камилица, боливач,
вртипоп
лайно ср. вулг. лепешка (говедска и сл.)
лак м. лак — бои и лакове
бои и лакови — ~ за нокти
лак за нокти
лакейм. лакеј; фиг. подлизурко;
подлец
лакировка ж. лакираше, по­
лираше — ~ на мебели
полирање на намештај
лакмус м. хем. лакмус
лаком прид. лаком, ненаситлив
лакомец м. лакомец, ненаситлив
човек
лакомия ж. лакомост, лакоми­
ла, ненаситливост
лакомство ср. 1) лакомство;
2) слатки: алва, локум и др.
паконйзъм м. лаконизам
лаконичен, лаконйчески прид.
лаконски —
отговор
лаконски одѓовор
лакът м. лакот; мера за должина
лАладжия м. шут, комичар,
дворски смешник
лалб ср. бот. (ТиИра) лале —
червени лалета црвени лалшьа
лалугер м. зоол. (Ѕрегшорѓш- 1иѕ с1СС11иѕ) мрзливец (вид
полски глушец)
ламарина ж. лим, ламарина

ламття н. тежнее (за нешто)
лймя ж. ламја, змеј; фиг. ламја

(за нешто)

човек, ненаситлив човек
ланец м. синџирче (за часовник)
лйни прил. лани, минатата го­

дина
ланолин м. ланолин
лансирам и. с. лансира; || —
се повр. се лансира
лански прид. лански, минато-

годишен
ланцбт м. ланцета

(лекарско
ноже, шилесто и од двете
страни наострено)
лапа ж. лапа, шепа — мечешки:
лапи мечкини шепи (лапи)
лапй ж. лапа, каша
лапавица ж. лапавица, невреме
(дожд и снег)
лапад м. бот. (Китех) штавеј
лапам и. лапна с. лапа, лапне;
О ~ мухи се занимава со
глупости — лапна въдицата
се фати на јадица (ја лапна јадицата)
лапидареп прид. лит. лапида- '
рен — този писател сеотличава с
стил овој
писател се одликува со ла­
пи дарен стил
лапнй-муха м. лапнй-шаран
м. глупав (наивен) човек, лапни-кандило
ларва ж. зоол. ларва

ларингит

легацибнен

250

ларингит м. мед. ларингитис
ласка ж. нежност, топлина;
препратка, милување — изра­
сна без рюдителски ласки

лйчен прид. лачен, од лак —
лачени обувки лачени чевли
— лачени ботуши лачени

израсте без родителско милување
лбскав прид. нежен,
мил;
добар
ласкател м. ласкавец, додворувач
ласкателен прид. ласкав, не­
жен, мил; добар; стимулативен
ласкателство ср. ласкавье; сервилност, додворуваше
лаская н. ласка, говори неж­
ности; || — се повр. се додворува, е мил
лйсо ср. ласо
ластар м. нар. ластар
лйстик м. ластик (и ластика)
— ~ за гащета ластик за
гаќички
ластовица ж. зоол. (Н1’гип<1о
гиѕНса) ластовица
лйстовичи прид. ластовички —
ластовичо гнездо ластовичко гнездо
латентен прид. латентен —
латентни сили латентни сили
латбрна ж. латерна (сандак
со механизам што свири)
латернаджия м. човек што
свири на латерна
латиница ж. латиница
латинка ж. бот. (ТгорасопЈиш
гпајиѕ) вид градинско цвеќе
латински прид. латински —
език латински јазик
лауреАт м. лаурейтка ж. лау­
реат, лауреатка, добитник на
висока награда — ~ на
Димитровска награда лауре­
ат на Димитровска награда
лаф м. нар. збор, лаф
лафбт и. лафет

лашвам, лашкам и. лашна

чизми

с. зафрла, зафрлува, зафрли
лашнаха ме в едно затънте­
но село ме зафрлија во едно

затантено село
лйя и. лае, кевка; гј храни
куче, да те лае рани куче

да те лае
лббед м. зоол. (Су^пиз о!ог)
лебед
лббедов прид. лебедов — ле­
бедови езеро лебедово езеро;
фиг. — лебедова песен ле­
бедова песна
леблебия ж. леблебија
лев м. {ми. левове, зад бројќи
лева) лев, основна парична
единица во Бугарија — про­
дажна цена 5 лева продавпа
цена пет лева — дай ми сто
лева на заем дај ми сто лева
на заем — левче дем. левче
левак м. левучар
левент м. левент, јуначиште
левица ж. левица (рака), ле­
вица (политичка)
левичарство ср. левичарство
левкбмия ж. мед. леукемија
левосектант м. приврзаник на
левата фракција, бугарски
троцкист
лбвтерен прид. дидал. левтерсп,
лесен, слободен
левурда ж. бот. (А11шт игѕјпит) мечкнн кромид
легален прид. легален, законскИ
легализирам и. с. легализира
легацибнен,

-бнпа,

-бнно

прид. легациски (што се одне«
сува на пратевшптво Н-И"

легАция

251

амбасада) ~ секретар се­
кретар на амбасада
легАция ж. легација, пратеништво, амбасада; зграда на
амбасада
легАн м. леѓец
легенда ж. легенда; објаснение
(на план, карта)
легендАрен прид. легендарен
— ~ герой легендарен херој
легион м. легион
легионер лг. 1) легионер; 2)
арх. член на профашистичка
организација во Бугарија пред
деветти септември 1944 год.
легитимен прид. лит. леги­
тимен, законски
легитимация ж. арх. лична
карта, легитимација (е. личен
паспорт),
легло ср. легло, кревет — бра­
чно легло брачен кревет —
походно ~ подвижен кревет
— прикован на ~ врзан за
постела (болен) — па смъртно
— на умираше — оправям
леглото местам кревет; 2)

седело, гнездо; 3) дувло (за
животни); 4) корито од река
легбвище ср. дувло (скривалиште на животни)
лед м. мраз, лед—.тънък~тенок
мраз — студен като ~ студен
како мраз
лАден прид. леден, студен, замрзнат; фиг. студен, рамнодушен
лАдник м. глечер
ледовйт прид. леден, арктички
ледоразбивАч м. мразокршач
(брод)
лее се н, повр. се лее — кръв
се лее крв се лее
лежА н. 1) лежи — цял ден
лежи и нищо не работи

цел ден лежи и ништо не

лАкар

работи; 2) е болен, ленти —
лежа от треска лежам од
треска; 3) лежи во затвор;
4) се наоѓа — селото лежи
край морския бряг селото
се наоѓа на морскиот брег
лежешком, лежешкАта прил.
лежејќи, лежејчкум — оби­
чам да чета ~ сакам да
. читам лежејќи
лежАщ прид. лежечки, што
лежи
лейбърйст м. лабурист
лейбъристки прид. лабуристички — лейбъристка партия
лабуристичка парти; а — лей­
бъристко правителство ла­
буристичка влада
лАйка ж. канта со решетка
(што служи за полевање)
лейкоплАст м. фластер
лейтенАнт м. втор офицерски
чин — младши ~ прв
офицерски чин — старши
— трет офицерски чин —
генерал ■—■ втор генералски
чин
лАк1 м. нар. лек — ако има
век, ще има и лек ако има
век, ќе има и лек — поне
за ~ барем за лек (барем
малку)
лек3 прид. лесен, подвижен —
леки и тежки метали лесни
и тешки метали — лека
храна лесна храна -— лека
работа лесна работа; а лека
атлетика лесна атлетика —
— лека жена лесна жена —
лека му пръст! нека му е
лесна земјата! — лека нощ!
добра ноќ! лека работа! лес­
на работа!
лАка-полАка прил. лека-полека
лАкар м. лАкарка ж. лекар,
лекарка — ~ на
обща

лекарски

лекар од општа
практика — военен ~ воен
лекар — ветеринарен
ветеринарен лекар — зъбен
■—■ забен лекар, стоматолог
лекарски прид. лекарски —
лекарска помощ лекарска
помош — той има десет­
практика

годишна лекарска практика

то) има десетгодишна лекар­
ска практика
лекарство ср. лек — къде да
купя тези лекарства? каде
да ги купам овие лекови?
леке ср. леке, дамка; фиг.
срам; безобразен човек
лбко прил. лесно — изкарах
изпита много леко испитот
го положив многу лесно
лекоатлетически прид. лесноатлетски
леков^рен прид. лековерен, на­
ивен
лековит прид. лековит — леко­
вити треви лековити треви
лекомислен прид. лекомислен,
несериозен
лекомйслие ср. лекомисленост
леконравен прид. расипан, не­
морален
лекоподвижен прид. лесно под­
вижен
лекота ж. леснина, подвижност
лекоумен прид. лекоумен, на­
ивен
лйксика ж. лексика
лексикален прид. лексички —
лексикални материали лек­
сички материјали
лексикогрйф м. лексикограф,
специјалист по лексикографија
лексикогрйфия ж. лексикографија
лексикология ж. лексиколо­
га) а

252

лбпвам

лектор м. лектор — хоно­
руван ~ хонорарен лектор
лекторат ж. лекторат
лекувам и. лекува; || — се

повр. се лекува
лекция ж. лекција, предаваше
— публична ~ јавно пре­
даваше — изнасям ~ држам

предаваше
леле! изв. леле, оф!
лйлин прид. теткин — бяхме в
лелиното лозе бевме во

теткиното лозје
лелин м. дијал. тетин, теткин

маж
л&тка ж. тета, тетка
лйля ж. тетка (сестра на едниот

од родителите) .
лен м. бот. (Глпит иѕкаиѕѕппит) лен
ленен прид. ленен — ленено
платно ленено платно —
ленено масло ленено масло
ленив мрзлив
ленивец м. мрзливец, мрзло
ленинец м. ленинец, приврзаник
на Лениновото учеше
ленинизъм м. ленинизам
ленинйст м. ленинист
ленопроизводйтел м. произво­
дител на лен
леност ж. мрзливост
лќнта ж. лента — филмова
~• филмска лента — магнитофонна
' магнетофонска
лента — прерязвам ~ пресечувам лента (при свечсна
церемони) а)
лентовйден прид. што има облик
на лента
лентяй м. мрзливец, неработник, безделник
лентяйствувам и. безделничи
леопард м. леопард
лбпвам н. лќпна с. залепува,
залепи, лепи — лепни мар­

лепбж

253

лб шник

ката залепи ја марката —
ще му лепна една пле­
сница 'ќе му залепал! една

летлив прид. испарлив
лбтница ж. летнина; летница

шлаканица
.
лепеж м. малтер .
лепило ср. лепило
лбпка ж. бот. (СаПит арагше),
чичка, диво трнливо расте­
ние ; здодевен човек
лепкав прид. леплив — леп­
кава пръст леплива земја
лбпра ж. мед. лепра
лбня и. лепи; || — се повр. се
лепи, се залепува — лепи се
като гербова марка се зале­
пува како таксена марка
лбсен прид. лесен — лесна
победа лесна победа; а лесна ■
работа! лесна работа!
леска ж. бот. (СогуЈиЅ ауе11апа)
леска
леснина ж. леснина
лесничей м. шеф на шумска
управа, шумар, шумарски ин­
женер
лбсно прил. лесно — ~ го
убедих лесно го убедив
леснодост ъпен прид. достапен
лесов ъд м. стручњак за шумарство, шумар ■
лесовъдство ср. шумарство
лесопйрк м. лит. шумски парк
летаргичен прид. летаргичен
— ~ сън летаргичен сон
летателен прид. летачки
лбтва ж. летва
лбте прил. лете — зиме и ~
зиме и лете
лбтеи, лятна, лятно прид. летен,
-на, -но, — лятна ваканция
летен распуст — ~ ден летен
ден — лятно кино летно
кино
летбц м. летач, авијатичар,
пилот
летище ср. аеродром

лбто арх. лето (година)
летоброене ср. систем на бро­

(риба)
еше на годините
летовище ср. летувалиште, од-

моралиште
летбвнщен прид. летувалишен,

■

што се однесува на лету­
валиште
летовник м. летувач, гостин
во летувалиште (одморалиште, камп и сл.)
летопис ж. летопис, хроника
летописец м. летописец, хроничар
летувам и. летува — миналата
година летувахме на море

минатата година летувавме
на море
летя и. лета — над града
лети самолет над градот
лета авион; Г7 всичко, що
лети, не се яде се што лета
не се јаде
летящ прид. летачки, што лета
— летяща крепост летачка
тврдина
■
леха ж. леа — в градината
имам две лехи с лук во
бавчата имам две леи со
кромид
лечббен прид. што служи за
лечеше
леч&ниеср. лекуваше — подла­
гам се на
се подложувам на лекуваше
лечител м. човек што лекува
(лекар или видар)
леш м. леш, мрша
лешник м. лешник — шоко­
лад с лешници чоколадо
со лешници

лешиикотрошйчка

лимби

254

лешникотрошйчка
ж.

вид

клешти за кршеяье лешници,
кршачка
лешойд м. мршојадец
лбщй1 ж. бот. (Ьепз еѕсиЈегНа)
леќа
лбща2 ж. леќа (специјално оп­
тично стаяло)
лещйрка ж. зоол. (Теггао Ьопаѕја) лештарка
■
лбя и. лее, пролева — ~ кур­
шуми леам куршуми — пот
се лее от челото му тече пот
од неговото чело
леяр м. леар
лейрен прид. што се однесува
на лееше — леярен завод
леярница
лейрпа ж. леярница, потоп во
кој се леат метали
ли частица ли — далеко ли е
Цариград? далеку ли е Ца­
риград? — дойде ли? дојде
ли?
лийндро ср. бот. (Цегшто1еапбег) олеандер
либе ср. либе, сакан, сакана;
л>убовник, љубовиица
либбла ж. либела
либерйл м. либерал
либерйлен прид. либерален
либерализъм м. либерализам
либрбто ср. муз. либрето
ливйда ж. ливада — зелени
ливади зелени ливади; фиг.
глуп, наивен човек
ливйден, ливйдски прид. ливадски — ливадно сено ливадско сено
лйвница ж. свеќарница, рабо­
тилница за свени
лйга1 ж. лига (му течат лиги)
лига2 ж. лига, организација
лигав прид. лигав — лигава
кожа лигава кожа

лигавник м. лигувче (за мали

Деца)
лигавост ж. лигавост
лигнит м. лигнит'
лидер м. лидер, првенец — ~
на опозицията лидер на

опозицијата
лижа н. лиже — овцата лиже
сол овцата лиже сол
лйзвам и. лйзна с. лизнува,

лизне
лик м. лик, портрет — стените
са покрити с ликове на
заслужили хора ѕидовите се

покриегаг со ликови на заслужни луѓе — нравствен ~
морален лик
ликвидацибнеи, -бнпа, -бнно

прид. пмквмдавуюнен.
ликвидация ж. ликвидација
ликвидйрам н. с. ликвидира,

уништува, елиминира, завршува
лйкб ср. лико
ликувам н. ликува, триум­
фира
,
ликуване ср. ликуваше, триумф
ликьбр м. ликер. — какъв
~ обичате? каков ликер
сакате?
ликьбрен прид. што служи за
ликер — ■—■ сервиз сервис
за ликер — ликьорена есен­
ция екстрат за ликер
лилав прид. лилав, виолетов
лилипут м. лилипутанец, џуџе
лилия ж. бот. (1л1шт сапсНсют)
лилиј а
лимба ж. лимба, перче од
коса
лимбц м. бот. (ТгШсит ѕрека)
вид пченица што сега помалку се сее
лимйт м. лимит, граница
лимби м. бот. (Скгоѕ Ншоп)
лимон

лимонйда

лйпсвам

255

лимонада ж. лимонада
лимонен прид. лимонлија
лимонов прид. лимонов —
сок лимонов сок
лимонтозу ср. лимонтуз
лимузина ж. лимузина — раз­
кошна <'>■' раскошна лиму­

зина
лимфа ж. лимфа
лимфатйчен прид. лимфатичеН
— лимфатични жлези лим-

фатични жлезди
лингвафон м. лингвафон (збйр-

ка на плочи за учење странски јазицк)
лингвйст м. лингвйстка ж.
ЛИНГВИСТ ■

лингвистйчеп, липгвистйчески прид. лингвистични, ја-

зичен
лингвистика ж. лингвистика
— лекции по ~ предавања

по лингвистика
линеал м. линијка
липбен прид. линеен, линиски

(брод)
линейка ж.

саиитетска кола,
кола за брза помош
линйя н. линее, слабее, вене;
се митари (за животно)
линйран прид. што има линии
— линирана театрадка тетратка со линии
линия ж. 1) линија — прави |
криви линии прави | криви
линии — гранична —■ гра­
нична линија; 2) линија, пруга
— железопътна
железничка пруга — трамвайна
~ трамвајска пруга — възду­
шна ~ воздушна линија —
— околовръстна ~ кружна
линија (пат, пруга); 3) ли­
нийка; 4) линија, правец —
линията на най-малкото
съпротивление линија
на

најмал отпор — политическа
■—■ политичка линија — по
профсъюзна ~ по синди­
кална линија; а роднина
по женска
роднина по
женска линија
линолеум м. линолеум
линотйп м. линотип
линотйпен прид. линотипски,
машински — ~ набор машински слог
.
линотипьбр м. линотипер, ма­
шински слагач
лйнч м. {мн. лйнчове) линч
линчувам и. линчува
липб ж. бот. (ТШа) липа —
в моя двор има цъфнали

липи во мојот двор има
расцутени липи
.
липак м. липак
лйпов прид. липов — ~ цвят
липов цвет —
чай липов
чај
лйпса ж. недостиг, немање;
кусок — поради ~ на кафе
ще

ви

черпя с

бонбони

поради нематье кафе ќе ве
честам со бонбони — уста­
новявам липсата на сто
лева констатирам кусок од

сто лева
лйпсвам н. лйпсам с. недостига,
недостигне, фали, нема — една
овца липсва нема
една

овца

(фали една овца) —

— липсват ми думи да се
изкажа немам зборови да се
искажам — един от гостите
липсва нема еден од го­
стите — какво ти-липсва?

што ти недостига? што ти
фали? — липсват ми пари
не ми достигаат пари; немам
доволнЬ пари —• липсва ми
време немам време — той

многу ми липсва тој многу
ми недостига; СУ липсва
му нешто нешто му фали
(нешто му е кусо) — само
това ми липсваше само тоа

ми беше кусо ■
лира ж. 1) муз. лира; 2) лира

(парична

единица)

лирйзъм м. лиризам
лирик м. лиричар,

лирски

поет
лирика

ж.

лирика,

лирска

поезија
лиричен, лирически прид. ли­
ричен, лирски — лирично
стихотворение лирска песна
--- ■> тенор лирски тенор
лиро-епйчен, лиро-епйчески

прид. лирско-епски
Кума Лйса ж. лиса,
Кума Лиса (во прикаски)
лисица ж. зоол. лисица; фиг.
лисец, лукав човек
лисйчи прид. лисичин
лйст м. 1) бот. лист — лозов
<—< лозов лист; 2) лист, парче
хартија, образец, документ —
анкетен ~ анкетен лист —
болничен ~ болничен лист
— открит ~ објава; 3)
валан метал; плоча
лйста ж. листа, список — из­
борна листа изборна листа;
лйственица ж. бот. (Ьапх
еигораеа) ариш (европски)
листен прид. листен — листна
држка лисна дршка
лйстник м. дијал. лисник
листовйден прид. листовиден
листопйд м. листокап, опаѓање на лисј ата
лисугер м. лисец; фиг. лисец,
препреден човек
литак м. народна женска облека
во зап. Бугарија
лйса,

литургичен

256

лира

лйтвам и. литна с. летиува’

летне
литерйтор м. литераторка ж.

литерат, литератор (литера­
торка)
литература ж. литература, бе­
летристика — художествена
~ уметничка литература —
научна | философска | по­
литическа | марксическа |
булевардна ~ научна | фи-

лозофска | политичка | марксистичка | шунд литература
— старобългарска ~ старобугарска литература — въз­
рожденска
преродбенска
литература — световна ~
светска литература — теория
на литературата теорија на
литературата
литературен прид. литературен
— литературна история ли­
тературна историја — лите­
ратурна критика литератур­
на критика — литературно
списание литературно списа­
ние — литературно течение
| направление литературен
правец — литературна ве­
чер литературна вечер' —
~ разбор литературна ана­
лиза — ~ език литературен
јазик — литературни кръ­
гове литературни кругови
(литературна средина)
литературовед м. теоретпчар
или историчар на литература­
та, стручњак за литература
литературознйние ср. наука за
литературата
лйтовец м. лйтовка ж. Литванец, Литванка
литографйчен, литографйчески прид. литографски
литогрйфия ж. литографи) а
литургйчен прид. литургиски

257

литър
литър м. литар — продавам
на ~ продавал! на литар
лифт м. жичарница
лих прид. нар. опак, зол, непри­
ятен, лут — лихи спомени

непријатни спомени —
старец лут старец
лихва ж. лихва, камата, интерес
— дава пари под
' дава
пари под лихва — без ~
без лихва, без камата — ви­
сока ~ висока лихва (камата)
лихвар м. лихвар
лихвен прид. каматен — ~
процент каматна стопа
лихвоносен прид. што носи
камата
лице ср. 1) лице, физиономија
— тя има хубаво
таа има
убаво лице — глупаво ~
глупа физиономија; 2) лице
(званичио), особа — действу­
ващи лица лица во пиеса
— длъжностно
официал­
но лице — юридическо ~
правно лице; 3) лице (од зграда, улица, штоф и сл.) —
лицето
беляло

е

на

плата

е

из­

лицето на штофот
обелено; 4) грам, лице

— първо ~ единствено
число прво лице еднина; а
~ срещу ~ лице в лице
— как имаш ~? како имаш

лице (како не ти е срам?
— на ~ съм сум на лице
место — правя ~ правам
лпце некому — познавам
някого по ~ познавам некого по физиономијата
лицев прид. 1) што се однесува
на лице; 2) преден, фрон­
тален, челен — лицева страна
предна страна, лице (на
нешто)
Т7 ТЗ-

лишАвам

м. лицем^рка ж.
лицемер, лицемерна
лицембрен прид. лицемерен
лицемерие ср. лицемерство
лицемеря и. лицемери, се од­
несува лицемерно
лича брише, избришува — ~
с гума бришам со гума
лича н. се гледа, паѓа во очи,
се забележува, изгледа —
лицембр

личи си, че сте роднина

се гледа дека сте роднина
— петното не личи дамката
не се гледа — по всичко
личи, че той няма да дойде

по се изгледа дека тој нема
да дојде
личен прид. .1) познат, виден,
угледен, истакнат — отидох­
ме при най-личния човек
на селото отидовме кај нај-

видниот човек во селото;
2) убав — лична мома убава
мома; 3) личен — лични ка­
чества лични квалитети —
по лична работа по лична
(приватпа) работа — лично
местоимепие лична заменка
— — състав личен (персо­
нален) состав
лично при//, лично, прнватно
— искам ~ да го видя

сакам лично да го

вйдам

— •— аз не съм съгласен

јас лично не сум согласен
личинка ж. ларва
личност ж. личност — непоз­
ната ~ непозната личност
— високопоставена ~ ви­
сока личност — свобода на
личността слобода на лич-

носта
лишавам н. лиша с. лишува,
лиши — лишават ме от
свобода ме лишуваат од
слобода — те- са лишени

258

лишей

от граждански и изби­
рателни права тие се ли­

шени од граѓански и од
избирачки права; || — се
повр. се лишува, се лиши
лишей м. I) бош. (ЈЈсНвеѕ)
лишај; 2) мед. лишај (кожна
болест)
лишйн прид. лишен (што ос­
танал без нешто) — тези
думи са лишени от смисъл

оние зборови се без смиела

прид. излишен, непо­
требен ' ■
лишение ср. скудност, оскудица, немаштија
лобен прид. черепен, што се
' однесува на черепот — лобни
кости черепни кости; а
лобно място место на погубуватьето
лобода ж. бот. (АигЈрЈех; лобода
лов м. лов — през пролетта и
лишен

лятото ловът на зайци е
забранен во пролет и лето

ловот на зајаци е забранет
— върнахме се с богат ~

се вративме

со

богат лов

ловджийски прид. ловечки —
ловджийска пушка ловечка
пушка — ловджийско куче
ловечко куче —■ ловджийски
приказки ловечки приказни
ловен прид. ловен — ловна
организация ловна органи­
зации а — ~ сезон ловна
сезона — ловни закони
закони за ловот — ловна
група вој. ловна, група —
ловна пушка ловечка пушка
ловйц .и. ловец
ловитба
ж. ловндба. лов,

фаќаже (рибн'1
ловкост ж. всштпнз, умешност,

нскуетво, техника (во рабо­

лозов

тата), майсторство, брзина во
работата
ловък прид. вешт, искусен — ~
шофьор искусен шофер
ловя и. лови, фаќа, убива
дивеч — котката лови ми­
шки мачката фаќа глувцн;
СЈ не го лови законът не
го фаќа законот — лови
риба в мътна вода фаќа
. риби во матпа вода; || — се
повр. се фаќа — ~ се за слам­
ка се фаќам за сламка
логаритмичен прид. легаритамски
логарйтъм м. логаритам
логичен, логически прид. ло­
гичен
лодка ж. чун, кајче — гребна
чун со весла — моторна
~ моторен чун — спаси­
телна ~ чун за спасуваље
лодкйр м. всслач
лоен прид. лоен — лоена свещ
лоена свеќа
ложа ж. 1) ложа; 2) дрвепото
лежшитс на цепката од пуш­
ката
ложе ср. постела — брачно ~
брачна постела
лоза ж. бот. (УЈПѕ ушИсга)
лоза; Лозница
лозарски прид. лозарски —
лозарски ножици лозарски
ножици
лозарство ср. лозарство
лозе ср. лозје; /77 нймернл
се в небрано ~ се нашол
во небрано лозје
лозйнка ж. 1) лозиика; 2) ор­
намент, вшьета
лозпйца ж. лознпца
лозов прид. лозов — лозова
пръчка лозова прачка — -*
лист лозов лист

лозунг

259

лозунг м. лозунг, парола —
издигам
исфрлувам парола

(лозунг)
лой м. лој
локален прид. лит. локален —
—■ патриотизъм локален па-

триотизам
локализирам н. с. локализира
локомотив м. локомотива
локомотивен прид. што се од-

песува на локомотива — —■
завод фабрика за локомо­
тиви
локум .и. локум — — с бадеми
локум со бадеми
локумен прид. што се однесува
на локум — локумена фа­
брика фабрика за локум
лом 1) железен лост, ќускија;
2) папукнато место, пукнатина
ломотя н. ломоти,
брбори,
дрдори
ломя и. крши, ломи — вятър
ломи клонете ветрот крши
. гранки
лоп&та ж. лопата — хлебарска
~ фурпаџиска лопата
лопатар м. 1) лопатар (работ­
ник); 2) зоол. (Р1а1а1еа 1еисогосПа) елен лопатар
лорд м. (ми. лордове) лорд —
Камарата на лордовете Домот на лордовите
лост лт. (ми. лостове) лост;
сп. вратило — ■— на ско­
ростите мот. рачка од менувач
лотариен прид. лотариски —
билет лоз
лотария ж. лотарија
лбча н. лока, алчно пие
лош прид. лош; расипан, слаб;
тсжок, опасен — ~ човек
лош човек — по-лош полош
— най-лош нај лош — лошо
{време лошо време — лошо

лудбя
качество лош квалитет —
лоша бележка слаба оценка
— лоше здраве слабо здравј е
— лоша болест опасна (лоша)
болест — лошо материално
положение слаба материјална
положба — лошо намерение
лоша намера — без Лошо
намерение без лоша намера - имам
вид слабо изгледам;
СУ лошо ми е лошо ми е

(не се чувствувам добро) —
не е чак толкоз лошо ис е
баш толку лошо — лоша
ти е работата не ти чини

работата
лошокачествен прид. што има

. лош (слаб) квалитет
лошо ср. лошо
лошо прил. лошо, слабо — ~
облечен слабо (лошо) облечен
лоялен прид. лојален
луга ж. пепелница, луга
луд прид. 1) луд, ненормален
— от пияния и лудият бяга

од пијапиот бега и лудиот
— съвсем ~ сосем луд
— ти —■ ли си? да не си луд?
2) немирен, палав бесен — ~
смях бесно смееше; 3) како им.
лудак; СУ луди пари луди
пари (многу пари) — луд
съм по някого лудувам по
некого (лудо сакам некого)
лудетина м. палав, немирен,
буен човек
лудешки прид. 1) лудачки, луд
— лудешка бързина лудачка
брзина; 2) лудачки,- ненор­
мално
лудбшки,'
лудешком прил.
лудо, бесно
лудея лудува, беснее — ~
по нея лудувам по неа —
като се напият, започнат

да лудеят кога се напи) ат,

започнуваат да лудуваат
лудница ж. нар. 1) лудница;
2) фиг. лудница, место каде
што се крева врева и беснее
лудория ж. лудорија, палавост,
глупост
лудост ж. лудост, делириум;
глупост
лудувам н. в. лудбя
лук м. бот. кромид — чер­
вен ~ | кромид (АШшп
сера) кромид — чеснов ~
лук — праз ~ праз; — о
ни

ял, ни ~ мирисал

ни лук ;ал, ни лук мирисал
лукав прид. итар, лукав —
предателят е винаги
предавникот е секогаш лукав
— лукава усмивка лукава
насмевка
лукйнка ж. пид сал алт
лукс м. луксуз
луксозен прид. луксузец —
луксозно издание луксузно
издание — ~ апартамент
луксузен апартман (стан)
лула ж. луле — лулата на
мира луле на мирот; Г7 не
струва

лъжа

260

лудница

ни ~ тютюн ~ не

чини за ништо
лулица, луничка ж. луленце
лумбаго ср. мед. лумбаго —
страдам от ~ болувам од

лумбаго
лумвам н. лумна с. вивнува,
вивне (огаи)
лунй ж. Месечина (планета);
— изгря луната изгреа
Месечината — луната е

луна

ж. бенка дамка, на ко­

жата
лунатйзъм м. месечарство
лунатик м. месечар
лунен, лунна, лунно прид. што

се однесува на Месечината
— лунна нощ ноќ со месе­
чина — лунно затъмнение

замрачување на Месечината
— лунна светлина светлина
од Месечината — ■— сърп

Месечината како срп
луничав прид. бенкичав
лупинг м. лупинг — правя
лупинги правам луппнзи
лустро ср. лустро за чевлп;

сјај
лустрбсвам н. лустросам е.

лустросува, лустроса
лутам се н. повр. талка, скита,

лута
лутаница ж. талкање, скиташе;

несигурност
луфт м. тех. луфт, празнина
лъв м. зоол. (ГеНѕ 1ео) лав —
лъвове в кафез лавови во
кафез; фиг. лъв храбар човек,

лав, јупак
лъвица ж. зоол. лавица
л ъвов прид. лавовски — лъвови
уста лавовска уста
лъвски прид. лавовски — ~
скок лавовски скок
лъвче ср. 1) дем. лавче; 2)

амблем со ликот на лав
(бугарска кокарда)
л ъжа и. лаже, мами — съдиите
разбраха,

че

той

лъже

судиите разбраа дека тој лаже

единствен свидетел на на­
шата любов Месечината е

— лъжи го, докато не
заспи! лажи го дури ис
заспие!; || — се повр. се лаже,
се мами — ако се не ~ ако

единствениот сведок на на­
шата љубов — пълна ~ полна Месечина

лъжа ж. лага — голяма ~ голема лага; а на лъжата

не се лажам

лъжекласицизъм

люббв

261

краката са къси на лагата

нозете й се куси
лъжекласицизъм м. псевдо-

класицизам
лъжекласйчески прид. псевдо-

класичен
лъжесвидбтел м. лажен сведок
лъжесвидбтелствувам н. лаж-

но сведочи
лъжбц м. лъжкйня ж. лаж,

лашка
лъжица ж. лажица (предмет
и количество) — голяма .—

лажица за црпење
лъжичка ж. лажиче — чайна

~ лажиче за чај
лъжйчник м. лажичарник
лъжлив прид. 1) лажлив; 2)
лажен, фалсификуван— лъж­
ливи документи фалсифико-

вани документи (лажни до­
кументи)
лъжльо м. лъжла ж. лашко,
лашка
.
лък м. (мн. лъкове) рам; лак;
Л7 ~ за резба рам за резбање
лъка ж. лака (место покрај
река)
лъкатуша и. кривулка, прави
лакати (свиоци)
лъкатушен прид. кривулест,
змиулест, кривуличав
лъсвам и. лъсна с. блеска,
болсне; ласка, ласне
лъскав прид. ласкав, блескав,
сјаен, лакиран, полиран; разг.
убав, измазнет, дотеран
лъскавина ж. сјај, политура
лъскам н. гланца, ласка, по­
лира, лакира — ~ обувки
ласкай чевли
лъекбч м. разг. конте, монден
яъстя н. рет. мами, соблазнува
лъх лт. ветре, бран од миризба

лъхам и. дувка — откъм
гората лъхаше хлад откај

шумата дуваше свежина
лъч м. (мн. лъчй) зрак —рентгенови лъчи рендгенски зраци — слънчеви лъчи

сончеви зраци
лъча н. нар. лачи, одвојува,
одлачува — дете от майка

одлачувам дете, одбивам дете
лъчевица ж. бот. (Ьетпа пп-

. пот) растение што плива над
застоена вода и прилега на
лейа
лъчезарен прид. блескав, сјаен,
светол — лъчезарни мисли
блескави мисли
лъчеизпускане ср. зрачење
лъчист прид. зрачен, што пушта зраци, блескав
лъщя и. блеска, сјае; а всичко,
което лъщи, не е

злато

се што сјае не е злато
любезен прид. љубезен, мил,
драг — любезни приятелю
драги пријателе
люббзнича н. е љубезен, се додворува, се умилкува
любезност ж. љубезност; ком­
плимент
любим 1) прид. сакаи, мил,
о милен — любима жена
сакана жена — любимо ястие
омилено јадење; 2) разг. сакан,
сакана, љубовник, љубовница
любимец м. любймка ж. љубимец, љубимка
любител м.. любйтелка ж.
љубител, аматер, дилетант
любйтелски прид. аматерски
—
театър аматерски театар
любов ж.
љубов, љубовна
врека — брак по <-«' брак
од љубов — силна ~ силна

262

любовен

љубов —
към родината
љубов кон татковината —
към децата љубов кон де­
цата (родителска л>убов) —
от

към

литературата

од љубов кон литературата
— стара ~ стара љубов
любовен прид. љубовен — лю­
бовно писмо љубовно писмо
— любовна история љубовна авантура
любовник м. любовница ж.
■ љубовник, љубовница
любознателност ж. љубопитност
любопитен прид. љубопитен,
интересен — ~ случай ин­
тересен случај
любопитство ср. любопитство
любопитствувам и. е любо­
питен, се интересира
любувам се и. повр. се восхитува, ужива во нешто — ~
на природата се восхитувам од природата
любя н. љуби, сака
люде ми. луѓе (почесто хора)
людоядец, людо^д м. човеко­
ядец
.
людоядски прид. човекојадски
людски прид. човечки, хуман
люлйя н. лулее, се ниша —
~ бебе лулеам бебе; |( — се
повр. се лулее, ниша, се
. тресе
люлка ж. лулка, нишалка;
С7 ~ па свободата лулка
на слободата

лятошен

люлчен прид. што се однесува
на лулка — люлчена песен

приспивна песна
люляк м. бот. (Ѕугш§а уиЈ^апѕ)

јоргован

‘

люпилня ж. инкубатор
люпя н. 1) веде пилшьа; 2)

чисти од мешуики, лупи; ||
повр. се (из)веде; се
(из)лупи
люспа ж. лушпа
лют прид. 1) лут — люта пи­
перка лута пиперка — люто
ядене луто јадење; 2) фнг.
лут, остер, лош — люти
клетви лути клетви — люта
рана лута рана — люти
думи остри зборови
лютеница ж. лута салата од
црвени пиперки, домати к
кромид
лютив прид. в. лют (1)
лютиче ср. бот. (КапипеиЈиѕ
асег) лутиче
люцерна ж. бот. (МесНса^о
ѕаЈлуа) луцерка
лющя и. лупи, чисти, бели;
— се повр. се лупи
ляв прид. лев — лява ръка
лева рака — ляво крило лево
крило (во фудбалот) — леви
течения леви струења
лягам и. легна с. легнуна,
легне
лястовица ж. в. ластовица
лято ср. лето — циганско *ѓупско лето (~ топла есен)
лятос, лятоска прил. летоска
лятошен прид. летошен
— се

ма

263

мадона

м
ма частица (се употребува при
обрнување кон жена) — мамо
ма! мамо ма! — мале ма! ма-

мице ма!
мавзолей м. мавзолеј — Мав­
золеят на Георги Димитров
в София Мавзолејот на Георги

Димитров во Софиј а
мавър м. (ми. маври) Мавританец (Маврптанци)
магазин м. 1) продавница, дуќан — колониален ~ продав­
ница па колонијална стока —
универсален ~ стоковна ку­
ка ; 2) магацин (дел од путка);
магацин (пчеларски рамки)
магазинбр м. 1) магазинер; 2)
продавач во дуќан
магазйя ж. арх. мааза
магаре ср. !) зоол. магаре; 2)
фиг. лош човек; 3) ногари; а
краставите магарета през
девет баира се подушват

крастави магаршьа се надушунаат преку девет планини
магаренце ср. магаренце
магарешки прид. магарешки —
~ инат — магарешки инает —
магарешка кашлица мага­
решка (црна, голема) кашлица
магарещина ж. магарштина,
непристойна постапка
магданоз м. бот. магдонос
.
магданозов прид. магдоиосен
мйгерница ж. магерница, ма­
настирска кујна
магистрала ж. магистрала —
железопътна —> железничка
магистрала
магистър м. магистер
магистърски прид. магистерски
магйчески, магичен прид. ма­
гичен, волшебен

магйя ж. I) магија; 2) фиг. шарм,

привлечност
магма ж. гео.1. магма
магнат м. елсктромагнат
магнезиев прид. магнезиумов —
магнезиеви соли магпезиу-

мовн соли
магнезий м. хем. магиезиум
магнбт м. магпет
магнетизйрапе ср: магнетизи-

раше
магнетизъм м. физ. магнетизам
магнетйчеп, магиетйчески

магнетеп, магнетски
магнит м. магпет — привлича
като ~ привлекува како маг*

пет
магнйтен прид. магнетеп: —
магнитно поле магпетпо поле
— магнитна стрелка маГнет-

ца стрелка (игла); фиг. привлечлив, сугестпвен
магнитофбп м. магнетофон
магнитофопен, -бнна, -бнно
прид. магнетофопски — ~ за­
пис магнетофонска снимка —
магпитофонна лента магне­

тофонска лента
магьосвам и. магьбсам с. I)

маѓепсува, маѓепса; 2) фиг. воодушевува
магьоснически прид. магеенички
мадйм ж. 1) мадам, госпоѓа; 2)
пејор. „госпоѓо“, ,,мадам“
мадама ж. пејор. госпоѓа
маджйрин м. маджарица ж.
Унгарец, Унгарка (в. упгйрец)
маджарски прид. унгарски —
■ език унгарски јазик
маджун м. 1) кит (за прозорци);
2) дијал. џем, пекмез
мадона ж. мадона

264

мадригйл
мадригал м. мадригал
маестро м. маестро
мйжа н. мачка, премачкува, подмачкува, малтерисува — ма­
захте ли пушките? ги подмачкавте ли пушките? — май­
сторите вече мажат фаса­
дата мај сторите веќе ја малте-

рисуваат фасадата
мажорен прид. дурски — мажорна гама дурска скала
мазач м. малтерџија
мазвам н. мазна с. намачкува,

.намачка
мазе ср. визба (е. зймник)
мйзен прид. 1) мрсен — мазна
баница мрсна пита; 2) измрсен, извалкан — мазна яка

извалкана јака; 3) сервилен —
~ глас сервилен глас; 4)
рамен, мазен; угоен — ~ лед
мазен мраз — ~ път рамен пат
мазилка ж. малтер; кал со сла­
ма и сл.
мазник м'. мазница ж. полтрон,
полтронка, подлизурко
мазнина ж. маст, маснотија,
мрсотија — животински |
растителни мазнини живо­
тинска | растителна маст
мазно прил. мазно, лесно, подмачкано
мазол м. мозол,
мозолка,
— излязоха ми мазоли по
краката добив мозоли по но­
зете ;
настъпвам някого
по мазола згазнувам некого

на мозолка
мазолест прид.

мозолест —
мозолести

мазолести ръце

раце
мазурка ж. мазурка
мазут м. мазут
май м. мај — през месец ~ во
мај — Първи май Први мај

майтап
май прил. речиси, изгледа, веројатно —
ще вали дъжд

изгледа’дека йе врне дожд
майка ж. 1) мајка — ~ на две
деца мајка на две деца —
къде е майкати? каде е мај-

ка ти ?; 2) свекрва, тешта; 3) по­
стара жена — от кое село си,
майко? од кое си село, мајко?
4) мајка (животно); 5) фиг. из­
вор, причина, мајка — лено­
стта е ~ на всички пороци

мрзливоста е мајка на сите по­
роци — това му е майката
тоа му е мај ката
маймуна ж. мајмун — човеко­
подобни маймуни мај му ни
што прилегаат на човек; фиг.
жив човек, грд човек
маймунка ж. мајмунче
майно, майно ле ж. нар. мајко,
мамо ма
майонеза ж. мајонез
майор м. вој. мајор — генерал
— ~ прв генералски чин, генерал-мајор
майски прид. мајски — ^ дъж­
дове мајски дождовн — май­
ски бръмбар зоол. (МеююпШа) мај ски бумбар
майстор м. мајстор — ~ съм
в своята работа мајстор сум
на својата работа
майстория ж. разг. мајсторија
майсторлък м. разг. майстор­
ство, мајсторлак
майсторски прид. майсторски —
майсторско

свидетелство

свидетелство за мајсторскиот
испит, майсторско свидетелство
майсторя н. мајсторисува, пра­
ви, изработува
майтап м. разг. мајтап, шега,
подбив — не ми е до ~ не ми
е до шега — с него не бива
со него нема шега — ти си

майтапчия

2б5

с мене ти си играш мајтап со мене
майтапчия м. разг. мајтапчпја
майтапя се н. пое. се мајтапп,
се ■подбива
майчин прид. мајчин мајчипскп,
— майчини грижи майчин­
ски грижи —
имот мајчин
имот — ~ език мајчин јазик;
Г7 сине ~! мајчин сине! — ~
дом родилен дом — ще каже
и майчиното си млико се ќе
признае (ќе си го каже и май­
чиното млеко)
майчинство ср. мајчинство —

правиш

защита

на

майчинството

заштита на майчинството — от­
пуск по <-■' породилно осуство
макар прил. макар, барем, иако
— кажи —■ една дума кажи
макар еден збор — ~ че макар
што — ~ и да съм стар, още
мога да работя йако сум стар,
уште можам да работам
макара ж. макара; чеќрк, ка­
лем — индукционна индукциски (индукционен) калем
макар дни ми. макарони
македонец м. македонка ж.
Македонец, Македонка
Македония ж. Македонја —
Социалистическа републи­
ка Македония — Социј а лис­

тника Република Македонија
македонски прид. македонски
---- - език македонски јазик
— Македонска академия
на науките и уметностите

Македонска академија на на­
уките и уметностите
макет м. макета, модел — тан­
ков —■ макета на тенк
макиавелизъм м.макијавелизам
' макрокосмичен прид. макрокосмички

малобрбен

максимален прид. максимален
— карам с максимална ско­
рост возам со максимална бр-

зина

максимум м. максимум — стиг­
нахме техния
го достиг-

навме нивниот максимум
максимум прид. најмногу, мак­
симум — направих ~ усилия

вложив максимум усилби
малйец м. малайка ж. Малаец,

Малајка
маламашка ж. голема дрвена

мистрија
маларичен прид. маларичен —
маларични комари маларич-

ни комарци
малария ж. маларпја
мале (дем. од майка) мамице,

мамо
малина ж. бот. (Рпбиѕ јсЈаеиѕ)

малина
малинов прид. малинов —
сироп малинов сируп — ~
цвят боја на малина
малиновка ж. малинова ракија,

ликер од малинки
малко1 прил. малку, слабо, не­
доволно — имам
пари
имам малку пари —. той е..^
известен пианист то; е мал­
ку познат пијанист — ~ оста­
на до тръгването на влака

малку остана до тргањето на
возот — ~ по ~ малку помалку — <~ по-добре малку
подобро — много ~ многу

малку, мошне малку
ср. малечко; бебе;
младенче — женската със

мйлко2

своите малки стои в гнез­
дото во седелото е женката со

своите младенчиња (малечки)
малобрбен прид. малоброен —
малобройна тълпа малоброй­

на маса, толпа
И1»

маловажен

266

маловажен прид.

маловажен,
безначаеи, секундарен, небитен
малограмотен прид. полуписмен, слабописмен, недоучен
малограмотност ж. слаба пис­
меност, недоученост
малодушен прид. малодушен,
колеблив, плашлив
малодушие ср. малодушност,
колебливост
малокръвен прид. слабокрвен,
малокрвен, анемичен
малокръвие ср. слабокрвиост,
малокрвност, аиемија
малолетен прид. малолетен; како
им. малолетвйк
малолюден прид. немасовен, непосетен
малоумен прид. малоумен, не­
нормален
малоценен, -бина, -енно прид.
малкуценет
малоценност ж. мала вредност
— комплекс за ~ комплекс
на помала вредност
малочислен прид. малоброен —
‘ малочислени стада малоброй­
ни стада
малтретирам и. с. малтретира
малтретиране ср. малтретираше
малц м. слад (јачмен подготвен
22 правеше пиво)
малцина зам. малцина
.малцинствен прид. малцински,
што се однесува на народ­
ностите — малцинственият
въпрос в СФР Югославия
е правилно разрешен мал-

цинското прашаше (прашашето на народностите) во СФР
Југославија правилно е решено
малцинство ср. I) малцинство;
народност, етничка група —
българското

национално

мамонт

~ в Югославия се ползва
с всички политически и на­
ционални права наред с ос­
таналите народи я народ­
ности бугарското национално

малцинство во Југославпја ги
ужива сите политички и на­
ционални права како и други­
те народи и народности; 2)
малцинство — малцинството
приема решенията па мно­
зинството малцинството ги

прифаќа решепијата на мно­
зинството
малчуган м. разг. малечок, дете
мйлък прид. мая — ~ па ръст
малечок, со мал раст — имам
и по-малък, брат имам и по­
мая брат — малка подроб­
ност мал детал> — малки
къщи ма ли куќи; ,С7 малки
часове па ноща мали часови
на ноќта — ~ пръст малиот
прст (на рака или нога)--сечко нар. ссчко, февруари
— Малка Коледа Бадпик —
малко име лично име
малък м. {ми. малки) малечко,
младенче — малките па кот­
ката малсчките на мачкаш,
мачишата — малките па сви­
нята малечките на свшьата,
прасишата
мама ж. (вок. мамо) мама
мамалйга ж. бакрданик, качамак, мамалйга
мамец м. птица-мамец (ловейки
израз)
'
мамин прид. мамин
разга­
лен, сакан од мајка си — ма­
мино детенце мамино детенце
мамлив прид. I) мамлпв, лажен; 2) привлечен, примамлив
мамонт м. зоол. (Е1ер11аѕ рпт»«
§епшѕ) мамут

мамя
мамя 7/. мами, измамува, изне-

верува во љубов или брак
мана ж. мана (болест на лисјата,
особено од виновата лоза, што
настапува по дожд)
манастир м. манастир — мъж­
ки | женски —■ машки | жен­
ски манастир
мангал ж. мангал
мангАн м. манган
манго ср. циго, манга
мАндало ср. мандало
мандАт м. мандат — Народното
събрание отне мандата на
някои депутати Народното

267

мАнтня
маниАр м. маяир — човек с ло­
ши маниери човек со лоши

манири
маниАрнича и. се држи (се од-

несува) неприродно
маникюр м. маникир — правя
си
се маникирам
маникюрйст м. маникюрйстка ж. маникер, маникерка
манипулацибнен, -бнна, -бнно

прид. манипулационен, мапппулациски
манипулация ж. манипулацпја
— тютюните изискват про­

собрание им го одзеде мандадължителна —■ тутупот бара'
тот на некои пратеници
долга мапипулацпја
мапдАтен прид. мандатен
манифактурен прид. мануфак- .
мандатьор м. мандатор
турен — ~ магазин мануфакмАнджа ж. разг. манџа, јадење;
турна продавнида
а на всяка ~ меродия во
манифАст м. манифест — Ко­
секоја мапџа миродија
мунистически —■ КомунисмАндра ж. бапило, мандра
тички манифест
мАндраджийски прид. мандраманифестация ж. манифеста­
уиски, што се одиесува на
нта
бачило (мандра)
манифестирам и. с. манифести­
мАндраджия м. мапдраџија,
ра; изјавува (изјави) отворено
оиој што работи во бачило
мания ж. манща — .— за вели­
маневра ж. маневра, маневар;
чие мегаломани; а
политички потег — военна ~ манкйрам н. с. лаже, се препоена маневра
права, симулира
маневрен прид. маневарски — манкьбр м. лашко, симулант
■— патрон маневарски фишек
маномАтьр м. манометар
— ~ локомотив маневарка
маносан прид. маносан, (за рас­
(локомотива)
тение) спарено, гламносано
маневрирам л. с. маневрира
мансарда
ж. мансарда, таван —
манАж м; манеж (коњаничко
ателието му е на мансардата
вежбалиште)
• ателјето му е на мансардата
манекен л/. 1) кукла (во излог);
2) манекен, манекенка; 3) фиг. ' мансАрден прид. мансарден, та­
вански — мансардна стая
неработник, безделник
таванска
соба
манАрка ж. матарка (војничка,
манталитАт
м. менталитет
туристичка)
маниАк м. манијак
мантия ж. мантија, наметка

манто

268

мантб ср. женска наметка, жен­

ски мантил
маншбт м. маншбта 'ж. манжетна
мараня ж. омарнина, запурнина
маратонски прид. маратонски
— маратонско бягане мара­
тонско трчање (трка)
маргарин м. маргарин
мбргарит м. бисер
маргаритка ж. бот. (СНгуѕапЉетит ЈеисапЉетит) пари­
ца, маргаритка, бела рада
марина ж. морнарица, марина
маринбта ж. маринат, сафт, сос
маринбвам н. с. вари (обарува)
во маринат (сос)
маринист лг. лит. уметник што
слика морски предели
марионбтен прид. марионетски;
фиг. марионетно правител­
ство марионетска влада
мбрка ж. 1) марка (поштенска)
— гербова — таксена марка
— лепя ~ лепам (залепувам)
марка; 2) марка, знак, фирма
— радио марка „Филипс“

радио марка Филипс; 3) марка
(парична единица); 4) жетон;
5) подметнување (нога, тело
и сл.) — турям ~ на някого
маркирам некого; подметнувам некому (тело, нога); СЈ
лепя се като гербова ■— се

лепам како таксена марка
маркаджйя м. собирач на мар­
ки, филателист
маркизбт м. маркизет (вид
ткаенина)
маркирам н. с. 1) маркира,
обележува; 2) с. п. маркира,
покрива (некого во игра)
марколюбйтел м. филателист
марксизъм м. марксизам —
класиците на марксизма

класиците на марксизмот —

мартенски
марксизмът е мироглед на
работническата класа марк­

сизмот е поглед на светот на
работничката класа
марксизъм-ленинизъм м. мар­
ксизам - ленинизам
марксистки прид. марксистички
— марксистка литература

марксистичка литература —
кръжок марксистички кружок
марксист м. марксистка ж.
марксист, марксистка
марксйчески прид. марксис­
тички
маркуч м. маркуч, гумено црево — пожарникарски
по­
жарникарски шмрк
марля ж. фар. газа
мармелбд м. мармалад м. мармелад (и мармалад) — ~ от
сливи мармелад од сливи
мародер м. мародер, плачкосувач (на мртви и ранети)
Марс м. 1) Марс (планета),
Марс (бог на војната)
марсианци мн. Марсовци
марснлбза ж. Марселеза (француската химна)
март м. март — ~ е третият
месец в годината март е третиот месец во годината — през
месец
во текот на месец
март
мартеница ж. мартинка — симбол на пролетта, честитка за
први март (бугарски обичај
зачуван до денеска)
мартенов прид. Мартенов —
мартинка ж.
Мартенова
печка
.
мартенски прид. мартовски —
■ сняг мартовски снег —
мартенско слънце мартовско
сонце

маруля
маруля ж. бот. (Еаѕшса ѕа11уа)

марула (и марулка)
мАрш лг. марш (марширање,
одевье, пешачење); муз. марш
— усилен ~ вој. форсирано
марширање — ходом ~! вој.
напред марш! — церемониа­
лен ~ параден марш
марш! изв. марш! губи се! да те
нема!
маршал м. вој. маршал
маршировка ж. марширање
марширувам н. с. маршира —
~ на място | с висока крач­
ка маршира на место | маршира

со строев чекор
маршов прид. маршевски —
маршова песен марш, песиа

за марширање
маршрут м. марштрута (и мар­
шрут) — точно определен ~

точно определена маршрута
мас ж. маст — свинска ~ свин­
ска маст
маса1 ж. маса —=• иисалищна ~
маса за пишување — ~ за
ядене маса за јадеље — опе­
рационна
операциона маса
— ставам от масата станувам
од маса — нареждам масата
ја поставувам масата (серви­
рам) — раздигам масата ја
кревам масата; а на зелената
~ на зелената маса — разго­
вори около кръглата
раз­
говори на тркалеста • маса
мйса2 ж. 1) маса, хомоген мате­
риал; 2) големо количество;
3) маса, народ — широки на­
родни маси широки народни
маси
'
. масаж м. масажа
масажирам н. с. масира
масажист м. масер

269

МЙСЛО

масйл л/. разг. апегдота, виц,
кратка прикаска — ловджиЙски ~ ловечка приказна
масалджия м. разг. оно; што

убаво раскажува вицеви или
анегдоти
*
масив м. масив
масивен прид. масивен —■ ма­
сивна сграда масивна зграда
масичка ж. дем. масичка, масиче —■ нощна .—■ ноќно масиче (наткасна)
маска ж. маска — газова ~
гас-маска — бал с маски маскенбал
маскарад м. маскенбал, маска­
рада
маскарлък м. разг. маскарлак
маскирам н. с. маскира, камуфлира; |( — се повр. се маскира
маскировка ж. маскираше, ка­
муфлажа
маскировъчен прид. маскирен,
камуфлажен
маслар м. производител (про­
давач) на путер
маслДрство ср. производство
на путер
.
.
маслен прид. маслен; што има
путер — маслени бои маслени
бои — маслена торта торта
со путер
масленост ж. степен на мрснотија во млечните произведи
маслина ж. маслинка (дрво и
плод)
маслинен прид. маслинов —
маслинено клонче маслиново ,
гранче — ~ цвят маслинова
боја
я
масло ср. 1) маст, путер — краве
— кравја маст; 2) масло — дър
вено маслиново масло — ро­
зово ~ розово масло —■ слън­
чогледово.-^ масло од сончо-

•

,

.

■

-

4

•

'

'

маслобойна

матбрия

270

глед — машинно ~ машинско масло — рибено ~ рибино
масло ~ за почерняване мас­
ло за сончање; СЈ светил му
маслото ~ му светил масло —
наливам — в огъня турам
масло во огнот — мед и
~ мед и млеко
маслобойна ж. арх. работил­
ница за правење масло
маслодАеп прид. маслодаен —
маслодайни растения масло­
дайни растенија
мАсов прид. масовен — масово
събрание масовно собрание
—■ масова организация масовиа организапија
масовизирам и. с. масовизира
масовик м. масовик, политички
работник
мйсовост ж. маеонноет
масбнство ср. масонство
масрАф м. разг. мастраф, расход,
трошок
масти мн. хем. масти
мастика ж. мастика (вид раки­
та) — ще изпием ли по една
~ ? ќе испиеме ли по една
мастика ?
мастилен прид. 1) што се однесува на мастило •— мас­
тилено шише шише за мас­
тило; 2) што е од мастило —
мастилени петна дамки од
мастило
мастилница ж. мастилница
мастило ср. мастило — черно |
червено | синьо — црно | црвено | сино мастило '
мастит прид. арх. голем, прочуен — ~ държавник голем
државник
масур м. нар. 1) цевка, ролна
(од текстил)-, макара; 2) ко­
чан (од пчепка); 3) мразулец

мАсълце ср. (дсм. од масло) пу-

терче
мат м. (во шах) мат — обявя­
вам някому ~ давам некому

мат
математик м. математйчка ж.

математичар, -ка
матемАтика ж. математика —
висша ~ ниша математика
математически, математйчен
прид. математички — матема­
тическа точност матсматич-

ка точност
матерен прид. мајчин — ~
език мајчин јазик
материАл м. материјал, граѓа
— строителен ~ градсжск
матери јал — учебен ~ учебен
материјал — превързочни
материали санитетски (за

преврзуваше^ материЈали

—

дървен ~ дрвена граѓа
материАлен прид. материјален
— материално положение
материјална состојба — мате­
риални щети матери; алпи
штети — материална заин­
тересованост матери; ална заинтересираност — материал­
' на помощ материјална помош
материализъм м. материјализам — диалектически ~ ди-

јалектички материјализам
материалйст м. 1) матери; алист

(приврзаник на матери; ализмот); 2) материјалист
материалистйчен, материа­
листически прид. материјалистички — материалисти­
ческо обяснение па истори­
ческото развитие материја-

листичко об/аенувагье на историскиот развиток
мАтерйк м. континент
матбрия ж. 1) филоз. матери; а;
2) материјал, супстанција; 3)

271

матинб

материјал (текстил), штоф,
плат — ~ за костюм штоф
за алишта
матине ср. 1) претпладневна за­
бава, приредба, матине; 2)
претпладневен женски фустан
матирам1 и. с. матира (шах)
матирам2 и. с. матира (стакло)
матка ж. 1) анат. материца,
матка; 2) матица (пчела); 3)
матица (во река)
мАтов прид. матов, млечнобел,
матиран
маточен прид. материчен, што
се однесува на материцата —
маточно възпаление воспалсние па материцата
матсчина ж. бот. (МеШѕа оШстаНѕ) матпчина
матрак м. вид душек со пру­
жина; иогари — сламен ~
сламеник
матрнархален прид. матријархалеи
матрица ж. матрица; калап за
букви (пари и сл.)
матрона ж. матрона (во Рим),
благородничка (жена повозрасна), госпоѓа
матрос м. морпар
матроски прид. морнарски —
матроска шапка морнарска
капа
матуритетен прид. матурски —
~ предмет матурски предмет
мйузер м. вој. маузер, воен
пиштол
'
махала ж. маало
махалана ж. разг. тарашмаалка
(жена што скита по маалото)
махалбнец м. маалец (сосед во
маалото)
махаленски прид. маалски —
махаленско

свидетелство

документ што се издава пекому врз една изјава од двајца

мАчта

граѓани од маалото на молителот
махало ср. ппшало, клатно —
■ махалото на часовника ди­
шалото на часовникот
махам и. 1) мавта, дава знак со ра­
ка или глава — той нм махна
с ръка тој им мавна со раката
— махнах му да се дръпне

му дадов знак да се тргие; 2)
ниша, кимпува; 3) тргнува,
пстава — махам масата от
стаята ја иставам масата од
собата; 4) преместува; 5) тепа,
мава—те добре махат тие до­
бро маваат; || — се повр. се
истава, се трга, се губи — ма­
хай се от тая работа тргпи се
од таа работа
махвам н. махна с. мавта,
мавка, мавне (со прекшш)
маховик м. тех. замавно колце
махбрка ж. бот. махорка, (N1сотпа гиѕпса) вид слаб тутун
мац! изв. мац! (за мачка)
мацам и. 1) палка, извалкува,
маца; 2) мачка како било (со
бои); 3) удри (некого); || — се
повр. се валка; се карминисува
мач м. (мн. мйчове) патпревар,
спортска средба — футболен
| баскетболен | волейболен

~ фудбалскп | кошаркарски |
одбојкарски патпревар — ~ —
реванш реванш средба— гле­
дах тази пролет интересни
мачове пролетва гледав инте­

ресни натпревари

'

мйчкам и. 1) гмечи, стиска,
цеди — мачкаме грозде гмечиме грозје; 2) тутка — мач­
каш ми дрехите ми гп тут­

каш алиштата; 3)'меси
мйчта ж. јарбол — предна |
главна
преден | главен јар--

бол

•

маша

272

машй ж. маша; фиг. орудпе во

туѓи раце
машина ж. машина — пише­
ща | парна | шевна ~ ма­
шина за пишување | парна | за
шиење — сметачна машина
за сметање — ~ за смилане
на месо машина за мелеше ме­
со; фиг. адска <—■ пеколна ма­
шина — военна ~ поена ма­
шина — държавна ~ државен механизам (апарат)
машинален прид. махинален,
ненамерен, автоматски
машинария ж. машинерија, ме­
ханизам во машина
машинация ж. махинација, из­
мама — предизборни маши­
нации предизборни махинации
машинен, -йнна, -йнно прид.
машински — машинна обра­
ботка .машинска обработка —
~ инженер машински инже­
нер — машинно масло машинско масло
машинйст м. машинист
машинка ж. машинка — — за
бръснене машинка за бричење — •—за подстригване ма­
шинка за потстрижување
машинопис ж. 1) дактилографија; 2) отчукан текст
машинопйсец м. машинопйска ж. дактилограф, -ка
машиностроене ср. машиноградба
машиностройтелен прид. што
се . однесува на машиноградба
— ~ завод фабрика за произ­
водство на машини
мащаб м. сразмер, размер; фиг.
учен от световен ~ научния
со светски глас — в световен
—■ во светски размери

медицйнски

мащерика, мащерка ж. бот.

(Т11итиѕ ѕегруПотшп) матерна
мйщеха ж. маштеа
мая и. разг. мае (некого), задржува; талка, скита; || — се

повр. се задржува, се чуди, се
двоуми — цял ден се мае из
улиците цел ден се мае по
улиците
мая ж. квасец, маја, сириште
маясъл ж. мајасил, хемороиди
маяслйвче ср. нар. име на треви
— лекови против мајасил
ме зам. (акуз. од аз, кратка
форма) ме — той ме гледа
тој ме гледа
мббел м. намештај, мебел — в
стаята има нови мебели во
собата има нов намештај —
мека ~ мека покуќнина
мебелйрам н. с. мебелира (соба)
мегаломан м. мегаломан
мегдан м. нар. мегдан; № из­
важдам на мегдана ~ го
вадам на мегдан
мед м. 1) мед; 2) бакар
меден1 прид. меден, од мед —
медена пита медена пита;
~ месец меден месец
меден2 прид. бакарен, од бакар
— медни пари бакарни пари
— медна руда бакарна руда
— медни листа бакарни ла­
марини ~ цвят бакарна боја
медиана ж. геом. медијана
медик м. медйчка ж. лекар;
студент (студентка) по меди­
цина, медицинар, медицпнарка
медикамент м. медикамент,
лек, препарат
медиум м. медиум
медицйна ж. медицина — след­
вам ~ студирам медицина —
съдебна ~ судска медицина
медицйнски прид. медицински,
лекарски — медицинско сви­
с

273

мйдник
детелство лекарско уверение
— Висш —■ институт Висока
медицинска школа — меди­
цинска помощ лекарска по­
мощ — медицинска сестра

медицинска сестра

.

медник лл казан
медникар м. казанџија
медовина ж. медовина (пијалок)
медодобивен прид. што служи

за добиваше бакар
междА ж. мега
междинй ж. меѓупростор
междинен, -йнна, -инно прид.

среден, што се наоѓа помеѓу
два предмета
мйжду пред, меѓу, помеѓу — ~
второ и трето действие помеѓу вториот и третиот чин
—
хората меѓу луѓето
— полемика ~ учени поле­
мика помеѓу научници — ~
нас казано речено.помеѓу нас
— чета ~ редовете читам
помеѓу редовите—той ~ дру­
гото каза помеѓу другото тој
рече — ~ нас да си остане
да си остане меѓу нас
междуведомствен прид. што е
помеѓу две установи, заеднички за сите установи
междувременно прил. во меѓувреме, меѓувремено
междуградски прид. меѓуградекг — ~ телефонен разго­
вор меѓуградски телефонски

разговор
междудържавен прид. меѓудржавен, меѓународен — меж­
дудържавно право меѓународно право — междудър­
жавни спогодби меѓудржав-

- ин спогодби
прид. интермускуларен, меѓумускулен

междумускулен

18 Бугапск-а-кз^'

•

мелйнж

международен прид. меѓународен — ~ път меѓупароден пат
— ~ панаир мегународен саем
— ~ ден на жената Меѓународен ден на жените — меж­
дународно право меѓунарбдно право — международна ‘
солидарност — меѓународна
солидарност — международ-но положение меѓународна

положба
между особен прид. меѓусебен
междупланбтен прид. меѓупла-

нетарен, интерпланетарен
междусъюзнически прид. ме-

.ѓусојузнички
междуцарствие ср. меѓувлас-

тие; разг. периодот помеѓу одењето на едниот и доаѓањето на
новиот шеф (раководител)
междучасие ср. училишен одмор, времето помеѓу два часа
мезб ср. мезе — ракия без ~
не върви ракија без мезе не
оди; <7 ставам ~ на хората
~ им станувам мезе на луѓето
мек прид. мек (во разни значе1ьа) — меко желязо меко железо — мека кожа мека кожа
— меки цветове меки (неж­
ни) бои — мека зима мека
зима
мекица ж. мекик м. нар. ме­
кица (вид печиво)
'
мекост ж. мекост
мекосърдечен прид. мплослив,
сожалпв, милосен
мекотело ср. мекуш (и мекушко); фиг. мекушко, човек без
карактер
мекушйв прид. мек, слаб, мекушав (и мекушлав)
.
мексиканец м. мексиканка ж.
Мексиканец, Мексиканка
меланж м. 1) меланж; бело ка­
фе; 2) темно-светла ткаенина

меланхолии

меланхолии м. меланхолична

' ж меланхоличар
меланхолен, меланхолйчески

прид. меланхоличен
мелез м. мелез
мелиоративен прид. мелиорати­

вен
мелница ж. воденица, мелница
— вятърна
ветерница —
л — валцова ~ мелница на

валци
мелничар м. воденичар, мел­

ничар
мелничен прид. воденичен
мелодичен прид. мелодичен —
мелодична песен мелодична

песна
мелодраматйчен прид.

мелодрамски
м&тя и. меле (жито, кафе и сл.);
вари храна (во стомак)
мемоари мн. мемоари, записи
мбнгеме ср. менгеме
мене зам. (акуз. од аз) мене, ме­
не ме — викат
а не тебе
мене ме викаат, а не тебе; (да~
тив) — дай го на ~ да) ми
го мене — на
ми трябват
парн мене ми требаат пари
менза ж. менза (е. студентски
стол)
менингит м. мед. менингитис
менлйв прид. рет. менлив
менйтба ж. грам, менливост,

промена (граматична)
менителница ж. меница
менструация ж. менструација
мента ж. бот. (МепЉа) мента
ментовка ж. ликер од мента
ментор м. лит. ментор
менторски прид. менторски
мбнци мн. калаисани котлиња
м^нче ср. калаисано котле
меншевйзъм м. меншевизам
меню ср. мени

меря

274

меня, менявам н. менува; Г7
вълкът козината си мени,
но не и нрава волкот влак­

ното го менува, ама ќудот не
мерй ж. мера, ледина, заедни-

чко пасиште, утрина
мерйк м. арх. мерак, голема

желба
мераклия м. нар. мераклија
мерйч м. 1) мерач, кантарџија;

2) нишанџија, добар стрелец
м€рен прид, 1) мерен, ритмичен,
хармоничен — мерена реч

поезија (стихови); 2) мерен —
мерна единица единица за

мерење
мержелбя се и. повр. се наѕира

во далечина, одвај се гледа;
мига, светна
мерзавец м. мерзбвка ж. ни­
каквец, подлец, расипан човек
мерзйвски прид. подол
мерзост ж. расипаност, подлост
меридиан м. меридијан
мерило ср. мерило, критериум
меринос м. мерино (раса)
мериносов прид. мерино — ме­
риносова овца мерино овца
меркантйлен прид. меркантилен
мерник м. 1) нишанска справа
— оптически — оптични
нишан; 2) фиг. разг. мерило,
критериум
меродавен прид. меродавен, ав­
торитетен
мероприятие ср. потфат,. иви­
ци) атива, мера
мерудия ж. бот. миродија
мерси речна, разг. благодарам!
(е, благодаря)
меря н. 1) мери — ~ темпера­
турата на болния му )а мерам
температурата на болниот — ~
обем мерам волумен — мерят
дълбочината на реката )а

мерат длабочината на реката;

месйл

275

2) нишани з 3) измери, мери
------- думите си ги мерам збо-

ровите; 4) проба (облека); о
г-* със свой аршин мерам со
свој аршин •— ~ някого с по­
глед йзмерувам некого со по­
глед — ~ силите си с някого
си ги мерам силите со некого;
|| — се повр. се мери, се споредува; нишани
месал м. крпа за завиткување
леб (за да стаса); цедило,
домашен чаршав за трпеза
месар м. месйрка ж. 1) месар,
касап, продавач (продавачка)
на месо; 2) месар, оној што
сака месо (јаде многу месо)
месарница ж. месарница, ка­
сапница
мйсен прид. месен, од месо —
месни произведения месни
производи
месест прид. месест; дебел, полн
месец м. 1) месец — през ~ сеп­
тември во текот на месец сеп­
тември; 2) Месечина — месе­
цът свети на небето Месечи­
ната свети на небо; (е. лунб)
месечен прид. месечен — ме­
сечна заплата месечна плата
— ~ наем месечен наем —
месечно списание месечно
списание
месечина ж. Месечина (небесно
тело), месечина (по месечина)
мбсингов прид. месингов
месо ср. 1) месо — кълцано |
мляно ~ дробено | медено
месо — говеждо | свинско |
телешко | овче | агнешко |
конско | пилешко ~ говед-

ско | свинско | телешко | овчко
| ј агнешко | коњско | пилешко
месо — пушено ~ суво
месо — ~ от дивеч месо
од дивеч; 2) месо (дел од
18*

местопрестъпление

плод); 3) меса ми. месата,
обично покриените делови од
човечното тело — виждат му
се месата му се гледаат ме­
сата; 47 стрелям на месо
стрелам во месо — пушечно ~
пушчено месо
месодаен прид. што дава многу
месо
месодобив м. производство на
месо
месокомбинат м. комбинат за
преработка на месо
месоснабдяване ср. снабдување
со месо
местен прид. месен, локален —
местна промишленост ло­
кално стопанство (индустрија)
—
жител месен жител —
местни разпореждания ло­

кални прописи — ~ патрио­
тизъм локален патриотизам
местенце ср. дем. местенце, мало
место
местност ж. месност, предел,
реон, крај — живописна ~
живописна месност — хъл­
миста ~ ридест предел
местожителство ср. место на
живееше
местоимбиие ср. заменка —
лични местоимения лични
заменки — въпросителни |
показателни | относителни |
притежателни
местоиме­
ния прашални | показни | ре-

лативни | посвојни заменки
местоназначение ср. место на

испраќање; место каде е некој поставен на служба
местоположение ср. географ­
ска положба на местото
местопребиваване ср. место на
престој
местопрестъпление ср. место
на престапот
.

местопроизшествие

мбтрика

276

местопроизшествие ср. место

на настан, место на незгода
месторождение ср. место на
раѓањето
местя н. преместува, мести — ~
масата ја преместувам масата;
|] — се повр. се преместува,
менува работно место
месчинй ж. разг. удина (месо
без коски и маст)
меся н. 1) меси — жените
месят хляб жените месат леб;
2) меша —
карти мешам
карти; 3) (се) замешува, (се)
меша — не се меся в чуж­
дите работи не се мешам во
туѓи работи
метб н. мете, чисти со метла
метйл м. метал — благородни
метали благородни метали —
цветни метали обоени метали
— черни метали црни метали
метблен прид. 1) метален — ме­
тални изделия метални про­
изволи ; 2) металски — метал­
на индустрия металска инду­
стрии а
металик м. металец, металски
работник
металичен, металически прид.
метален, металски
’
металодобивен прид. од кој се
добива метал — ~ завод железарница
металолеяр м. леар
металообработвателен прид.
металопреработувачки
металораббтник м. металец,
металски работник

метафизик м. метафизичар
метафизика ж. метафизика;

фиг. апстрактна (неразбирлива)
■ миела
•
метафизичен
прид. метафи­
зични
метбфора ж. метафора
метафоричен прид. метафорски
метач м. метачка ж. чистач,
-ка, метач, -ка
метеж м. метеж, буна, неред
метежник м. бунтовник, ме­
тежник
метеорологичен, метеороло­
гически прид. метеоролошки
— метеорологична служба

метеоролошка служба
метеороложки прид. в. метео­
рологичен
метйл м. 1) хем. метил; 2) бо­

лест (и паразит), метил (О1ѕГопнш ИераНсит)
мети ляв прид. метилав, болен
од метил
метла ж. 1) метла; 2) бот. (Ѕогјј1шт ли1§аге) метла
метлар м. метлар, кој прави
или продава метли
метлйчина ж. бот. (СеШаигеа
суапиѕ) синчец
мбтод м. метода ж. метод (и
метода)
методик м. методична ж. методичар
методика ж. методика — ~ по
обучението на чуждите ези­
ци методика за настава на

странските јазици

металургичен, металургйчески прид. металургиски
металургия ж. металургија —
черна | цветна ~ црна | обое-

методичен, методйчески прид.

на металургија
метаморфоза ж. метаморфоза
метатбза ж. грам, метатеза

методология ж. методологија
метонймия ж. метонимија
мбтрика ж. метрика

методичен
методологйчески прид. методо-

лошки

метрически

277

метрически прид. метарски, ме­
трични — метрически систе­
ма метарски' систем
метро ср. метро, подземна же­

лезница
мбтър м. метар — продавам
на ~ продавам на метар —
кубически | квадратен ~ кубен | квадратен метар — сто
метра сто метри
мехйна ж. меана, крчма
механизатор м. оно) щто е за-

должеи за мехаиизацијата
механизация ж. механизација
— ~ на земеделското про­
изводство механизација на

. земјоделското производство
механизирам и. механизира
механизъм м. механизам — ~
на часовника механизам на

часовник
механик м механичар
механика ж. механика (дел од

физиката)

,

механичен, механически прид.

механични

-

мехлбм м. мевлем
мехур м. 1) анат. меур, ќесичка, меур — пикочен ~ мочен меур — жлъчен ~

жолчно ќесе; 2) меур (од
сапун); 3) плуска, плускавец
меч м. {мн. мбчове) меч —
вадя ~ ваѓам меч — Дамоклов ~ Дамоклов меч
мечешки прид. мечешки;’ О
мечешка услуга мечешка ус­
луга
мбчи прид. мечкин, од мечка —
меча кожа мечкина кожа
мбчка ж. мечка — бяла
бела
мечка; о гладна ~ хоро не
играе гладна мечка оро не
игра

мижй
мечтй ж. мечта, сон, идеал —
ти си моята ■—1 ти си мојата

мечта!
мечтател м. мечтател, занесения
мечтателен прид. мечтателен
мечтйя н. мечтае, фантазира, се
занесува — ~ за щастие

мечтаам за срена
мбшапо ср. комбинација на су-

вомесни произведи, ордевр;
мешана скара
мешйн м. мешин, штавена танка
кожа
мѓшко м. разг. мешло
ми зам. {дат. од аз; заменува
и присвојни замеики) — дайте
ми книгата! да)те ми ја кни­
гата! — брат
н сестра ~
брат ми и сестра ми — друга­
рите .— дойдоха другарите
ми дојдоа
мивка ж. мијалник, лавабо
миг м. {мн. мигове) миг, мо­
мент — в тоя ~ во ово) мо­
мент
мигам н. мига, трепка; намигнува — мигнах му да мълчи
му иамигпав за да молчи
мйгвам н. мйгна с. мигнува,
мигне; мига; затвора очи, спие; ”
а не съм мигнал цяла нощ
не сум мигнал цела ноќ, не сум
затворил око цела ноќ, не сум
спал цела ноќ
мйгла ж. трепка, клепка
.
мигновбн прид. лит. мигновен,
моментен
мигновено, мйгом прил. миг­
новено, мометно
мигрйция ж. миграција, преселба — ~ на прелетните
птици преселба на птиците
преселници — ■--на капитала
миграција на капиталот
мида ж. зоол. школка; жапка
мижа н. миже

мижав

278

мйжав прид. мижурлав
мижешком, мижешк&та прил.

мижеечки
мижитурка м. раз.

невешт
човек, шушумига
мизансцена ж. мизансцен
мизбрен прид. мизерен, беден,
ништожен, одвратен — жи­
вот мизерен живот — мизер­
на заплата мизерна плата —
мизерна постъпка одвратна
поетапна
мизерия ж. мизерија, одвратност
мизерник м. мизерник, подлец,
расипан човек
мизерствувам м. с. живее ми­
зерно
микробиологичен прид, микробиолошки
микрометър м. микрометар
микроорганизъм м. микроорганизам
микроскоп м. микроскоп
микроскопичен, микроскопйчески прид. микроскопски;

фиг. многу мал
микрофон м. микрофон
микроязовйр м. мало вештачко

езеро
мил прид. 1) мил, драг — мили
спомени драги спомени —
' мили мои мили мои; 2) како
им. мила мила
милвам н. милува
милея н. 1) милее (за нешто),

тагува [по (за; некого] — ~
за родината тагувам за татковината; 2) чувствува љубов,
сака
милийрд м. милијарда — десет
милиарда десет милијарди
милиардер м. милијардер
милиардерски прид. милијардерски
милиметър м. милиметар

мина

милиметров прид. милиметар-

ски
милион м. милион
милионен, -бнна, -онно прид.

милионски
милионер м. милиоиерка ж.
милионер, -ка — те станаха
милионери тие станаа милио­

нери
милитарйзъм м. милитаризам
милитаристйчен, милитаристйчески прид. милитаристички
милиционер
м. милиционер
милиционерски прид. милицио­
нерски, милициски — ~ уча• стък стаиица на милицијата
мйло прид. мило — мило ми е
мило ми е — много ~ от ва­
ша страна тоа е мошне мило

од ваша страна
прид. миловиден,
пријатен, симпатичен
милолик прид. милолик, симпа­
тичен
мйлост ж. .1) милост, сожалуван>е — моля за ~ молам за ми­
лост; 2) благонаклоност —
миловиден

спечелвам милостта иа ня­
кого се здобивам со благо-

наклоноста на некого
милостйв прид. милослив, ми­

лостив (и сожалив)
милосърдие ср. милосрдие, мп-

лосрдност
милувка ж. милуваже, милувка
миля ж. мИлја — английска ~
англиска милја — морска ~

морска I наутичка милја
мимика ж. мимика, израз
мимолетен прид. мимолетен,

ќраткотраен, преоден
мимоходом прил. пател!
мйна ж. 1) рудник — камено­
въглена ~ рудник на камен

јаглен; 2) вој. мина, бомба,

минавам

279

експлозив — поставям мини
ставам мини
минАвам н. мина с. 1) минува,
мине, врви—минахме покрай
лозето мипавме покрај лозјето
— той минава покрай нас
всяка сутрин тој минува покрај нас секое утро — пътят
минава през гората патот
врви низ шума — представ­
лението мина добре претставата мина добро — ~ на
следващата точка од днев­
ния ред минувам на наредната

точка од дневниот ред; 2) преминува, преоѓа, прејде — ми­
нахме па другия бряг преминавме на другиот брег —
границата преоѓам граница
—~ в по-горен клас минувам
во повисок клас; 3) поминува,
изминува — годината още не
е минала годината уште не
измина — колкото времето
да мине колку да мине вре­
мето; 4) минува, поминува, се
завршува, оздравува — ще
му мине ќе му помине— бо­
лестта му мина му мина болеста (оздраве); 5) минува за,
се смета како — той минава
като приятел на директора

тој минува за пријател на
директорот — минава за про­
гресивен човек важи (се
смета како) за напреден чо­
век; 6) лаже, измамува, ,,преиде% мине (жарг.') — той
ме мина с пет лева тој ме
„преиде“ за пет лева — не
можеш да го минеш лесно

тешко ќе го минеш; а ми­
нало му е времето го пре­
газило времето — такива
номера на мене не минават

такви марифети кај мене не

минирам

врват — не мине ден не мина
ни ден — минава ми през
ума ми паѓа на памет, се сеќавам
минал прид. минат — мина­
лата година минатата година
— миналият месец минатиот
месец — миналата седмица
минатата недела — минало
време грам, перфект, минато
време — минало несвър­
шено време имперфект, ми­
нато несвршено време
минало ср. минато — в близ­
кото ~ во блиското минато
— човек със славно ~ човек
со славно минато — неговото
е без петна неговото ми­
нато е чисто
миналогодишен прид. минатогодишен — миналогодиш­
ната реколта минатогодишната реколта
миндерлък м. миндерлак
минен, минна, минно прид.
I) рударски — минна злопо­
лука несреќа во рудник —
инженер рударски инженер;
• 2) мински — минно поле вој.
минско поле
минерал м. минерал
минерален прид. минерален —
минерална вода минерална
вода — минерални богат­
ства минерални богатства
минзухар м. бот. (Сгосиѕ) шаф­
ран
миниатюр м. минијатура
минимален прид. минимален —
минимални изисквания ми­
нимални барања
минимум м. минимум — свеж­
дам | довеждам до ~ сведувам на минимум
минирам и. с. минира

280

,< министерски

министерски прид. министер­
ски ;~ пост министерска
• положба — ~ съвет мини­

стерски совет

,

, министерски прид. министер­
ски 4— министерска къща

министерска кука
министерство ср. министерство
—
на външните работи

министерство на надворешните
работи — ~ па вътрешните
работи министерство на внатрешните работи — ~ на на­
родната одбрана министер­
ство на народната одбрана
—

на народното здраве

министерство на народното
здрав ј е — ~ на земеделието
министерство на земјоделството —
на транспорта и
съобщенията министерство
на сообраќајот
министър м. министер — ~ —
претседател претседател на
в л адата, премиер — пълномо­
щен ~ ополномоштен мини­
. етер —
на просветата ми­
нистер на просветата — ~ на
правосъдието министер на
правосудството
миномет м. минофрлач
минонбеец м. вој. миноносец
минохвъргачка ж. вој. мино­
фрлач
миночистач м. вој. миночистач
■ (брод)
минувач м. минувачка ж. ми­
нувач, -ка
,
минус м. минус; фиг. минус;
недостаток, мана ,
мината ж. минута — часът е
четири без двадесет минути

часот е четири без дваесет ми­
нути
миньор м. рудар; минер
миньбрен прид. муз. молски

миролюбив
миньорски прид. рударски —
миньорска лампа рударска
ламба — ~ жилища рудар­

ски станови, рударски живеалпшта
мир м. мир — борба за ~ и со­
циализъм борба за мир и
социјализам — траен ~ траен
мир
мир м. арх. свет
мирАж м. оптична илузија
мирен прид. 1) мирен, спокоен
— мирно време мирно време;
2) мирољубив; мирнодопски,
(мирновременски), мировен —
мирна политика мирољубива
политика — ~ договор ми­
ровен договор — ■ период
мирнодопски период
миризлив прид. миризлив
миризмй ж. мирис, миризба —
тежка ~ непријатен мирис,
непријатна миризба
мириша и. мириса (чувствува
или зрачи мирис)
мирно 1) прил. мирно — реката
тече ~ реката тече мирно;
2) вој. команда „мирно!", став
„мирно" — стоя ~ стојам
мирно
мирновременен, -бнна, -^нно
прид. мирнодопски — мирно­
временно производство мир­

но допско' производство
миров прид. светски — мирова
слава светска слава —- миро­
ва скърб светска .тага 0^ек-

ѕсИтегс)
мирови пеид.. арх. мировен ~
съдия мировен судија
миролтббец м. мирољубец, бо­
рец за мир
миролюбив прид. мирољубив —
миролюбива политика миро­
любива политика

мирски

281

Прид. арх. световен
(спрат. црковен)
мирувам н'. мирува
мирянин м. црк. мирјанин, све­
товния, световно лице
миря'се и. поер. се мири; се смирува
мис ж. лит. мис, госпоѓица, убавица
’
миеионер м. мисионер
мисионерски прид. мисионерски
мисия ж. миси; а — диплома­
тическа — дипломатско претставништво, дипломатска ми­
сиј а
мискбт м. мискет (вид грозје
и вино)
мислен прид. мислен, замислен,
имагинарен
мислим прид. мислим, можен
мислител м. лит. мислител, филозоф
мисля и. мисли, има намера, размислува, смета, планира, претполага, има мислеше; се грижи
— за какво мислиш? за што
мислиш? — ~ да отида на
разходка мислам да одам на
прошетка — дълго мислех
над задачата долго мислев
над задачата — той го напра­
ви, без да му мисли тој го
стори тоа без да мисли — мис­
леха го за загубен го сметаа
за изгубен — майка ти мно­
го те мисли мајка ти многу те
мисли; а мисли му I мисли му!
мирски

— мисли се за непогрешим

се смета за непогрешен
мистериозен прид. мистериозен
мистик м. мистичар
мистицизъм м. мистицизам
мистичен прид. мистичен
’
Мистрия ж. мистрнја
мисъл м. миела, идеја, мислеше,
став, намера, план — основна

мишќн

~ на произведението основ­
на миела (пдеја) на творбата;—

това го наведе на мисълта

тоа го' наведе на мислата —
човешка ~ човечка миела —■
интересна
интересна идеја
— мисли на знаменити писа­
тели мисли на познати писа­

тели
мит м. мит — старогръцки ми­
тове старогрчки митови
митинг м. митинг — свиквам

— свикувам | организирам ми­
тинг — вчера се състоя ми­
тинг на площада вчера се
одржа митинг на плоштадот
митница ж. царинарница — ра­
ботя в митницата работам во
царинарницата
.
митнически прид. царински —
митническа тарифа царинска тарифа (стопа) — мит­
ническа проверка царинска
контрола — митнически вла­
сти царински, власти
митничар м. цариник, царински службепик
митничарски прид. царински
митб ср. царина, царинска такса
— облагам с ~ определувам
царина, царинам — свободно
от
ослободено од царина
митологпчески, митологичен

прид. митолошки
митра ж. црк. митра, круна на

владика

ј

митрополит м. црк. митропо­

лит
мишелов м. зоол. (ВиСго уи)§а-

пѕ) вид птица граблива, штонапаѓа на глувци
мишеловка ж. стапица (за
глувци)
мишембрка ж. отров за глувци
мишен м. мишена ж. нишан,
фигура (при стрелање)

мишка ж. зоол. (Миѕ) глушец;
СЈ мокър като ~ воден (мо-

кар) како глушец

мляко

282

мишка

'

миши прид. глувчев (и глувчов),
глувчин — миша дупка глув-

чова дупка
мишле ср. дем. глувче
мишок м. стаор (и стаорец)
мии н. мие — мием чинии ми-

еме чинии; ]| ~ се повр. 1) се
' мие; 2) се лиже (мачка)
мияч м. миячка ж. мијач, -ка
млад прид. млад — млади сили
млади сили — млади карто­
фи млади компирп — млада
трева млада трева; о на мла­
ди години на м;гадп па­
дини
младбж1 м. младич, младинец
— младежи и девойки младинци и младинки а сим­
патичен
симпатичен мла­
дич
младбж2 ж. младеж, младина —
учаща се | студентска | ра­
ботническа | селска ~ учи­

лищна | студентска | работнич­
ка | селска младина
младежки прид. младински —
младежка трудова брогада

младинска работна бригада —
младежко движение младинско движење — младеж­
ки печат младински печат
младенец м. арх. младенец,
младенче
младоженец м. младожАнка
ж. младоженец, младоженка
младолйк прид. младолик
млйдост ж. младост
јилАдши прид. помлад (во служ­
ба, по ранг) — ~ сержант
помлад водник
млАтя н. тепа, бие, удира
млАтвам и. млатна с. удира,
удри, тепа, бие

млекАр м. млекар
млекАрница ж. млекарница,

продавница на млеко
млекАрски прид. млекарски
млекодаен прид. млечен
млекодббив м. производство

на млеко, принос од млеко
млеконадой м. дневно молзетьс

(количество
на измолзсно
млеко за еден ден)
млекопитАеодо ср. зоол. цицач
млекопреработване ср. прера­
ботка на млеко
млекопроизводител м. произ­
водител на млеко; кравар;
млекар
м.т<5чсн прид. млечен — млечни
продукти млечни произволи
—
шоколад млечна чоколада — млечна крава млечна
крава — млечна киселина
млечна киселина; ГЈ млечни
зъби млечни заби
млечка ж. бот. (ЕпрбогбЈа)
млеч
млечница 'ж. 1) сутлпјаш; 2) вид
печурка што пушта млечен
сок
мливАр м. нар. оној што носи
жито на воденица
мливо ср. мливо, жито што
треба да се меле
млък! из в. шт! пет! молк!
млъквам н. млъкна с. мо.чкнува, молкне — млъкни!
молкни! заќути! .
мляко ср. млеко — прясно ~
благо млеко — кисело ~ ки­
село млеко — краве
кравјо
млеко — пълноценно ~ по.тномасно млеко —
на прах
млеко во прав; СЗ още му
миришат устата на ~ ушгќ
устата му мириса на млеко -ј
има и от пиле ~ има и
I

мляскам

283

пиле млеко — варно ~ варно
млеко
мляскам, млясвам «. млясна

с. мласка, шлапа
мнбние ср. мислеше, мнение,
став ■— имам добро
за
него имам добро мислеше за
него — той има високо ~ за
себе си тој има високо мислен>е за себе — според моето ~
според моето мислење — об­
ществено ~ општествено ми­

слеше
мним прид. божемен, мним, при­
виден — мнимо щастие при­

видна среќа
мнйтелен прид. што гледа во

се нешто сомнително и подозриво
мнйтелност ж. прекалена сомнителност, подозривост
много прил. многу — много хо­
ра многу луѓе — имам ~ ра­
бота имам многу работа — ~
ви благодаря! многу ви благодарам 1 — ~ начетен човек
многу начитан човек — —' се
радвам
многу се радувам
— ~ добре многу добро — ~
по-добър многу подобар — ~
повече многу повеќе: о —•
баби хилаво дете многу баби
килаво дете
многоббжие ср. многубоштво
(и многубожие)
многоброен прид. многуброен
многогодишен прид. многугодйшен
многодетен прид. многудетен
—

многодетно

семейство

многудетно семеј.ство
многоезйчен прид. миогујази-.
чен; полиглотски
многоетажен прид. многукатен
многожйнец м. многуженец

многоточие

многоженство ср. многужен-

ство, полигамија
многожйлен прид. многустрак
многознйещ прид. што многу
знае, универзален
многознййник м. ирон. сезнајко, човек што смета дека
многу знае, многузнајко ...
многозначен прид. многузначен
многозначителен прид. од големо значеше
многоклетъчен прид. многуклеточен, многуќелиски
многократен прид. многукратен
многолюден прид. масовен
мпоголюдие ср. маса, многу луѓе
многоместен прид. со повеќе
седишта
многонационален прид. многунационален
многообразен прид. разновиден
многоосновен прид. хем. полибазичен
многоочакван прид. долгоочекуван
многосрйчен прид. повеќесложен — многосрични думи
повеќесложни зборови
многостенен прид. геом. многустран
многостенник м. полиедар
многостепенен, -енна, -енно
прид. повеќестепен — многостепенна ракета повеќесте-

пена ракета
многостранен,

-йнна,

-анно

прид. многустран; сестран
многотирйжен прид. многутиражен
многотомен прид. што има повеќе томови, повеќетомен
многоточие ср. неколку точки
(интерпункциј а)

многоцветен

284

• многоцветен прид. многубоен;

шарен; колорисан; мултифлорен (бот.)
многочйслен прид. многуброен
многочленен, -йнна, -енно
прид. многучлен, -а, -о — мно­
гочленно семейство многу-

члено семејство
много ъголник м. геом. многуаголник, полигон
множа н. множи, намножува;
|| — се повр. се размножува,
се множи, се намножува
множествен прид. множестве­
но число грам, множина
множество ср. множество; многу луѓе
множимо ср. мат. множеник
множйтел м, мат. множйтел
мнозйна прил. мнозина
мнозинство ср. мнозинство —
на гласовете мнозинство
на гласови — абсолютно ~
апсолутно мнозинство — мно­
зинството от хората мнозин­
ството луѓе
мобилизация ж. мобилизација
— обща | частична ~ општа
| делумна мобилизацща
мобилйрам н. в. мебелйрам
мога н. може —
да работя
можам да работам — ще на­
правя всичко, каквото ~ ќе
сторам се што можам —
ли
да изляза? можам ли да излезам ? — ~ ли да ви номоля
. за една услуга ? можам ли да

ве замолам за една услуга
могйла ж. могила, ритче; гроб;
а братска ~ заедничка гроб­
ница, могила
мог ъщ прид. моќен, силен, го­
лем
могъщество ср. сила, влијание,
власт

мой
мода ж. мода — излизам на ~
влегувам во мода — изли­
зам от
излегувам од мода
— по последната ~ по по­
следната мода — въвеждам
модата на късите поли

лансирала мода на кратки
поли, здолништа (суктьи)
моделен прид. модален
модел м. модел — ■— на ху­
дожник жив модел
моделиер м. моделар
моделирам н. с. моделира; ваја
моден прид. моден, по мода —
модно облекло модна облека
— модни обуща модни чевли
модерен прид. модерен, современ — модерна литература
модерна литература
модернизйрам и. с. модерни­
зира
модернизъм м. модернизам
модернист м. модернист
модернистйчен прид. модернистички
модйстка ж. модистка (жена
што изработува модни алишта, капи)
модър прид. модар, син
моему зам. по моему според
мене, според моето мислеше
може безл. може, во ред — това
~ да се направи тоа може да
се направи — колкото ~ по­
вече колку што може повеќе
— колкото ~ по-скоро колку
што може порано; о би можеби
■
мозайка ж. мозаик
мозък м. 1) мозок — гръбна­
чен ~ 'рбетен мозок; 2) мозок
(како јадење) — телешки ~
пане похован телешки мозок
мозъчен прид. мозочен
мой, моя, мое (мн. мои) зам.
мо), -а, -е; мои — моят молив

мокротй

мој от молив •— моят приятел
мојот пријател — мои друга­
ри мои другари — на мое име
на мое име — моите {како им.)
моите, моите најблиски, мое­
то семејство; о мой човек
пријател, другар — това си е
моя работа тоа е моја работа
мокрота ж. мокрота, наквасеност, влажност
мокря ж. мокри, кваси, влажи,
наквасува
мокър прид. воден, влажен, на­
киснат — съвсем —■ сосем
влажен; О ~ от дъжд не се
бои
накиснат, од дожд не
се плаши — плеснат с ~ чу­
вал ~ удрен со воден чорап
молба ж. молба ■—• по ваша
по ваша молба — имам
една ~ към вас
имам
една . молба кон вас — ■—■
за помилване молба за помилување — подавам ~ поднесувам молба (писмено бара­
ше) — искова молба прав.
тужба, тужбено бараше
молдовйнин м. молдовйнка ж.
Молдавец, Молдавка
молекула ж. молекул
молекулен, молекулярен прид.
молекуларен
молбц м. зоол. (Тшеа) молец —
средство против молци сред­
ство против молци
молив м. молив — химически
хемиски молив — цветен
~ молив во боја
моливен прид. щто се однесува
на молив — моливна фабри­
ка фабрика за моливи
молител м. молйтелка ж. мо­
лител,-ка
моля н. 1) моли — ~ за разре­
шение молам за одобрени: —
някого за извинение мо­

285

монгблец

лам некого за извинение (извипување); 2) молам — седне­
те, —' ! седнете молам! —
какво казахте? молам, што
рековте? — моля (како одговор) молам, пема за што; |)
— се повр. се моли
мома ж. мома, девојка
момбнт м. момент, миг — в
същия ~ во истиот момент
— удобен ~ згоден момент

’

— използувам момента го

користам моментот
моментен прид. моментен, мо­
ментален, краток
моментален прид. моментален
момбя се н. повр. се омомува,
станува мома
’
момин прид. момин
момински прид. момински — ~

■ •;

ГОДИНИ МОМИНСКИ ГОДИНИ ----

моминско име моминско име
момйнство ср. моминство
.
момйче. ср. 1) момиче, моми­

,

ченце; 2) домашна помошнич’
ка; 3) (карта) дама
■ :
момиченце ср. момиченце, мо­
миче, девојчс
момувам и. нар. живее како
девојка, момува
•
момчб ср. 1) машко дете, момче;
2) младеж; 3) момок, слуга,
чирак
;
момченце ср. дете, момче, мом- ' •
.
ченце
момчешки прид. момчешки
момчурляк м. момчиште
момък м. младич, момче
монархйзъм м. люнархизам
монархофашйстки прид. монархофашистички
монах м. монах, калуѓер
монашески прид. монашки, калуѓерскп
'
монгблец м. монгблка ж. Монголец, Монголка

монета

мбстрен

286

монета ж. монета
монетен прид. монетарен, мо­

нетен
монйзм м. филоз. монизам
монистйчен прид. монистички
монографйчен прид. монограф-

ски
монолитен прид. лит. моноли­

тен ј цврст, силен
монологйчен прид. монолошки
монопол м. монопол — държа­
вен ~ државен монопол
монополистйчен, монополистйчески прид. монополи­

стични
монотонен прид. монотон, ед­

ноличен, здодевен
монументален прид. монумен­

тален
мор .н. мор, смртна болест
мора ж. кошмар; мака
морав прид. виолетов, морав
морава ж. зелена површина,

ливада
морбл м. морал; дух, храброст
морйлен прид. морален — мо­
рална подръжка морална по-

дршка
моралйст м. моралйстка ж.

. моралист
морга ж. мртвачница (во бол­
ница), морга
мор да ж. разг. муцка — цапнах
го по мордата го удрив по
муцка
морб ср. море — открито —■
отворено море — пътувам по
пловам по море — Адриа­
тическо ~ Јадранско Море
морен прид. уморен, морен
морена ж. геол. морена
мероплйване ср. морепловство
мореплавател м. морепловец
— финикийците са били до­
бри мореплаватели Фени-

чаните биле добри меропловци

мореплавателски прид. море-

пловен
морж м. зоол. (ТпсИесиѕ тоѕта-

гиѕ) морски кон>, морж
морзйст м. телеграфист, мор-

зист
морков м. бор. (Вапсиѕ сагоТа)

морков
морски прид. 1) морски — ~
бряг морски брег — морско
дъно морско дно —.морско
равнище морско ниво — мор­
ско куче зоол. ајкула —
морска сол морска сол;

2) поморски, морнарски —
офицер поморски
офицер — морско сражение
поморска битка — морско
училище морнарско училиште; /г7 морски вълк фиг.
морски волк; искусен море­
пловец
морфема ж. линг. морфема
морфйн м. морфиум
морфинйзъм м. морфинизам,
наркоманство
морски

морфологйчен, морфологйчески прид. морфолошки — ~
разбор морфолошка анализа
морфология ж. морфологија
моря се н. повр. се уморува, се

изморува
моряк м. морнар — стар | опи­
тен ~ стар | искусен морнар
московец м. арх. московец,

московјанец, Русин
московчанин м. московјанец,

московчанин, московјанка
мост м. (мн. мбстове) мост —
висящ ~ висечки мост — по­
движен ~ подвижен мост;

фиг. мост, средство во тупг
раце
мостра ж. мостра
мострен прид. мострен — ~
панаир мострен панаѓур (сасм)
‘Ј
1

мостче

287

мрбжест

мостче ср. мовче
мотйя и. 1) мота, намотува; 2)

мошеничество ср. измамниш-

фиг. мота некого, одолговлечува; || — се повр. се мота,
се намотува; се врти
мотив м. 1) мотив, повод; при­
чина; 2) мотив, тема; 3) модел,
мостра
мотивирам н. с. мотивира, образлага
мотивирбвка ж. мотивација
мотика ле. мотгка; Сј лозе не
иска молитва, а
лозјето
не бара молитва, ами мотика
мотовйла, мотовилка ж. мотовило
мотолбвя и. 1) мрмори, зборува нејасно; 2) работи немарно
мотор м. мотор — запалвам
палам мотор — с вътрешно
горение мотор со внатрешно
согорување — бензинов
бензински мотор
моторен прид. моторен — мо­
торна лодка моторен чун
моторетка ж. мопед (мотор)
моторизирам и. с. моторизира
моторизйран прид. моторизи­
ран — моторизирана пехота
моторизирана пешадија
Мотоциклет м. мотоцикл, мотор
мотоциклетйст м. моторист
моторйст м. моторист, автомеханичар
мотрйса ж. моторен воз, шинобус, трамвајска кола со елек­
тромотор
мохамедйннн м. мохамедйнка
ж. муслиман, муслиманка
мохамедански прид. муслимански
.
мочурище ср. мочуриште
мочурлйв прид. мочурлив, дождлив (ден)
мошбник м. расипаник, ника­
квец, измамник

мощ ж. моќ, сила, јачина; власт
мощност ж. моќност, капаци­
тет, сила, јачина — ~ на мо­
тора сила на моторот
мра и. в. умирам
мрйвка ж. зоол. мрава, мравка;
а лазят ме мравки ме фаќаат

тво, расипаност

трпки (морници)
мравуняк м. мравјалник; фиг.

мравјалник, многу народ, бркотија
мрйвчен прид. мравски, мравји
—■ мравчена киселина хем.
мравја киселина (мравска ки­
селина
мрйвчи прид. мравски
мраз м. (мн. мрйзове) мраз —
голям ~ голем мраз; СЗ дядо
Мраз Дедо Мраз
мразовйт прид. многу студен,
леден, мразовйт
мразоустойчйв прид. издржлив
.на студ (мраз)
мрйзя и. мрази, чувствува одвратност —
подлеците ги
мразам подлеците
мрак м. мрак, темница
мракобесие ср. мракобесие
мракобесник м. мракобесник
мрйчен прид. 1) мрачен, темен
— мрачно подземие мрачно
подземје; 2) фиг. намуртен, тажен, нажален — мрачни сили
мрачни мисли
мрбжа ж. мрежа; решетка, мре­
жа (пГех.) — дамска ~ мрежа
(за купување) — телена
телена мрежа —
за дамски
велосипед мрежа за женски
велосипед — шосейна
патна мрежа — жп. ~ железопатна мрежа
мрбжа н. мрежи (крпи) чорапи
мрбжест прид. мрежест

мр ъвка

288

мр ъвка ж. дробенка, парче месо
мръдвам и. мръдна с. мрда,
мрдне — ни нръста си не
мръдна не мрдна ни со прст
мръзна н. мрзне, ѕемне
мръква се н. повр. се стемнува
мрънкам н. мрмори
мръсен прид. 1) валкан, нечист
— мръсна вода нечиста вода
— .— въздух нечист (загаден)

воздух; 2) расипан, непристоен
— мръсни думи непристойни

зборови
мръснйк м. расипаник, разврат­

ник; валкан (нечист) човек
мръсница ж. нечиста жена; ра-

сипана жена, развратница .
мръсотия ж. нечистоти) а
мръщя се н. повр. се мурти, се

• намуртува, се лути
мряна ж. зоол. (ВагВиѕ ЬагЬиз)

мрена
му зам. {кратка дативна форма
од той) му — дадох ~ кни­
гата му ја дадов книгата; (со

именка добива значеше на по­
светна заменка) — майка ~ е
учителка мајка му е учителка
муден прид. бавен, тромав — ~
в работата бавен во работата
муза ж. муза
музбен прид. музејски — му­
зейна рядкост музејска реткост
музей м. музеј — археологи­
чески
археолошки музеј —
къща — ~ куќа-музеј, спо­
мен-кука
музикален прид. музички; му­
зикален — ~ съпровод музичка придружба
музикално ухо музикално уво
— музикални произведения

музички дела

'

музика ж. музика; оркестар —
музиката като изкуство му­

муся се

зиката како уметност — кла­
сическа ~ класична музика
— военна ~ воена музика,
воен оркестар — духова ~
дувачки оркестар
музикант м. музичар — извес­
тен ~ познат музичар
музикантски прид. 1) музичарски; 2) музикантски
музиколог м. музиколог, му­
зички стручњак
мукава ж. картон, мукава
мукавен прид. 1) картонскп,
мукавен — мукавена кутия
картонена кутија; 2) што се
однесува на картон — мука­
вена фабрика фабрика за
производство на картон
муле ср. маска, муле
мундщук м. 1) муз. писка; 2)
дел од цигарата направен од
танок картон што се лапа при
пушењето
муницибнен,

-бнна,

-онно

прид. мунициски
муниции ми. муниција
мургав прид. црномурен, мур­
гав — мургава мома цриомурна девојка
мусака ж. мусака
мускал м. шишенце (со мирис
од розово масло и сл.)
мускул м. мускул
мускулест прид. .мускулест
мустак м. мустак — мустаци
мустаќи — ~ на рак | насе­
комо пипало од рак | инсскт
мустакат прид. мустаќлија
мустачки ми. мустачиња; пи­
пала (кај инсектите или кај
растенијата)
муся се н. повр. разг. се мурти,
се лути

мутра

мутра ж. разг. муцка; сурат; а
правя кисела ■—■ правам кисе­

ло лице
муфтаджия м. муфтеџија
муха ж. 1) мува — конска ~
коњска мува — испанска ~
шпанска мува; 2) мува (е. ка­
тегория)
мухльо м. приглуп човек; му-

вло
мухлясвам н. мухлясам с. мув-

лосува, мувлоса
мухоловка ж. лепило за муви
мухоморка ж. бот. отровна пе-

чурка
мухъл м. мувла — кацата ми­
рише на ~ кацата мириса на

мувла

.
муцуна ж. I) муцка; 2)разг. муцка (несимпатична физионо­
мии а)
муча и. мука, рика
муша н. в. мушвам
мушама ж. 1) мушама; 2) фластер
мушамен прид. што е од муша­
ма, мушамсн
мушвам н. мушна с. боцка,
боцне; убодува, убоде; става
(иешто некаде) — къде съм
го мушнал? каде ли сум го
ставил? — той е мушнат с
нож тој е убоден со нож; о
той си мушка носа нався­
къде то) го пика носот насекаде; || — се повр. се прови­

ра, се провре; се пробива, се
пробие
мушица ж. мушичка, бубачка
— кротък като ~ кроток
како бубачка
м|шка ж. мушица (нишан) —
вземам на
~ го земам на
нишан
19 Бугарско-.чакелгятг

мъжки

289

мъглй ж. магла — над града
е паднала
над градот падна

магла
мъглив прид. маглив; фиг. не­

гасен, конфузен
мъдрец м. 1) мудрец, паметен

човек; 2) умник (заб)
ж. мудрост, мудра
миела
мъдрувам и. мудрува, филозофира
мъдря се и. повр. се држи резервисано, се држи мудро и
мирно
м ъдър прид. мудар, паметен, искусен, умен — мъдро реше­
ние мудро решение; О докато
мъдрост

мъдрите се намъдруват, лу­
дите се налудуваат дури

мудрите да се намудруваат,
лудите ќе си го поминат векот
мъж м. {ми. мъжб) 1) маж,
зрел човек; куражен човек;
2) маж, сопруг — мъжът ми
е лекар мажот ми е лекар; <7
държавен ~ државник
мъжага ж. мажнште
..
мъждее, мъжделее, мъждука

и. светка, трепка
мъжделйв прид. трепкав, што
слабо свети
мъжествен прид. смел, храбар, мажествен, јуначки
мъжество ср. машкост, куражност, храброст
мъжкар м. машко (кај живот­
ните)
мъжкарана ж. машкуданка
м ъжки прид. машки — лица от
~пол лица од машки пол —
' род грам, машки род —
крояч машки кројач — род-

мьжни

нини по мъжка линия род­

нини по машка линија
мъжки прил. машки, храбро —
~ работим работиме машки
мъжов прид. мажов
мъка ж. мака, напор, тешкотија
— родилни мъки родилни
маки — върша нещо с ~
извршувам нешто со напор
мъкна н. влече, носи нешто со
. мака ; (| — се повр. се молкне,
се влече — едва се мъкна
одвај се влечам
мълва ж. непотврдена вест,
. фама
мълвя и. тивко зборува
мълком прил. со молчење, молчејќи
мълниеносен прид. секавичен,
многу брз — с мълниеносна
бързина со секавична брзина
мълния ж. молња (и молна), секавица
мълчй н. 1) молчи — мълчете!
молчете! — ~ като гроб молчам како гроб — защо мъл­
чиш ? зошто молчиш ? 2) ќути,
чува тајна — мълчете си!
ќутете! не кажувајте никому
ни збор!
мълчалив прид. 1) молчалив (и
молчелив); 2) преќутен —
мълчаливо съгласие преќутна согласност
мълчание ср. молчење, ќутење;
тишина — гробно ~ гробна
тишина — мълчанието е зла­
то молчењето е злато
мълчешката,
мълчешкбм
прил. в. мълком
мъмрене ср. караше, спомену­

ваше
мъмря н. 1) кара; 2) опоменува
мънйк м. нар. кученце
мъничък прид. малечок, ма-

лечкав

мътилка

290

мънкам н. говори уплашено и

нејасно
мърдам и. мрда, помрднува; ||
— се повр. се мрда, се помрд-

нува, се движи
мързел м. мрза — хванал го
мързелът го фатила мрзата
мрзелйн м. мрза, мрзло, мрз-

лив че: ек
мързелив прид. мрзлив —■
мързелива жена мрзлива

жена
мързеливец м. мързелйвка ж.

мрзло, мрзла
мърморя н. мрмори
мърся н. валка; || — се повр. се

валка
мъртвец м. мртовец, покојник
мъртвешки прид. мртовечки
мъртвило ср. мртвило, моно-

тони ј а
мъртвороден прид. мртвороден
мъртъв прид. мртов; а мъртва
кост мртва коска — ~ сезон
мртва сезона —
капитал
мртов капитал — мъртва
природа мртва природа
мърша ж. 1) мрша, леш, пцо-

висано животно; 2) безжшзотен човек
мършав прид. мршав, слаб, испиен .
мършавея н. слабее, ослабува
мъст1 ж. одмазда
мъст2 ж. шира
мъстйтел м. арх. одмаздник
мъстйтелен прид. одмазднички
мъстя н. в. отмъщавам
мътен прид. матен — мъти»
вода матна вода; а лови
риба в мътна вода лови риби
во матна вода
мътенйца ж. 1) матеница; 2)
матна течност
мътилка ж. талог, тиња,

мътя

291

мътя и. 1) мати, меша; 2) фиг.

растресува, раздвижува; 3) ле­
жи на јајца; 4) фиг. крои, пла­
нира
мъх м. 1) бот. (Миѕкиѕ) мов;
2) нежни влакна на брада
(штоф и сл.)
мъхнйт прид. мовлив
мъча и. мачи, измачува; || — се
повр. се мачи, се измачува,
се обиДува
мъчен прид. мачен, тежок, на­
порен — мъчни задачи тешки задачи
мъчение ср. мачење, измачуваже
мъченик м. маченик
мъченически прид. маченички
мъчилище ср. разг. мачилиште
мъчител м. мачител
мъчителен прид. мачен, тежок
— мъчителна гледка мачна
глетка
мъчнотйя ж. тешкотија, мачнотија
мъчно прил. мачно, тешко —
мъчно се бяга нагоре тешко
се трча нагоре
мюсюлманин м. муслиман
мющерия м. муштерија, клиент
мйзам н. дијал. личи, прилега,
мјаса — на нищо не мяза на
ништо не личи
мйра ж. мера, мерка — без
прекумерно, без мерка
Мйрвам се н. мярна се с. повр.
се појави за миг; се задава,
се зададе
Мйрка ж. (мн. мбрки) мера,
размер — мерки за повърхI ност мери за површина — на­
правен по —■ направен по мера

19*

мях
— вземам мерки преземам
мерки — предпазни мерки

мерки на претпазливост
мяркам н. мярна с. 1) пока-

жува (нешто за миг), покажа;
2) забележува, забележа; 3)
мерка, крои, планира, има ка­
мера
мяркам се н. мярна се с. повр.
в. мйрвам се
място ср.'место; службено ме­
сто; плац; седиште — има ли
'~и за мене? има ли место и
за мене?—хората по тези ме­
ста луѓето од овие места —
дворно ~ дворно место —
вакантно ~ вакантно место
— намерил е добро ~ нашол
добро место — няма —■ за
съмнение нема место за сомневање; а не ме свърта на
едно ~ не можам да се свртам
на едно место — тъпча на
едно ~ тапкам на место
мятам н. мбтна с. фрла, фрли,
метне; префрлува, префрли;
фрла — ~ диск фрлам диск
— ~ палтото на рамото си

го префрлувам палтото на ра­
мо — метни връз мене и
одеялото фрли го на мене
и ќебето; || — се повр. се метка
се префрла (на сон); се метнува
на некого, личи, прилега —
метнал се на баща си се мет­
нал на татко си
мяукам, мя^ча н. мјаука
мях м. 1) мев — мехът е от
овча кожа мевот е од овча
кожа; 2) разг. стомак, мев —
отпуснал ~ като чорбад­
жия го пуштил мевот како

чорбаџија

на

292

набедявам

н
на пред. 1) на (посесивно зна­
чеше) — къщата ~ баща
ми куката на татко мижители ~ София жители на
Софија — началник ~
отдел началник на оддел —
министър ~ просвета министер на просветата — аз
съм син ~ Ивана Иванов

јас сум син на Иван Иванов;
2) на (место) —
стената
на ѕидот —
тавана на
таванот — седя ~ стола
седам на стол от; 3) на (за искажување на датив) — ка­
жете ~ всички кажете им
на сите — дай това ~ мама
дај й го ова на мама — кажи
' Иван да дойде речи му
на Иван да дојде — ~ него
нему — ~ нас нам — ~
тях ним; 4) во, на — оти­
вам ~ война одам на војна
— излязохме ~ двора излеговме во дворот — казах го
шега го реков на шега —
сега е ■—• мода сега е во мода;
5) на (време, возраст) — ~
третия ден на третиот ден
— ~ Първи май на Први
мај — роден ~ 12 септември
роден на 12 септември — ~
млади години на млади го­
дини ■— о
колко години
си? колку години имаш?; 6)
на (начин) —
бърза ръка
на брза рака — продавам
~ метър продавам на метар
— продавам ~ едро и
дребно продавам на големо
и мало —
мои разноски
на моја сметка; 7) на — сказка
френски език предаваше

на француски јазик — свиря
~ китара свирам на гитара
— пиша
• машина чукам
(пишувам) на машина — оти­
вам
работа одам на работа;
8) на, по — ~ глава на глава;
СЈ купих го ~ вехто го
купив на старо —
вяра
на доверба — черно ~ бяло
црно на бело — свиря
цигулка свирам на виолина
—
гладно сърце на гладно
ерце — ~ оръжие! на оруж ј е!
— <— дясно! надесно! (коман­
да) —
добър път! среќен
пат! добар пат! — ~ добър
час! со здравје!
нй частица, разг. 1) па, евс,
земи, ете — ~ ти пари за
тетрадка! еве (на) ти пари
за тетратка — здрав беше
до вчера, ама ~! здрав
беше до вчера, ама ете (на)!
набавям н. набйвя с. набавува,
набави — тази книга мъчно
може да се набави оваа
книга тешко може да се
набави
набарвам н. иабйрам с. набара,
најде (со мака) — едвам
набарах в тъмнината ки­
брита одвај го најдов кпбритот во темницата — на­
барах ги в кръчмата ги

најдов во крчмата
м. препад (изненаден
напад)
набеден прид. 1) набеден, неправедно обвинет; 2) фис.
набеден — • поет набеден
поет
набедявам н. набедя с. иабедува, набеди — набедили
наббг

набелвам
прислужника, че е открад­
нал парите го набедиле слу-

жителот дека ги украл парите
набелвам и. набеля с. излупува, (из)лупи — набелихме
цяла кофа картофи излу-

пивме цела кофа компири; набелува, набели (лице)
набелязвам н. набележа с.
набележува, набележи
набивам н. набия с. 1) забива,
забие — ~ в земята кол
забивам колец в земја; 2)
кове, закове; 3) (ис)тепа —
той добре го наби тој добро
го и степа; 4) разг. тепа, победува, победи; |[ — се повр.
се натрапува, се натрапи
набирам н. наберА с. 1) збира,
собира, набира, набере — ~
доброволци збирам добро­
волци — набра ли череши?
набра ли цреши? 2) печат.
набира, слага — набрал е
целия текст го набрал целиот текст; 3) натрупува; 4)
набира, прави фалти; 5) мед.
набере, загнои
пабирач м. набирйчка ж.
печат. слаган, слагачка
набит прид. 1) набиен, натапкан;
2) густ, чест; 3) здрав, силен;
о набито око ~ остро око
набйчвам н. набйча с. в.
бича
наближавам и.

наближй с.
(се) наближува, (се) наближи
наблизо, наблизко прил. наблизу, близу
наблюдавам н. посматра, набљудува, гледа внимателно — на­
блюдавал ме е отдалече ме
набљудувал оддалеку
наблюдател м. наблюдателка
посматрач, набљудувач

нАборен

293

прид. посматрачки, набљудувачки — на­
блюдателна кула набљудувачка кула
наблюдателница ж. осматрачница, набљудувачница
наблюдение ср. посматрање,
набљудение, надзор
наблъсквам н. наблъскам с.
набапкува, набапка, наполнува
наблюдателен

.

— наблъскаха ги във ва­
гоните като говеда ги на-

бапкаа во вагоните како го­
веда
наблягам н. наблегна с. 1)
притискува, притисне; 2) фиг.
настојува, инсистира — ~
особено

на

този

въпрос

особено настојувам за тоа
прашање
наббждам и. набодй с. издупчува, издупчи; набодува, на­
боде — ■—’ месо с вилица
набодувам месо на вилушка; || — се повр. се набо­
дува, се набоде, се боцнува,
се боцне
набожен прид. набожен, побожен
наббжност ж. набожност, побожност
набоклучавам и. набоклуча с.
изнаправи ѓубре
наболява ме и. ме наболува;
наболял въпрос болно прашање
набор м. 1) во]. годиште —
ние сме един ~ ние сме исто
годиште; 2) разг. врсник —
здрасте, наборе! здраво, врснику!; 3) слог, набор (печа­
тарски); 4) набор (на фустан
и сл.)
наборен прид. 1) што се однесува на исто годиште —
наборна комисия регрутна

набраздявам

навечерие

294

комисија; 2) што се однесува
на печатарски слог
набраздявам н. набрзадй с.
1) набраздува, набразди; 2)
се намуртува
набрйн прид. набран
набройвам н. наброй с. 1)
н-ЛриЈуил»
нсплатупа,
исплати; 2) има на бро|
набр ъчкан прид. набрчкан, што
има брчки на челото
набръчквам н. набръчкам с.
набрчкува, набрчка; се намурти
■
набутвам н. набутам с. 1) набутува, набута; 2) пронајдува, изнајдува; напипува набавта
наб^хвам и. наб^хам с. набувтува, набувта, изполнува,
йзполни
набучвам н. набуча с. наденува,
надене; забуцува,
забуца;
набодува, набоде, забива, за­
бие — ще набуча тези колци
ќе ги забуцам овие колци ■—
турците го набучиха на
кол Турците го наденаа на

колец
набъбвам и. набъбна с. на-

бабрува, набабри; набабнува,
набабне; стасува, стаса (за тес­
то) — дъската е набъбнала
от дъжда штицата набабнала од дождот
набъбрям (се) и. набъбря
■ (се) с. повр. се (из)назборува
набърже, набързо прил. набрзина — хапна
и излезе
касна нешто набрзина и из­
лезе
набърквам н. набъркам с. 1)
начнува, начне —■ набъркал
сладкото го начнал слаткото;
■ 2) вмешува; || — се повр.
се вмешува, се вмеша

набърчвам н. набърча с. в.
набр ъчквам
набъхтвам н. набъхтя с. 1)

дијал: изнатепува, изнатепа;
2) набувтува, набувта; изнаполнува, изнаполни
навйждам1 н. навадя с. (из)нападува, (нз)навади (вади многу ненпч>)
навйждам2 и. нйвадя с. навадува, навади (цвеќе) —
навадихте

ли

градината?

ја навадивте ли градината?
навйксвам и. наваксам с. наваќсува, навакса
навйлица ж. навалица, навала
яавалява н. навали с. (из)наврнува, (из)наврне (снег, дожд)
навйлям и. наваля с. навалува, навали
наваросвам н. наваросам с.
изнаваросува, изнавароса
наварйвам и. наварй с, (из)наварува, (из)навари; || — се
набабрува од вареше
наведи ъж; наведнйж прил.
наеднаш, одеднаш
навйждам и. наведй с. 1)
наведнува, наведне; || — се
повр. се наведнува, се иаведне
навйки прил. навек, засекогаш
нйвйс м. настрешница, сушина, стреа; цирада за кола
навйсвам н. навйся с. (из)наобесува, (из)наобеси — навесил
дрини по цялата стая изна- ‘

партали

по

делата
■;
навестявам и. навестя с. по» ;
сетува, посети, обиколуваЈ
обиколи (некого) — ще т»ј
навестя утре ќе те посетац!
утре
навечерие ср. ден спроти пекар
важен настан — в навечери-ј
обескл.
соба

Ј

навечерям

навр ъх

295

ето на великите събития

навиквам и. навйсна с. на-

спроти големите настани
навечерям се с. повр. се наве­
черя
навивам н. навия навива,
навие —
часовник на­
вивам часовник
навивка ж. ел. навивка

виснува, нависне
н. навлажня
с. навлажнува, навлажни
навлйзам н. навляза с. навлегува, навлезе — в стаята
навлезе дим во <собата на­
влезе чад
навличам н. навлекй с. 1)
внесува, внесе — ~ кал
внесувам кал; 2) довлекува,
довлече; 3) обува, обуе; облекува, облече (чевли, алишта);
4) предизвикува (против себе),
навлекува, навлече (на себе)

навигационен, -бнна,

-бнно

прид. навигационен
навик м. навик(а) — добър ~
добра навика — навикът е
втора природа навиката е
втора природа — по ~ по
навика
навйквам1 н. навикам с. навикува, навика; кара некого;
поканува мнозина
навиквам2 н. навикна с. (се)
навиќнува, (се) навикне
навикнал прид. навикнат, рутиниран
навйляк м. нар. навилец (сено
колку што може да се крене
наеднаш со вила)
навйнтвам н. навйнтя с. зашрафува, зашрафи
навйрам н. навра с. вовира,
вовре; спикува, напикува,
навре — навирам си носа
в чужди работи си го вовирам носот во туѓи работи
— ще го навра в миша
дупка! ќе го напикам во дупка
од глушец! — наврях си пан­
талоните и излязох ги на­

вр ев панталоните и излегов;
]] — се повр. се вовира
навйрвам, навйрям н. навиря
с. надигнува, надига, надигне,
крева, крене — навирих сто­
мната да пия ја надигнав
стомната да пијам — нави­
рил нос го кренал носот; ј|
— се повр. се прави важен

навлажнявам

—навличам върху себе си
народното
презрение
го

навлекувам на себе народниот
презир; || — се повр. премногу
се облекува
навнйсям н. навнесй с. (из)навнесува, (из)навнесе
наводнение ср. поплава —
голямо ~ голема поплава
наводнявам и. наводня с. 1)
поплавува, поплави, покрива
со вода; 2) фиг. преплавува
(пазар со стока)
навбзвам се н. навбзя се
повр. се навозува, се навози
навой м. завивки, објала
навосъчвам н. навосъчй с.
навосочува, навосочи
наврйд прил. наСекаде
навременен,

-енна,

-енно

прид. навремен, -а, -о
навремени прил. нар. одвреме
навреме, повремено
навременявам н. наврем еня
с. се доближува, се доближи
до определениот ден ■— тя
е навременила време й е
да се породи (да роди)
навръх прил. нар. 1) на самиот
врв; 2) на самиот ден, токму

навр ьщам

296

на тој ден —
ден Божиќ

Коледа на

навръщам н. навърна с. 1)

врана, врати многу работи; 2)
нар. одвраќа добиток од штета
навсякъде прил. насекаде
навуща мн. објала, крпи што се
ставаат на нозе наместо чорапи
навъждам и. навъдя с. изведува, изведе; намножува, иамножи (пилшьа и сл.); —■
се повр. се намножува, се намножи, се размножува, се раз­
множи
навън, навънка прил. 1) вон,
надвор; 2) однадвор; о навън
надвор!
навървям н. навървя с. нанижува, наниже
навързвам н. навържа с.
заврзува, наврзе, исповрзува
нав ъртам н. навъртя с. врти,
навртува (шраф, бургија и сл.)
нав ъртам се н. навъртя се
повр. (се) навраќа, наминува,
намине; се наоѓа близу
навършавам н. навърша,
навършбя с. овршува, оврши — навъртахме 100
кофи жито овршивме 100
кофи жито
навършвам н. навърша с.
навршува, наврши — на­
вършиха

се

пет

години

се навршиј а пет години
навъсвам, навъсям се н. нав ъся се с. повр. се намуртува,
се мурти, се намурти
нав ъсен прид. намуртен
навътре прил. внатре, навнатре
— скрил се ~ в гората

се скрил внатре во шумата
— вратата се отваря ~

вратата се отвора навнатре;
а вземам нещо навътре
си земам нешто при срце

нагледен

навявам н. навея с. 1) навева,

навее; 2) навестува, навести,
потсетува, потсети
навярно прил. веројатно, из­
гледа .
навяхвам н. навбхна с. шинува, шине; исчашува, исчаши — навяхнах си ръката
си ја шинав раната
нагаждам «. нагодя с. приспособува, приспособи; нагодува, нагоди; || — се повр. се
приспособува, се приспособи
нагазвам и. нагазя с. загазува, (за)гази, зацапува, зацапа — нагазих в калта
загазив во калта
нагизден прид. дотеран, нагизден
нагиздвам се н. нагиздва се
с. повр. се дотерува, се дотера, се нагиздува, се нагизди
нагласа ж. 1) договор; 2)
дотерување, штимување; звуч­
на вилушка.
нагласен прид. 1) нагласен,
дотеран; 2) подготвен, среден,
уреден; 3) наместен, подготвен
однапред; фалсификуван, лажиран; .4) курдисан
нагласявам н. наглася
с.
нагласува, нагласи; подготвува, подготви; дотерува, дотера; фиг. измислува, измисли
наглбд1 прил. на изглед, на прв
поглед
наглед2 м. визуелна слика, кон­
кретна слика
нагледвбч нагледувач, контро­
лер
наглбден прид. нагледен, јасен,
конкретен, сликовит — на­
гледни пособия нагледни
средства; СЈ нагледна аги­
тация нагледна агитација

нагледно

297

нагледно прил. нагледно, јасно,

сликовито
нагледност ж. нагледност — ~
в обучението нагледност во

наставата

н. нагледам с.
нагледува, контролира, врши
контрола; )| — се повр. се
нагледува, не може очите
да ги оддели од нешто
нйглост ж. бесрамност, дрскост
нагнетател м. тех. набивач,
нагмечувач, нагнетувач
нагнйва и. нагнйе с. нагнива,
нагние, почнува да гние
нагнйтам и. нагнета с. нагнетува, нагнете; набива, набие
(земја и сл.)
наговарям н. наговоря с.
1) (се) ' (из)назборува, (се)
пзнакажува; 2) наговорува,
наговори ■— наговорил го
наглеждам

да заведе дело против нас

го наговорил да поведе спор
против нас; || —- се повр. се
договара, тајно се спогодува
нагон м. инстинкт, нагон
нагоре прил. 1) нагоре — вди­
гам ~ дигам нагоре; 2)
повеќе — Деца па шест
години и ~ деца од шест
години и повеќе
нагорен прид. нагорен, стрмен
нагорещен прид. врел, вжештен
нагорещявам н. нагорещя с.
вжештува
нагорнище ср. нагорниште
нагорчАвам и. нагорчА с. нагорчува
нагбтвям н. наготвя с. наготви, изнаготви
нагрАбвам н. награбя с. (се)
(из)награбува, (се) (из)награба
награда ж. награда — парична
— парична награда — при­

над

съждам ~ на доделувам
н-града на . . .
награден прид. награден
награждавам н. наградя с.
наградува, награди
награждаване ср. наградување
награфявам и. награфя с. (ис)
црта, исцртува (рубрики)
нагребвам н. нагребА с. нацрпува, (на)црпи
■
нагревател м. грејач, бојлер —
елекрически ~ електричен
' грејач
.
нагревен прид. што грее, што
се загрева
нагрйзвам и. нагрйза с. нагризува, нагризе
нагрубявам н. нагрубя с.
навредува, навреди
нагр ъдник м. наградник (предниот дел од кошула); предниот дел од коњски ам
нагрявам и. нагрбя с. стоплува, стопли, затоплува, затопли
нагрявка ж. нагревање (заради
лечеше), зрачење со кварцна
ламба
паг ъвам и. наг ъна с. 1) извиткува, извитка; набира, на­
бере; 2) принудува, прину­
ди; 3) се нафрлува (на јаде1ье) — нагъвай на топлия
хляб! лапа; бел леб!
нагъл прид. безобразен, невоспитан
нагълтвам и. нагълтам с.
наголтува, наголта; || —. се
повр. се наголтува, се наголта
наг ънат прид. извиткан, истуткан, избрчкан

нагърбвам се к. нагърбя се

повр. (се) нагрбува, (се) нагрби; презема, презеде (одговорност, задача и сл.)
над прид. 1) над — летя
гра а летам над градот —

надйвам

наддумвам

298

лулата над нулата — имам
власт — някого имам власт

над некого; 2) преку, повеќе
од, над — чаках
три часа
чекав повеќе од три часа
— тук има
десет кола
сено овде има над десет
коли сено, 3) врз — мисля
нещо мислам врз нешто; —
работя
нов научен труд

работам врз нов научен труд
надавам н. надйм с. 1) дава

многу, изнадава, изнададе; 2)
извикува, (из)вика
вик
извика
надалеко, надялбч, надалбче

прил. надалеку, далеку — ~
един от друг далеку еден
од друг — той отиде много
~ със своите шеги тој
претера со своите шеги
надали. прил. којзнае, не се
знае, сомнителио е — той
~ ще дойде којзнае дали
тој ќе дојде — ~ ще успея
којзнае дали ќе успеам
надарен прид. надарен, талентиран
надарбност ж. надареност, дар­
ба, талент
надарявам н. надаря с. надарува, надари — природата го е
надарила с изключителни
способности природата го

надарила со исклучителни
способности; 2) дава дар (да­
рува)
надбъбречен прид. надбубрежен — надбъбречна жлеза
надбубрежна жлезда
надбягвам и. надбягам с.
надбегува, надбега; престасува, престаса; наттрчува, наттрча
надбягване ср. трка, натпревзр во трчззье — конни

надбягвания коњски трки
— колоездачни надбягвания
велосипедиски трки — ~с
препятствия трка со пре­

преди, стиплчез
нйдве прил. надве — раздели

~ раздели надве
нйдве-натри прил. надве-натри,

на брзина, како било
надвесвам и. надвеся се повр.

с. се надвиснува, се надвисне,
се наведува, се наведи
надвечер прил. приквечерина,
приквечер
надвивам и. надвия с. победува, победи
надвиквам н. надвйкам с.
надвикнува, надникне
надвйсвам и. надвисна с. в.
надвесвам
надвишавам н.

нарвнша с.
надвишува, надвиши; надминува, надмине — разхо­
дите не ще надвишат су­
мата 500 лева расходите

нема да ја надминат сумата
од 500 лева
надвлйстен прид. семоќен, што
има власт над сите
надгробен прид. надгробен —
надгробно слово посмртсн
говор
наддавам и. наддйм с. 1)
наддава, наддаде; 2) добива
во тежина; 3) уплатува, уплати
повеќе
наддаване ср. наддаваше, лицитациј а
наддавач м. наддавач, лицитант
надделявам и. надделея с.
победува, победи, совладуна,
совлада — правдата ще ј
надделее правдата ќе победи •
наддумвам н. наддумам с. над*^
зборува

надебелявам1

299

надебелявам1 и. надебел^я с.

се здебелува, се здебели
надебелявам2 н. надебеля с.
здебелува, здебели (нешто)
надебелбние ср. задебелување,
подебел дел од нешто
надежда ж. надеж — напразна
залудна надеж — има ли
някаква ~ за усиех? има

ли некаква надеж за успех?
— храия надежди живеам
со надеж — той не оправда
надеждите тој не ги оправда

надежите
надежден прид. надежен, си­
гурен, верен — г'- приятел
верен пријател — надеждна
опора сигурна поткрепа, опо­

ра (поддршка)
наденица ж. танок колбас
надживявам и. надживея с.

надживува, надживее
н. -вадж-ъпя с.
наджние ■
надзбмам н. надзймам с. надзема, надземе, зема повейе
отколку што треба
надзиравам и. надзира, надгледува, контролира, врши
надзор
надзирател м. надзирател, кон­
тролер
надзирйтелски прид. надзирателски — надзирател ска за­
плата надзирателска плата
надзор м. надзор, контрола —
санитарен ~ санитарна кон­
трола — под строг ~ под
строг надзор
надзорник м. контролер, ин­
спектор

наджънвам

надзървам, надзъртвам, над­
зъртам н. надзърна с. ѕирнува, ѕирне — той дори
не е надзърнал в книгата си

надниквам

тој дури и не ѕирнал во својата
книга
надигам н. надигна с. крева,
крене, дига, дигне; надигнува, надига, надигне; || — се
повр. се надигнува, се надигне;
се дига, се крева; се надува,
се перчи
надигравам и. надиграя с.
надигрува, надигра; победува,
победи (во игра)
надиплям н. надипля с. здиплува, здипли, прави на дипли;
плисира
надире прил. дијал. назад —
врщам ~ врайам (назад)
надишвам се и. надишам се
с. повр. се (из)надишува, се
(из)надиши
надклйсов прид. наткласен
надколбнен прид. што е над
колена
надкорбмен прид. надстомачен,
што е над стомак
надлежен прид. надлежен, соодветен — с надлежно вни­
мание со соодветно внимание
надлъгвам и. пардЪжа с. надлажува, надлаже
на длъж прил. вдолж, надолго
— ~ и нашир насекаде, на
сите страни
надл ъжен прид. надолжен — ~
разрез надолжен пресек
надмбнен, -бнна, -бнно прид.
надмен, надуен — надменни
хора надмени луѓе
надминавам и. надмина с.
надминува, надмине — уче­
никът надмина учителя ученикот го надмина учителот
надмощен прид. надмоќен
надмощие ср. надмойност —
печеля ~ добивам надмойност
надниквам, наднйчвам н. над­
никна с. ѕирка, ѕирне

надничар

300

надничйр м. падничйрка ж.

надничар,-ка
наднормен прид. што е над
норма
надибрменик м. работник што
ја натфрла нормата
надобрувам се н. повр. се
наживее, проживее добро
надокйрвам и. надокйрам с.
надотерува, надотера, многу
донесува
надолнище ср. надолниште
надолу прил. надолу, прудолу,
удолу — спускам се ~ се
спуштам надолу — ~ с
главата со главата надолу
■ — малко по-надолу малку
понадолу
надоявам и. надоя с. 1) изнамолзува, изнамолзе; 2) надојува, надои (дете); || ■— се
повр. (се)набабрува
надпартиен прид. натпартиски,
вонпартиски
надпйвам се н. надпия се
повр. се натпива, се натпреварува во пиење
надписвам н. надпиша с. 1)
натпишува, натпише, адреси­
ра; 2) натпишува повеќе отколку што треба, натпишува
во сметката
надплйщам и. надплатя с.
натплатува, натплаќа, иатплати, преплати
надплувам н. натплива (некого)
надпреварвам н. надпреваря
с. надминува, надмине — не
можаха да го надпреварят

не можеа да го надминат
натпревйрване ср. натпреварување, натпревар — ~ във
въоръжаването трка во вооружувањето
надпрепусквам се и. надпрепускам се с. повр. се натпре-

надушвам

варува во трки со ковьи, се
наттрчува на когьи
надпявам н. надпбя с. натпева,
натпее (некого)
надрасквам и. надраскам с.
надраскува, надраска, напишува иемарно
надраствам н. надрастй с.
надраснува, надрасне (некого)
надребнявам н. надребня с.
ситни, иситнува, иситни
надрямвам се н. надрбмя се
с. повр. се надремува, се
надреме
надскачам н. надскоча с. натскокува, натскока (некого)
надслов м. наслов (е. заглавие)
надсловен прид. наслов ен
надсмивам се и. надсмея се
с. повр. се подбива, се подбие
(со некого)
надстройка ж. 1) филоз. надградба; 2) надградба (на кука)
надстроявам н. надстроя с.
надградува, надгради — <-■'
етаж надградувам кат
надтйчвам и. надтйчам с.
наттрчува, наттрча
надувам и. надуя с. надува,
надуе; фиг. преувеличува
надумвам н. надумам с. наговара, наговори — надумах
го да дойде с нас го наговорив да дојде со нас
надупчвам н. надупча с. надупчува, надупчи
надут прид. надуен; дебел; 2)
фею. надуен, важен; ДГ ~стил бомбаст стил
надутост ж. 1) надуеност, аро­
гантност; 2) помпезност (во
стилот)
надушвам н. надуша с. надушува, надуши

надхв ърлям

301

надхвърлям и. надхвърля с.

1) натфрлува, натфрла, натфрли; 2) префрлува, префрли
— те редовно надхвърлят
нормата тие редовно )а нат-

фрлуваат нормата
надхитрявам, надхитрям н.
надхитря с. надмудрува, над-

мудри, надитрува, надитри;
[| — се повр. се надмудрува
надценявам и. надценя с.
натценува, натцени — ~ си­
лите • си си ги натценувам
силите
надчйтам н. надчета с. натчитува, натчита (некого)
надълбоко прил. длабоко, во
длабочина, задлабочено
надълго прил. надолго, опширно
надъхвам н. надъхна с. вдахнува, вдахне, инспирира; ука,
укне
надявам н. надяна с. 1) наденува, надене; 2) обува, обуе,
облекува, облече (алишта, чевли)
надявам се н. повр. се надева,
смета (на нешто или некого)
— надявам се, че ще за­
мина заедно с вас се наде-

вам дека ќе заминам заедно
со вас
надясно прил. надесно, вдесно
— надясно! вој. на десно!
— ~ равнис! вој. на десно
равна) с!
наедно прил. заедно, наедно
наеднъж прил. в. наведнъж
набжвам се н. набжа се с.
повр. се наежавува, се наежави
наежен прид. наежен
наелектризйрам и. с. наелектризира

назадничав

нйем м. наем, кирија, станарина
— давам стая под ~ издавам
соба под наем — високи
наеми високи наеми
наемам н. на€ма с. зема (зеде)
под наем; || — се повр. се

прифаќа, се зазема за, презема на себе
наемател м. наемател,-ка, кираџија
наемен прид. наемен
наемник м. наемник
наемодател м. наемодавец (и
наемодател), газда
.
наемодателка ж. наемодателна,
газдарица
нйесен прил. наесен — ~ ще
започна отново работа на­

есен ќе почнам пак да работам
нажалбн прид. нажален, жален,
тажен
нажалќност ж. нажаленост,
тага, жалост
нажалявам в. нажаля с. нажалува, нажали
нажежавам н. нажежй с.
нажежува, нажеже; усвитува,
усвити
нажежен прид.
усвитен —
нажежено желязо усвитено
железо
нажулвам, нажулям н. нажуляс. 1) нажулува, нажули;
трие, истрие; 2) натепува, натепа; || — се повр. се (из)нашлака; се изнапива
назад прил. назад — връщам
се ~ се враќам назад —
взема си думата ~ си го
земам зборот назад
назадничав прид. назаден, реакционерен

302

назАлен

назален прид. назален — на­
зални гласни назални вокали

(самогласки)
название ср. назив, име (на
предмет или појава) — гео­
графски названия географ­
ски називи — под това '

под тој назив
наздраве! прил. наздравје!
наздравица ж. здравица —
пия ~ за нашето прия­
телство пијам здравица за

нашето пријателсгво
ийземи прил. нар. изземи, долу
назидАние ср. поука, пример
— неговият пример
да
служи за ~ неговиот пример

да служи како поука
паяпдйтслсп прид. поучен —
нрнмер поучен пример
назначавам н. назначй с. 1)

назначува, назначи, поставува,
постави, наименува — назна­
чиха го учител го назначиј а
за учител; 2) рет. определува,
закажува, договорува — ~
среща закажувам состанок
назначение ср. 1) назначување,
поставување; 2) намена
назовавам н. назовй с. 1)
нарекува, нарече; дава прекар; 2) прозива, прозове
назрявам н. назрбя с. назрева,
назрее
назрял прид. зрел,
узреан,
актуелен —' въпрос актуелно прашање
назубрям н. наз^бря с. разг.
набубува, набуба, научува напамет — назубрил си е уро­
ка ја набубал својата лекциназъбен прид. назабен, запчест
назъбвам н. назъбя с. наза-

бува, назаби, прави
(на нешто)

запци

наказание

назъртам и. в. надзъртам
наивен прид. наивен — наивно
дете наивно дете
наивник м. наивник
наигрйвам се н. наигрбя се

с. повр. се (из)наигрува, се
(из)наигра
наизвлйчам н. наизвлека с.
извлекува, извлече (многу)
наизлизаме н. наизлбзем с.
наизлегуваме, излегуваме (сите), наизлеземе
наизуст прил. напамет, наизуст
наизустявам н. наизустя с.
учи, научува, научи (напамет);
а говоря
зборувам напа­
мет (без документација)
наименование ср. назив, име
наистина прил. навистина— ~
ли? навистина?
най (частица за правеше су­
перлатив) нај — ~ - добър
најдобар — ~ - добре најдобро — ~ - лесен најлесен —
~ - бърз најбрз — - мал­
ко најмалку — ~ - голяма
скорост најголема брзина —
обичам ~ - много на ј многу
сакам
найлон м. најлон
найлонов прид. најлонски, од
најлон — найлонови чорапп
најлонски чорапи, чорапи од
најлон
наказание ср. 1) казна — смър­
тно ~ смртна казна — те­
лесно ~ телесна (физична)
казна — излежавам ~ издржувам казна (во затвор);
2) фиг. мака, незгода, тешкотија, казна — да ислушвам
докрай сказката му беше
цяло ~ за мене да го слу­

шам неговото предавеиье до
крај за мене беше вистинска
казна

наказателен

303

наказателен прид. казнен, при­
вичен — ~ закон кривичен
закон — наказателно право
кривично право — наказа­
телно дело кривично дело
— наказателни мерки казнени мери — 11-метров ~
удар сп. пенал — наказател­
но поле сп. казнен простор
накйзвам1 и. накйжа с. каз-

нува, казни; накажува, нака­
же — се повр. се (на)мачува,
се (на)мачи
наказвам3 и. иакАжа с. (из)накажува, (из)накажа
наказуем прид. казнив, казнен
накапвам н. накблям с. извалкува, извалка (со кал)
накамбрям н. накамбря с.
натрупува, натрупа (на куп,
во карма)
накапвам и. накбня с. изнаканува, изнакани (многу); ||
— се повр. се наканува, се
накани, се реши
накбрвам и. накбрам с. 1)
натерува, катера, присилува,
присили — накарах го да
се залови на работа го натерав да се фати за работа;
2) (за добиток) втерува, втера
— накараха добитъка в
обора го втераа добитокот во

шталата
и. накбстря с.
накаструва, накастри; фиг.
искарува, искара
вакбчвам и. накбча с. изнакачува, изнакачи, качува (на
нешто) — той ги накачи в
колата то; ги изнакачи во
колата
ваквбсвам и. наквйся с. 1)
патопува, натопи; наводенува
наводени; 2) потквасува, поткваси
накбстрям

накрбк

накиснува, накисне (става во
вода)
нйкнт м. накит
накичвам и. накича с. накитува, накити, украсува, украси
наклбждам н. накладА с. наклава, накладе (дрва, јаглен
и сл.) — ~ печка; полнам
(наклавам дрва или јаглен) во
печка; СЈ ~ седянка свикува седенка (околу накладени
дрва и оган)
наклон м. наклон; надолништенаклонен прид. наклонет; стрмен — наклонена плоскост
стрмна рамнина
наклонение ср. грам, глаголски
начин — повелително ~
заповеден начин, императив
наклонност ж. наклоност
наклонявам н. наклоня с.
(се) наклонува, (се) наклони,,
(се) навалува, (се) навали
на една страна — корабът
накисвам н. накисна с.

се

наклонява

от

вятъра

бродот се навалува од ветротнаковалня ж. наковална —
между чук и ~ помеѓу
чекан и наковална
накблен прид. наколен — наколни жилища наколни живеалишта
накбнтвам н. накбнтя с. наконтува, наконти, дотерува,
дотера; || — се повр. се дотера;.
се наконтува, се наконти
накопбвам и. накопбя с. изнакопува, изнакопа
накрадб се с. повр. се изнакраде
накрбй прил. накрај — ~
света накрај свет
накрбк прил. на нога, на нозе,,
иростум; стоечки — изслу­
шахме доклада ~ го ислу-

накрйтко

304

наливам

шавме рефератот простум (на
нозе)
накрйтко прил. накусо, накрат­

накъртям н. накъртя с. крши>
искрши, рони, изрони — из­
къртихме цял вагон камъни

ко
иакрбхвам

искршивме цел вагон камегьа
I)
искинува, искине; иситнува,
пситни; 2) набере цвеќе
накъсо прил. накусо, накратко
налавям н. наловя с. (из)налови, (из)лови
налагам и. наложа с. 1) реди,
наредува (едно на друго), ста­
ва, клана — ~ зеле наклавам
расол (во каца); 2) насадува,
насади (кокошка); 3) наредува,
нареди; наложува, наложи —

н. накрехна с.
накривува, накриви — накрехнал си калпака си го
накривил калпакот
накриво прил. криво, накриво,
неправилно
изкривявам и. накривя с. в.
накрйхвам
иакривее ми с.

безл. криво
ми е, непријатно ми е, жал
ми е
накр ъст прил. пакрст, вкрстено
накуп прил. накуп, заедно —
отиваме ~ одиме заедно
изкупувам н. накупя с. (из)­
. накупува, (из) накупи
накуцвам н. накуцува, куца
по малку
накъдб прил. каде, накаде, на
која страна — не зная — да
вървя не знам накаде да одам
— ще забягна ~ ми очи
видят ќе избегам каде што

очи ми гледаат
накъдйто прил. каде, каде било
— ~ и да е каде било, каде

и да е
накъдрям и. накъдря с. на-

кадрува, накадри (витка коса)
накълвавам се и. накълвя се

с. повр. се (из)наколве
накълцавам и. накълцам с.
нацепкува, нацепка (дрва);
издробува, издроби
накъм пред, кон, спрема
'
иак ъркам се с. повр. се накрка,
се најаде
накърнявам н. накърня с.
1) накрнува, накрни; начнува,
начне; 2) фиг. накрни (до­
стойнство)

накъсвам н. накъсам с.

наложих му да
замиие
веднага му наредив веднаш
да замине — наложиха ми
глоба ми наложи; а глоба;
4) безл. — това се налага

тоа се налага
м. нар. налбат
(и налбатин)
налбантнпца ж. нар. налбатница
.
належащ прид. итен, важен,
неодложеи — ~ въпрос
неодложно прашаље
налепвам, налепям н. налепя
с. иалепува, налепи, излепуна,
излели — налепиха афиши
по стените налепија плакати
по видовите
нали частица нели? — аз ти
казах,
јас ти рсков, нели?
налбант(ин)

— ще дойдеш утре,

ќе дојдеш утре, нели?
— ~ ти казах? нели ти реков ?
наливам н. налея с. налепа,
иалее; тура, тури — налейте
ми една чаша вино! нзлејте (турете) ми една чаша

•

,
•)

I
ј

наливен

вино! О ~ масло в огъня
налевам масло во оган — ~
от пусто в празно ~ прелева
од празно во бездно; |[ —
се ,повр. се налева, се долева
— цял ден се налива с вино

цел ден се долева со вино
(само пие)
наливен йрид. хпто се точи,
што не е запечатено во шипшња — наливно вино
вино што се точи во крчма
нализвам и. налйжа с. начнува
(начне) со лижење, лижнува,
лижне; || — се се изналиже,
многу лиже; фиг. се напива
налитам, налетявам и. на­
летя с. 1) налетува, налета;
2) напаѓа, нападне
налйчен йрид. наличен, расположив — налични коли­
чества налични (расположиви) количества — налични
пари готовииа (во пари) —
с всички налични средства

со сите расположиви средства
палйчие, ср. наличност ж.
наличност, постоеше, присутност, она што е тука, состојбата во тој момент —
на кворум постоеше на кво­
рум — касова ■— состојба
на блага) ната
налог м. вид такса определена
со закон
наложен йрид. задолжителен,
пропишан — с — платеж со
задолжително плаќање
наложителен йрид. наложите­
лен, неодложен, императивен
наложница ж. арх. наложница,
л,убовница, незаконска жена
яалбквам '■ се н. налоча се
с. повр. се налокува, се налока;
се изнапива
20 Бугарско-млкр’”'”—''- ■'

305

намазвам
наломявам н. на ломя с. (из)-

накршува,

(из)накрши

налудничав йрид. налудничав
налудувам се повр. се налудува,

се изнаигрува
налучвам, налучквам н. на­
лоча, налучкам с. погаѓа,

погоди, одгатнува, одгатне
налче ср. налче (желевце на
чевли) — налчета пред­
пазват гьона налчишата го

чуваат ѓонот
налъм м. (мн. налъми) налан,
ми. налани
налюбувам се с. повр. се наљубува
налюбвам се и. на любя се
с. повр. се изнабацува, се
изнабаци
наляво йрид. налево, влево
— кръгом
на лево круг!
налягам н. налегна с. 1) при­
тиска, притисне — налегни
добре дръжката притисни )а
добро дршката; 2) папата, на­
падне; 3) фиг. извршупа, изврши (притисок), интервенира
налягане ср. притисок — ат­
мосферно —' атмосферски
притисок — кръвно ■—■ крвен
притисок - ПОД
под при­
тисок
нам зам. арх. (форма на датив
од ние) нам — кажете и
нам новината кажете ни )а
и нам новината
намазвам и. намажа с.- подмачкува, подмачка, намачкува,
намачка; измачкува, измачка;
~ колелото ~ )а подмачкувам работата, поткупувам
— ~ въжето го подмачкувам
јажето

яамалАние

306

намалАние ср. намалување, сни-

жуватье, скратување, попуст
— ~ на цените снижување
на цените — продавам с
продавам со попуст
намалявам

н.

намалАя

с.

намалува, намали, станува
помал, смалува, смали, скратува, скрати
намалявам н. намаля с. намалува, намали, смалува, сма­
ли — ~ разходи намалувам
расходи — ~ скорост на­
малувам брзина
намАслям н. намАсля с. намачкува, намачка (со масло)
намАчквам н. намАчкам с.
1) истуткува, истутка; -2) '
изгмечува, изгмечи — на­
мачкайте хубаво гроздето

изгмечете го добро грозјето
нАмек м. алузија, индиректна
забелешка — тънък ~ де­
ликатна алузија —■ разбирам
намека ја сфаќам алузијата
намАквам и. намАкна с. алудйра; потсетува; префрлува;
цели — за какво точно на­
меквате? на што всушност
алудирате
намерАние ср. камера, цел,
замиела, план — зная вашите
намерения — ги знам вашите
намери — имам ~ да се
женя имам намера да се
женам
нАмерки прил. разг. напосоки,
случајно, без, план, не сакајќи
намАса ж. мешаше, непожелно
учество (во нешто), интер­
венции а — хирургическа ~
хируршка интервенција—въо­
ръжена
оружена интервенција
намАсвам н. нам Ася с. 1)
замешува, замеша; вплеткува,

намирам

вплетка; 2) извршува; 3) намесува, намеси (леб); || —
се повр. се намеси, се замешува,
се замеша — не се намесвай
в чужди работи не се мешај
во туѓи работи — не се
намеси в разговора не се
замеша во разговорот
намАствам, намАстям н. намАстя с. наместува, намести;
|| — се повр. се наместува,
се намести
намАстник м. намесник, заменик — кметски ~ админи­
стративен претставник
на
власта во место каде што
нема општина — архиерей­
ски ~ архиерейски намесник
наметАло ср. наметало, пеле­
рина — дамско ~ дамско
наметало
намАтка ж. в. наметало
намигам н. намигна с. намигнува, намигне
наминАвам н. намина с. наминува, намине — ще намина
да ви видя ќе наминам да не
видам
намирам н. намАря с. 1) наога,
најде; пронаоѓа, проиајдс;
открива, открие — ~ удо­
волствие в музиката наоѓам
задоволство во музиката
петрол пронаоѓам нафта — ~
решение пронаоѓам решение;
2) мисли, смета — намират
го за умен то сметаат умей
— лекарят намира поло- :
жението му за безнадеждно

лекарот смета дека состојбата
му е безнадежна; <С7 ще си го
намериш! ~ќе си гонајдеш!;
|| — се повр. се наоѓа, се најде

'
1
]
ј
— къде се намира спраноч* 3
ното бюро? каде се наоѓѕЈ
информативното биро? — то**1

намирисвам

307

се намира на пазаря тоа
се наоѓа на пазар — ~ се под
следствие се наоѓам под
истрага —
се в тежко
положение се наогам во тешка
положба; о къде се нами­
раш! ~ каде се наоѓаш!
— ~ се в чудо се наоѓам во
чудо — ~ се на ириказка
се наоѓам на муабет
намирисвам и. намирйша с.
намирисува, намириса; надушува, надуши
намислям н. намисля с. намислува, намисли
намножйвам и. намножй с.
намножува, намножи
намокрям и. намокря с. наводенува, наводени; натопува,
натопи; намокрува, намокри
намордник м. нарилник (за
куче)
намотавам и. намотйя с. намотува, намота
намотка ж, намотка (на макара,
цевка)
памразявам «. намразя с.
намразува, намрази
намръзвам се н. намръзна
се е. повр. се намрзнува, се
намрзне; изѕемнува, изѕемне
намръщен прид. намуртен, намрштен, нерасположен
намушвам н. нам^ша с. 1)
забодува, забоде, продупува,
продупи; 2) спикува, епика;
3) буцнува, буцне (вол); || —
се повр. се наденува, се наде­
не; се боцне
намъдрувам се н. повр. се
намудрува
намъквам н. намъкна с. 1)
довлекува, довлече; 2) навлекува, навлече — намък­
нах дрехите ги наврев алиш• тата; || — се йовр. се прис20*

наобядвам се

ламчува, се присламчи; премногу се наоблекува
намъчвам се и. намъча се

с. повр. се (из)намачува, се
(из)намачи
намятам и. наметна с. наметнува, наметне — ~ си пал­
тото си го наметнав палтото;
[| — се повр. се наметнува,
се наметне; дијал. се присламчува, се натура
нанагоре прил нагоре, угоре
нанагорен прид. стрмен, наго­
рен, угорен — ~ път стрмен
(нагорен) пат
нанагорнище ср. иагорниште,
угорниште, угорнина (и угорница)
нанадолнище ср. надолниште,
удолниште
нанадолу прил. надолу, удолу
нанасям н. нанеей с. 1) внесува, внесе; нанесува, нанесе
— нанесох дървата ги внесов
дрвата; 2) нанесува, нанесе;
(на)прави, задава, зададе —
водата нанесе големи щети

водата направи големи штети
— ~ побой задавам удари;
3) обележува (на карта); || —
се повр. се уселува, се усели
наниз м. низа, ѓердан, наниз
нанйзвам и. нанижа с. нанижува, наниже
наново 'прил. наново, одново,
отпрвин
нйнос м. нанос, тиња
нанося се с. повр. се наноси
нанякъде прил. негде, некаде
наоблйчам се н. наоблекй се
с. повр. се (из)наоблекува,
се (из)наоблече; премногу се
облекува
■
наобйдвам се с. повр. се наруча; се најаде
-

наоколо
„ наоколо прил. наоколу
наопаки прил. наопаку, како
. не треба — всичко ми върви

~ се ми оди наопаку
наострям н. наостря с. наострува, наостри — наострил
.
уши ги начулил ушите; ]]
— се повр. се наострува, се

наостри
набчници мн. наочници (ко­

жени капаци што ги покриваат очите на коњот отстрана);
фиг. ограниченост, едностраност
напад м. арх. в. нападение
нападам н. нападна с. напаѓа,
нападне
нападател м. напаѓач, агресор
— център - ~ сй. центар-фор
нападателен прид. офанзивен,
агресивен — нападателна
война агресивна војна
напйдва н. напада с. (на)паѓа
нападение ср. напад, офанзива
— внезапно
ненадеен
напад — въздушно ~ воздушен напад, напад од воздух
напйдки мн. напада, кри­
тики
напакостявам н. напакостя
с. напакостува, напакости
напалвам н. напаля с. запалува,
запали
напарвам н. напаря с. 1)
напарува, напари; става на
пара; 2) жура (со коприва);
|{ — се повр. се напари, се
попари; лошо мина
написвам н. напасува; регулира,
дотерува
написвам н. иапасй с. напасува,
напасе (добиток)
■ н&паст ж. напаст, несреќа,
беда
напущам се, напатвам се
н. напатя се с. повр. се напа-

308

напипвам

тува, се напати; се намачува,
се измачи; се мачи
напев м. мелодија, напев
напевен прид. мелодичен, скла­
ден
напервам н. напбря с. напери,
начули — ~ уши начули
уши; || — се повр. се перчи,
се наперчува, се прави важен
напердашвам и. напердаша
с. разг. (из)натепува, (из)натепа; напердаши
наперен прид. важен, надуен,
наперчен
напет прид. убав, вит, дотеран,
уреден, симпатичен — на­
пета девойка стројна мома
— ~ войник уреден војник
нап^тост ж. дотераност, уредност (во облекување); гизда­
во ст
напечатвам н. напечатам с.
напечатува, напечати
напеч&лвам н. напечеля с.
(се) напечалува, (се) напечали
напечен прид. напечен, усвитсн,
жежок — положението е
напечено фиг. жсшка е си­
туацията
напивам и. напия с. 1) отпива,
отпие (пие малку од некој
сад); 2) пие за здравјето на
некого; 3) опијанува (некого):
|| — се повр. се (из)напшш.
се (из)напие — напил се,
та едва се държи на крака

се напил па одвај се држп нз
нозе
напикавам и. напикая с. нз»
мочува, измоча; || — се
повр. се измочува, се измоча
напипвам н. напипам с. 1) напипува, напипа; набара; изпајде нешто во темница; 2) фаќа.
фати, паѓа (падне) в рапс

напира м1

напрйва

напирам1 н. напра с. 1) при­

тисне, туркз, турне; 2) ургира,
се зазема за ■
напирам2 н. наперб с. потперува, потпере; заперува, запере;
изнаперува (многу)
написвам и. напиша с. напишува, напише
напит прид. пијан
напитка ж. пијалок — спиртни
папптки алкохолни пијалоци
—

силни

напитки

силни

пијалоци — разхладителни
напитки освежителни пијалоци
напипам н. напекб ж. 1)
напекува, напече; изнапече;
2) вжештува, вжешти; 3) ва­
ри (ракија); || — се повр. се
загрева, се загрее, се вжеш­
тува
наплаквам се и. наплача се
с. повр. се (из)наплакува, се
(из)наплаче
нйплат м. наплат [(и наплата),
еден од шесте делови на дрвениот круг од колцето)]
паплашвам и. наплйша с.
псплашува, исплаши, заплашува, заплаши; |[ — се повр.
се исплашува, се исплаши, се
уплашува, се уплаши
папл&шен прид. исплашен, упла­
шен
наплйщам се и. наплатя се
е. повр. наплатува, наплати,
плака долгови
ваплесквам н. наплескам с.
разг. наплескува, наплеска
ваплисквам н. наплйскам с.
паплискува, наплиска; испрскува, испрска
■аплодявам се н. наплодя се
с. повр. се наплодува, се наплоди; се размножува, се раз­
множи

наплювам н. наплюя с. исплу- -

кува, исплука (некого); наплува, наплуе
наплгбнчвам н. наплюнча с.
наплукува, наплука
наплячкбсам се с. повр. се
напљачкува, се напљачка
наподобявам и. наподобя с.
прилега на некого или на
нешто
напоен прид. 1) натопен, набабрен; 2) фиг. задоен, надахнат
напоителен прид. иригационен,
што служи за наводнување
—
канал канал за наводнување — напоителна система
систем на наводнување
наполеон м. Наполеон, златник, златна пара
наполовина прил. наполу, надве
— работата е извършена

работата е наполу свршена
~ делам (нешто)
наполу
напомням н. напомня с. напомпува, напомни; потсстува,
потсети — бананите на
вкус напомнят пъпеш ба­
наните по вкус потсетуваат на
дшьи
напомняне ср. напомнуваље,
потсетуватье
напомпвам н. напомня с.
напомпува, напомпа
напор м. притисок, напон;
преси;а
напоследък прид. иајпосле
напосоки прил. напосоки, набавтана
напоявам н. напоя с. 1) напојува, напои; 2) залева, за­
лее, вади; 3) натопува, нато■ пи; 4) напива, напие
направа ж. направа, изработка
— деля

направление

направление ср. правещ насока;
линија; директива — в това
~ во то) Правец ■— във
всички направления во сите
правди — летературно ~
литературен правец — напра­
вления в изкуството правци

во уметноста
напрйво прил. направо, право;
директно, в лице ■— кажи
ми ~ какво искаш? кажи

ми направо што сакаш?
напрйвям к. направя с. направа.,

(на)прави, стори, (из)врши —
направих грешка направив
грешка — нищо не може
да се направи ништо не може
да се направи — направих
ви услуга ви направив услуга
•— ~ усилия правам усилби
■— направихте ли къщата?

направивте ли куката?;
|| — се повр. се прави, се
преправа, се направи
напразен прид. напразен, залуден, некорисен, бесмислен
— напразни усилия залудни
усилби — ~ страх бесмислен
страв
напразно прил. залудо, на­
празно
напрйшвам н. напрйша с.
йспрашува, испраши, напрашува, напраши
напращам и. напратя с. (из)
напрана, (из)напрати — па­
прати му подаръци му (из)напрати подароци
■
напращявам и. напращя с.
(ис)пука од снага; полн е со
нешто — напращял от сили
пука од сила; пука од здрав)е
напрегна с. в. напрягам
напрегнат прид. напрегнат, кап­
нат, концентриран — на­
прегнати мускули напнати
ја

напречвам

310

■
к
мускули — напрегнато вни­
мание напрегнато внимание
напрегнатост ж. напрегнатост,
напнатост
напред прил. напред — ни
ни назад ни напред, ни назад
-— карай ~! терај напред!
— гледай
гледај напред!
—

към

социализма!

напред кон социјализам; а
за ~ во иднияа
напредвам и. напредна
е.
напредува, напредне; има ус­
пех — преговорите добре
напредват преговорите добро
напредуваат — нашите вой­
ски напредват нашите војски напредуваат
напрбдничав прид. напреден,
прогресивен, модерен — на­
предничава

интелигенция

напредна

интелигенција —
напредничави идеи напред­
ни идеи
напреднал прид. напреднат зрел,
изграден; напреден, култу­
рен
напредничавост ж.
напредност, прогресивност, културност
напредък м. напредок, про­
грес
напрежение ср. 1) напнатост,
напор; 2) капацитет, волта­
жа, НсПон
напреки прил. напреку (и на­
преки), напречно — спрял
колата ~ на пътя ја запрел
колата напречно иа патот —
минахме

~

през

гората

мипавме напреку низ шумата;
напречвам н. напреча с. вре-1
пречува, препречи натрупувв.
напреки
'

напречен

напречен прид. попречен —
напречно сечение попречен

пресен
наприказвам и. наприкажа с.

наприкажува, наприкаже;

]|

— се повр. се (из)наприќажа
например прил. на пример
напролет прил. на пролет
напротив прил. напротив —
той е прав напротив, тој е

прав
пбпръстпик м.

1) напрсток;
2) бот. (О1§йа115) бурјан
напрягам
и.
напрегна с.
напрега, напрегнува, напрегне;
вложува напор — ~ всички
сили ги напрегам сите сили;
|| — се повр. се напрега, се
напрегнува
напрягане ср. напрегаље, напор
напсувам с. напцува, напцуе,
испцува, испдуе
папудрям и. -вяа^^я с. напудрува, напудри
напуквам и. напукна с. напукнува, напукне; испука
напук прил. за пнает
напускам, напущам н. на­
пусна с. напушта, напушти,
остава, остави —
града
го напуштам градот — ~
тютюна го оставам тутунот;
|| — се повр. се запусти, се
занемари, не се грижи за
себе
напъвам

се

н.

напъна

се

с. повр. се напрегнува, се
напрегне; се напнува, се капне
изпъждам и. напъдя с. истерува, истера, нападува, напади
напълвам, напълням н. на­
пълня с. наполнува, (на) пол­
ип — ~ пушка наполнувам
пунша —
пиперки с месо
полиам пиперки со месо —
детето

е

нарймв ам

311

напълнило

две

години детето наполни две
години; СЈ ~ главата на ня­
кого наполнувам глава некому
напълнен прид. наполнет, пол-

нет
напълно прил. наполно, сосем,
целосно — ~ мокър сосем
(а), воден — това е ~ точно
тоа е сосем точно — ■—■ до­
статъчно сосем достатно —
работата е ~ свършена

работата е сосема готова

с.
се здебелува, се здебели
нйпън м. напор, напнуваше
напълвам и. напъпя с. напупува, напупи, напупчи
напъстрям и. напъстря с.
нашарува, нашари
напътствен прид. советодавен,
што дава упатства
напътствие ср. упатство, совет
напътбтвувам и. советува, упатува
папъхвам и. напъхам с. напикува, напнка, става (стави)
како било
нар м. {ми. пйрове) 1) бот.
(Ришса ^гапаГит) нар, ка­
линка; 2) одар, легло од штици
наравно прил. еднакво; нере­
шено (сг7.) — играта за­
върши ~ играта заврши
нерешено
нарадвам се с. повр. се нарадува
нареждам и. нарбдя с. народува, нараѓа, народи, изнароди
нарамвам н. я&ръгля с. нарамува, нарами; || — се повр.
се нагрбува, се нагрби —
напълнйвам и. напълнея

той се е нарамил с издръж­
ката на родителите тој се

нагрбил со
родителите

издршката

на

наранявам

312

наранявам н. нараня с. ранува,

рани; фиг. навредува, навреди
нар&стък м. израсток, нарасток
наргилб ср. наргиле (и наргуле)
нарќд прил. 1) наред, редум,
заедно — пуши ~ с мъжете
пуши заедно со мажите —•
~ с нас заедно со нас; 2) во
ред! добро!
наредба ж. наредба, уредба,
упатство;
пропие
— ~
за движението на мотор­
ните средства наредба за

движението на моторните во­
зила
нареждам и. наредя с. 1)
наредува, нареди; подредува
подреди; заповедува, заповеда — министерството на­
режда учебните занятия
да започнат на 15 септември

министерството наредува наставата да започне на 15.
септември; 2) тажи, плаче
(над умрен), реди; || — се
повр. се наредува, се нареди;
застанува (застане) во ред
— за няколко години успя
да се нареди за неколку

' години успеа да се нареди
— нарежда се добре в
живота добро си го реди

животот, добро се снаоѓа во
животот
нареждане ср. 1) наредба, за­
повед, пропие, упатство —
по ~ на по наредба на; 2)
уредување, средување, подредување
нйрез м. спирала (од винт),
жлебе од цевка (кај пушката)
нарекй с. в. наричам
наречен прид. 1) наменет; 2)
наречен — така
така
наречен

народен
наречие ср. 1) наречје, дијалект — в западното бъл­
гарско ~ к се изговаря
само като е во западното

бугарско наречје ± се изговара
само како е; 2) грам, прилог
— ~ за време прилог за
време
нарисувам с. нацрта
нарисуван прид. нацртан; дотеран, украсен, исцртан
нарицателен прид. нарицател­
но име заедничка именка
наричам и. нарека с. 1) наререкува, нарече, именува — да
наречем нещата със соб­
ствените им имена да ги

наречеме работите со своите
имиња; 2) наменува, намени;
определува, определи; 3) та­
жи; || — се повр. се вика — ~
се Иван Иванов се викам
Иван Иванов
наркоза ж. наркоза
наркоман м. наркоманка ж.
наркоман, наркоманка
наркотичен прид. наркотичен
— наркотични средства нар­
котични средства
народ м. 1) народ, население
на една земја, нација — българският~бугарскпот народ
— югославските народи југословенските народи; 2) маса,
свет, народ — много —
многу народ — площадът
е изпълнен с ~ плоштадот
е полн со народ
народен прид. народен — На­
родна република България

Народна Република Бугарија
—. народни песни и хора

народни песни и игри —
народни умотворения на­
родни умотворби — ~ съд
народен суд — ~ предста-

народник
вител народен пратеник —
Народно събрание Народно
собрание ’ — ~ театър на­
роден театар ~ обичай на­
роден обича; — народно
стопанство народно стопан­
ство — ~ поет народен

поет, национален поет .
народник м. ист. народник
народничество ср. народниш-

тво (ошптествено-политпчко
движеше на радикалната ин­
телигентна но XIX век во
Руси;а и Бугарија)
народнодемократичен прид.
народнодемократски
народноосвободйтелен прид.
народноослободйтелен — народноосвободителната бор­
ба на югославските на­
роди Народноослободителната

борба на народите на Југославија
народност ж. 1) народност;
2) менталитет на еден народ
народостопанскн прид. што се
однесува на националното сто­
панство, општествено-стопански —
план општествен
план, стопански план
пародняк м. арх. народњак
(член на најконзервативната
парти; а во Бугарија во периодот по ослободувањето од
Турците)
народовластие ср.
народна
власт, демократи; а
народовлйстнически прил. р,емократски
народопйс м. лит. етногра­
фи; а (в. енография)
паросявам н. нарося с. наросува, нароси
нарочвам н. нароча с. нар.
го смета некого за виновен:
обвинува, обвини — наро­

313

нар ъчник
чили го, че счупил стъклото

го обвиниле дека го скршшт
стаилото
нарочен прид. 1) нарочен, посебен, специјален — ~ пра­
теник специјален пратеник
— ~ куриер специјален курир; 2) смислен, обмислен;
намерен
нарочно прил. нарочно, ка­
мерно; смислено; специјално
наругавам н. наругая с. иска­
' рува, искара
нарушйвам и. нарушй с. 1)
нарушува, наруши — няколко
изстрела нарушиха нощна­
та тишина неколку истрели

ја наруши;а ноќната тишина;
2) (по)гази, (пре)крши, (на)прави прекршок — ~ клетва
кршам клетва — нарушиха
обществения ред го нару­
шила општествениот ред
нарушение ср. прекршок, нарушување — всяко нарушение
на закона се наказва секој
прекршок па законот се казнува — ~ на парвилата на у­
личното движение прекршок
на правилата за уличниот сообраќај
нарушител
м. прекршител,
нарушител
нйрцис м. бои/. (Иагсѓѕѕиѕ) нар­
цис
нйръки прил. нар. при рака;,
лесно; згодно
наръч м. нар. заграб, количес­
тво дрва, сено и сл. што мо­
же да се носи со раце
наръчен прид. прирачен —
речник прирачен (цебен) реч­
ник
наръчник м. прирачник —
строителен
градежен приМв

рачник — правописен
правописен прирачник
наряд м. 1) производствена обврска, квота, обврска кон
општеството,
задолжителен
откуп; 2) вој. должност; слу­
жба; стража — свободен от
ослободен од некоја долж’ ност
наряден прид. што подлежи на
■ посебна расподелба, рациониран
нарядко прил. повремено, ретко
нарязвам и. нарежа 1) насекува, насече; 2) иачнува,
начне; || — сс повр. се натрескува, се' натреска (со
пиење)
нас зам. од ние — дайте н
на ~ дајте ни и нам — и ~
ни видяха и нас не видоа
от ~

на ситен

314

наряд

взеха

един

чувал

од нас зедоа една вреќа —
у ~ кај нас, во нашето се­
мейство, во нашата земја —
по ~ по нашите краишта,
во нашите краишта
насаждам н. насадя с. насадува, насади, всадува, всади
— ~ културни навици всадувам културни навики — ~
цветя садам (насадувам) цвеќе
насаждение ср. голем насад;
плантажа
. :насйм прил. наваму, ваму, на
оваа страна, накај мене, накај
нас — ела ~! ела ваму! ела
нака ј нас!; 2) наваму (Бремен­
ски), до денес, досега
насаме прил. насамо, без сведок,
во четири очи — искам да
си поговорим ~ сакам да си
позборуваме насамо
насапунвам н. насапуня с.
насапунува, насапуни

насветля с.
загрева (загрее) до усвитување, усвитува, усвити
насвиря се с. повр. се насвири
наседенкувам се с. повр. се
наседе на седенка
насекомо ср. инсект
насекомойден прид. зоол. што
јаде инсекти
насблвам н. насбля с. населува,
насели
насйлен прид. населен — на­
селено място населено место
— гъсто ~ густо населен
население ср. население —
градско | селско ~ градско ј
селско население
населеност ж. населеност
населявам и. живее поетојано
во едно место
наейтне прил. нар. натаму, потоа, потем,
наейла прил. насила, сосила,
силум, принудно, прпсилно
насилвам и. насиля с. прпнудува, принуди, прпсилува,
присили; || — се повр. сенапрега, се напрегне
насилие ср. насилство, груба
сила, принуда
насилник м. насилница ж.
насилник, тиранин
насилнически прид. насилнички, тирански
.
насилствен прид.
принуден,
присилен — насилствена
смрт присилна смрт, убнетво; злосторство
нйспп м. насип
насипвам и. насипя с. паси-1
пува, насипе; прави насип!
наейта ж. наситка, наситеност]
наейтен прид. наситен, сит»?
заситен
Ј
насветлявам н.

наситеност

315

насока

наситеност ж. наситеност, си­

културно

тост, заситеност
насичам н. насекй с. насекува,
насече; исекува (исече) на
парчиња
насищам н. насйтя с. наситува,
насити, добро нахранува некого
наскоро прил. наскоро, набргу
наскучйвам се н. наскучйя се
с. повр. се досадува, многу му
е досадно
наскърбен прид. нажален, навреден
наскърбйтелен прид. жален,
што носи жал и тага —
наскърбителни новини жал­
ни вести
наскърбявам н. наскърбя с.
нажалува, нажали; навредува, навреди; || — се повр.
се нажалува, се нажали, се
навредува, се навреди
наслйгвам, наслйгам н. на­
сложа с. (из)настава, (из)настави; натрупува; натрупа
наслада ж. уживање, наслада,
задоволство — художественна ~ уметничко уживање
наслаждавам се н. насладя
се с. повр. се насладува,
се наслади (во нешто)
наслаждбние ср. уживање, за­
доволство, насладување
наследник м. наследница ж.
наследник, наследница — за­
конен ■— законски наследник
■— ~ по завещание наслед­
ник по тестамент
наследнически прид. наследнички
наследствен прид. наследен
надследственост ж. наследност
наследство ср. наследство —

следство

лишавам някого от

ли-

шувам некого од наследство

~ културно на­

наследявам и. наследя с. наследува, наследи ■— той на­
следи една къща от баща си
тој наследи една кука од

татко си
наслбв в. надслов
наслойка ж. наслојка; пласт
наслука, наслуки прил. слу­

чайно, без план, на среќа, на­
посоки
наслюнчвам н. наслюнча с.
навлажува
(навлажи)
со
плуканица
■
насмйлко прил. разг. за малку
— подхлъзна се и — щеше
да падне се лизна и за малку

ќе паднеше

,

насмешка ж. подбив, насмеш­

ка, жега
насмешлив прид. насмешлив,
подбивен, ироничен — го­
вореше ни с ~ тон ни збо-

руваше со ироничен тон
се н. насм^я се
с. повр. 1) се насмева, се
насмее; 2) се потсмева, се
потсмее; се потсмева ирони­
чно
насмогвам и. насмогна с.
успева, успее, успешно спроведува, успешно спроведе,
извршува, изврши — едва

насмйвам

насмогва да изхрани де­
цата си одвај успева да си

ги нахрани децата
насмуквам се и. насмуча се

с. повр. 1) се нацицува, се
нацица (мајчино млеко); 2)
фиг. се нацврцка (пијалок)
насока ж. Правец, насока —
политическа ~ политйчки
правец (линија) — продъл­
жавай в същата ~ продолжи во исгиот правец —

насбчвам

316

литературна ~ литературен

Правец
насбчвам н. насоча с. насочува,

насочи; дава (даде) правец;
|| — се повр. се насочува, се
насочи
наснротй прил. нар. наспрема;
спроти
насрбд пред, насред, сред;
(како прил.) насреде
насрбща прил. отспротива
насрещен прид. што се наоѓа
отспротива, стротивен — ~
вятър спротивен ветар —
иск прав, противтужба
насрочвам н. насроча с. насрочува, насрочи; определува
(ден, час и сл.) — делото
е насрочено за утре делото
е насрочено за утре
настава н. настане с. безл.
настанува, настане — на­
стана нощ настана ноќ, се
. стелши
наставаме с. (само ми.) ста­
нуваме, се исправаме
наставка ж. 1) дијал. наставка,
продолжение; (нешто што се
придава на алишта и сл.);
2) грам, суфикс
наставление ср. совет, поука,
поучување
наставник м. наставница ж.
арх. наставник, учител <7 кла­
сен наставник класен раководител
наставнически прид. наставнички, поучителен
настанявам и. настаня
с.
сместува, смести; настаменува, настамени; постава, по­
стави на работно место; згрижува, згрижи — настанихме
болния в болницата го сместивме болниот во болница —
настаниха

го

на

добра

настоящ

служба го постави; а на добро
работно место; || — се повр.

се настанува, се уселува, се
уселп
настивам и. настина с. настинува, настине
настигам и. настигна с. настигнува, настигне
настилам и. настеля с. 1)
постила, постеле; 2) поплочува, калдрмисува; асфалтира;
става (стави) пласт (горен
слој)
настилка ж. пласт, горен слој
(од пат, улица и сл.)
настинка ж. настинка
настойник м. старател
настойнически прид. старателски
настойничество ср. старателство
настойчив прид. настојчив, упо­
рен, енергичен; итеп, неодложен, многу важен
настолен прид. што е за на
маса; прирачен — настолна
книга прирачна книга —
настолна лампа ламба за на
маса
настоявам и. настоя с. настојува, настои, инсистира
настояване ср.
наето јуван>е,
ипсистирање
настоятел м. . арх. член на
училишен (или црковен) одбор
настоятелен прид. наето; чив,
упорен
настоятелство ср. 1) арх. учи­
лишен (црковен) одбор; 2)
управа на друштво или на
организација
настоящ прид. сегашен, современ, денешен — насто­
ящи задачи на организа­
цията сегашни задачи на

317

настояще

организацијата
щето

писмо

— настоя­
ова пислю,

писмово
настояще ср. лит. сегашност,

•современост, наше време, актуелност
настрана прил. отстрана, резервисано, настрана — шегата
шегата настрана! държа се
— се држам резервисано
(стојам. отстрана)
настроен прид. 1) настроен,
ориентиран, расположен —‘
вражески ~ непријателски
расположен; 2) дотеран, наштимуван — пианото е настро­
ено твърде високо пијаното е
наштимувано многу високо; —
добре ~ добро расположен
настроение ср. настроение, расположение; желба, ориснтациЈа — добро '— добро расположение
настройвам и. настроя с. I)
настројува, настрои; прави
расположение; 2) (на)штимува,
(на)штима; || — ~ се повр.
се настројува; се воодушевува
настръхвам и. настръхна с.
се наежавува, се наежави
настъпателен прид. офанзивен;
агресивен
настъпателност ж. офанзивност; агресивност
настъпвам н. настъпя с. 1)
настапува, настапи; 2) згазува,
згази
настъпващ прид. 1) што наста­
пува, што доаѓа; 2) што
настапува, што напредува
настъпление ср. офанзива; напад — контра ~ контранапад, контраофанзива
настървен прид. разјарен, раздразнет, распален; агресивен

натќгнат

настървеност ж. разјареност;

агресивност
настървявам и. настървя с.

пастрвува, настрви; разјарува,
разјарп, разбеенува, разбесни;
подбуцнува, подбуцне
настъргвам н. настържа с.
настругува, настружи
насъбйрям и. насъборя с.
(из)патуркува, (из)натурка (дрва и сл.)
насъбирам и. насъбера с.
насобира, насобере
насълзявам и. насълзя с.
насолзува, насолзи
насън, насъне прил. насон,
насоие; фиг. никогаш
насърчавам н. насърчй с. поттикнува, поттикне; наерчува,
наерчи
насърчйтел м. поттикнувач,
инспиратор
насъсквам и. насъскам с.
насаскува, насаска
насъщен прид. насушен, неопходен
насявам //. насея с. насејува,
насее
натам прил. таму, натаму
натанцувам се с. повр. се
(из)наигрува, се (из)наигра
нататък прил. натаму, понатаму
—• тз така ~ и така натаму
насам - ~ ваму-таму
нататъшен прид. натамошен;
иден — нататъшните къщи
са нови натамошните куки
се нови
натегвам и. натегна с. 1) оптегнува, оптегне; затегиува,
затегне; 2) иатежнува, натежне
натегнат прид. оптегнат, за­
тегнат; недоверлив — налег­
нати отношения затегнати
односи

натежАвам

318

натежавам и. натежА с. е.
натАгвам (1, 2).
натиквам н. натйкам с. разг.

■ напикува, напика
натиск м. притисок, преси ј а
— икономически и поли­
тически ~ економски и по-

литички притисок
натйсвам, натйскам н. натќсна с. 1) натиска, натисне;

2) врши притисок
натовАрвам н. натовАря с. 1)
натоварува, натовари — нато­
вариха ме като магаре ме

натоварила како магаре; 2)
дава (даде) задолжение, за­
дача, мисија; натоварува со—
натоварихме го със специ­
ална мисия го натоваривме

со специјална мисија
натоварен прид. 1) натоварен;
2) задолжен
натовареност ж. 1) натова­

реност; 2) оптовареност (со
работи, задачи, задолженија
и сл.)
. натовйрям н. натовАря с. в,
натовАрвам
наторявам н. натори с. наѓу-

брува, наѓубри
наточвам1 н. наточа с. на-

острува, наостри, наточува, на­
точи — ще наточа бръс­
нача ќе го наострам бричот
наточвам2 н. наточа с. нато­
чува, наточи (вино сл.)
натрАпвам ». натрАпя с. натрапува, натрапи; наметнува,
наметне — ~ вкуса си намет­
нува вкус — тая война им
биде натрапена таа војна им
беше наметната; || — се повр.
се натура
натрАпник м. натрАпница ж.
натрапник, натрапница; па­
метник, наметница

натуралйзъм

натрАпничав прид. натраплив,

наметлив
натрйвам н. натрия с. на­
трива, натрие; а ~ някому
носа натривам некому нос
натривка ж. триеше, масажа
нАтрий м. натриум
натрошавам н. натроша с.

натрошува, натроши (леб и сл)
н. натрупам с.
натрупува, натрупа, акуму­
лира — натрупаха големи
богатства натрупал големи
богатства — натрупаха камъ
ни на една камера натрупаа
камеша на куп; || — се повр.
се натрупува, се.натрупа; се
собира, се собере
натрупване ср. натрупување;
акумулација — първоначал­
но ~ првобитна акумулација
(на капитал)
натруфен прид. натруфен, премногу дотеран
натруфеност ж. преголема дотераяост, нашминканост
натръшквам и. натръткам с.
истркала (се фрла) на земја;
полегнува, полегне; || — се
повр. се ис(по)тркала на земја
натупвам и. натупам с. яатепува, натепа; истепува, истепа
натура ж. 1) природа; 2) карактер, природа (човечка)
— той е весел по ~ тој е
весел по природа
натурАлен прид. 1) природен
— натурални вина природни
вина; 2) натурален — нату­
рално стопанство натурално
стопанство — натурално въз­
награждение плаќање во на­
тура
натурализъм м. лит.умет. натурализам
натрупвам

319

натуралистически

натуралистически, натуралистйчен прид. натуралистички
натъжавам и. натъжа с. нажалува, нажали; || — се

повр. се нажалува, се нажали
натъквам н. натъкна с. набодува, набоде; || — се повр.

се набодува, се набоде (на
пешто)
натъкмявам н. натъкмя с.
яатокмува, натокми
натъпквам и. натъпча с. натапкува, натапка; набапкува, набапка; нафрлува, нафрла —
натъпкаха ги във вагоните
като говеда ги набапкаа во

вагоните како говеда
натъркблвам се, натъркйлям
се н. натърколя се с. повр.

се истркалува, се истркала
натъртвам н. натъртя с. 1)

се набива, се набие; се контузува; 2) фиг. подвлекува,
подвлече
натъртване ср. 1) набиваше,
контузија; 2) фиг. нагла суваше,
подвлекуваше
натъртен прид. 1) набиен, контузован, повреден; 2) фиг.
нагласен, подвлечен
натюрморт м. слик.
мртва
природа
натягам н. натбгна с. оптегнува, оптега, оптегне; натежнува, натежне
натяквам н. префрлува, префрла, приговара
.
натякване ср. префрлуваше,
приговараше ■
наука ж. 1) наука — отдавам
се на науката й се посветувам
на науката — хуманитарни
науки хуманитарни науки —
—

Академия

на

науките

Академија на науките; 2) дијал.
навика; поука — има —,

нбфтов

а има и отука нар. п. има
наука, ама има и одука —
това да ти бъде за ~ ова
нека ти е поука
наум прил. наум, напамет, во се­
бе — чета ~ читам во себе —
две —■ две помнам (при сметашето)
наумявам н. наумя с. 1) наумува, науми; 2) потсетува, потсети
научавам н. на^ча с. 1) научува, научи; обучува, обучи
■— научил занаята го научил
занаетот — научих стихо­
творението ја научив стихотворбата; 2) разбира, разбере;
дознава, дознае — научих
всичко за него разбрав сб
за него; 3) навикнува, навикне;
|| — се повр. се научува, се
научи; С7 ще го науча аз
него! ќе го научам јас него!
ќе му покажам јас нему!
научен прид. научен — ~
работник научен работник
— научно изследване научно
испитуваше (проучуваше) —
— научна стойност научна
вредност — от научна гледна
точка од научна гледна точка
научен, -а, -о прид. научен,
навикнат
научноизследователски прид.
научноистражувачки, научноиспитувачки
научнопопулярен прид. научнопопуларен ■
наушници фи. наушници (за
чуваше на ушите од студ)
нафт м. нйфта ж. нафта
нбфтов прид. нафтен — наф­
тови залежи нафтени резерви
(наоѓалишта) — ~ мотор
дизел-мотор

нахйкан

нацъфтява

320

нахакан прид. безобразен, др-

нахождам се, находя се с.повр.

зок, наперчен
нахакано прил. разг. безобразно,
арогантно, наперчено
нахален прид. дрзок, безобра­
зен, некултурен, здодевен
нахйлник м. нахалница ж.
безобразник, безобразница, невоспитано лице
нахйлетво ср. дрскост, безобразност, безобразие, цинизам,
некултурност
нахалствувам н. се однесува
■ безобразно, дреко
йахйпвам н. нахапя с. искасува, искаса, каса, касне;
гризе, гризне
нахвйщам н. нахвана с. 1)
нафаќа, нафати; 2) фиг. анга­
жира мнозина; || — се повр.
се нафаќа, се нафати; прифаќа, прифати (задача и сл.);
се фати (заигра) на оро
нахвърлям н. нахвърля с. нафрлува, нафрли; || — се повр.
се нафрлува, се нафрла, се
нафрли на некого
нахйлям се н. нахиля се с.
повр. се (из)насмее
нахленча се с. повр. се (из)накенка, се (из)наплака
нахлувам н. нахлуя с. навлегува, навлезе; напаѓа, нападне
(изврши напад)
нахлузвам н. нахлузя с. на­
вира, навре (алишта, чевли)
находище ср. наоѓалиште; мин.
жица
находка ж. наод
находчив прид. снаодлив; ду­
ховит
отговор духовит
одговор
находчивост ж. снаодливост;
остроумност; духовитост

се (из)наодува, се (из)наоди;
се нашетува, се нашета
нахранвам и. нахраня с. нахранува, нахрани;
— се
повр. се најадува, се најаде
нахут м. бот. (Слсег апеНпит)
слануток, наут
нахълтвам и. нахълтам с.
упаѓа, упадне; одненадеш навлегува во нешто; (из)врши
напад
нацапвам н. нацапам с. пзвалкува, извалка; фиг. оцрнува некого; || — се повр. се
извалкува, се извалка
нацелувам с. (из)баци; || —
се повр. се набацува
нацйзъм м. нацизам, германскиот фашизам
национален прид. национален —
~ празник национален праз­
ник — национални носии
национални носии
национализация ж. национали­
зации а '
национализъм м. национализам
националист м. националист
националистйчен, национали­
стически прид. националисти-

чки
националност ж. националност,

народност

прид.
народноослободителен
националсоциалйзъм м. националсоциј ализам
нацйст м. нацйстка ж. нацист, фашист
нацйстки прид. нацистпчки
нйция ж. нација
нацъфтява и. нацъфтя е.
раецутува, раецути; нацутува,
нацути
националосвободйтелен

начален

начален прид. почетен — на­
чално училище основно училиште — ~ учител учител
началник м. началник, шеф,

раководител; вој. командир —
'— - гара шеф на станица
— ~ на отдел шеф на отсек
— караулен ~ вој. коман­
дир на стража
началнически прид. шефовски,
важен, началнички
начало ср. 1) почеток — от
самото ~ од самиот почеток
— от ~ до край од почеток
до крај — всяко ~ е трудно
(нар. п.) секо; почеток е тежок;
2) начело, принцип — по —
начелно, во принцип — со­
циалистически начала со­
ди; алистички начела; 3) по­
текло — водя началото си
от по потекло сум од
начйлство ср. разг. раководство; началник
началствувам н. шефува, раководи, командува
начевам н. начена с. начнува,
начпе; почпува, почне
начеващ прид. почетен; (како
им.) почетиик
начело прил. на чело;на прво
место той е ~ на списъка
тој е на чело на списокот
наченки мн. (наченка ж.)
почетни знаци; зачеток, по­
четок
,
начервявам се н. начервя се
с. повр. се нацрвува, се нацрви
начерням н. начерня с. 1)
исцрнува, исцрни; нацрнува,
нацрни; фиг. оцрнува, оцрни
(некого)
пачертавам н. начертбя с.
пацртува, нацрта
пачесто прил. често, начесто

321

наш -

пачйт м. канц. непризнат рас-

ход, кусок
начбтен1 прид. начитан, обра­
зован — твърде ~ човек

многу начитан човек
начбтен2 прид. дефицитен, што

има кусок
начетеност ж. начптаност
начин м. начин — по такъв ~
на тој начин — ~ на живот
начин на живееше — по един
или друг ■—■ на еден или на
друг начин — по никакъв

~ на пикаков начин, никако
начинбющ прид.
1) почетен; 2) (како им.)
почетник
начинание ср. иницијатива —
полезно ~ корисна иницијатива
начитам н. начета с. 1) набројува, наброи, избројува,
изброи; 2) (из)накажува, (из)накаже; 3) утврдува, утврди
кусок (дефицит)
начудвам се «. начудя се с.
повр. се начудува, се начуди
— не мога да се начудя не
можам да се начудам
начуквам н. начукам с. 1)
из)начукува, (нз)начука; ис­
кова, искове; 2) искршува,
ис(по)крши; (ис)толчи
начумерен прид. намрштен; нерасположен; начумерен
начупвам н. начупя с. 1)
накршува, накрши; 2) скршува, скрши; 3) откршува,
открши
начупен прид. 1) накршен, откршен; 2) нерамен; искршен
— начупена линия цикцак
лиипја
наш, -а, -е, (мн. наши) зам.
наш — един
приятел
еден наш прпјател — нашите
начинаещ,

?1 Бугарско-македонски речник

нашйрвам
книги патите книги — вие
от нашите ли сте? вие од
нашите ли сте? ■— нашата
литература нашата литера­

тура
нашарвам и. нашаря с. наша-

рува, нашари; ишари
се с. повр.
се
нашегува
нашенец м. нашинец,
наш
човек; сограѓанин, сонарод■ ник
нашенски прид. нашински, до­
машен ■— нашенска работа
нашинска (наша) работа —
нашенска вълна домашна
волна
нашенско ср. наш крај, наша
земја, роден крај
нашепвам л. нашбпна с. нашепчува, шппсппс. шепоти,
шепне
нашественик м. завојувач, оку­
патор , непријател
нашествие ср. инвазија, навлегување на непријателот,
наезда
нашивам н. нашия с. 1) нашива, нашие; 2) зашива, зашие;
извезува, извезе
иашивка ж. ширит, лента (воен
знак за чин)
нашйр прил. вшир, нашир —
надлъж и ~ ' надолж и
нашир
нашироко прил. 1) нашироко,
опширно; 2) добро ситуирано
— живея ~ живеам нашироко
пашите мн. зам. нашите, моите,
моето семејство, нашите луѓе,
моите од групата (клубот и сл.)
— нашите победиха нашите
победија — имам писмо от
нашите добив писмо од на­
шите
нашепвам

небесен

322

нашляя се с. повр. се наскита,

се наталка

и. нашумя с.
крева (крене) шум околу
себе; фиг. дига (дигне) прав
нашумял прид. што предизвикува интересирање (дискусија,
критика); фиг. што дигнал
прав — нашумели въпроси
прашаша што предизвикай
интересираше; тема на денот
нащрек прил. па штрек, будно
наяве прил. најаве, отворено,
јавио
наяден прид. 1) најаден; 2) чепнат, начнат, расипан
наяждам се и. наям се с.
повр. се најадува, се најадс
наяквам н. наякна с. најакнува, најакне; зајакнува, за­
дание
пе частица нс — ~ съм го
виждал не сум го видел —
— мога да дойда не можам
да дојдам — как ■—? како не?
— ~ думай! молчи! не зборувај!
се плашете! пе
плашете се! — ~ се бавете!
не се бавете
неактуален прид. неактуелен
небе ср. небо — под открито ~
под отворено небо — от
небето ли си паднал? разг.
~ да не си паднал од небо?
нашумявам

— като гръм от ясно ~

како гром од ведро небо; Г7
— на седмото
небо
небблен прид. 1) неизлупен,
нечистен (компир, орев и сл.);
2) небелен — небелено платно
небелено платно
нќбен прид. непчен, палатался
неббсен прид. небесен; небесно
син; фиг. божествен — не­
бесно тяло небесно тело
на седмото

небивал

323

(астр.~) — небесно царство
(рел.) небесно царство
небивал прид. . необичен, невиден, нечуен; фантастичен —
г-~> студ невиден студ —
интерес невидено интересирање
неблаговъзпитан прид. невоспитан {в. невъзпитан)
пеблагодарен прид. неблагода­
рен — неблагодарна задача
наблагодарна задача
неблагодйрник м. неблагодарник
неблагодАрност ж. неблагодарност
неблагозвучен прид. . дисхармоничен, нехармоничен, небла­
гозвучен
неблагонадеждност ж. неблагонадежност, недоверливост,
нелојалност
неблагонамерен прид. недобронамерен, злонамерен
неблагополучен прид. неуспе­
шен, несреќен
неблагополучно прил. неуспе. шно, несреќно — операцията
завърши ~ операцијата заврши неуспешно
пеблагоприличен прид. непри­
стоен, невоспитан, некултурен
неблагопристоен прид. в. не-

невероятен

небоеспособен прид. неспособен

за борба
м. облакодер,
(станбена, работна и

небостъргач

кула
сл.)

небран прид. небран; О в
небрано лозе ~ во небрано

лозје
небрежен прид. небрежен, немарен — небрежно отно­
шение небрежен однос
небрежност ж. небрежност, не-

марност

прид. неизбричен,
брадосан
небце ср. непце — твърдо [
меко ~ тврдо | меко непце
невалиден прид. неважечки,
што не е во сила, што не
вреди повеќе —г- документ
документ што веќе не вреди

небр ъснат

—

договорът

е

вече

—•

договорот повеќе не важи
(не е во сила)
неведнъж прид. не
еднаш,
често
невежа м. неопитен човек,
лаик, човек што не знае
ништо, билмез
невежествен прид. неопитен,
лаички, нестручен
невежество ср. незнаење —
дълбоко ~ големо незнаење
(тотално незнаење)
•

благоприличен
неблагоразумеи прид. неразу­

неверен,

мен, безумен, луд
неблагороден прид. неблаго­
роден, неблагодарен; низок,
прост
неблагосклонен прид. што не е
наклонет кон нешто
веблагоустробн прид. неурбанизиран, неуреден во кому­
нален поглед
■
Жеблагоухаен прид. што не
мириса пријатно, непријатен

прид. 1) неточен; погрешен —
неверни сведения неточни
податоци; 2) нечесен, неверен
(во брак) — невярна жепа
неверна жена
неверие ср. недоверба, неверба
неверник м. неверница ж.
неверник, неверница
невероятен прид. неверојатен
— невероятна случка неверојатен настан — неве-

21*

невярна,

невярно

невероятно

324

невяста

роятпа скорост неверојатна

неволник м. неволница ж. 1)

брзина

неволник, неволница, несреќник, несреќница, маченик,
маченица; 2) затворенпк, затвореничка, робијаш
неволно прил. неволно, ненамерно, махинално
неволя ж. беда, неволја, несреќа, незгода: д по ~ против
волј ата
невралгичен прид. невралгичен
неврастении м. мед. невра­
стении
неврастения ж. мед. неврастенија
невредйм прид. 1) неповредлпв;
2) неповреден — здрав и ~
здрав и неповреден
невроза ж. неуроза
невропатология ж. неуропатологија
невр ъстен прид. мал
невъзвратйм прид. лит. неновратен, изгубен, пропаднат;
неминовен, фатален
невъздържан прид. невоздржлив, необуздан
невъзможен прид. невозможен,
неостварлив; неподнослив, одвратен
невъзможност ж. невозможност, неможност
невъзмутим прид.
прибран,
сталожен, ладнокрвен
невъзпитан прид. невоспитан,
некултурен; невнимателен, дрзок, груб
невъзпйтаност ж. невоспитаност, некултурност
невъзприемчйв прид. што теж­
ко сфаќа, тап, ограничен
невъобразйм прид. иеверојатсн,
неможен, невиден, голей
невъоръжен прид. невооружен,
голорак
невяста ж. в. невеста

невероятно прил. неверојатно
невесел прид. невесел, замислен,

тажен
невеста ж. 1) невеста; 2) млада

жена
невестулка ж. зоол. (Ригопиѕ

Ьоссате1а) ласнца

нематеријален, духовен
невзнскателен прид. непретен­
циозен, скромен
невзрачен прид. грд, неугледен
невидим прид. невидлив; скриен, незабележлив
невидимост ж. невидливост
невиждан прид. невиден
невинен, -йнна, -шшо прид.
невин, -а, -о; чесен, чист,
нсрасипан; детски; безопасен
— признавам за ~ прав.
■ признавам за невин —, не­
винно дете невино дете —
невинна девойка невина де­
во јка — невинна лъжа
детинска (невина) лага
невинност ж. невиност; добродушност
невиновен прид. невин, што не
е виновен
невменяем прид. непресметлив
(душевно нестабилен), што не
може да биде одговорен за
поетапните
невмешйтелство ср. немешање
невнимание ср. невнимание —
~ към госта невнимание
кон гостинот
невнимателен прид., невнима­
телен — ~ ученик невнима­
телен ученик
неволен прид. 1) неволен, ненамерен; 2) . нар. неволен,
беден, несреќен
невещбствен прид.

невярно
невярно прил. неточно — ци­
тирам
неточно цитирам
негасен прид. негасен — не­
гасена вар негасена вар
негативен прид. негативен
негласен прид. 1) таен, при­

криел, незваничен; 2) премолчен
неглижб прил. неглиже
нбго зам. (ак. од той) не­
го, него го — /—• питай!
праша) го него! — книгата
взех от ~ книгата ја зедов
од него — дай това на ~
дај му го тоа нему
нбгов зам. негов — познавам
неговите родители ги поз­
навам неговите родители —
един ~ приятел еден негов
пријател '
негоден прид. негоден, неупотреблив; истрошен, изабен
негодник м. негодница ж.
никаквец, никаквица
негодувам к. негодува, се буни,
протестира
негодувание ср. негодуваше,
протест, незадоволство
негостолюбив прид. негостољубив
негостоприемен прид. негостоприемлив
неграмотен прид. неписмен
неграмотност ж. неписменост;
незнаење — политическа
полптичка неписменост
нбгър м. нбгърка ж. црнец,
црнкиња, негар, негарка
нбгърски прид. црнечки, не­
гар ски
нсдйвна прил. иеодамна
надалече, нќдалеко прил. не­
, далеку, близу
недалновиден прид. недалековиден

325

недоволство

недвижим прид. недвижен —
недвижими имоти недвиж­

им имоти
недвусмислен прид. недвосмис-

лен, јасен
недбй! имп. форма, немој! —
деца, недейте пя! деца,

немојте да пеете!
прид. 1) нестварен, нереален; 2) наважен
неделен прид. неделен — не­
делна почивка неделен одмор
неделен прид. неразделен, не­
поделен — имот неподелен
имот
неделим прид. неделив
неделимост ж. неделивост
неделя ж. 1) недела (неделен
ден); 2) недела, седмица
недеятелен прид. лит. неакти­
вен
недисциплинйран прид. недис­
циплиниран
недоброжелател м. оној што
мисли лошо (некому), злонамерник
недоброжелателен прид. зло­
намерен
недоброкачествен прид. неквалптетен, слабоквалитетен —
недействителен

недоброкачествена

стока

неквалптетна стока
недоброс ъвестен прид. несовесен
недобър прид. недобар, лош
недоверие ср. недоверба
недоверчив прид. недоверлив
недовйждане ср. недогледување
недовйждам н. недогледува,
слабо гледа
недоволен прид. незадоволен
недоволник м. недоволница ж.
незадоволник, незадоволница
недоволство ср. незадоволство;
протест

недовряд

недовряд прид. недоварен
недовършен прид. недовршен,

незавршен
недоглеждам и. педоглйдам с.

недогледува, недогледа
недогледување, пропуст; фиг. кусогледост
недодялан прид. 1) недоделкан;
2) фиг. груб, недоволно обра­
ботен; неизделкан, прост, невоспитан —
човек прост
човек, недоделкан човек
недозрял прид. 1) недозреан,
не сосем зрел; 2) фиг. недоучен, 'зелен
недоимък м. недостиг, скудност
недоказан прид.
недокажан,
неубодлив, неаргументиран
недокоснат прид. нечепнат, недопирнат
недоловим прид. недоловлив,
недофатлив, нефатлив — не­
доловими звукове недоловливи звуци
недомислие ср. неразумна по­
етапна, глупост
недомлъвка ж. недоречена ми­
ела, загонетен израз, импликација
недоносен прид. 1) недоносен,
роден пред време; 2) неизносен
недоносче ср. 1) недоносче;
(и недоновче); 2) фиг. слабо
дело, незавршено дело
недооценка ж. лит. потценување
недооценявам н. недоценя с.
потценува, потцени
.
недопустим прид. недопустлив;
неподнослив — недопустима
дързост неподнослива дрскост
недоразвит прид. недоразвиен
недогл^ждане ср.

недочувам

326

недоразумение ср. недоразби-

рање
недорасъл прид. в. недораз­
вит
недосегаем прид. недостижен —
недосегаема височина не-

достижна височина
ж. недостижност
недосетлйв прид. недосетлив,
ограничен
недоепйване ср. недоспивашс,
недоволно спиеже
недостйтък м. недостаток, сла­
бост, мана, пропуст, грешка
— физически ~ телесна
мана, физични недостаток
недостйтъчен прид. недостаточен, недоволен, скуден
недостиг м. недостиг, немаже,
дефицит
недостижйм прид. недостижен
— блян ~ недостижен блей
недостоверен прид. несигурен,
лажен, неавтентичен, сомпптелен
.
педостовериост ж. несигур­
ност
недостоен прид. недостоен; не­
пристоен, некултурен
недост ъпен прид. недостапен;
висок; фиг. усамен — не­
достъпни цени недосташш
цени (високи цени)
недоумбние
ср.
недоумица,
збрка, изненадувавье, чудеден>е — в — во недоумица
— той я погледна с ~ тој
ја погледа со чудење
недоумявам и. не разбира,
не сфаќа, не се сеќава
недоучен прид. недоучен, не­
доволно образован, некул­
турен
недочувам и. недочуя с. недослушува, педослуша — пе»Ѕ'
недосегаемост

недояждам си

327

дочух последната дума не

го дочув последниот збор
недояждам си н. недоям си
с. повр. јаде слабо, недостатачно јаде
недра ж. арх. внатрешност,
утроба — в недрата на
планината во пазувите на
планината
недраг прид. 1) недраг, немил;
2) тажеп
недружелюбен прид. недружел.убив
недъг м. телесна мана, недостаток, болест
недъгав прид. недугав, болеслив, слаб човек, човек што
има телесна мана; фиг. глуп,
неспособен
недъгавост
ж. недугавост;
фиг. неспособност
неедин прил. не еден, многумина, многу — ~ път не
еднаш, често, многупати
нееднакъв прид. иседнаков
нееднократен прид. нееднокра­
тен
нееднократно прил. нееднокра­
тно, повеќе пати
нееднороден прид. неедноро­
ден, разнороден, хетероген
неестествен прид. неприроден
пеестетйчен прид. неестетски
нежелан прид. несакан, неканет, нежелен — неже­
лани гости неканети гости
нежелателен прид. непожелен
вбжен прид. нежен, љубезен,
чувствен; слаб, деликатан —
нежно здраве нежно (слабо)
здравје — нежно телосло­
жение нежна телесна конституцијп
' всжбнен прид. неженет — не­
женена немажена

незадоволен

прид. што
не му се радува на животот
нежнзнеспосббен прид. неспо­
собен за живот
нежнича и. нежничи, е премногу нежен (л,убезен)
нежност ж. нежност, љубсзност; сентименталност
незабавен
прид.
незабавен,
итен, брз — очаквам ~
отговор очекувам брз одговор
незабавно прил. незабавно, итно, брзо, веднаш — и да се
върнеш ~ и веднаш да се
пратиш
назабележйм прид. незабележ­
ими, иезабслежан
незабележйтелен прид. незабележлив, незабележан, малу
важен
незабравйм прид. незаборавен
нежизнерадостен

—

незабравими

спомепи

незаборавни спомени
незабравка ж. бот. (МуоѕоСГѕ
раЈиѕггЈѕ) нсзаборавка (вид
полско цвеќе со мали цветчшьа)
незавиден прид. незавиден, тежок — изпаднал в
поло­
жение се најде во тешка
положба
независим прид.
независен,
самостоен, слободен — не­
зависима държава независна држава
независимост ж. независност
— национална ~ национална
независност
независимо прил. независно
незав ършеп прид. иезавршен,
недовршен
незагрйжен прид. безгрижен,
немарен, непромислен
незадоволен прид. незадоволен

незадоволителен
незадоволителен прид. незадо-

волувачки,

незадоволителен
незадължителен прид. незадолжителен, факултативен
незает прид. незафатен, слободен
незаинтересован прид. незаинтересиран
незаконен, -бнна, -бнно прид.
незаконит, незаконски, илегален; вонбрачен — неза­
конно арестуване незаконито
апсење — ~ брак незаконит
брак — незаконно дете арх.
вонбрачно дете
незаконност ж. беззаконие
незакономбрен прид. незакономерен
незалес^н прид. непошумен
незаличим прид. неизбришлив
— незаличими следи неизбришливи. траги
незаменим прид. незаменлив
незаможен прид. не
многу
имотен
незаплануван прид. непланиран
незапомнен прид. незапаметен
. — незапомнена суша незапамтена суша — от неза­
помнени времена од незапамтено време, од памтивека
незаразйтелен прид. непрефатлив, незаразлив
незарегистрйран прид. нере­
гистриран
незасегнат прид. незасегнат,
цел, здрав, неповреден
незаслужен прид. незаслужен
незатоплен прид. незатоплен,
незагреан — спим в незатоплена стая спиеме во незатоплена соба
незачитане ср. непочитување
— ~ на законите непочитување на законите
незащитен прид. незаштитен

328

неизвинен

прид. 1) непоканет,
неканет, неповикан; незван;
2) самозван, неспособен
нездрав прид. нездрав, недо­
волно здрав, несолиден' —
— нездрава атмосфера нез­
драва атмосфера
нездравословен прид. нехигиенски, штетен за здрав јето
неземен прид. неземен, необнчен, божествен
незлобйв прид. незлоблив, до­
бродушен, добар, кроток
незнаен прид. незнаен, непознат,
безимен — ~ войн незнаен
јунак
незнание ср. незаење; неинформираност
иезначйтелен прид. незначнтелен, безначаен, мал, ситен,
неважен — незначително
събитие безначаен настан
неизбежен прид. неизбежен,
неминовен
неизбежност ж. неминовност,
неизбежност
неизбродйм прид. бескраен, не­
прогледен
неизбройм прид. безброен
неизвестен
прид.
непознат,
анонимен; несигурен; мат.
непознат —
писател
анонимен писател | не многу
популарен писател — урав­
незвйн

нение

е

две

неизвестни

(овде како им.') равенка со
две непознати — неизвестно
бъдеще неизвесна иднина
неизвестно прил. иеизвесно,
непознато, неопределено; мат.
■ (како им.) непозната голе­
мина
неизвинбн прид. неоправдан —
неизвинени отсъствия не­
оправдани изостаноци

неизвиним

прид. непростим,
што не се простува
неизгоден прид. неповолен,
нерентабилен, скап, непрпфатлив — неизгодни ус­
ловия неповолни услови
неиздаден прид. неиздаден, не­
обявен, неотпечатен
неиздържан прид. неиздржан,
слаб, несовршен, недоработен,
на ниско ниво — ~ стил
слаб стил — неиздържано
произведение
неиздржана
творба
неизйскан прид. неиздржан, непрефинет
неизказан прид. неискажан,
недоречен; многу убав
неизлечим прид. неизлечлив
неизличим прид. неизбришлив,
што не може да се избрише
од секаватье
неизменен прид. 1) неизменет,
постојан, стабилен; 2) фиг.
верен
неизменяем прид.
неменлив
— неизменяеми думи грам.
неменливи зборови
неизмерим прид. неизмерен, ог­
ромен — неизмеримо коли­
чество неизмерно количество
неизпйтан прид. неиспитан,
непроучен
неизплатен прид. . неисплатен
неизправен прид. неисправен,
расипан; повреден; нередо­
вен; иейарен —
мотор
расипан мотор — ~ чиновник
немарен службеник
неизправност ж. неисправност,
дефект; немарност
неизпълнение ср. неизвршу■ вање, неисполнување
неизпълнйм прид. што не мо­
же да се исполни, нереален
неизвинйм

329

нейн
неизпълнптелен прид. непослу­

шен, недпцпплиниран; нема­
рен
неизразим прид. неизразлив;
голем, неизмерен (тага, мака,
и сл.) — неизразима тъга
голема тага — неизразима
радост неизмерна радост
неизразйтелен прид. неизрази­
телен — неизразително лице
неизразително лице
неизтощбн прид. неисцрпен,
неуморен, неистоштен, што
има уште сили
неизтогцйм прид. неисцрплив,
непресушлив, неуморлив
неизтребйм прид. неуништлив
неизучен прид. непроучен
неизцерйм прид. неизлечлив
неизчерпаем прид. неисцрпен,
непресушен, бескраен — не­
изчерпаеми запаси неисцрпни резерви
неизчислим прид. безброен, што
не може да се пресмета
неизяснен прид. нејасен, неизјасист, недоволно објаснет,
несигурен
пеизяснйм прид. необјаснив
(необјасним), што не може да
се објасни
неимоверен прид. иеверојатен,
неприроден, многу голем —
неимоверни усилия неверојатни усилби, многу големи
напори
неистинен прид. невистшшт,
неточен, лажен
ней, нби зам. нејзе — кажете
и ' да знае кажете й нејзе
да знае
нбйде йрил. негде, некаде
яейи зам. нејзин — това е
нейна работа тоа е неј зина
работа — нейно дете нејзино
дете — това са нейните ро-

нбка

330

ненадежден

дители тоа се нејзините ро­

немйл-педраг прид. пемил-не-

дители
и^ка частица нека — ~ влязат
всички! нека влезат сите!
— ~ ти е честито? нека ти е
честито! — ~ да дойде!
нека дојде!
некадърен прид. некадарен, не­
способен
некйнен прид. непоканет, неканет — неканени гости неканети гости
.неколцина прил. неколцина, неколкумина
некомпетентен прид. некомпе­
тентен, ненадлежен
некомплектен прид. некомплетен
яекоропован прид. некрунпсан
некосен прид. некосен,
неискосен
некултурен прид. некултурен
нелегален прид. нелегален
нелегалност ж. нелегалност
нелеп прид. неразумен, глуп
нелепост ж. глупост — каква
■~! каква глупост!
.неловко прил. незгодно; неудоб­
но ;неумешно; непријатно —~
ми е да го питам незгодно
ми е да го пращам — рабо­
тя ~ работи неумешно
нелбвкост ж. незгодна ситуација; неумешност
.неловък прид. неснаодлив; неискусен, неумешеи, непријатен
.нелоялен прид. нелојален —
нелоялна конкуренция не­
легална конкуренција
немарлив прид. немарен
немец м. немкиня ж. Германец,
Германка
•немея и. немее, не зборува,
молчи

. драг, човек што нема .нигде
никого
немилост ж. немилост — па­
дам в ~ паѓам во немилост
немилостив прид. безмилосеп,
немилосрдеп
неминуем прид. пеминовеп, не­
избежен, фатален
немирен прид. немирен, палав
— немирни деца немирни
(палави) деца
немирник м. немирница ж.
немирник, немирница; па­
лавник, палавница
немит прид. немиен, неизмисл,
нечист
немота ж. I) немост;2) немяштија
немотия ж. немаштпја, немотија, сиромаштво, беда
немощ ж. немоќ, слабост
немощен прид. немоќен — ~
старец пемоќсн старец
немски прид. германски — ~
език германски јазнк — нем­
ска бира германско пиво
нему зам. арх. нему
ненавиждам и. ненавйдя с.
мрази, иамразува,' намрази;
презира, презре
непйвист ж.
силна омраза,
злоба, антипатија
ненавистен прид. омразен, зло­
бен
ненавременен прид. ненавремен
ненагледен прид. драг, мил,
многу драг, кому не можеш
да му се нагледаш
ненадеен прид. ненадеен, неочекуван — ненадейно напа­
дение ненадеен напад
ненадежден прид. ненадежеи,
несигурен

331

ненадминат

ненадминат прид. ненадминат
ненападение ср. ненапаѓање —
договор за ~ пакт за нена-

моќен, силен, цврст, траен
ненаселен
прид.
ненаселен,
пуст
•
ненаситен прид. ненаситен, незаситен; хем. незаситен
ненаходчив прид. неснаодлив
ненормален прид. ненормален
(психични); (како им.) лудак
ненужен прид. ненужен, изли­
шен, непотребен .— ненужни
вещи непотребни предмети
необезпечен прид. необезбеден,
неосигурен, несигурен, не(за)гарантиран
необикновен прид. необичен,
исклучителен, несекој дневен
необикновено

събитие

несекојдневен настан — ~
човек необичен човек — ~
успех исклучителен (голем)
успех
необитаем прид. ненаселен —
необитаеми

необработен прид. необработен
необразован прид. необразован
необуздан прид. необуздан, сво­

еволен, непокорен

паѓање
ненарушим прид. неразрушлив,

—

неожбнен

пространства

ненаселени пространства
пеобичйен прид. невообичаен —
в необичайно време
го
посетихме го посетивме во

невообичаено време
необичлив прид. што не може
да се сака
необлечен прид. необлечен; сла­
бо (лошо) облечен
необмислен прид. необмислен,
пребрз, неразумен
необорим прид. необорлив —
привеждам необорими до­
казателства приведувам не-

оборливи докази
необоснован прид. необоснован,

необразложен, недокументиран

необусловен прид.

неусловен,
што не зависи од ништо
необут прид. необуен, бос
необучен прид. необучен, пеизвежбан, неук, невешт
необхватен прид. пеопфатеп,
голем, яеизмерлив
необходим прид.
неопходен,
потребен, неодложен —■ не­
обходими условия неопходни услови
необходимост ж. неопходност,
потреба, нужда — в случай
на ~ во случај на потреба—
артикули от първа ■— најнеопходии продукти; артикли
за широка потрошувачка
необщйтелен прид. недружел.убив, повлечен
необясним прид. иеобјаснив,
замаглен, заплетен
неограничен прид. неограни­
чен, бескраен, апсолутен, го­
лем — неограничени сред­
ства неограничени средства
— неограничена монархия

апсолутистичка монархија —
неограничени пълномощия

неограничени
овластувања
(полномоштија)
неодобрение ср. иеодобрување
неодобрителен прид. неодобрувачки, негативен —
от­
говор негативен одговор
неодушевен прид. мртов
нео дялан прид. неделкан —
неодялана тояга неделкано
дрво
неоженен прид. неженет

неоживбн

332

неоясивбн прид. тивок, мирен
— неоживена улица мирна

улица
неозаглавбн прид. што е без
наслов — неозаглавено сти­
хотворение стихотворба без

наслов
неокончателен прид.

привремем, што не е краен
неолйт м. геол. неолит
неомъжена прид. немажена
неопетнен прид. неизвалкан,чист, чесен
неописуем прид. неопислив,
неопишан — неуписуема
красота неопислива убавина
неопитен прид. неопитен, неискусен — ~ играч неискусен
играч
' неопределен прид. неопределен,
нејасен, несигурен — неопре­
делено обещание неопреде­
лено ветување — ~ срок
неопределен рок
неопределеност ж. неопреде­
леност
неопределйтелен прид. неопре­
делен — ~ член неопределен
член — неопределително
наклонение неопределен на­
чин, инфинитив
неопровержим прид. сигурен,
точен, што не може да се
демантира
неопънат прид. неоптегнат
неорганизирано прил. неорга­
низирано
неорганичен прид. неоргански
— неорганична химия неорганска хемија — неорга­
нична материя неорганска
материја
неосведомен прид. неинфор­
миран
неосведоменост ж. неинформираност
1« ч

неотстъпчйв
неосезаем прид. неопиплив, што

одвај се чуствува
неоснователен прид. неоснован,

неаргументираи, недокументираи
неоспорйм прид. неоспорен,
точен, признат, проверен
неосъзнат прид. неосознаен,
несвесенј нејасен
неосъществйм прид. неостварлив, нереален — неосъще­
ствими мечти неостварливи
мечти
неотдавна прил. иеодамна
неодавнашен прид. неодамнешен — неотдавнашните
събития неодамнешните на­
стани
неотделим прид. неделнв
неотемен прид. што не може
да се одземе
неотзивчйв прид. што не се
оѕвива; ладнокрвен
неотклонен, -опна, -бнно прид.
неколеблив, цврст; постојап,
непоколеблив, бескомпромисен, принципиелен
неотклонение ср. прав, псодложно (задолжително) присуство на суд
неотлежал прид. неодлежан,
свеж, млад
неотложен прид. неодложен —
неотложна задача неодложна задача
неотлъчен прид. неразделни
неотлъчно прил. неразделно,
заедно, поврзано
неотменен прид. неизменет. пет
неотменен прид. конечен, не­
променлив, неминовен
неотменйм прид. конечен, што
не може да се менува
неотстъпчйв прид. неотстаплпн,
непопустлив

неофициален

-333

прид. неофицијален — ~ източник неофи­
циален' извор — неофици­
ално лице неофицијално лице
неоформен прид. неоформен
неохотно прил. нерадо, без желба
неоценим прид. неоценлив —
неоценима помощ неоценлива помош
неочакван прид. неочекуван,
изненаден — — обрат неочекуван пресврт
неплатежоспособан прид. што
нема платежна способност
неплатен прид. неплатен; што
не се плака — ~ отпуск
неплатено осуство
неплодороден прид. неплоден,
нероден — неплодородна го­
дина неродна година
непобедим прид. непобедлив
непобутпат прид. непомрднат
неповторим прид. неповторлив;
единствен, исклучителен
непогрешим прид.
непогрешлив — няма непогрешими
хора исма непогрешливи луѓе
неподатлив прид. неподатлив
неподвижен прид. неподвижен,
скаменет —
като дърво
неподвижен како дрво
неподвижно прил. неподвижно,
мирно
неподготвен прид. неподготвен,
неспремен
неподкупен прид. непоткуплив,
чесен, неподмитлив
неподлежащ прид. ослободен
од, без обврска — ~ на вое­
нна служба ослободен од
воена обврска
неподозиран прид. неочекуван,
изненаден, прикриен, непред­
виден
неофициален

непостоянен

исклучи­
телен; оригинален; што не
може да се подражава
неподходящ прид. несоодветен,
што не одговара на . целта
(намелата)
непозволен прид. непозволен,
недозволен, забранет
непоклатим прид. цврст, силен
непоколебим прид. непоколеблив, цврст, упорен, непопустлив
непокорен прид. непокорен
непок ътнат прид.
неначнат,
нечепнат, здрав, цел
непоносим прид. неподнослив
неподражаем прид.

—

непоносима

горещина

неподнослива горештина
непоправим прид. непоправлив
непорочен прид. непорочен, без
мана, чист, нерасипан
непосветен прид. непосветен,
неизвестен, што не е во тек
на работите
непосилен прид.
непосилен,
необично тежок, напорен —
~ труд напорен труд
непоследователен прид. недоследеи, иепринципиелен
непослушание ср: непослушност, непокорност — нака­
зан за ~ казнет- заради непослушност
непослушен прид. непослушен
— непослушно момче не­
послушно момче
непосредствен прид. непосреден, директен--- началник
непосреден шеф, претпоста­
вен
непостижим прид. 1) непости■ жен, нсостварлив, недостапен,
нереален; 2) необјаснив, несфатлпв
непостоянен,

-янна,

-янно

прид. непостојан, -а, -о, про-

непотребен

непривикнал

334

менлив — ~ ток променлива
струја — непостоянно време
променливо време (атмосферско) — ~ характер промен­
лив карактер
непотребен прид. .непотребен
пенохйбеи прид. пешшбсп, исистрошен
непохватен прид. неопитен, неискусен, неумешен
непочйтан прид. непочитуван
непочтен прид. нечесен, несовесен, расипан — ~ човек
нечесен човек
непочтителен прид. нгго не
почитува (и што не е почитуван)
неправда ж. неправда; без­
законие
неправдоподобен прид. невистинит, нереален
неправеден прид. грешен (во
верска смиела), неправеден
неправилен прид. неправилен,
погрешен — неправилно уда­
рение погрешен акцент —
неправилни глаголи непра­
вилни глаголи •
неправилно прил. неправилно,
погрешно — ~ тълкувам
погрешно толкувам — ~ раз­
' бирам неправилно сфаќам
неправомерен прид. прав, што
не е во склад со законите,
незаконит
неправоспособен прид. прав.
без право да работи во оп­
ределена професија; без граѓански права
непразна прид. трудна, со плод
во утробата (жена, животно)
непревзет прид. природен, едноставен
непрегледен прид. непрегледен,
сложен, компликуван, нејасен

непредвиден прид. непредви­
ден — ~ случай непредвиден

случај
непредвидлйв прид. непредвид-

лив, ограничен
непреднамерен прид. спонтан,

случаен, без умисленост
непредпазлйв прид. непретпа-

злив, невнимателен
непредубеден прид. што е без

предупредуваше, непристрасен, објективен — непредубедена критика ~ објективна критика
непредумишлен прид. што е
без умиела
непреклонен,

-онна,

-бнно

прид. упорен, непопустлив
непрекъснат прид. непрекинат,
постојан
непрекъснато прил. непрекинато, поетојано — повтарям ~
едно и също нещо постојано повторувам една иста
работа
непременен, .

-йина,

-йнно

прид. рет. задолжителен, обврзан
непременно прил. бездруго, задолжително — тя
ще ти
се обади таа бездруго ќе ти се
јави — ~ елате! елате без­
друго!
непреодолйм прид. несовладлив
—

непреодолими

пречки

несовладливи пречки
непрестанен,

-анна,

-анно

прид. непрестаен,поетојан, ве­
чен, бескраен — непрестанни
грижи постојани грижи
неприветен прид. нељубезен,
нерасположен, студен, рамнодушен
неприветлйв прид. в. непри­
ветен
непривйкнал прид. ненавикнат

непривлекателен

непроницаем

непривлекателен прид. непривлечен, грд — непривлека­
телна външност непривлеч-

неприсъствен прид. неприсъс­
твен ден неработен ден, др-

на надворешност
непригоден прид. непригоден
непридирчйв прид. непретен­
циозен, скромен; неМарен;
неточен
неприемлив прид. неприемлив,
неприфатлив — неприемливи
условия неприфатливи услови
непризнйт прид. непризнат,
неафирмиран--- -художник
непризнат уметник
непризнателен прид. неблагодарен, непризнателен — ■—■
син неблагодарен син
неприкосновен' прид. неприко­
сновен — ~ запас непри­
косновена резерва
неприкрйт прид. неприкриен,
отворен, јавен, искрен
неприличен прид. непристоен,
неприличен, вулгарен — не­
прилични думи неприлични
(вулгарни) зборови — непри­
лично държание непристой­
но однесување
неприлйчие ср. непристојност,
неприличност
неприложйм прид. иеприменлив
непримирйм прид. непомирлив,
упорен
непринуден прид. непринуден,
природен, прост, едноставен

неприязнен прид. непријателски
неприязън ж. омраза, непри-

— непринудени

II

335

движения

природни движења — непри­
нудена усмивка непринудена
(природна, искрена) насмевка
непристоен прид. лит. непри­
стоен
непристъпен прид. непристапен,
недостапен; непреземлив (тврдина и сл.); вообразен

жавен празник

јателство
леприйтел м. пеприятелка

непријател, непријателка; про­
тивник, противница
неприятелски прид. непријателски, противнички — не­
приятелски отношения непријателски односи — непри­
ятелски войски неприятел­
ски војски
’
неприятен прид. непријатен —
неприятно положение непријатна положба.
неприятност ж. непријатност
непробивйем прид. непробоен
непробуден прид. непробуден
сън вечен сон
непрогледен прид. многу густ
— непрогледна мъгла густа
магла ■
непродуктйвен прид. непро­
дуктивен
непродължйтелен прид. крат­
котраен, краток
непроизводйтелен прид. непро­
дуктивен
непрокопсан прид. разг. непрокопсан
непрокопсаник м. разг. непрокопсаник, неранимајко
непроменен прид. непроменет,
ист, неизменет
непромокаем прид. непропустлив (за вода) — непромо­
каемо наметало непропустлив мантил, непропустлива
наметка
непроницйем прид. 1) непроѕирен, непропустлив, херме­
тичен; 2) неразбирлив, несфатлив

непросветен
непросветен прид. непросветен,

необразован, неучен
непросветйност ж. непросветеност
непростим прид. непростим —
непростима грешка непро­
стима грешка
непроходим прид. беспатен
непълен прид. неполн, непотполн; краток, скратен — ~
метър неполн метар — не­
пълни познания непотполни
знаења — непълно работно
време скратено работно време
непълнолетен прид. неполнолетен, малолетен
неработен прид. неработен (ден)
неработоспособен прид. неспо­
собен за работа, неработоспо­
собен
нерйвен прид. 1) нерамен, рапав;
2) нееднаков — неравна
. борба нерамна борба — не­
равни сили нерамни сили
неравенство ср. нееднаквост,
нерамноправност
неравномерен прид. нерамномерен
нерйдост ж. тага, жалост
нерадостен прид. тажен, жалосен, нажален, нерасположен
.неразбираем прид.
нераз. бирлпв; нечитлив
неразбран прид. неразбран, тврдоглав
неразвит прид. неразвиен, заостанат
■ неразвитост ж. неразвиеност,
заостанатост
неразгадаем прид. тайнствен,
што не се одгатнува
неразговорлйв прид. неразгеворлив, молчалив
неразделен прид. неразделен,
нерасподелен

нервен

336

неразделен прид. неразделни;
неразделен, поврзан — не­
разделни другари неразделни

другари

_

неразлъчен прид. неделни, органски поврзан — език и
мислене се намират в неразлъчно единство јазикот

и мислата се наоѓаат во иеделпво единство
неразположен прид. нераспо­
ложен
нерасположение ср. нерасположба, нерасположеност
неразработен прид. неразработен, необработен
неразрешен прид. 1) нерешен;
2) забранет, недозволен
неразрешим прид. неразрсшлив, нерешлив — неразре­
шима загадка нерешлива
загатна
неразрушим прид. нескршлпв
неразтворим прид. нерастворлпв
неразумен прид. неразумен,
глуп
нерационален прид. нерацио­
нален
нерв .V. (л«, нерви) 1) нерв
— очен ~ очен нерв —
болни нерви болни нерви;
2) жила, жиличка; 3) живост,
расположба, енергија; С7 това
ми действува на нервите

тоа ми оди на нерви — късам
си нервите си ги кпнам
нервите — железни нерни
железни нерви — война
на нерви војиа на нервите
нервен прид. 1) нервен —
възел нервен јазел — ~
припадък нервен напад; 2»
нервозен — ~ човек иервозен човек — нервни дви­
жения нервозни движен,а

нервирам
нервирам и. с. нервира; |] — се

. повр. се нервира
нервност ок. нервоза, нервозност
нервозен прид. I) нервозен,
немирен; 2) разг. лут, лош —
нервозни кебапчета лути
кебапчшьа
■
нербден прид. неправилен, иедопустлив, незаконит — не­
редни прояви неправилни
појави
нередност ж. неправилност, прекршок, слабост — на борба
срещу нередностите! во бор­
ба против неправилностите!
нередбвен прид. нередовен
нбрез м. иар. нерез
нерешителен прид. нерешите­
лен, колеблив
нерешителност нерешителност,
колебливост
'
нероден прид. нероден
неруден прид. нерудни изко­
паеми неметали (глина, песок
и сл.)
нерушим прид.
нескршлив,
вечен
нерядко прил. често
несамостоятелен прид. иесамостоен; неоригинален
несбъднат прид. нсостварен —
несбъднати мечти неостварени .мечти
несвоевременен, -енна, -енно

прид. ненавремен, преран
несвойствен прид. несвойствен,

неприроден, некарактеристичен, невообичаен .
несвързан прид. несврзан, неповрзан
несв ършен прид. несвршен, незавршен —
несвършено
време грам, несвршено време,
- пмперфект
лесвяст ж. несвест, несвестица
— падам в ~ паѓам во несвест

неспособен

337

несгбвор м. неслога, раздор.
несговорен прид. несложен,

несогласен
несгода ж. иезгода, тешкотпја
несгбден прид. незгоден, не­

удобен ; неповолен
несдържан прид. невоздржлив;

непринуден

прид. несериозен,
лекомислен
несигурен несигурен
несклонйм прид. непопустлив,
тврдоглав
несклоняем прид. грам, неменлив
нескопен прид. нескопен
несломйм прид. нескршлив
несменяем прид. непроменлив,
постојан, долготраен, перма­
нентен
песмбтен прид. неброен, непроценлив — несметно богат­
ство непроценливо богатство,
многу големо богатство
несмилаем прид. несварлив
(за храна)
несмущаван прид. псвозисмируван, мирен, спокоен
леснбсен прид. нсспосен, неподнослив — несносни горе­
щини неподносливи горештинп — ~ карактер неподнослив карактер
■
неспазване ср. непридржување
неспирен прид. незапирен
неспокоен прид. неспокоен, вознемирен
неспокойствие ср. неспокойство,
вознемиреност
несполука ж. неуспех
несполучлив прид. неуспешен
—
опит неуспешен експе­
римент (опит)
.
неспособен прид. неспособен;
некадарен
несериозен

22 Бугарско-македонски речник

несправедлив

нетраен

338

несправедлив прид. несправед­

лив

несправяне ср. неснаодливост

(на работа); неуспешно извршување на работата
неспрйтнат прид. несмасен, не­
уреден, нечист
несравнбн прид. неспоредлив;
одличен; перфектен
несравним прид. 1) неспоредлив; 2) сосем спротивен —
това са несравними неща

тоа се сосем спротивни работи
несрѓтен прид. нар. несреќен
несрйтник лг. несрбтница ж.
несреќник, несреќница, клет­
ник, клетница
неср ъчен прид. неопитен, неискусен, невешт
нестинйр м. нестинарка ж.
играч (играчица) на жар (во
врека со народен обича])
нестроевак м. разг. неборец,
војник на неборечка должност
несъбираем прид. што не може
да се собере (наплати) од должниците
несъвместим прид. што не мо­
жа да постои заедно со нешто
друго; противречен, несогласлив
несъвършен прид. несовршен
несъгласен прид. несогласен,
противен
несъгласие ср. несогласие (и
несогласица), неслога, неслагање
несъзнателен прид. 1) несвесен;
2) несовесен
несъизмерйм прид. лит. не­
споредлив, исклучителен; што
нема отпита мерка

несъкрушйм прид. нескршлив,
силен, стабилен — несъкрушима воля силна волја
несъмнен прид. несомнен, оче­
виден, јасен, точен — не­
съмнена истина несомнена

вистина

прид. несообразен, неуслагоден
несъобразен прид. несообразен,
противречен; бесмислен
несъобразйтелен прид. непретпазлив; непредвидлив
несъобразйтелност ж. несообразност. непретпазливост
несъответствие ср. несоодветност
несъразмерен прид.
несразмерен
несъстоятелен прид. 1) слабо
имотен, неплатежен (што не
може да
плати) — .—
длъжник неплатежен должник; 2) неубедлив, недокументиран, неприфатлив
несъстойтелност ж. 1)банкрот;
2) неубедливост, несигурност
несъществен прид. несуштествен
несъществуващ прид. што не
постои
нетактйчен прид. нетактичен
нбтен прид. (спрема нето) нето
— нето тегло нето-тежина
нетлќнен, -бнна, -бнно прид.
што не гние, што не пропаѓа;
вечен, траен — нетленна
слава вечна (трајна) слава
нбто непр. нето
неточен1 прид. ненаострен, ненаточен, тап
неточен2 прид. неточен
нетрйен прид. нетраен, кратко­
траен; слаб,
неквалитетен
(текстил и сл.)
несъобразен

нетрудоспособен

339

нетрудоспособен прид. неспо­

собен за работа
нетрудоспособност ж. неспо­

собност за работа, инвалидитет — пълна ~ потполна
неспособност — частична
делумна неспособност
нетърпелив прид. нестрплив,
нетрпелив; немирен, вознемирен
.
нетърпение ср. нестрпливост,
нетрпение — очаквам го
с голямо ~ го чекам со
големо нетрпение
нетърпимост ж. нетрпеливост,
нестрпливост
нетърпим прид. неподнослив
неубедителен прид. неубедлив
неуважение ср. непочитување
неуважителен прид. 1) што не
може да се уважи; 2) рет.
непочитуван
неуважително прил. без уважување
неуведомбн прид. неизвестен,
незапознат, неинформиран
неуверен прид. несигурен, неу­
верен, колеблив, нереши­
телен
неувяхващ прид. неовенлив,
што не овенува, незаборавен
— неувяхващи спомени незаборавни спомени
неугйсващ прид. неугаслив
неугасйм
прид. неугаслив;
фиг. незадржлив
неугледен прид. неугледен, грд,
грозен
иеудйрен прид. неакцентиран,
ненагласен
неудобен прид. 1) неудобен,
неугоден; 2) незгоден — събо­
та е ~ ден за събрания

сабота е незгоден ден за
состаноци — ~ човек за
22*

неусетно

тази работа незгоден човек

за таа работа
неузнаваем прид. што не може

да се препознае
неук прид. неук, неучен, не­
образован — неуки роди­
тели необразовани родители
неукротим прид. нескротлив,

незадржлив, темпераментен
неул&гнал прид. нестабилен, не-

улегнат
неуловим прид. 1) неуловлив;

2) недоловлив, тешко сфатлив
неумел прид. неумешен, невешт,
нсискусен — неумело дви­
жение невешто движеше
неумерен прид. претеран, не­
умерен — неумерени хвалби
претерани фалби
неуместен прид. неумесен —
неуместна шега неумесна
шега
неумишлен прид. без умисленост
неумолим прид. неумолив
неуморен прид. неуморен, упо­
рен — ~ работник неуморен
работник
неуравновесен прид. Неурамнотежен; колеблив, немирен
неуреден1 прид. неуреден —
неуредна домакиня неуредна
домаќнка
неуреден2 прид. несреден, неисплатен — неуредени смет­
ки несредени сметки
неуредица ж. неред, несреденост
неурожай м. лит. слаба (неродна) година, слаба летнина
неусетен прид. неусетен,
незабележан, лесен
неусбтяо прил. неусетно, незабележано, лесно

(
;

неуслужлйв

нещастен

340

неуслужлйв прид. неуслужлйв,

нељубезен
неуспбх м. неуспех — обречен
на ~ осуден на неуспех
неуспешен прид. неуспешен —
~ опит неуспешен обид
неустановен прид. неустановен,
. несигурен; фиг. бавен
неустойка ж. прав. 1) неизвршување, прекршок (во ра­
ботата); 2) казна (за таков
прекршок)
неустойчив прид. нестабилен,
колеблив, лабилен
неустрашим прид. нестрашлив,
, храбар
неутешим прид. неутешен
неутешйтелен прид. неутешлив,
што не утешува
неутолим прид. ненаситлив,
. многу силен, неуталожив —
нутолима жажда неуталожива жед
неутрален прид. неутрален —
неутрална държава неутрал­
на држава
неутрализация ж. неутрали­
зации; а
неутрализирам н. с. неутра. лизира
неутралитет м. неутралитет
.неутрон м. физ. неутрон
неуязвим прид. неранлив
нбфт м. нафта
нефтен прид. нафтоносен, нафтен — нефтена рафинерия
рафинерија за нафта — неф­
тени находища нафтоносни
наоѓалишта, наоѓалишта на
нафта
нехйен прид. немарен
иехййство ср. немарност
нехранимайко м. неранимајко
нецензурен прид. непристоен,
• вулгарен —■ нецензурна шега
непристойна шега — нецен­

зурни думи вулгарни збо-

ровп
нечакан прид. неочекуван — ~
гост неочекуван гостни
нечестив прид. 1) нечастив,
грешен, безбожен — нечес­
тива душа грешна душа; 2)
нечесен, незаконит — нечес­
тиви сделки нечесни зделки
нечестен прид. нечесен
нечетен прид.
1) безброен,

бескраен; 2) мат. нспарен
— четни и нечетни номера

парни и непарни броеви
нечетлив прид. нечитлив — ~
почерк нечитлив ракопис —
~ подпис нечитлив потппс
нбчий зам. нечи; — взел съм
нечия шапка сум зел нечи; а

капа
нечист прид. 1) нечист, валкан;

2) фиг. валкан, нечесен —
нечиста работа нечиста ра­

бота
нечистоплътен

прид.

нечист

(човек)
нечистотия

ж.

нечистоти; а,

гиасотија
нечовбчен прид. нечовечен
нечовешки прид. 1) натчовечки
— нечовешки усилия нат­

човечки напори; 2) нечовечки,
животински
нечувствителен прид. нечув­
ствителен, безмилосен, груб
нечуплйв прид. нескршлив —
нечупливо стъкло нескршливо стакло
нечУт прид. 1) нечуен, тивок;
2) нечуен, невиден — нечути
тегла невидени маки
нещйстен прид. 1) несрейен —
нещастни деца несреќни деца
— ~ случай несреќен слу­
ча; -

341

нещйстие

нещастие ср. несреќа, незгода,
беда — стана голямо

се случи голема несрейа
нещастник м. нещастница ж.

несреќник, несрейница, клет­
ник, клетница
нещатен прид. нередовен, хоно­
рарен — нещатни сътруд­
ници нередовни (надворешни,
хонорарни) соработници
н&цо1 ср. нешто, предмет, ра­
бота — той ще ви каже
тој йе ви каже нешто —
знае

ли той

~ за нея?

знае ли тој нешто за неа?
—
подобно нешто слично
— ~ му хлопа нешто му
недостига — стана ~ неочак­
вано се случи нешто неочекувано — дайте ми
за
ядене дајте ми нешто за
јадење — научих ~ ново

разбрав (научив) нешто ново
нбщо2 прил. малку, донекаде,
нешто — ~ съм болен
малку сум болен — ~ като
писател нешто како писател
ти си ~ по-млад от мене

ти си малку помлад од мене
нея зам. (падеж. форма од тя)
неа — и без
ще минем
йе поминеме и без неа —
и на нея да кажеш и нејзе
да й кажеш — с ~ ли беше?
со неа ли беше? — тя ми
говори за ~ таа ми зборуваше
за неа — ' никой не без­
покои неа никој не ја вознемирува
неял прид. нејаден, ненајаден
неясен прид. нејасен — неясна
мисъл Иејасна миела
ни1 сврз. ни, ниту — ~ наймалко ни нај малку; СЈ ~ лук
ял, ~ лук мирисал ни лук
јал ни лук мирисал

низост
ни2зам. 1) (кратка дативна фор­
ма од ние) нам, пи — драго <—>
е да вп видим драго ни е да
ве видиме — яде ~ се ни се
јаде — казано ~ е речено

ни е; 2) (кратка форма од
наш) — сестра ~ сестра ни
(нашата сестра) — децата
децата ни (нашите деца)
нива ж. нива — чии са тези
ниви? чии се овие ниви?
нивга прил. нар. никогаш
нивелационен,

-онна,

-онно

прид. нивелационен
нивелиране ср. нивелирање
нивелировка ж. в. нивели­
ране
ниво ср. лит. ниво; стандард—
речното ~ спада нивото
на реката опаѓа — културно
—■ културно ниво —- жизнено

~ животен стандард
ние зам. ние — ~ говорим
ние зборуваме —
двамата

ние двајцата •
нижа н. ниже —

тютюн

нижам тутун; |[ — се повр.
се ниже, се реди — дните
се нижат дните се нижат
низ1 м. низа, ред, колона —
от събитпя низа од настани
—
до ~ низа до низа
низ2 пред. нар. низ— вървяхме
~ гората врвевме низ шума­
та — разходихме се ~ града
прошетавме низ градот
низа ж. низа — ' тютюн низа
тутун
низина ж. низина, рамнина
низов прид. локален, основен,
што е најблизок до народот
— низова организация ос­
новна организација — ~ пе­
чат локален печат
низост ж. нпскост, подлост

низходящ

низходящ прид. надолен —
низходяща градация на-

долна градација
низш, низши прид. нижи
низък прид. низок; нечесен,
подол — низка душа ниска

(подла) душа
ний зам. арх. (е. ние) ние
никак прил. никако, на никој
начин, ни најмалку — ~ не
може да се поправи никако
не може да се поправи
никаквец м. никаквец, никој
и ништо, неспособен | не­
чесен човек
никакъв 1) зам. никаков —
нямам никаква възмож­
ност немам никаква можност;

2) прид. никаков, ништожеи,
подол
никел м. никел
никелировка ж. никлување
никелирам н. с. (по)никлува
нпклов прид. нпклен
никне н. никне, никнува —
на детето никнат зъби на
детето му никнуваат заби —
тревата никне тревата никну­
ва; О гдето го не сееш, там
никне каде не го сееш, таму
никне
никога прил. никогаш — той
~ ие е виждал нещо по­
добно тој никогаш не видел
нешто слично — ~ веч
никогаш повеќе — ~ в
живота никогаш во животот
— ~ не ще те забравя

никогаш нема да те заборавам
никогаж прил. нар. в. никога
никой, никоя, никое зам. 1)
никој, -а, -е — '—не знае
никој не знае — ~ не е
виновен никој не е .виновен;
2) ниеден, ниедна, ниедно

342 •

ничий
— в никое царство не тече
мед и масло ~ во ниедно

царство не тече мед и млеко;
гј по никое време во никое
време (во незгодно време)
— нямам си нийде никого

немам нигде никого
прид. никотински,
никотинов
никъде прил. никаде, нигде —
~ го няма нигде го нема; О
за ~ не е не е за никаде
нимй частица зар — ~ не
знаете? зар не знаете? —
нима? зар е можно?
нимфа ж. нимфа
нимфомйния ж. мед. нимфо­
манка
нирвана ж. нирвана
ниско прил. ниско; слабо, тивко,
полека — много — говориш
зборуваш многу тивко
нискорасъл прид. џуџест, што
расте ниско — нискорасло
дърво џуџесто дрво
нискостеблен. прид. што има
ниско стебло (дрво, растение)
нисък прид. низок, мал — —
човек низок човек — ниски
цени ниски цени
нит м. !ш. нитове) тех.
нитна
нйто частица сврз. нй, ииту
— ~ дума повече ни збор
повеќе — ~ крачка назад!
ни чекор назад!
питрйт м. хем. нитрат
нихилизъм м. нихилизам
никотинов

нихилистичен, нихилистически прид. нихилистични —
нихилистично
отношение

нихилистични

однос

ницшейнец м. ничеанец (при-

врзаник на фил. Ниче)
ничия, ничие зам.
ничиј, ничија, ничие — ничия

ничий,

ничком

343

земя ничија земја — ще
бъдеш моя или ничия! ќе

бидеш мој а или ничија!
ничком прил. нар. ничкум —
паднал ~ паднал ничкум
ниша ж. ниша, вдлабнатина

во ѕид
м. нишадор, амонијумхлорид
нишан м. нар. 1) знак, нишан,
белег; 2) знак, одликување
(турско); 3) нишан (за гаѓање)
нишапджйя м. арх. (в. мерйч)
нишанџија
нишесте ср. нишесте
нишка ж. 1) нишка, конец;
2) фиг. трага; СЈ червена ~
црвена нишка — нишката
на разговора нишката на
разговорот
нищета ж. мизерија, беда
нищичко ср. ништо, баш ништо
— ~ не разбирам баш
ништо не разбирам
нищо 1) зам. ништо — ~ му
няма ништо не му е. — ~
не намерихме ништо не
на ј довие — това ~ не
струва ова ништо не чини;
СЈ ~ не стана ништо не ста­
на, не излезе како што треба
— като ~ како ништо; лес­
но (ќе се сврши) — ~ от
това ништо; не е страшно;
2) прид. мал, безначаен, ништожен — ~ работа мала
работа
'
нищожен прид. ништожен, без­
начаен; мал, обичен, банален
— нищожна сума мала
сума
нищя н. в. разнищвам
но сврз. ама, но, туку — искат,
■—■ не могат сакаат, ама не
можат — ти знаеш, ~ не
говориш ти знаеш, ама не
нишбдър

новодомци

зборуваш — не само там,
~ и тук не само таму, туку
и .овде ~ все пак ама сепак
нов прид. нов; современ, ориги­
нален, необичен — нови
къщи нови куќи — ~ стил
нов (современ) стил — Но­
вият завет Новиот завет
— Нова година Нова го­
дина — ~ - повеничък сосем
нов — какво ново? што
има ново?
новак м. новак, почетник
новатор м. новаторка ж. лит.
новатор, новаторка (во про­
изводството или во уметноста)
новаторски прид. новаторски
новела ж. новела, расказ
новелйст м. новелист, раскажувач
новина ж. вест, новина, информација—дневни новини днев­
ни вести — последни новини
последни вести — непри­
ятна ~ пспријатпа вест
новобранец м. регрут
новобрйнски прид. регрутски
новобрачен прид. 1) младоженски; 2) новобрачни (ми.
како им.} младенци, млад
брачен пар, младоженци
нововъведен прид. новововеден,
новоотворен
нововъведение ср. новина, мо­
дернизация, подобрување, ра­
ционализации
новогодишен прид. новогоди­
шен — новогодишни поз­
дравления новогодишни че­
ститки — новогодишна елха
новогодишна елка
новогр ъцки прид. повогрчки
— ~ език новогрчки јазик
новодомци ми. млад брачен
пар, новокуйници, нови до­
макини

НОВОДОШ ъл

новодошъл прид. новодојден
новоизбран прид. новоизбран
— новоизбраният предсе­
дател новоизбраниот прет-

седател.
новоизпќчен прид. ирон. новопечен — — майстор ново-

печен мајстор
новолуние ср. млада месечина
новомоден прид. модерен, што
е според последната мода
новоназначен прид. новопоставен, новоназначен
новооткрит прид. новоотворен,
неодамна отворен, новоткриен
новостроен прид. новоизграден,
неодамна изграден
новороден прид. новороден
новост ж. новост, нова вест
ногйвпци мн. дијал. 1) ногавици;
' 2) кожа што ја носат овчари­
те на нозете
нога ж. дијал. (мн. нозе) нога
— на равна
на рампа
нога
ноев прид. Ноев ковчег Ноевиот ковчег; фиг. разг. засдннчки стан,
пренаселен
стан
ноември м. ноември — през
~ во текот на ноември, во
ноември
ноемврийски прид. ноемвриски
— ноемврийски нощи но­
емвриски НОЌИ
нож м. нож — кухненски
ножеве кујнски вожови —
режа с ~ сечам со нож —
атака на ~ јурпш на нож;
/37 опрял е ножът до кокала
~ дојде нож до коска
ножици ми. ножици (и но­
жица) — градински ~ гра­
дински ножици
нбжички мн. ножичиња (и
ножички)

344

норвќжец

ножче ср. ноже, мал нож —
джебно ~ џебно ноже —■ ~
за бръснене ноже за бричење,

жилет
ноздра ж. ноздра
нокаут м. сп. нокаут
нокът м. (мн. нокти)
— остри нокти остри
— лак за нокти лак за
— режа си ноктите

нокот
нокти
нокти
си ги

сечам ноктите
ноктюрно, ноктурно ср. кон­

турно
номад м. номад
номенклатура ж. номенклатура
— радиотехническа ~ ра-

диотехничка номенклатура
м. (мн. номерй) 1)
број, цифра — стая ~ 15
соба број 15 — изходящ
>— на писмото број на акт
според (излезниот) деловоден
протокол — нося шапка
57 ~ посам капа број 57;
2) точка од програм — му­
зикален ~ музичка точка;
3) разг. марифет, шега — тези

номер

номера

тук

не

минават

овце марифети овде не минуваат
номератор м. нумератор; бројач
(на струја, на телефонски
разговори и сл.)
номерация ж. нумерираше, нумерација
номерирам н. с. нумерира
номинален прид. лит. номи­
нален — номинална стой­
ност номинална вредност —
номинална мощност номи­
нален капацитет
нонпарќл, нонпарбй м. печат.
нонпарел (вид букви)
норвбжец м. норвежка ж.
Норвежанец, Норвежанка

норма

норма — правна
~ правна, норма — норми
на поведение норми на по­
ведение — ~ па дневното
производство норма на дне­
вното производство — свърх
нормата преку норма
нормален прид. нормален —
при нормални условия во
нормални услови — нормално
развитие нормален развиток
нормализирам н. с. нормали­
зира; || — се повр. се норма­
лизира
нормализиране ср. нормали­
зираше, нормализација — ~
на отношенията нормализи­
рана (нормалмзација) на односите
.
нормативен прид. нормативен
нормирам н. с. нормира — ~
цените нормирам цени
пормировка ж. нормираше
нормировчик м. нормпрец
нос м. 1) нос — тече ми кръв
от носа ми тече крв од носот;
2) (за брод) нос, преден дел; о
норма ж.

не вижда по-далеч от носа
си не гледа подалеку од
носот — водя някого за носа
влечкам некого за нос — на­
вирил ~ го дигнал носот
пъхам си носа навред го
пнкам носот насекаде — патрих му носа му го натрив

носот
носач а/, носач
носен1 прид. носен — носна
кърпичка шамиче
носен2 прид. носен, употребуван, половен — носено палто

носено (половно) палто
носилка ж. носила — сани­
тарна ~ санитетски носила
— ~ за тухли носила за тули

345

нося
носител м. лит. носител —
па кови идеи носител на но­

ви идеи
носия ж. носија — такава
ни е носията таква ни е
носијата — пъстра шопска
■—■ живописна (шарена) шоп­
ска поси)а
носов прид. 1) [носен; 2) наза­
лен, носен — носови гла­
сни носни вокали, назали
носовка ж. фил. носовка
носталгичен прид. носталгичен
нося и. 1) носи —. ~ дърва
посам дрва —• ~ дете на
ръце носам дете на раце
•— цял ден носихме чували

цел ден носевме вреќи —
той винаги носи мека шап­
ка тој секогаш носи шешир
(паларија) — какво ли но­
си утрешният деи? што
ли носи утрешниот ден?; 2)
носи, влече — реката поси
камъни реката поси наме­
та — какво те носи на­
сам? што те влече паваму?;.

3) носи плод во утроба; 4)
несе јајца (за кокошка); о
—■ характер имам карактер
— носи следи от носи траги
од; II — ,се повр. се движи;
лета; оди; се шири; се однесува; се носи — скиорът се
носи по снега скијачст се
движи по снегот — сне­
жинки се носят из въздуха

снегулки летаат по воздухот
— къде се носи той? каде
скита то;? — носи се слух
се шират гласови — носи се
безупречно се однесува ко­
ректно ; сз носи се елегантносе носи (се облекува) елеган-

нота

тно — ~ се с някого разг.
, се бори со некого
нота ж. 1) муз. нота — свиря
по ноти свирам по ноти;
2) нота (дипломатска) — вер­
бална ' вербална нота
нотариален прид. заверен, судски потврден
.
нотариус м. нотариус
нотен прид. нотен — нотно
пеене нотно пеење
нотка ж. нотка — ~ на не­
доверчивост нота на недоверба
ноторен прид. ноторен — ~
факт ноторен факт
НОЩ Ж. НОЌ — три дни и три
нощи три ДНИ и три НОЌИ
;— дълбока ~ длабока нсќ
— хиляда и една
илјада и
една ноќ — лека ~! добра
(лека) ноќ! — през нощта
во текот на ноќта
нбщви ми. ноќви
нощем прил. ноќе — скита
се денем и
скита деље
и ноќе
нощен прид. ноќен — ~ живот
ноќен живот —~ пазач ноќен
чувар — нощна смяна ноќна
смена — нощно гърне нокшир
нощ^с прил. ноќеска — ~
- валя проливен дъжд ноќеска врнеше пороен дожд
— ~ ще бъде много студено

ноќеска ќе биде многу сту­
дено
нощница ж. пижама, ношница
нощувам н. ноќева
нощуване ср. ноќевање
нрав м. нарав, ќуд, карактер;
нрйви ми. обичаи — други
времена, други нрави други
времшьа, други обичаи

нюансирам

346

нравоучбние ср. наравоучевие,

поука
нравствен прид. морален; ду­

ховен
нравственост ж. морал
нрйвя се повр. се допаѓа —
тя му се нрави таа му се

допаѓа
нудизъм м. нудизам
нужда ж. нужда, потреба —
в случай на ~ во случај на
потреба — няма ~ да идвате

нема нужда да идите —
закон отменява нужда закон
менува — приятел се в —
познава во нужда пријател
се познава
нуждйя се и. повр. има нужда
' (потреба) — —' от помощ
имам нужда од помош
нужен прид. нужен, потребен
•— нужни качества потребни
квалитети
нужник м. нужник, клозет
нужно прил.- нужно, потребно
— ~ е да се направи нещо

потребно е нешто да се стори
(направи)
нула ж. нула — пет градуса
под нулата пет степени под
нулата — спечелихме мача
с три па ~ го добивмс
натпреварот со три спрема
нула
нулев прид. нулев
нумизматичен, нумезматйчески прид. нумизматични
нунций м. ист. нунциј
нурвам се н. нурна се с. повр.

(се) нурка, (се) нурне
нуркам се и. се нурнува, се

нурка
нюйнс м. нијапса
нюансирам и. с. нијансира

нюх

обАждам

347

нюх м. усет; фиг. претчувство
някак си йрил. некако, на
некој начин — работата ~
не спореше работата некако

няколкомилибнен прид. некол-

кумилионски, повеќемилионски
някъде йрил. негде, некаде
— тя е тук
таа е тука
негде
ням прид. нем
няма и. нема — — съмнение
нема сомневање; без сомневање — ~ смисъл нема
смиела — ~ как нема друг
излез; не
може поинаку
— ~ значение не е важно
— ~ нищо! молам! нема на
што! — ~ го в къщи го нема
дома — нищо му ~ добро
му е, не е опасно — има - •—
един килограм има околу
еден килограм — аз
да
дойда јас нема да дој дам —
~ да ви моля нема да ве
молам — ~ да го бъде нема
да гб биде (за болен) —• да те
~ тук! да те нема одавде!
— ~ да я бъде тая нема да ја
биде таа работа, тоа нема да
стане — хич ме ~ ич ме йема
нямам н. нема — ~ нигде
никого немам нигде никого
— —■ време немам време

не одеше
някакъв зам. некаков, некој
някога йрил. (по)некогаш —
ми иде да избягам по-

некогаш ми иде да избегам
— той идвал та е ~ да те
види? дали тој доаѓал по-

некогаш да те види?
някогашен прид. пекогашен
някого зам. (падеж, форма)

некого
някой, някоя, някое
зам.
некој, некоја, пекое — ако
■—■ дойде ако некој дојде —
някои хора некои луѓе
няколко бр. неколку — по­
харчих —> лева потрошив
неколку лева — свършихме
работата за ~ дена ја
свршивме работата за неколку
дена
няколкодневен прид. неколкудневен, повеќедневен
няколкомйсечен прид. неколкумесечен, повеќемесечен
некого,

некому,

со

о
о1

пред, на, за — удрям
крака си ~ камък си ја

удирам ногата на камен —
опрях се
стената се
потпрев на ѕидот — вързах,
коня <—■ дървото го врзав
коњот за дрвото
0» изв. о —
колко е пре­
красно! о, колку е убаво!
■------ майко! о, мајко! —

мили
—

мои! о, мили мои!
да! о, да! — ~ не!

о, не!
оАзис м. оаза
обАгня се и. обАгни се с. повр.

се објагнува, се објагни, се
ојагнува, се ојагни
обАждам и.
с. јавува,
јави; соопштува, соопшти; известува, извести; (при); а-

обаждане

вува, (при)јави — обаждам
ви, че няма да дойда ве
известувам дека нема да дојдам
— ще те обадя на учителя

ќе те пријавам на наставникот
— обаждам в милицията
за кражба пријавувам кражба
во милицијата; || — се повр.

се (при)јавува, се (при)јави;
се оѕвива, се оѕвие — ще ви
се обадя от Пловдив ќе ви се
јавам од Пловдив — чуках,
но никой не се обади чукнав,
но никој не се јави
обаждане ср. јавување, известување; одговор
обвивам и. обйя с. очарува,
очари, восхитува (некого),
освојува, освои (некого)
обйче сврз. но, меѓутоа — исках
да отида, ~ нямах билет

сакав да си одам, но немав
карта — те ~ не бяха прави
тие, меѓутоа, не беа прави
обаяние ср, чар, шарм
обаятелен прид. прекрасен, очарувачки, божествен, шармаптеп
обвивам н. обвия с. обвива,
обвие, завиткува, завитка
обвивка ж. обвивка
обвинение ср. обвинение —
взаимни обвинения заемни
обвинувагьа — свидетел на
обвинението прав, сведок на
обвинението — срещу вас
има тежко ~ против вас
има тешко обвинение
обвинител м. обвинител —
държавен ~ државеп обви­
нител
обвинителен прид. обвинителен
— .— акт обвинителен акт
обвинявам н. оЪтася с. обвинува, обвини

обединбн

348

обвиняема ж.
обвинета — раз­

обвиняем м.

обвинет,

питът на обвиняемия за­
почна започна распитот на

обвинетиот
прид. обврзан, задолжен, ангажиран
обвързвам н. обвържа с. 1)
обврзува, обврзе; задолжува,
задолжи, ангажира —■ се­
мейството обвързва семей­
ството обврзува — ~ с
договор обврзувам со дого­
вор; 2) врзува, врзе
обгарям н. обгоря с. 1) обгорува, обгори; 2) добива (добн)
изгоретини
обгербвам н. арх. таксира, налепува (лепи) таксени марки
обграждам и. обградя с. оградува, огради; о(п)кружува,
о(п)кружи — високи планини
обграждат летовището ви­
соки планини го опкружуваат
летувалиштето; || — се повр.
се оградува, се огради; фиг.
се чува, се воздржува
обгръщам и. обгърна с. оифаќа, опфати
обед м. I) ручек, јадеље (за
ручек) — имаме гости за
~ имаме гости за ручек —
обвързан

това лекарство се взема
преди ~ овој лек се зема
пред јадење — обедът още
не е готов ручекот уште нс е
готов; 2) пладне — преди
~ претпладне — след

иопладне
обеден прид. пладневен —■ обе­
дна почивка пладневен одмор — обедно меню мени за

ручек
обединен прид. обсдинет, засднички — Организация па
обединените народи (ООН)

обединение
Организација на обединетите
народи (ООН) — обединени
усилия заеднички усилби
обединение ср. обедпиување,
унија, интеграција
обединител м. обединител
обединителен прид. обединувавачки, што обединува
обединявам н. обединя с. обединува, обедини, поврзува,
поврзе; || — се йовр. се
обединува, се поврзува
обединяване ср. обединување,
интеграција
обеднявам н. обеднея с. осиромашува, осиромаши
обеднял прид. сиромав, осиромашен
обезателно прил. задолжително,
бездруго — ~ да дойдеш
бездруго да дојдеш
обезверявам и. обезверя с.
(из)губп, изгубува вера; || —
се повр. се деморализира
обезводнявам и. обезводня с.
исушува, исуши
обезвреден прид. безопасен, што
не е веќе опасен, обезоружен
обезвредявам и. обезвредя с.
обезоружува, обезоружп; отстранува (отстрани) опасност;
демонтира (бомба и сл.)
обезглавявам й. обезглавя с.
обезглавува, обезглави; фиг.
уништува (уништи) раководство

обезпрйвен

349

и. обезлича с.
обезличува, обезличи
обезлюден прид. ненаселен, пуст,
што е без луѓе
,
обезмаслен прид. што му е
извадена маета (маслото), неполномасен (и неполномаслен)
— обезмаслено мляко неполномасно млеко
,
обезмитен прид. 1) ослободен
од царина; 2) за кого е платена
царината
обезмитявам и. обезмитя с.
1) ослободува (ослободи) од
царина; 2) плака (плати) ца­
рина
обезобразявам н. обезобразя
с. обезличува, обезличи (по­
ради болест, несреќа и сл.),
се деформиса
обезпечавам и. обезпеча с.
обезбедува, обезбеди, снабдува, снабди — ток е обез­
печил синовете си тој си ги
обезбедил синовите — обез­
обезличавам

печавам фабриката с въглища ја снабдувам фабриката

со јаглен
обезпечен прид. обезбеден, снаб­

ден, материјално обезбеден —
обезпечени старини обезбедена старост
обезпокоителен прид. што обеспокојува, опасен, алармантен,
возбудлив, застрашувачки —
обезпокоителни

симптоми

обеззаразявам н. обеззаразя

обеспокојувачки симптоми

с. дезинфицира
и. обезлеся с.
уништува (уништи) шума
обезлйствам и. обезлистя с.
лишува (лиши) од лисја •—

обезспокоявам н. обезспокоя

обезлесявам

гъсениците
обезлистиха
,дървото гасениците го лишија

дрвото од лисја (ги уништија
лисјата)

с. обезспокојува, обеспокои,
вознемирува, вознемири —
извинете, че ви обезспокоих! извинете што ве обеспокоив!; || — се повр. се возне­

мирува

•

обезпрйвен прид.

ропски

обесправен,

обезсилвам

н. обезсиля с.
. обессилува, обессили; става
вон сила
г
обезсмъртЯвам н. обезсмъртя
с. обесмртува, обесмрти, овековечува, овековечи; || —
се повр. се овековечува, се
овековечи
обезсолЯвам и. обезсоля с.
. отсолува, отсоли
обезсърчавам н. обезсърчй
с.
деморализира,
(из)губи
верба
обезсърчйн прид. деморализи­
ран
обезумявам и. обезумя
с.
\\пзбеачми< побудада.чуча, и\крхдц,нн '
‘
обезумйл прид. избезумен, нобудален
обезцветяване ср. белење; одземање боја, обезбојување
обезценявам м. обезценя с.
обесценува, обесцени, потценува, потцени, смалува (смали)
вредност (на нешто или на
некого)
обезчестявйм н. обезчестЯ с.
обесчестува, обесчести
обезщетЯвам н. обезщетЯ с.
обештетува, обештети
обект лг. 1) објект — военен
~ воен објект — строителен
■— градежен објект; 2) грам.
објект, предмет; 3) филоз. надворешниот свет, објект
обектив лг. објектив
обективен прид. објективен —
~ критик објективен критичар — обективна дейс­
твителност објективна стварност — обективни причини
објективни причини
обективйзъм м. обЈективизам
обективистичен прид. објективистички
обезсилвам

обзавеждам

350

обективност ж. објективност
обелвам н. обеля с. (из)лупи,

излупува (јаболко, компир
и сл.); СЈ зъб не обелва ~
уста не отвора; ништо не
зборува
обелиск м. обелиск
обем м. обем, вол умен, капа­
цитет; фиг. размер, обем,
количество
оббмен прид. обемен
обемист прид. голем, обемен
■— обемисто произведение

обемно дело
оббсвам н. обйся с. обесува,
обеси; || — се повр. се обесува,

се обеси
к'. обсссник* безделния,
неранпмајко, мангуп
оббт м. лит. свечено ветувагье
— давам — за вярна служба
, на народа давам свечено

ветување за верна служба
на народот
обетован прид. ветен; обетован
(обетована земја)
обеца ж. в. обица
обещйвам я. обещйя с. ветува, веќава, вети —■ ~
ти, че скоро ще се върна

ти ветувам деќа бргу ќе се
вратам
обещйние ср. ветување — ча­
кам да
щанието

изпълниш обе­
си чекам да го

исполниш своето ветување —
давам обещания давам веветувања
обжйпвам и. прав, обжалува,
се жали на пресуда
обзавеждам н. обзаведй с.
уредува (уреди) куќа (рабо­
тилница и сл.) — обзавеж­
дам домакинство ~ уредувам домакинство — апар­
тамент уредувам стан — ~

обзалйгам

351

работилница уредувам ра­
ботилница; || — се повр. се
средува, се среди, се снабдува
(снабди) со алат и сл.
.
обзалагам се н. обзаложа се
с. повр. се обложува, се обло­
жи
обзема н. обзбме с. обзема,
обземе
обзор м. 1) општ преглед — ~
на събитията преглед на
настаните; 2) прегледност
обигравам се н. обигрйя се
с. повр. увежбува (увежба)
да ракува со нешто; се ослободува (ослободи) од трема;
добива рутина
обигран прид. опитен, искусен,
вешт, рутиниран
обида ж. навреда — непоно­
сима
тешка навреда —
нанасям ~ на навредувам
некого, нанесувам навреда на
обиден1 прид. навредлив —
обидни думи навредливи
зборови
обиден2 прид. навреден — тя
е обидена таа е навредена
обйждам и. обйдя с. навредува,
навреди— защо ме обиж­
даш? зошто ме навредуваш?;
|| — се повр. се навредува,
се навреди
.
обикйлям н. обикоя с. обиколува, обиколи; се врти; фиг.
се митка, се врти (околу не­
кого) — обиколих целия
град го сбиколив
целиот
град — обикалям около
къщата обиколувам околу
кука — той обикаля около
нея то; се врти околу неа;
тој й се додворува
'
обиквам н. обикна с. засакува, засака — обикнах го
изведнъж го засакав одеднаш

обич

обикновен прид. обичен, секој-

дневен, вообичаен — ~
човек обичен човек — оби­
кновени войници обични вой­
ници — обикновени впе­
чатления секој дневни впечатоци; обични впечатоци
обикновено прил. обично —
както ~ како и обично
обиколен прид. обиколен, за­
обиколен; кружен — оби­
колно пътуване кружно патување---- път заобиколен
пат
обиколка ж. обиколка, обнколување, обем — гръдна
~ обем на градите
обилен прид. обилен
обйлие ср. изобилие, обилност
обир м. обир, кражба
обирам н. оббра с. 1) обира,
обере; вади, зема — обирам
каймака го вадам кајмакот;
2) краде, украде
обирник ат. обирница ж. крадач, крадачка, крадец, провалник, уценувач
обйрнически прид. крадачки,
провалнички
обиск м. претрес, претресување
обискирам н.
с. (из)врши
претрес
обитйем прид. населен, погоден
за живеење
обитйвам н. населува, живее
негде постојано
обитател м. лит. жител, станар
обител м. арх. манастир
обица ж. обетка
обич ж. гьубов, симпатија, сакање, приврзаност, верност
— клетва за вечна
заклетва (клетва) за вечна љубов — другарска — другар­
ска верност

обичАен
обичАен прид. вообичаен —
обичайно явление вообичаена појава — направихте
ли обичайната си разходка?

дали ја направивте вообичаената прошетка?
обичАй м. обичај — такъв е
. обичаят тук овде таков е
обичајот — народен ~ на­
роден обича)
■обичам н. сака., симпатизира,
е вљубен — ~ децата си
си ги сакам децата — ~ те!
те сакам! — ~ да чета ро­
мани сакам да читам романи
—
най-много најлшогу
сакам — какво обичате?
што сакате? — ако обичате
ако сакате; ве молам; бидете
добри —както обичате
како што сакате
обичан прид. сакан, симпатизиран
обичен, обичлив прид. мил,
омилен, симпатичен, пријатен, допадлив
обичаме се н. повр. се сакаме
ббички мн. бот. (ТпсМа ИуЪпба) обетки
обковАвам н. обкова с. опковува, опкове (со железо, штици
и сл.)
обкръжавам и. обкръжа с.
опкружува, опќружи; окружува, окружи; оградува, о­
гради
обкръжен прид. окружен —
~ е внимание окружен со
внимание
обкръжение ср. вој. опкружување, опколување
облАга ж. корист, интерес ■—
взаимна ~ заемна корист,
заемен интерес
облйгам н. обложа с. 1) обложува, обложи; 2) става, клава;

352

област

разрежува, разреже (такса,
данок и сл.) — обложили го
с голям данък му разрежале
голем данок; || — се повр.
се облага; се обложува, се
обложи
облагане ср. разрез на данок
(такса, придонес)
облагодетелствувам и. помага
некого; стипендира; создава
поволни услови
облагородявам н. облагородя

с. облагородува,

облагороди

обладавам н. обладая с. по­

. седува (има во посед); има;
обзема
обладание ср. поселување, држевье; обземаше; опфакагье
облажАвам и. облажА с. завидува, завиди —
те, че
можа да видиш тая кра­
сива страна! ти завидувам

што успеа да )а видиш таа
убава земја!
облажвам и. облажа с. се
омрсува, се омрси
облАзва в. облази с. облазуна,
облази — облазиха ме бу­
болечки мс облазија бубачки
облак м. облак — черни облаци
црни облаци — небето е
покрито с облаци небото е
покриено со облаци; Г7 въз­
дигам до облаците дигам
(некого или нешто) во облаци
— като че ли е паднал от
облаците како да паднал од

облаци
облакътявам се и. облакътя
се с. повр. се облактува, се

облакти; се налактува, се
налакти
област ж. 1) област, округ,
зона — софийска
Офиска област; 2) фиг. област,
поле на работа — днес жс-

областен
ната взема участие във
всички области па живота

денес жецата зема учество
во сите области на животот
областен прид. областен, окружеќ, регионален — ~ град
областен град
облачен прид. облачен — ~
ден облачен ден
облегалка ж. облегалка
(и
облегало) — стол с ~ стол
со облегалка
облегнат прид. потпрен
облека с. в. обличам
облекло ср. облека; алишта —
цивилно ■—• цивилна облека
— формено
униформа;
СЈ в Адамово облекло ~
гол; во облеката на Адам, во
Евининот костум
облекчавам н. облекча
с.
олеенува, олесне
•
облекчение ср. олеснување, олеснение — той въздъхна с
~ тој воздивна со олеснување
облекчителен прид. олеенувачки, олеснителен
облепвам и. облепя с. облепува,
облепи
обливам и. облбя с. облева,
облее
■
облигационен,

обобществйвам

353

-бнна,

-онно

прид. облигационен
облизвам н. оближа с. оближува, оближе; а пръстите
си да оближеш да си ги
излижеш претите (толку многу е убаво)
обличам н. облека с. облекува,
облече; [| — се повр. се об­
лекува, се облече — обличай
се! облекуј се!
облог м. иар. облог ■— ще
изгубиш облога ќе го из­
губиш облогот

облъчвам и. облъча с. озра-

чува, (о)зрачи (при лекување)
облъчване ср. зрачење
облягам се и. облбгна

се

с. повр. се потпира, се потпре,
се облега, се облегне
облян прид. облеан, полеан,
натопен
обм^н м. размена, трампа —
търговски ~ трговска раз­
мена, размена на стока
обменявам и. обменя с. разменува, размени, трампи
обмислен прид. обмислен, про­
учен, простудиран
обмйслям н. обмисля с. обмислува, обмисли, размислува,
размисли, ■ проучува, проучи
обмитявам и. обмитя с. оцаринува, оцарини, определува
(определи) царина
обмяна ж. размена — ~ на
мнения размена на мислења
— ~ па стоки размена на
стоки
обнадеждвам и. обнадеждя с.
охрабрува, охрабри, поттикнува, поттикне
обнародвам и. обнародува, обнародп, објавува, објави, пу­
бликува
обнова ж. обнова, обновување
обновявам н. обновя с. обновува, обнови; реновира
обноска ж. манир, држање, об­
носки — човек с изтънчени
обноски човек со истанчени
обноски
обобщавам н. обопштува, обопшти, воопштува
обобщаване, обобщение ср.
обопштување, воопштување,
резиме
обобществявам и. обобще­
ствя: с. поопштествува, поопштестви

23 Бугарско-македонски речник

обобществяване

354

обобществяване ср. поопште. сгвување —
средствата
за производство поопште-

ствување на средствата за
производство
обогатявам н. обогатя
с.
збогатува, збогати
обогатяване ср. збогатување
ободрителен прид. ободрувачки,
охрабрувачки
обожавам н. 1) обожава; 2)
почитува некого (го смета)
како бог
обожйтел м. обожавател
оббй ,ч. лоЛ комора
оЙЛаон прид. П коморсн; 2}
(како им.) но-.тднпец, нојннк
од комората
обозначавам н. обознача с.
обележува, обележи, означува,
означи
оббй м. муз. обоа
обоняние ср. сетило за мирис
обор м. обор, ар, штала за
добиток
оборйвям се и. оборбвя се
повр. нар. се расонува, се
расони; се созема, се соземе
оборвам н. оборя с. соборува,
собори, кутнува, кутне
оборот ле. I) промет, обрт —
годишен ~ годишен промет
(обрт); 2) тех. обрт — мо­
торът прави триста оборота
в минута моторот прави

триста обрти во минута
оборотен прид. обртен — обо­
ротни средства обртни сред­

ства

.

оббрски прид. арски, оборски
—
тор арско (оборско)

ѓубре
ср. поставување
машини, инсталација и сл.
обосновавам н. обосновб с.
обосновува, обоснове; образ-

' оборудване

образование

лага, образложи; докажува,
докаже — —' твърденията
си ги образлагам моите тврдења
обоснован прид. образложен,
докажан, аргументиран
обособен прид. самостоен, засебен, независен — обосо­
бени части на изречението

самостојни делови на реченицата
обособявам н. обособя с. обособува, обособи; издвојува,
издвои; || — се повр. се издвојува, се издвои; се осамоспчув.1. се осамостои
обработваем прид. обработлив
обработваеми шгощн обработливи површини
обработвам н. обработя с.
обработува, обработи; преработува, преработи — ~
кожи преработувам кожи —
~ земя обработувам земја;
фиг. обработува (некого), убе: дува,
обработка ж. обработка —
— машинна ~ машинска
обработка
образ м. 1) слика, лик; 2) образ,
лице; 3) портрет, лик —ху­
дожествени образи уметнички ликови
образен прид. сликовит, живо­
писен, фигуративен — ~
стил сликовит стил
образец м. лит. образец, формулар; пример
образован прид. образован
образование ср. образование
— първоначално ~ основно
образоваше — средно ~
средно образование — все­
странно ~ сестрано образо­
вание — задължителнно ~
задолжително образование

образователен

355

образователен прид. образовен,
. наставен — ' ценз школска

спрема (квалификација) •
образувам н. образува, фор­
мира ■
образуване ср. образуваме,
формираме, основаме
образцов прид. угледен, огледен, примерен — образцово
училище огледно училиште
— образцова организация

примерна организација
обрйсъл прид. обраснат; нео-

бричен, неизбричен
обрат м. обрат, пресврт —
неочакван ~ неочекуван пре­
сврт — езиков ~ јазичен

обрат (конструкција)
обратен прид. обратен, спротивен, повратен — ~ смисъл
обратна смиела — с обратна
сила на действие со повратна
(ретроактивна) сила
билет
повратна карта —
ход
движеме на назад; рикверц
— обратната страна спротивната страна
обрйтно прил. обратно, назад,
спротивно — до Белград и
~ до Белград и назад — аз
мисля ~ јас мислам спро­
тивно — ~ на движението
на часовниковата стрелка

обратно од движемето на
стрелките од часовникот —
пропорционален обратно
пропорционален
обращ&ние ср. 1) обрнуваме,
повик, проглас; 2) обрт,
промет
ббред м. обред, обича;, рели­
гиозен церемонијал
обременен прид.
обременет,
оптоварен, премногу задолжен (со нешто)
23*
*

обр ьщам

обременявам н. обременя: с.

обременува, обремени; отежнува, отежне; оптоварува,
оптовари
обрбчен прид. ветен, обречен,
наменет, предопределен
обрбченост ж. предопределеност, ветеност, обреќуваме
обрисувам с. опише, карактеризира, оцрта
обрисовка ж. опис,
скица,
дескрипција
обричам н. обрекй с. ветува,
вети; обрекува, обрече; наменува, намени; посветупа, пос­
вети; || — се повр. се ветува,
се вети, дава (даде) збор
обрулвам н, обруля с. очукува,
очука (ореви и сл.); шиба (ветар)
обръсвам се н. обръсна се

с. повр. се бричи, се избричува, се избричи
обръч м. обрач; вој. опкружуваме
обръщам н. обърна с. 1)
свртува, сврти, обрнува, обрне,
превртува, преврти — ~
лице към слънцето го свртувам лицето кон сонцето —
С7 наяде ли се свинята,
обръща коритото кога ќе
се најаде свимата, го пре­
вртува коритото — селяни­
те обърнаха кожусите си

селаните ги превртија своите
кожуви — не ~ внимание
не обрнувам внимание — ■—
внимание върху този въ­
прос го обрнувам вниманието

на тоа прашаме; 2) минува,
мине, свртува, сврти, скршнува, скршне ■— после го
обърнахме на вино потоа
минавме на вино ■— ~ раз­
говора

на

друга

страна

обрязвам

обувам

356

го скршиувам разговорот на
друга страна; о ~ някому
гръб свртувам некому грб —
~ колата менувам мислење
(став) —
дебелия край
го свртувам подебелиот крај;
|| — се повр. се врти, се свртува, се превртува, се менува
обрязвам н. обрежа с. обрежува, обреже
обсада ж. опсада
обсебвам н. обсббя с. присвојува, присвои, украдува (у)краде
обсег м. опсег, делокруг, сфера,
. зона (на власт, влијание и сл.)
обсерватория ж. опсерваторија
обсипвам н. обсипя с, опсипува,
опсипе — обсипаха ме с
подаръци ме опсипаа
со
подароци — небето беше
обсипано с звезди небото
беше опсипано со звезди
обскурант м. опскурант
обследвам н. с. проучува, про­
учи, проверува, провери, надгледува, надгледа, прегледува,
прегледа
обслужвам н. обслужа с. 1)
опслужува, опслужи (потрошувачи и сл.); 2) работи на
машина, управува со машина
обслужване ср. опслужување,
послужување, сервиС — кул­
турно — културно опслужување
обстановка ж. 1) опстановка,
внатрешно уредување (на соба); покуќнина, намештај; 2)
ситуација, состојба, положба
— международна ~ меѓународна ситуација
обстоен прид. лит. опщирен,
исцрпен — ~ доклад исцрпен
реферат

обстоятелствен прид. грам, зависен — обстоятелствено
изречение зависна реченица

(за време, место, начин и сл.)
ср. околност,
услов, ситуација, состојба —

обстоятелство

смекчаващи ] отекчаващи
обстоятелства олеснителни |
отежнувачки околности—при
такива обстоятелства не
може да се работи во вакви

услови не може да се работи
— приспособявам се към
обстоятелствата се приспо-

собувам

кон

условите

—

стечение
на
обстоятел­
ствата стек на околностите
обстрел м. вој. бришан простор,

поле на дејство (на пушчен,
артилериски оган и сл.)
обстрелвам н. обстрелям с.
стрела, гага (противник, не­
приятел), бомбардира, отвора
(отвори) оган
обсъждам и. обсъдя с. разгледува, разгледа, проучува,
проучи, оценува, оцени —
трябва да обсъдим този
въпрос треба да го разгле­

даме ова прашап,е
обсъждане ср. разгледување,

проучување, оценување
обтегнат прид. оптегнат, за­
тегнат '■— обтегнати отно­
шения затегнати односи
обточвам н. обточа с. опточува,

опточи; опшива, опшие (ши­
рит на алишта и сл.)
обтягам н. обтегна с. оптега,
оптегне, затега, затегне — ~
жица оптегам жица; || — се
повр. се оптега, се оптегнува,
се оптегне
обувам н. обуя с. 1) обува,
обуе; 2) облекува, облече; ||

357

обувен

— се повр. се обува, се обуе;
се облекува, се облече
обувен прид. што се однесува
на чевли, чевларски — '
завод фабрика за чевли
обувки мн. (обувка ж.') чевли
(чевел л^.)5 обувки — цели |
половинки | дамски | дет­
ски ~ ВИСОКИ I ПЛИТКИ I

женски | детски чевли — ~
с високи токове чевли со
високи топуци
обуздбвам н. обуздая с. обуздува, обузди
обуславям н. обусловя с.
условува, услови; || — се
повр. зависи — успехът на
това начинание се обу­
славя от грижливо пред­
варително проучване успе-

хот на оваа иницијатива за­
виси од грижливото претходно проучување
обучавам н. обуча с. обучува,
обучи, учи (некого)
обучбние ср. обука, настава
— ■—'по български език

настава

по

— единично

бугарски јазик
вој. едипечиа

обука
обуща мн. чевли, обувки
обущар м. чевлар
обущарница ж. чевларски ду-

ќан (продавница)
обущарски прид. чевларски —
■—■ чук чевларски чекан
обхващам н. обхвана с. опфаќа,

опфати;

обзема,

обземе —

обхваща ме страх ме обзема

страв
обход м. 1) вој. патрола, под­

вижна стража; 2) вој. заобиколување на' непријателот;
3) обноски, поведение
обхождам н. обходя с. обиколува, обиколи

обществен

ж. опшивка, раб,
пораб, материјал за опшивање
обширен прид. опширен — —
доклад опширен реферат
обшйрност ж. опширност
.
общ прид. општ, заемен, заеднпчки, универзален, генерален
------- - враг заеднички непријател — общо дело општо
дело, заедничко дело — с
общи усилия со општи усилби, со заеднички напори —
намирам ~ език нао 'ам.
заеднички јазик — об да
стачка генерален штрајк —
общо събрание генерално
собрание — —' знаменател
заеднички именител- — общо
явление општа појава — ~
работник општ работник —
общо владение заеднички
посед------------------- ■
общежитие ср. 1) дом; заед- ’
ничка зграда; 2) колектив,
заедница — студентско —•
студенски дом
общение ср. арх. в. общуване
обществен прид. општествен,
јавен, граѓански, народен —
обществена собственост општсствена сопственост — —>
строй општествен поредок;
општествен спстем — обще­
ствено мнение јавно мнение
обшивка

— обществени задължения

општествени обврски — об­
ществени науки општествени
науки — обществена дей­
ност општествена дејност —
обществено

хранене

оп­

штествена исхрана — ~ кон­
трол општествена контрола
— обществено-политически
организации
општествено-

политички

организации

—

обществено положение оп-

общественик

358

штествена положба; социјална
положба — ~ дълг општествен долг, граѓанска должност — общественополе­
зен општествено полезен
общественик лг. обществе­
ници ж. општественик, оп-

штествен работник
општество, заедница; средина — първо­
битно
првобитно оп­
штество, првобитна заедница — безкласово
бескласно општество — движа
се в добро
се двпжам во
добра средина — виеше ~
високо општество; високи
кругови на општеството
общинй ж. арх. општина, зграда
на општината
общйнен прид. родовски, првобитен
общителен прид. дружельубив,
доставен, приказлив
ббщност ж. лит. 1) заедничка
сопственост, општествена сопсопственост; 2) друштво, заедница, колектив
ббщо ср. општо, заедничко
(нешто) — нямам ништо
<■-' с него немам ништо заедни­
чко со него; немам ништо
општо со него
общо прил. општо, воопшто,
: заедно, колективно; о ~
■ взето општо земено
общоармейски прид. општоармиски, што се однесува на
армијата (на сите воени еди­
ници)
общобалкйнски прид. општобалкански (заеднички за бал­
канските земји, народи) — ~
езикови особености заедничкй особини на балканските
• јазици
общество ср.

общуване

общовойскови прид.

армиски
(што се однесува на делата
војска)
общоделец м. ист. „широк“
(десен) социјалист
общодостъпен прид. достапеп
на сите, популарен
общодържавен прид. заедни­
чки за делата земја
общозавбдеки прид. заеднички за делата фабрика — общозаводско събрание состанок
на фабричкиот колектив
общонароден прид. општонароден, општествен, народен
общообразователен прид. општообразовен — общеобразавателно училище општообразовно училиште — об­
щообразователни предмети

општообразовни предмети
общополезен прид. општестве­
но полезен, општополезеи
общоприет прид. ошптопряфатен, примен од сите; конвен­
ционален, установен
общопризнат прид. општопризнат
общосблски прид. заеднички
за целото село
общославянски прид. општословенски, заеднички за сите
Словени
общоупотребителен прид. што
е за општа употреба, заедни­
чки
общочовешки прид. општочовечки, универзален
общувам и. општи, доаѓа во
допир
общуване ср. општење, допир,
комуницирање, контактиран>е

объл

359

объл прид. тркалест (и трка-

лезен)
обърквам н. объркам с. сме-

шува,' смеша, измешува, измеша
обърсвам н. обърша с. избришува, (из)брише, исчистува, (ис)чисти; || — се повр.
се избришува, се избрише
обява ж. објава, соопштение,
оглас, реклама
обявление ср. в. обява
обявявам и. обявя с. објавува,
објави, прогласува, прогласи;
рекламира — ~ война објавувам војна — ~ стачка
прогласувам штрајк — ~
извън закона забранувам;
ставам вон закон; || — се
повр. се искажува (за нешто),
зазема став
обявяване
ср.
објавување,
прогласување, декларираше —
на война објавување. на
војна
обяд м. в. ббед
обядвам и. обедува, руча
обяснение ср. 1) објаснение;
2) изјавување, изјава — лю­
бовно — изјавување на љубов;
3) мал судир., сцена — имал
е
с жена си имал сцена
со својата жена
обясним прид. објаснив, разбирлив
обяснйтелен прид. објаснителен, објаснувачки
обяснявам н. обясня с. објаснува, објасни, (про)толкува;
|| — се йовр. се изјаснува,
се изјасни, изнесува (изнесе)
свој став — ~ се в любов
изјавувам љубов
обятия ми. прегратка
овйл м. овал, јајчест, елипсо­
виден (оцрт или форма)

овчйр

овйлен прид. овален, елипсовиден
овдовявам в. овдовбя с. овдо-

вува, овдовее, станува (стане)
вдовец (или вдовица)
овен м. овен — чукан ~ чукан
овен
овбс м. бот. (Ауепа ѕаГка) овес.
овехтявам и. овехтбя с. оветвува, оветви, изветвува, изветви
овладявам и. овладея с. 1)
овладува, овладее
(занает
и сл.); 2) присвојува, при­
свои; завладува, завладее; 3)
обзема, обзеде — овладя
ме страх ме обзеде страв
овлажнявам1 и. оввлажнбя с.
се овлажнува, се овлажни, се
навлажи, станува (стане) вла­
жен
овлажнявам2 и. овлажня с.
навлажува, навлажне, намокрува, намокри
бвнешки прид. овнешки —
овнешко месо овнешко месо
овбшка ж. 1) овошка (дрво);
2) овошје (за плод)
овощйр м. овощарка ж. овоштар, овоштарка
овощбрски прид. овоштарски
— ~ район овоштарски реон
овощарство ср. овоштарство
овощен прид. овошен — овощ­
на
градина
овоштарник,
овошна градина — ~ сок
овошен сок — овощно дърво
овошка, овошно дрво
овощие ср. овошје
.
оврбме прил. навреме
овцй ж. овца — паса овце
пасам овци; фиг. кроток, мирен
човек
,
овцевъд м. одгледувач на ов­
ци, ќаја
овцевъдство ср. овчарство
овчйр м. овчар

овчАрски

360

овчарски ирид. овчарски —
овчарско куче овчарско ку­
че; Г7
скок сп. скок со етап
— овчарска торбица бот.

(СарѕеПа Ьигза раѕГопѕ) вид
плевел со бели цветчиња
овчедушен прид. плашлив, ми­
рен, покорен
бвчи прид. овчи (и овчки)
овчо мляко овчо млеко —■
овче месо овчко месо; а
вълк в овча кожа волк во
овча кожа
овъглбн прид. јагленисан
овъглявам н. овъгля с. јагленисува, јаглениса; изгорува, изгоре; || — се повр.
се јагленисува, се јаглениса
овършбвам н. овършбя с.
овршупа, оврши
овъшкавявам н. овъшкавбя
с. вошлосува, вошлоса, фаќа
(фати) вошки
овявам н. овбя с. извејува, из­
вее (жито и сл.)
оглавник м. нар. огламник
оглавявам н. оглавя с. предводи (се наоѓа на чело) делегација, комисија, влада и сл.
огладнйвам н. огларяея с.
огладнува, огладни
оглаждам н. оглйдя с. измазнува, (из)мазни; испеглува,
(ис)пегла
огласявам н. оглася с. исполнува, исполни (со смеа, врева
и сл.)
оглед 1) оглед, увид; 2) „гледатье“ на момче и девојче
пред свршувачка; о с ~
на со оглед на — без ~ на
без оглед на
огледало ср. огледало —голямо
~ големо огледало
оглеждам н. оглбдам с. разгледува, разгледа, гледа наоколу,
ши

огница

огледува, огледа; „ — се
повр. се гледа (во огледало),
се огледува, се огледа
оглбзгвам н. оглозгам
с.
оглодува, оглода
■
оглушавам н. оглуша с. заглушува, заглуши — шумът
на мотора оглушаваше ду­
мите ни брчегьето на мото-

рот ги заглушуваше нашите
зборови
оглушавам н. оглушея с.
оглувнува, оглувне, (из)губи
слух
оглушйтелен прид. оглушлив,
заглушен (шум, истрел и сл.)
оглушител м. придушувач на
звук
огневи прид. вој. огнен —
огнева линия огнена линнја
огнен прид. огнен, пла,менен
(и пламен) — огнени езици
огнени јазици, пламени јазици;
— фиг.
ноглед пламенен
поглед — огнено слово
пламенен говор
огнепръскачка ж. вој. фрлач
на пламен
огнеопасен прид. запалив
огнестрелен прид. вој. огнен
— огнестрелно оръжие ог­
нено оружје
огнеупорен прид. ъгтлоотгюрен.
— огнеупорна глина огноотпорна глина — огнеупорна
каса огноотпорна каса — ■
материјал огноотпорен мате­
риал
огнехвъргачка ж. в. огнепръскйчка
огнйво ср. секало
огница ж. нар. огница, болест

(тифус, пневмонија, маларија
и сл.) придружена со треска
и висока температура

огнище

361

жариште; 2) фиг. огниште (на
зараза); дом; центар — ба­
щино ' татков дом — кул­
турно ~ културен центар
(жариште) — ~ на земетръс
епицентар на земјотрес
огняр м. огнар
оголвам н. оголя с. разголува,
разголи, оголува, оголи; фиг.
земе (зеде) некому се што има
(оголува некого) .
оголен прид. оголен, разголен,
откриен, гол; незаштитен
оголявам н. оголея с. оголува,
оголее, осиромашува, осиромаши
огорчавам н. огорча с. огорчува, огорчи
огорчение ср. огор чуваше, незадоволство; тага, жалост
огрйбвам н. ограбя с. ограбува, ограби, (од)зема, (од)зеде — ограбиха му всичко
му зедоа се
ограбване ср. ограбување, грабање, одземаље
огрйда ж. ограда — желязна
~ железна ограда
ограждам и. огрйдя с. оградува, огради
огражданя се с. повр. се пограѓанува, станува граѓанин
ограмотявам и. ограмотя с.
(се) описменува, (се) описмени
ограничавам и. огранича с.
(се) ограничува, (се) ограничи
ограничен прид. 1) ограничен;
2) незначителен, мал; 3) огра­
ничен, приглуп
ограничение ср. ограничување
— ~ на движението ограничување на движењето
огрббвам н. огреба с. огребува,
огребе
бгрев м. огрев
огнище ср. 1) огниште,

одеАло
огризвам и. огризй с. огри-

зува, огризе
огризки ми. огризина (и огри-

зок); останки од гризено
јадеље
огромен прид. огромен — огро­
мни сгради огромни згради
огрубявам и. огрубея с. огрубува, огруби, станува (стане)
груб
огрявам н. огрея с. 1) огрева,
огрее; 2) грее, осветлува,
осветли; || — се повр. се
огрева, се огрее, се загрева,
се загрее, се затоплува, се
затопли
огъвам н. огъна с. свиткува,
свитка, превиткува, превитка
огън м. {ми. огньове) оган;
температура; страст, енергија
— силен ~ силен оган —
лагерен —■ логорскп оган— стъквам ~ потсилувам
оган — артилерийски | кар­
течен ~ артилериски | митралески оган — детето има
~ (температура) детето има
оган (температура) — любо­
вен

гори в душата му

љубовен оган му гори во
душата; <С7 цените са ~
цените се оган — хвърлям
се в огъня за някого се
фрлам во оган за некого
— наливам масло в огъня

турам масло во огнот
огърлица ж. ѓердан, ѓерданче
ода ж. ода (во поезијата)
одая ж. соба, одаја
бдве прия. надве, вудве
одбве прил. пред малку
одевбшен прид. нар. од пред

малку
одеколбн м. колоњска вода
одеяло ср. ќебе — вълнено
~ волнено ќебе — войнишко

~ војничко ќебе — одеяла
ми. ќебиња
одеяние ср. ■ арх. горна облека;
О в адамово
во Адамова
облека
одйрам н. одерй с. одерува,
одере
одисбя ж. одисеја; авантура
одобрбнне ср. одобрение, одо■бруваше
одобрителен прид. одобрувачки,
одобрителен
одобрявам и. одобря с. одобрува, одобри; прифаќа, прифдгщ ускојува, усвои; дава
(даде) согласност
одрасквам и. одрйскам, одра­
щя с. издраскува, (из)драска
одрипавявам и. о дрипавия с.
оголува, оголи, станува (стане)
сиромав
одумвам и. од^мам с. озборува
(некого); || — се повр. се
оправдува, се (о)правда; зборува со заобиколки
одумвач м. одумвйчка ж.
озборувач, -ка, интригант,-ка
одумки мм. озборувавьа, муабети
— не слушай хорските

озадачен

362

«деяние

<

не слуша] ги озборувањата
на луѓето
одухвам и. одухам с. (из)дува
одухотворявам и. одухотворя

с. оживува, оживее; внесува
(внесе) живост; персонифи­
цира
одушевен прид. жив, одушевен
бдър м. одар, кревет (прост
дрвен)
одързостявам н. одързостя
с. потпалува, потпали (неко­
го); насрчува, яасрчи
одъртявам н. одъртй с. (о)
дртави

н. ожаднбя с.
ожеднува, ожеднее
ожалвам н. ожаля с. ожалува,
ожали; оплакува, оплаче (не­
кого)
ожбнвам и. оженя'с. (о)жени;
омажува, омажи || — се повр.
се оженува, се ожени; се ома­
жува, се омажи
ожбнвам и. ожбиа с. (о)жние,
(о)жнее
ожесточавам и. ожесточа с.
ожесточува, ожесточи; налутува, налути; разлутува, разлути; || — се повр. се оже­
сточува, се ожесточи; се налутува, се разлутува
ожесточен прид. ожесточен,
налутеи, лут
оживбн прид. 1) жив, оживен;
2) фиг. жив, преметен —
оживена
улица
оживена
(жива) улица
оживление ср. оживеност, вриеж, врева
оживявам и.. оживбя с. ожи­
вува, оживее
.
ождрббва се и. ождреби се
с. повр. се ождребува, се
ождреби
ожулвам и. ожуля с. се повредува, се повреди (со жу­
леше), се ожули
ожънвам н. ожънас. (о)жние,
(о)жнее
озаглавен прид. што има наслои
озаглавявам и. озаглавя с.
става (стави) наслов
озадйчвам н. озадйча с. збунува, збуни, сплеткува, сплетка; || — се повр. се збунува,
се збуни, се сплеткува, се
сплетка
озадачен прид. збунет, сплеткан
ожаднявам

— бащата е ~ от поведе­
нието на сина си таткото

озарявам

363

е збунет од поведението на
сина си
озарявам н. озаря с. 1) озарува,
озари, осветлува, осветли —
високите пламъци озариха
небето високите Пламени го

осветли) а небото; 2) фиг.
свети, светне, болска — озари
го нова идея му светна нова
идеја
озверен прид. озверен, подивен,
дивјачки
озверявам н. озверя с. (се)
озверува, (се) озвери, подивува, здивува
озвучавам и. озвуча с. озвучува, озвучи
оздравявам «. оздравея е.
оздравува, оздрави, станува
здрав
оздравявам м. оздравя с.
(из)лечи, излекува; оздравува, оздрави (некого); || — се
повр. се излекува, се излечи
озеленявам н. озеленя с. озеленува,
озелени,
станува
(стане) зелен; || — се повр.
озеленува
озлобявам н. озлобя с. озлобува, озлоби
озлобен прид. озлобен
озлочестявам н. озлочестя с.
унесреќува, унесреќи; ј| — се
повр. се унесреќува, се унесреќи
означавам н. означа с. 1)
означува, означи; 2) значи
означбн прид. означен
означение ср. знак, ознака,
марка, белег
озовавам се н. озовй се с.
повр. се наоѓа, се најде; се
појавува, се појави — как
се озовахте тук? како се
наЈдовте овде?
озон м. озон

окачблка

озъбвам се н. озъбя се с. повр.

покажува (покаже) заби
се н. оз ърна се
с. повр. се обѕира, се обѕрне
ой изв. оф, леле, уф —
много
боли! оф, многу боли! —
колко
е хубаво! — уф,
колку е убаво
ок л/. нар. руда (за впрегаиье
на два коња)
окй ж. нар. ока
окйзвам н. окйжа с. укажува,
укаже; даде (можност и сл.)
— ~ първа помощ укажувам
прва помош — ~ подкрепа
давам поддршка — ~ вни­
мание укажувам внимание
— ~ давление вршам притисок; |[ — се повр. се по­
кажува, се покажа, се установува, се установи — ~
се, че сме роднини се покажа
дека сме роднини
оказибн м. оказион (продажба
на нешто за мали пари)
оказионен, -бнна, -бнно прид.
оказионен
окйлвам н. ся&пятл с. окалува,
окали, извалкува (извалка) со
кал; || — се повр. се извал­
кува, се извалка (со кал)
окаменявам н. окаменбя с. 1)
скаменува, скамени; 2) фиг.
се скаменува, се скамени
окйпвам и. окйпя с. 1) окапува,
окапе, опаѓа, опадне — ли­
стата оканват лис; ата опаѓаат; 2) изгнива, изгние
окарина ж. муз. окарина (гли­
нен или металски дувачки
инструмент, што прилега на
јајце, а има звук на флејта)
окйстрям и. окйстря с. искаструва,
(ис)кастри; потсекува, потсече
окачблка ж. закачалка
оз ъртам

окйчвам н. окйча с. закачува,

закачи, обесува, обеси
окачествявам

около

364

окйчвам

и.

окачествя

не ми го фаќаат очите, не ми
се допаѓа — останаха ми
очите ми останаа очите; ие
можам да се нагледам — тур­
ям ~ на нещо фрлам око на
нешто или на некого—гледам
с четири очи разг. отвор а м
очи на четири — под ~ под
око — между четири очи во
четири очи; во доверба —
отварям някому очите му ги
отворам очите некому — окото
му не трепна ни око не му
трепна — яйца на очи јајца
„на око“ — далеч от очи­
те, далеч от сърцето (нар.
п.~) далеку од очите далеку од
срцето
оковавам н. окова с. оковува,
окове
окови мн. окови; фиг. ропство
окозвам се н. окозя се с.
повр. се окозува, се окози
ококорвам се и. ококоря се
с. повр. ококорува (ококори)
очи; се прави важен, се
надува, се надуе
околен прид. околен, соседен;
2) заобиколен — по
път
по заобиколен пат; 3) кружен
околийски прид. околиски —
съвет околиски
совст
(= околиски одбор) — око­
лийска конференция околиска конференција
околия ж. околија — избира­
телна ~ изборна околија
околност ж. околина — в око­

с. характеризира; оценува,
оцени; класифицира; определува (определи) квалитет
окйшлям се и. повр. се накашлува, се накашла (како
знак дека е тука)
окйян йрид. окаен, беден, сиромав
океан м. океан — Атланти­
чески ~ Алтантски Океан,
Антлантик
окейнски прид. океански — ~
параход прекуокеански брод
окелавявам н. окелав&я с.
оќелавува, оќелави
окирливям н. окирлйвя с.
фаќа (фати) кир, се извалкува,
се извадка
окис м. хем. оксид
окисление ср. оксидација
окислявам н. окисля с. окси­
дира
окичвам н. окича с. накитува,
накити; || — се повр. се
накитува, се накити
оклеветявам н. оклеветя с.
наклеветува, наклевети
оклеймявам н. оклеймя с.
жигосува, жигоса, оцрнува
(оцрни) пред луѓето
оклюмвам н. окттмна с. соборува (собори) глава, наведнува (наведне) глава
око ср. (ми. очи) око — слаби
очи слаби очи — видях го
с очите си го видов со
своите очи — сини | черни
очи сини | црни очи; С7
вадят си очите си ги вадат
очите — имам някого на
око ~ земам некого на око

около пред. 1) околу — пъту­
вам ~ света патувам околу
светот — реката тече —
града реката тече околу

— не ми го хващат очите

градот; 2) приближно, околу

лностите на града има мно­
го лозя во околината на гра-

дот има многу лозја

околовръст

365

— <— пет метра околу пет

метри; 3) во врека со, околу
— новини ~ най-новите
събития вести во врека со

(околу) пајновите настани
околовръст прил. наоколу, око­
лу, кружно
околовръстен прид. кружен —
околовръстна

жп.

линия

кружна железничка пруга
околосветски прид. — около­
светско пътуване пат околу
светот
окончавам н. (се) завршува
на, се наоѓа на крајот (од
нешто)
окончание ср. грам, наставка,
завршеток, завршок
окончателен прид. завршен,
конечен, краен — оконча­
телни резултати крајни ре­
зултати — окончателно мне­
ние конечно (последно) ми­
слеше
окоп м. вој. окоп, ров; капал;
шанец
окопавам и. окопая с. 1) грли
(пчеика и сл.), окопува, око­
па; 2) оградува (огради) со
ров; || — се повр. се окопу­
ва, се окопа, си прави (напра­
ви) ров за себе
окопен прид. 1) окопен, што
служи за копатьс ровови —
окопни инструменти вој.
орудија (алат) за копање ро­
вови
окопйтвам се н. окопитя се
с. повр. доаѓа (дојде) при себе,
се повраќа, се поврати, се
поправа, се поправи
окостенявам н. окостенбя с.
изгубува еластичност
окотвам се н. окотя се с. повр.
се омачува, се омачи

октбмври
окрадвам и. окрадй с. искра- _

дува, искраде
окрайнина ж. рет. погранична

област, граничен крај
окраска ж. боја, шара
окривявам1 и. окривбя

с.
станува (стане) виновен некому
окривявам2 н. окривя с. окривува (некого), обвинува (не­
кого), (на)правп некого винов­
ен, фрла (фрли) вина на
некого
окрилявам, окрилям и. окри­
ля с. окрилува, окрили
окръг м. округ — военен
воен округ
окръжен прид. окружен — ~
комитет окружен комитет —
окръжна конференция окружна конференција
окръжбн прид. окружен, опколен, затворен — тя беше
окръжена от всеобщо вни­
мание таа беше окружена со

општо внимание
ср. окружуваше;
средина
’
окръжно ср. распис — полу­
чихме ново ~ дббивме нов
распис
окръжност ж. геом. круг
оксидирам и. с. оксидира
оксижен м. 1) оксижен [смеса
од водород и кислород (или
ацетилен)]; 2) апарат за за• варуваше; 3) кислородна вода
за коса
оксиженирам н. с. 1) заварува;
2) оксижира (бојадисува коса)
оксиженйст м. заварувач
октава ж. муз. октава
октомври м. октомври — през
~ во октомври, во текот на
октомври
окружение

октомврийски прид. октомвриски — Великата октом­
врийска
социалистическа
революция Великата октом-

вриска социјалистичка револуција
октопод м. зоол. октопод
окулист м. окулкстка ж. оку­
лист,-ка
окуляр м. окулар
окупатор м. окупйторка ж.
окупатор,-ка
окупационен,

-бнна,

олигархия

366

октомврийски

-бнно

прид. окупатор ски, окупацио­
нен — окупационна армия
окупаторска армија
окупация ж. окупација — под
под окупација
окупирам н. с. окупира
окуражявам н. окуражи с.
окуражува, окуражи
окуражителен прид. окуражувачки, охрабрувачки
окуцявам и. окуцбя с. окривува, окриви; окуцува, окуца,
станува (стане) куц
окуця с. окриви [го (на)прави
некого крив (куц)]
окучвам се и. ок^ча се с.
повр. се окучува, се окучи
окълцвам н. окълцам с. исекува, исече (сб) ; крши (дро­
би) на парчиња; С7 окъл­
цан човек беден (несреќен)
човек, сиромав
окъпвам н. окъпя с. искапува,
искапе; окапува, окапе; наводенува, поводени; || — се
повр. се искапува, се искапи,
се (из)бања
окървавявам н. окървавя с.
окрвавува, окрвави
окърпвам н. окърпя с. закрпува, (за)крпи
ок ъртвам н. окъртя с. окршува, окрши; соборува, со-

бори; турнува, турне; искорнува, искорне — окъртиха
лепежа на къщата го искорнаа малтерот од.куќата; || —
се повр. се окршува, се окр­
ши, се скршува, се скрши
окъсвам и. окъсам с. 1) искинува, искине (многу цвеќе
и сл.); 2) износува, износи
(алишта)
окъснявам н. окъснбя с. задоцнува, задоцни
окъсявам н. окъсбя с. (се)
скусува, (се) скуси — пан­
талоните му окъсяха пан­
талоните му се скусија
окъсявам н. окъся с. скратува,
скрати; скусува, скуси '
окьоравявам н. окьоравя с.
нар. оќорува,. оќори
олеандър м. бот. олеандер, зокум
олеквам н. олекна с. олеснува,
олесни, станува (стане) лесен
— олекна му на

душата

му стана лесно на душата
олбкнал прид. лесен; весел,
расположен
олекотявам и. олекотя с. оле­
снува, олесни (прави нешто
да биде полесно)
блеле! изв. леле, олеле —
какво ни чака! леле, што
нб чека!
олелйя ж. олелија, лелек, врсва
— вдигам ~ правам врева
олќпвам н. олбпя с. облепува, облепи, излепува, излепи
олигавям н. олигбвя с. (из)лигави; || — се повр. се (из)
лигави
олигархичен,

олигархически

прид. олигархиски
олигйрхия ж. олигархија —
финансова ~ финансиска
олигархија

олйзвам

.367

олйзвам и. олйжа с. олижува,

олиже, излижува, излиже
олимпиада ж. олимпијада
олимпийски прид. олимписки
— ~ игри олимписки игри
олио с. масло, зејтин •
олисявам и. олисйя с. (о)ќелави
олицетворение ср. олицетворување; персонификации а
(стилска фигура)
оловен прид. оловен — оловна
руда оловна руда — ■— завод
рудник за олово, флотација
на олово
олово ср. олово ■
олтар м. олтар
олук м. олук
олюдявам н. олюлАя с. занишува, заниша; || — се повр.
се занишува, се заниша
омагьосвам н. омагьосам с.
маѓепсува, маѓепса
омаен прид. омаен, волшебен,
божествен
омАйвам н. отл&я с. омајува,
омае, воодушевува, воодушеви — дивните планински
красоти го омаяха прекра­
сните планински убавини го
воодушевија; || — се повр.
се омајува, се омае, се вооду­
шевува, се воодушеви
омайница ж. привлечна жена,
жена што освојува, завод­
; ница, волшебница
'омайниче ср. бот.
(Сеит)
омајниче, омразниче
омаловажавам н. омаловажА
е, омаловажува, омаловажи
омаломощявам н. омаломощя
! с. омаломоштува, омаломошти
ѕмАр м. зоол. (Нотагпѕ уи1; еагтѕ) морски рак
•мйра ж. омарнина, запурнина

ом ъжвам

■омаскАрен прид. 1) омаскарен,,
направен маскара; 2) грд,
одвратен
.
омаслявам н. омасля с. измрсува, измрси, (из)валка сомрсно .
омАчквам н. омАчкам с. истуткува, истутка; изгмечува,.
изгмечи
омега ж. омега; о алфа и
алфа и омега; почеток и крај
омбквам и. омбкна с. 1) омекнува, омекне; 2) попушта,.
попушти; о времето омекна,
времето омекна
омекчАвам н. омекчА с. омекнува (омекне) некого или
нешто
омекчбние ср омекнување
омитам н. ометА с. (из) мете,
смете, изметува, сметува; || —
се повр. разг. се исчистува
се (ис)чисти — хайде, сми­
тай се от тук! ајде, чисти се.
одовде!
омлет м. омлет
омнибус м. омнибус
омотАвам и. омотАя с. 1}
намотува, намота; 2) заплеткува (заплетка) некого во не­
што
омрАза ж. омраза — изпитвам.
~ към него чувствувам ом­
раза кон него
омрАзен прид. омразен
омраАзник м. омраАзница жоној (онаа) што сее омраза
омръзвам и. омръзна с. здодева; ми се здодева, ми се
здодее — всичко му е омързнало сб му се здодеало— омръзнало му е да я?.
слуша му се здодеало да Ја

слуша
омъжвам н. омъжа с. омажува, омажи — омъжиха я:

против волята й ја омажиј а

против нејзината волја; || —
се повр. се омажува, се омажи
см ъжена прид. омажена
смъквам и. омъна с. бие (лен
и сл.), со биење го отстранува пуздерот од ■ стеблата на
’ конопот или ленот
Фмърлушвам се н. омърлуша
се с. повр. (се) омрлушува,
(се) омрлуши, изгубува (изгу­
би) веселост
омърсявам и. омърся с. извалкува, извадка; се профаниса
'
омършавял
прид. ослабен,
слаб, испиен
юнак ъв, онакйва,
онаково,
онакива зам. разг. онаков,
онаква, онакво, онакви — та­
къв или ~ таков или онаков
онасловявам н. онасловя с.

лит. става (стави) наслов
ондулация ж. ондулација
' онемявам и. онембя с. онемува,

онеми, занемува, занеми
онеправдавам н. онеправдая

с. онеправдува, онеправда
(пекого)
йнзи и оня, онйзи и оная, оновй и онуй, онези и ония зам.
опој, онаа, она, оние — жи­
веем в онази къща живееме
во онаа кука — на оня свят
на оној свет — онзи там
оној таму — онзи ден завчера
— тя вече не е онази жена

таа веќе не е онаа жена —
на онази страна на реката

на

онаа

опасност

368

ом ъжена

страна

од

реката

•онзиднбшен прид. завчерашен
•ономйстика ж. фил. онома-

стика
•ономатопбя ж. ономатопеја
■ентологйчен прид. онтолошки

онтология ж. филоз. онтологија
оня зам. в. онзи
опйдва и. опйда с.
опаѓа,

опадне (лисје, коса и сл.)
опадване ср. опаѓање — ~
на листата опаѓање на ли­

сната
опазвам н. опйзя с. зачува, сочува — боже опази! чува,

боже

1) -опачен, опак,
своеглав; 2) обратен, спротивен
опако ср. опачина — откъм
опакото од опачината —
опакото на живота опачи­
ната на животот — лицето
и опакото на нещата лицето
и опачината на работите
опаковам и. с. (с)пакува
опаковка ж. 1) пакување; 2)
омот, амбалажа
опаковчик м. пакувач
опйл м. опал (скапоцен камен
на кој му се преливаат боите)
опалвам и. опаля с. I) опалуна,
опали, обгорува, обгори; 2)
вжештува, вжешти [печка (за
леб и сл.)]
опарвам и. опаря с. изгоруна.
изгори; || — се повр. се лзгорува, се изгори
опасвам н. опаса с. испасува.
(ис)пасе — добитъка опаса
тревата добитокот ја испасе
тревата
опасвам и. опаша с. опашува,
опаше; || — се повр. се опа­
шува, се опаше
опасен прид. опасен — ~ про­
тивник опасен противник —
опасно пътешествие опасно
патешествДе
опасение ср. страв, бојазан
опасност ж. опасност — на­
мирам се в ~ се иаоѓа.м но

опак прид.

опасявам

369

опасност — опасността не е
минала опасноста не е мината
— вън о±
вон од опасноста
опасявам се н. повр. се плаши

(за. некого или нешто)
опашйт прид. опашест — опа­
шата звезда опашеста звезда,
комета — опашата лъжа

лага со опашка
опйшка ж. 1) опашка; 2) петелка, дршка на плод —
берете черешите е опашки­
те берете ги црешите сосе

петелки; 3) ред, редица од
луѓе; 4) задниот крај од
секој ред или низа — на
опашката

на

събитията

на опашката од настаните
опашкар м. разг. 1) опашкар,
последен играч на орото; 2)
оној што се наоѓа на опашката
од настаните (вон од наста­
ните)
опекй с. в. опичам
опбка ж. старателство, закрила,
туторство — територии под
опеката на ООН територии
под старателството на ООН
опекуп м. опекунка ж. старател, тутор
опекунски прид. старателски,
туторски
бпера ж. опера; зградата на
операта — пея в операта
пеам во операта
оперативен прид. оперативен
— оперативно ръководство

оперативно раководство ------план оперативен план
оперативност ж. оперативност,
ефикасност
.оператор м. 1) филмски снимател, камерман; оператор;
2) мед. хирург, оператор

опйлки
операционен,

-бнна,

-бнно

-а, -ооперационна зала операциона сала — ~ план вој. план
на военп операции
операционна ж. операциона
сала во болница
оперйция ж. 1) мед. операција;
2) воена операција; 3) финансиска (трговска) операција;
4) математичка операција; 5)
определена работа во администрацијата или во вериж­
ното производство
онбрвам се и. опбря се с. повр.
1) (за птици) добива перје;
2) фиг. се накострешува, се
накостреши, се прави важен,
се опнува, се опне
оперен прид. оперски — оперна
певица оперска певица
опбрен прид. разг. вперен,
насочен; дотеран; надуен, са­
моуверен; дрзок
оперирам и. с. оперира, (на)
прави хируршки зафат; || —
се повр. се оперира
опетнявам и. опетня с. осрамотува, осрамоти; || — се
повр. се осрамотува,' се осра­
моти
опечалби прид. ужален, нажа­
лен — опечалено семей­
ство у жалено семејство
опечалявам и. опечеля
с.
ужалува, ужали, нажалува,
нажали
опбчен прид. (ис)печен — добре
опечено месо добро испечено
месо; СЈ работата е опечена
работата е сигурна (испечена)
опивам н. опия с. опива,
опие, опијанува, опијани; омајува, омае; фиг. || се повр. се
опива, се опијанува, се оппс
опйлки мн. струганици

24 Бугареко-македонски речник

прид.

операционен,

370

опинци

опинци ми. дијал. опинци (е.
цървули)
опипвам н. опипам с. 1) на-

пипува, напипа; 2) фиг. сон­
дира, предходно испитува; 3)
фиг. (у)краде, обира, обере
опипом прил. пипајќи
опйрам т/. опера с. (ис)пере,
псперуп»
опирам и. опрб с. 1) доиира,
допре; опира, опре; 2) потпира,
' потпре; || — се повр се потпира, се потпре
опис м. лит. попие, инвентар
— правя ~ правам попие
(инвентар)
опиейние ср. опис — това не
се подава на ~ тоа не може
да се опише
описателен прид. описен — ~
похват описен метод .
описвам н. опйша с. 1) отплу­
ва, опише — опиши ми
вчерашната случка на ули­
цата опиши ми го вчерашниот

настан на улицата; 2) врши
(прави) попие
опит м. опит, оглед, обид,
експеримент, искуство — ~
за бягство обид за бегетво
—

знам

от

собствен

~

знам од личен опит — правя
опити вршам експерименти
— опити с ядрено оръжие

експерименти со нуклеарно
оружје — личен ~ личен
опит
-опитвам и. опитам с. обидува,
обиде, испробува, (ис)проба
—

опитайте

това

вино!

вино! —
опитай се пак! обиди се
уште еднаш! — хич не се
опитвай воопшто не оби­
дува) се; || — се повр. се
обидува, се обиде
пробајте

го

ова

оплаквателен
опитен прид. 1) опитен, искусен,

вешт, спремен, снаодлив —
~ човек опитен човек; 2)
експериментален
опитност ж. опитност, умешност, искуство, пракса, увежбаност
опитомен прид. припитомен
опитомявам и. опитомя с.
I триI штому ва, припптоми
опиум м. опиум
опичам и. опекй с. I) испекува,
испече; 2) се опекува, се
опече (на сонце); 3) фиг. ,,испечува" запает; о опичай
си ума! памет в глава! вни­
мава; добро! бери ум!
опиянение ср. опијаиуватвс;
. воодушевуваше; духовно пијанство, екстаза
опиянителен прид. што опијанува (освојува, опива)
опиянявам се н. опиянча се
с. повр. разг. се пијани, се
опијанува
опиянявам и. опияня с. затгесува, занесе (некого); воодушевува, воодушеви; омајува,
омае; || — се повр. се воодушевува, се воодушеви
оплаквам1 и. оплакна с. оплакнува, оплакне
оплаквам2 и. оплача с. поплакува, поплаче; |) — се повр.
се поплакува — оплаках се
пред началника му се поплачив на началникот
оплакване1 ср. плакнетье (садови, алишта и сл.)
оплйкване2 ср. жалба (писмена
или усмена), протестираше,
незадоволство, поплачуватье,
поплака
оплаквйтелен прид. предвиден
за жалби и поплаки — оплаквателна книга книга за

371

оплаквачка

жалби и поплаки — оплаквателно бюро биро.за жалби

оправдавам

фашистите ги палеа куките
на партизаните

• и поплаки

опозиционен,

оплаквачка ж. тажачка (жена

прид. опозиционен, -а, -о
опозиционбр м. опозиционбрка ж. опозиционер, -ка
опозиционбрски прид. опозиционерски
опозиция ж. опозиција
опознавам и. опознйя с. за­
познава, запознае; проучуна,
проучи, изучува, изучи; [| —
се повр. се запознава, се за­
познае
опозорйтел м. оној што осрамотува други
опозорявам н. опозорй
с.
осрамотува, ■ осрамоти
оползотворявам и. оползо­
творя с. искористува (искористи) нешто што не е за
употреба
опомням се н. опомня се
с. повр. си доаѓа (дојде) на
себеси
опонирам и. с. опопира
опдпвам се и. опбпя се с. повр.
се запопува, се запопи
опора ж. опора; поддршка
опорочавам и. опорочй с.
расипува, расипа (некого или
нешто); || — повр. се расипува,
се расипе
опортюнист м. опортунист
опортюнистйчески прид. опортунистички
опортюнйзъм м. опортунизам
опосквам н. опбскам с. (ис)пошти, испоштува
опошлявам и. опошля с. профанисува, вулгаризира
оправдавам н. оправдйя с.
оправдува, оправда, ослободува, ослободи, извинува,
извини, простува, прости —
той оправда доверието тој

што оплакува мртовец)
оплбвям н. оплбвя с. (ис)плеви
оплбзвам се н. оплбзя се

с. повр. (ис)плази јазик (некому)
опленявам и. опленя с. опленува, оплени
оплбсквам и. оплискам с. 1)
оплескува, оплеска; 2) разг.
сплескува (јаде) — сплес­
кахме печеното прасе оплескавме печено прасе; о сплес­
кахме я! ја оплескавме ра­
ботата! ништб не бидува!
оплитам и. оплетй с. оплетува,
(о)плете (плат и сл.);||— се
’ повр. се збуни, се сплетка
оплодотворявам н. оплодотворя с. (на) прави да фати
плод, оплодува, оплоди
оплодявам н. оплодя с. опло­
дува, оплоди
оплодяване ср. оплодувахье
оплювам и. оплюя с. 1) исплукува, (ис)плука некого; 2)
е наплуен од муви
оплячкосвам н. оплячкосам
с. опљачкува, опљачка
бпнат прид. опнат, оптегнат,
затегнат
■
оповестявам и. оповестя с.
огласува, огласи; објавува,
објави, публикува — за съ­
бранието беше оповестено
своевременно состанокот бе­

ше благовремено објавен
опожарявам н.

опожаря с.

опожарува, опожари, изгорува, изгори, предизвика пожар
— фашистите опожаряваха
къщите на партизаните
24*

-бнна,

-бнно

оправдйн

•

ја оправда довербата — съдът
оправда подсъдимия судот
го ослободи обвинетиот; || —
йовр. се оправдува, се
оправда, оправдува (оправда)
потрошени суми — не се
оправдавайте! не се оправдувајте! немојте да се извинувате!
оправдан прид. оправдан
опрадйние ср. 1) оправдување;
2) ослободување на обвинет
оправдателен прид. оправдувачки
оправен прид. 1) уреден; дисци­
плиниран; педантен; способен;
поправен, здебелен —
чо­
век- способен (педантен) чо­
век
оправия нар. семеен или јавен ред; поредок; организација на работа — нма лн
тука —? има ли овде ред!
оправям н. оправя с. воведува (воведе) ред; поправа,
поправи; упатува, упати; уредува, уреди, средува, среди —
оправям работите ги средувам работите — оправям
леглото си ја уредувам својата постела — тебе само
тоягата ще те оправи тебе
само стапог може да те по­
прави — оправете работ­
се

ниците да не чакат на­
празно упатете ги работни­

ците да не чекаат залудо;
|| — се йовр. се средува, се
среди; се снаоѓа, се снајде;
се поправа, се порави
оправяне ср. поправатье; рехабилитација; средување; поправување
опразвам н. опразня с. испразнува, непразни

372

опреснявам

опраша с. 1)
испрашува, испраши; 2) бпрашува, опраши, оплодува, опло­
ди (со цветен прав)
опрашване ср. опрашување,
оплодување (со цветен прав)
— изкуствено
вештачко
оплодување
определен прид. 1) определен,
јасен, дефиниран — при
определени условия во опре­
делени услови; 2) наменет
определение ср. 1) дефиниција;
2) грам, атрибут; 3) судска
одлука, решение
определено прил. определено,
јасно, наменето
определителен прид. определен,
определувачки, атрибутскп —
член определен член — ~
израз атрибутски израз
определеност ок. определеност
определям н. определя с. определува, определи — ~ раз­
стоянието от око го определувам растојанието од око
опрашвам н.

— търсенето определя пред­
лагането побарувачката ја

определува понудата; || — сс
повр. се определува, се опре­
дели, се изјаснува, се изјасни,
зазема определен став
опреснйтелен прид. освежите­
лен, освежувачки — ~ курс
, по френски език освежу­
вачки курс по францускп
јазик
опреснявам н. опресня с. освсжува, освежи, обновува, об­
нови — летните дъждове
опресняват въздуха летните
дождови го освежуваат ваздухот — опреснявам зна­
нията си по английски език

ги

обновувам

знаењата

по

опресняване

англиски јазик; || — се повр.
се освежува, се освежи
опресняване ср. освежување;
обновување
оприличавам и. оприлича с.
прилега на, личи на, е сличен
со; споредува, спореди — тоя
калпак те оприличава на
дядо ти тој калпак те прави

да прилегаш на дедо ти
н. опримча с.
фаќа (фати) во јамка
опровергавам н. опровергая
с. побива, побие, дематира
опровержение ср. побиваше,
демантирање
опропастявам и. опропастя е.
упропастува, упропасти
опростачвам н. опростйча с.
упростува, упрости; вулгаризира; профанира
опростителен прид. опростувачки
опростя с. опрости
опростявам1 н. опростея с.
станува (стане) прост, е прост
опростявам2 н. опростя с.
упростува, упрости; профа­
нира; вулгаризира
онротивявам и. опротивея с.
станува (стане) несимпатичен,
одвратен.
опрощйвам и. опростя с. опростува, опрости (гревови, долгови)
опрощение ср. лит. опростување
опръсквам н. опръскам с.
испрскува, испрска
оптатйв м. грам, оптатив (желбен начин)
оптация ж. оптација
оптик м. оптичар
оптимален прид. оптимален
оптимизъм м. оптимизам
опрймчвам

373

опълченец

оптимйст м. оптимистка ж.

оптимист, оптимистка
оптимистичен, оптимистйчески прид. оптимистични
оптйчен, оптйчески прид. оп­
тични; <7 оптическа измама

оптична измама
опуля се с.
повр. (се) опулува, (се) опули;
се окорува (ококори очи)
опустошавам н. опустошй с.
опустошува, опустоши
опустошение ср. опустошуваше
опустошйтелен прид. опусто­
шителен, катастрофален, ра­
зорен
опустявам н. опустея с. опустува, Јпусти, стана пуст
опушвам н. опуша . с. исчадува, (ис)чади
опашен прид. пушен, задимен,
начаден — опушена сланина
чадена сланина — опушени
стени исчадени ѕидови
опущение ср. грешка, пропуст,
пранедостаток — правя
вам пропуст
опъвам н. опъпа с. оптегнува,
оптегпе; тегне; ’рга, ринта —
~ лък оптегам лак — опъна­
ха му ушите му ги истегнаа
ушите — все тя опъва в
къщи само таа 'рга (ринта)
дома; || — се повр. се спротиви, се инати
опъване ср. оптегање, тегнење
опълчвам н. опълча се дига
(станува) против некого или
нешто; — се повр. се бори
(против некого или нешто);
се спротивставува
опълченец м. 1) ист. бугарски
доброволец — востаник во
ослободителната војна против
Турците (1877*— 1878); 2)
неборец, стар воен обврзник
опипвам се н.

опълчение

374

категорија на
воени обврзници што веќе
не подлежат на мобилизација
опънат прид. оптегнат, затегнат
оп ържвам н. опържа с. испржува, испржи — опържиха
за ядене яйца за јадење
. испржи ј а јајца
опърлям н. опърля с. 1) опрлува, опрли; 2) изгорува,
изгори (на сонце)
опърнйчав прид. тврдоглав,
своеглав, опак
опърпан прид. износен., ветов,
излитен, искинат
орй н. ора, обработува земја
опълчение ср:

— с трактор по-лесно се оре

со трактор полесно се ора;
<7 дяволът ни оре, ни копае

(нар п.} ѓаволот ни ора, ни
копа
оран ж. оран, орање (работа);
оран (изорана земја) — не
газете оранта! не газете го
оранот (ораната земја)
орйнжев прид. портокалов
оранжерия ж. стаклена бавча,
оранжерија
орйтор м. орйторка ж. ора­
тор, -ка, говорник
оратория ж. муз. ораториум
ораторски прид. ораторски,' беседнички, говорнички
орйч м. орач — по нивите има
много орачи по нивите има
многу орачи
_
брбита ж. орбита; очна арќада
оргйн м. 1) анат. биол. орган;
2) орган (административен);
3) орган (весник) на партија,
органи зациј а и сл.; 4) тело,
организација — изпълните­
лен ~ извршен орган
орган м. муз. орган, оргула
организационен, -онна,-онно

прид. организационен

орехов
организация ж. организацпја
— Организация на обеди­
нените народи (ООН) Орга-

низација на обединетите на­
роди (ООН)
организирам и. с. организира;
|| — се повр. се организира
организирано прил. организи­
рано
организъм м. оргаиизам —
едноклетъчен ~ едноклеточен оргаиизам
органичен, органически прид.
органски — органична хи­
мия органска хемија — орга­
нично цяло органска целина
оргия ж. оргија
орда ж. орда
орден м. 1) орден, медал; 2)
ред (црковен) —
па йезу­
итите езуитски ред
орденоносец м. носител па
орден
ординарец м. вој. арх. ординарец (војник определен за
вршси,е услуги на офицер)
ординйриус м. лит. редовен
професор на висока школа
оредявам и. оредея с. проретчува, проретчи, се смалува,
се смали (по број)
оредял прид. проретчен, разретчен
орезилявам и. орезиля с. (из)резили
■
орбл м. зоол. орел
орен прид. орна земя орница
орблче ср. дем. орле (и орлецце)
орех м. бот. (1и§1апѕ ге§1'а)
орев — кокосов
кокосов
орев — сладки с орехи
слатки со ореви
орехов прид. оревов — ~
фурнир оревов фурнир, фур­
нир од оревово дрво — ~

орешйк

375

цвят боја на орев, оревова

боја
м. место со многу
дрва од орев
оригинал м. оригинал — чета
„Хамлет“ в ~ го читам
„Хамлет“ во оригинал —
~ на документ документ
во оригинал
оригинален прид. оригинален
оригиналнича н. оригииалничи,
се прави оригинален
оригинално прил. оригинално
оригиналност ж.
оригинал­
ност — оригиналността на
орешак

ортбк
орйзен прид. оризов, оризен —
оризно
брашно
оризно

брашно
орйзов прид. оризов (оризово

поле и сл.)

м. про­
изводител на ориз
оринтолбг м. орнитолог
оринтоложки прид. ориитолошки
орис ж. судбина
орйсвам и. орйсам с. предвидува (предвиде) судбина
' ориейя ж. орисија, судбина,
среќа
тази картина е съмнител­
ориснйца ж. мит. наречпица
на оригпналноста на оваа
оркестрант м. оркестрйнтка
слика е сомнителна
ж. оркестрант, -ка, член
Ориент м.
Ориент, Исток
(членка) на оркестар
(неточни земји и народи, осо­ оркбстров прид. оркестарски
бено предна Азија и северооркестър м. оркестар — ду­
источна Африка)
'
хов ~ дувачки оркестар —
ориенталец м. ориентйлка ж.
струнен ~ гудачки оркестар
ориенталец, ориенталка
— симфоничен
симфоориенталист м. ориепталист
писки оркестар
ориенталйстика ж. ориептаорлов прид. орловски, орлов,
лпетика
орелски
,
ориенталски прид. ориенталски
орляк м. 1) јато (птици); 2)
— ориенталски танци ори­
ескадрила (авиони)
енталски игри
орнамент м. орнамент
ориентйлщина ж. пејор. ориорнйца ж. орница, иеорана
енталштина
нива (земја)
.
,
ориентация ж. ориентација
орография ж. орографија
ориентир м. ориентир (точка
оронвам и. орбня с. 1) (из)рони
или предмет за определување
(пченка и сл.); 2) (о)паѓа
на правецот)
(зрно и сл.)
ориентирам се и. с. повр. се
ороейтелен прид. што служи
ориентира
за наводнуваље, полеваље- —
ориентиран прид. ориентиран;
ороейтелен канал канал за
фиг. запознат
наводнување
ориетировка ж. ориентација
оросявам и. орося с. наводнува,
ориентировъчен прид. ориеннаводни, вештачки залева,
тационен
полива, прека, оросува, ороорйз м. 5от. (Огуза ѕаГЈуа)
си
ориз
ортйк м. разг. ортак
оризопроизводйтел

ортйшки
ортйшки прид. разг. ортачки
ортаклък м. разг. ортаклак
ортодоксален прид. ортодок-

сен (што се држи строго кон
основите на некое учење)
ортопедичен прид. ортопедски
ортопед, ортопедйст м. орто­
пед
оръдеен прид. артилериски —
~ огън артилериски оган
—
мерач нишанџија на
топ
оръдие ср. 1) орудие, инстру­
мент, справа — — земе­
делски оръдия земјоделски
машини (орудија); 2) артилериско орудие, топ — противтанково .—■ противтенковски топ — зенитно ~
противавионски топ
оръжбен прид. што се однесува на поправка или про­
изводство на оружје —
завод воен завод, фабрика за
оружје — ~ майстор стручњак за оружје; пушкар
оръжейник м. мајстор за оружје, пушкар, лице во воената единица што се грижи
за оружјето
оръженосец м. ист. штитоносец; фиг. верен помошник,
соработник
оръжие ср. ср. 1) оружје —
огнестрелно
огнено оружје
— вдигаме се на ~ се
дигаме на оружје — на
на оружје! — под ~ под
оружје; 2) род на војска; 3)
оружје, средство за борба
— печатът е силно
печатот
е силно оружје; о дрънкам
- ѕвечкам со оружје
оръфан прид. излижан, изно­
сен, излитен

ОСВ&1

376

ор ъфвам н. ор ъфам с. излитува

(од носеше, употреба), износува, износи
орязвам н. орбжа с. потсекува, потсече, поткаструва,
поткастри —• ~ някому кри­
лата поткаструвам крила некому
ос ж. оска — автомобилна
автомобилска оска
оса ж. зоол. оса — тук има
много оси овде има многу
оси
осакатен прид. осакатен
осакатявам и. осакатея с.
(се) осакатува, (се) осакати,
станува сакат
осакатявам н. осакатя
с.
осакатува (осакати) некого
осведомен прид. известен, за­
познат, верзиран
осведоменост ж. известеност
— добра —' добра известеност
осведомйтел м. известувач,
известител, информатор
осведомителен прид. информа­
тивен — —• бюлетин инфор­
мативен билтен
осведомявам н. осведомя с.
известува, извести, информи­
ра, дава информации; || — се
повр. се информира
освежавам н. освежа с. освежува, освежи; обновува, об­
нови (материја во учењето
и сл.)
освежителен прид. освежителен
—

освежителни

напитки

освежителни пијалоци
освбн прид. освен — ~ това
освен тоа — ~ заплата той
има и други доходи освен
платата, тој има и други
приходи

осветбн1
осветбн1 прид. осветлен, светол
— осветени прозорци осве­

тлени прозорци
осветбн2 прид. освештан; оза-

конет; општоприфатен; свет
— осветено правило свето
правило — права, осветени
от конституцията права, озаконети со уставот
осветителен прид. светлечки,
што дава светлина — •—'
снаряд светлечка граната —
осветително тяло светилка,
ламба
осветлен прид. осветлен; објаснет, јасен, разјаснет (освет­
лен)
осветление ср. 1) осветление
— електрическо
електрично осветление; 2) фиг. осветлување, објаснување — този
въпрос се нуждае от до­
пълнително
ова прашање

бара дополнително објаснување
осветлявам н. осветля с. осветлува, осветли; фиг. објаснува,
објасни
освещАвам н. осветя с. свети,
осветува (вода, црква и сл.)
освидетелствувам и. с. уверува, увери; осведочи; || — се
повр. се осведочи, се увери
освирквам н. освиркам с.
исвиркува, исвирка, проте­
стира со свиркање
освободител м. освободителка
ослободител, -ка
освободителен прид. ослобо­
дител ен — освободително
движение
ослободително
движење — освободителна
война ослободителна војна
освобождавам н. освободя с.
ослободува, ослободи — ~
от длъжност ослободувам од

377

осигурбвка

должност — да освободите
помещението!
ослободете
(испразнете) ја простори;ата!
— те ни освободиха тие нб
ослободи ј а
освобождаване ср. ослоббдување, празнење
освобождение ср. ослободување — след освобождението
от

турското

робство

по

ослободувањето од турското
ропство
осезАем прид. опиплив, сфатлив, прифатлив, јасен
осезАние ср. усет
.
осезАтелен прид. усетлив, осетлив
осбквам н. осАкна с. (се)
исекнува, (се) исекне
осем бр. осум — в ~ часа во
осум часот — ~ деца осум.
деца
осемгодишен прид. осумгодишен — осемгодишно училице осумгодишно училиште
—

осемгодишно

момче

осумгодишно дете
осемдесет бр. осумдесет
осемдесАтгодйшен прид. осумдесетгодишен
осемдесети бр. осумдесетти
осеменяване ср. осеменување,
оплодување — изкуствено
~ вештачко оплодување
осемнАдесет, осемнАйсет бр.
осумнаесет
осемнАдесети, осемнАйсети бр.
осумнаесетти
осемстотин бр. осумстотини
осигурбн прид. осигурен, ма­
терика лно обезбеден
.
осигурйтелен прид. осигури­
телен
осигурбвка ж. осигурување —
~ на посевите осигурување
на посевите —
против по­

осигурявам

378

жар ' осигурување од пожар
— задължителна ~ заДол-

жително' осигуруваље
осигурявам н. осигуря с. 1)

осигурува, осигури (кука, жи­
вот и сл.); 2) осигури, обезбеди; || — се повр. се осигу­
рува,се осигури
осигуряване ср. осигурување
— агент по осигуряването

службеник во осигурителниот
завод
осйл м. осилка
осиновен прид. посинет (земен
за син)
осиновявам и. осиновя с. посинува, посини (зема некого
за син)

оевромншДмам ж
шея
осиромашупа, оснро-

маши
н. осиротея с.
осиротува, останува сирак
осйчам и.’ осека с. исекува,
исече
оскандалявам и. оскапдаля
с. усрамува, усрами (некого),
прави скандал
осквернйние ср. лит. осквернувавье
осквернявам н. оскверня с.
осквернува, оскверни
осквернител м. осквернител
оскрежавам н. оскрежй с.
покрива, покрие со сшьак
оскубвам и. оскубя с. искубува, искубе; окубува, окубе; ||
— се повр. се извлекува, се
извлече
оскъден прид. скуден, недо­
волен, сиромашен — оскъдни
сведения скудни податоци ■
— оскъдни години скудни
години
оскъдица ж. скудност, немаШтија
осиротявам

осмина
оскъпявам и. оскъпя с. оска-

пува,
оскапи,
поскапува,
поскали — дългият превоз
оскъпява стоката долгиот
превоз ја поскапува стоката
оскърбен прид. павреден, на­
жален
оскърбителен прид. паврсдлив,
што го прави човека нажален
оскърбление ср. навреда, тежок збор
оскърбявам н. оскърбя с.
навредува, навреди, понижува,
понижи; нажалува, нажали;
Ц — се повр. се навредува, се
навреди; се нажалува, се на­
жали
ослабвам и. ослаЪпа с. ослабувя. ослябн. (из')губи тежина
оедабмнм
оелабя е. ес.табувл
(слаби) некого; олабавува
осланям се и. ослоня се с. повр.
се потпира, се потпре, се
опира, се опре
ослепен прид. ослепен
ослепителен прид. заслепувачки
ослепявам и. ослепйя с. осле­
пее, ослепи
ослушвам се и. ослушам се
с. повр. наслушнува, иаслушнс, ослушнува, ослушне
османлйя м. арх. осмаплија
осмелявам се и. осмеля се
с. повр. се осмелува, се
осмели — ~ се да кажа
се осмелувам (имам смелост)
да кажам — как се осмеля­
вате! како се осмелувате!
каква е таа смелост
осми бр. осми — ~ клас ослш
клас (осмо одделение) — на
осмия ден на осмиот ден
осмйвам и. осмйя с. исмева, исмее, (се) подбива
осмина ж. 1) осмина (1/8);
2)' осуммина

осмислен

379

осмислен прид. осмислен
осмоднбвен прид-. осумдневен
осмокласник м. осмоклйсничка ж. осмокласник, ученик

(ученичка) од осмо одделение
(или клас)
осмокр&к прид. осмокрак, што
има осум нозе (рак осмокрак
— но народната поезија)
осмбрка ж. осумка (оцена,
карта, број на трамвај, осумка
— кривина)
осмостбнен -бнна, -бнно прид.
геом. осмостран
осмочлбнен прид. осумчлен,
што има осум члена — осмочлеино семейство осумчлсно
семејство
осмоъгълен прид. осумаголен
осмъртявам, осмъртвам н.
осмъртя с. усмртува, усмрти
основа ж. основа; хем. база;
ми. принципи — ~ на три­
ъгълник основа на триаголник — въз
на прз основа
иа
основавам и. основй с. основува, основе; создава, создаде;
(се)засновува врз нешто, поага од
основание ср. основа, право —
на какво ~? врз основа на
што? — на ~ на закона врз
основа на законот — спълно
—■ со полно право — слухът
е лишен от всякакво

~

гласот е лишен од секаква
основа
основйтел м. основателка ж.
основач
основателен
прид. основан,
оправдан, разбирлив — осно­
вателни опасения оправдани
страхуваша —' ~ протест
оправдан протест

оставам

основен прид. основен, базичен,

најважен, примарен — ~
закон основен закон — ос­
новни отрасли на проми­
шлеността основни гранки
на индустрията — основно
значение основно значеше —
основно училище основно
училиште — основно изу­
чаване радикално (задлабочено) проучуваше — основна
реакция алкална реакција
основно прил. главно, од осно­

ва, целосно
основоположник м. основач,

ипицијатор

■

особа ж. арх. пејор. персона,

личност
особен прид. особен, посебен,
специјален — нищо
ништо
особено — особени приви­
легии посебни привилегии —
особено мнение посебно ми­
слеше — без особена при­
чина без посебна причина
особено прил. особено, посебно,
мошне многу — ~ обичам
особено сакам — не ~ да­
леч не многу далеку
особеност ж. особеност, карактеристика — какви са осо­
беностите на тази нова
машина? какви се каракте-

ристиките иа оваа нова ма­
шина?
осолбн прид. насолен
оспорвам н. оспоря с. оспорува,
. оспори
осребрявам н. осребря
с.
претвора, претвори (чек во
пари)
оставам и. остана с. останува,
остане — багажът остана на
перона багажот остана на перонот — оставам десет дни
в София во Софиј а останувам

оставка

десет дена —■ останах без
пари останав без пари —
останах в същия клас оста­
нав во истиот клас (одделение), повторив клас (одделение) — той остави голямо
наследство тој остави големо
наследство — ~ на своето
мнение останувам при своето
мислеше — тази случка ще
остане завинаги в паметта
ми овој настан . ќе остане

вечно во моето сеќаваше; о
остана на сухо остана на
суво — между нас да си
остане да остане меѓу нас
остйвка ж. оставка — по­
давам ~ поднесувам оставка
— приемам ~ прифаќам
оставка
оставям н. оставя с. остава,
остави, напушта, напушти —
на мира оставам некого на
мир — оставете всякаква на­
дежда не надевајте се — той
остави жена си тој ја остави
жената; о не остана камък
върху камък не остана пи
камен на камен — ~ брада
пуштам брада; || — се повр.

се откажува, се откаже (од
нешто); остава (нешто) — оста­
вих се от пиене се откажав
од пиење — не се оставяйте
да ви тъпчат! не дозволувајте да ве газат!
останки ми. останки (од по­
койник, од урнатини и сл.)
остарявам н. остарбя с. остарува, остари
остйтък м. остаток
остбн м. остен
острйган прид. острижен
остригвам н. острйга с. острижува, остриже

380

ос ъждам

остриб ср. сечило (од нож,
сабја) — нож с две остриета
нож со две сечила — острието
на сатирата му острилото

на неговата сатира
остричък прид. прилично остар
острило ср. точило, апарат за
остреше
острилка ж. острилка
остров м. остров — на без­
людния ~ на пустиот остров,
на ненаселениот остров
островен прид. островски
островитянин м. островјанин
островръх прид. шилест, остар
острота ж. острина
остроумие ср. остроумност,
снаодливост
остроумен прид. остроумен, снаодлив, интелигентен
остроумнияа и. е остроумен, е
духовит, се прави духовит
остря н. остри — ' бръснач
острам брич; (| — се повр.
се остри
остър прид. остар — ~ нож
остер нож — остри напад­
ки остри напади (клевети,
критики) — остри болки ос­
три болки —
завой остар
свиок
остървбние ср. настрвеност
остръгвам н. остържа с.
истругува, иструже —■ остръгах люспите на рибата ги
истружив лушпите од рибата
осуетявам н. осуетя с. осуетува, осуети, спречува, спрели
осъдителен прид. што е за
осуда
осъждам и. осъця с. осудува,
осуди — осъдиха го на три
години затвор го осудија на
три години затвор — всички

осъзнавам
осъждат постъпката му сите ја осудуваат неговата по­
етапна
осъзнавам н. осъзная е. освестува, освести, станува (стане)
свесеи- ]| — се повр. си доаѓа
на себеси, се освестува
осъмвам «. осъмна с. осамнува, осамне, се разденува, се
раздени
осъществим прид. остварлив,
реален — осъществима идея
остварлива идеја

осъществявам н. осъществя

с. остварува, оствари, извршува, изврши
от пред, од — шише
един
литър шише од еден литар —
той получи писмо ~ сина
си тој доби писмо од сина си
— въздържам се ~ гласу­
ване се воздржувам од гласаше — ~ къде сте? од каде
сте? — те са ~ Варна тие се
ста­
од Барна — излизам
ята излегувам од соба — при­
стигам
Белград доаѓам од
Белград — изваждам ~ джо­
ба си вадам од цебот — ■—■
време на време одвреме на­
време — падам ■—■ покрива
паѓам од покрив — връщам
се ~ работа се враќам од ра­
бота — ~ друга страна од
друга страна — ~ име­
то на присъствуващите од
името на присутните — ~ мое
име од свое име
•
става ж. пренос
отбелязвам «. отбележа с. од-

бележува, одбележи; подвлевлекува, подвлече; истакнува,
истакне; означува, означи; ре­
гистрира
отбив м. задржуваше, одбиваше (пари)

отбрАна

381

отбивам н. отбия с. одбива,

одбне, скршнува, скршне, издржува, издржи, отслужува,
отслужи (воен рок и сл.)--атака одбивам напад —
река одбивам река — те
отбиха военната си повин­
ност тие си го отслужи) а воениот рок —
наказание издржувам казна — ~ кърмаче

одбивам бебе (од цицаше); |ј —
повр. наминува, намине;
' скршнува, скршне — той ще
се отбие днес тој ќе наврати
денес
.
отбиване ср. одбивање, отфрлуваше, запираше (пари и сл.)
отбирам и. отбера с. одбира,
одбере
отблизо прил. одблизу
отблъсквам и. отблъсна с. од­
бива, одбие, оттурнува, оттурне, одвраќа (одврати) со сво­
ето држеше
отбой м. одбој, прекия на тре­
вога, знак (сигнал) за повлекуваше
отбор м. 1) одбор; избор, селекција, подбир; 2) сп. тим —
футболен <->■' фудбалски тим
— национален
државна
репрезентација
отборчвам се н. отборча се с.
повр. разг. се одборчува, се
одборчи
отбран прид. одбран — отбрана
стока одбрана стока — от­
брани изрази одбрани изрази
— отбрано общество одбрано општество
отбрана ж. одбрана, заштита —
минавам в ~ минувам во од­
брана — противовъздушна
~ прртивавионска одбрана
се

отбранйтел

отв ъртам

382

отбранйтел -м. бранител .
отбранителен прид. одбранбен
отбранително прил. дефанзивно
отбранявам и. отбрйня с. од-

бранува, одбрани, заштитува;
|| — се повр. се брани, се одбранува, се заштитува
отбр^лвам и. отбруля с. (из)чука плодови (со етап)
о;тбягвам и. отбягна с. одбегнува, одбегне
отпйлям и. отвалй с. превртува,
препртп, пзмсстувп (измести)
со превртување
отвйрям и. отворя с. отвора,
отвори — отворете прозор­
ците! отворете ги прозорците!
— ~ бутилка отворам шише;
а отваряй си очите! отвори
си ги очите!; ]| — се повр. се
отвора, се отвори — как се
отваря това? како се отво­
ра ова?
отведнъж прил. одеднаш, однеиадеж
отвбждам и. отведй с. орџзедува, одведе
отверстие ср. отвор
отвбртка ж. шрафцигер
отвќс м. тех. висулец (зидарски)
отвесен прид. вертикален
отвесно прил. вертикално
отвбт м. арх. одговор, одвет
ответник м. ответница ж. прав.
обвинет, обвинета
отвивам и. отвия с. одвива, одвие; одвртува, одврти
отвйквам и. отвикна с. одвикнува, одвикне
отвинтвам н. отвйнтя с. одвр­
тува, одврти (шраф); одвинтува, одвинти
отвлечен прид. апетрактен —
отвлечено понятие апетрактен поим

отвличам н. отвлека с. одвле-

кува, одвлече;оддалечува, оддалечи; || — се повр. се одда­
лечува, се оддалечи (од тема­
та II СЛ.)
отвод м. 1) одвод; 2) прав, люлба
за изземаше на судија и сл.
отводен прид. одводен
отводняване ср. одводиувап>е;
мелиорација
отвор м. отвор
отворен прид. отворен; искрси
— отворено писмо отворено
писмо
отвратителен прид. одвратен,
непријатеи — отвратителна
външност одвратна надворешност — отвратително по­
ведение одвратно поведение
отвратйтелност ж. одвратност,
гнасеже
отвращавам и. отвратя с. предизвикува (предизвика) од­
вратност; || — се повр. се
чувствува одвратно
отвращение ср. одвратност
отврйд прил. отсекаде, од енте
страни
отвр ъщам и. отв ърна с. одвраќа, одврати; || — се повр.
се одвраќа, се одврати
отвсякъде прил. отсекаде, од
сите страни
отвъд прил. отаде, од онаа стра­
на — ~ границата отаде гра­
ница
отвън прил. однадвор; од стран­
ство
отвързвам н. отвържа с. (сс)
одврзува, (се) одврзе, (се) одврже
отвърстие ср. в. отверстие
отв ъртам, отвъртвам, отвъртям и. отвъртя с. одвр­

тува, одврти

отв ътре

383

отдалечйв ам

отвътре йрил. однатре, од вна-

отговявам н. отговбя с. се омр-

трешната страна
.
отгатвам и. отгйтна с. одгатнува, одгатне, пронаоѓа (пронајде) решение
отгде йрил. откаде, од каде
отглагблен прид. глаголски, од
глагол — отглаголно съще­
ствително глаголска именна
отглас м. 1) одглас, одѕив; 2)
промена на самогласките во
коренот на зборот; 3) фиг. пос­
ледица, реакција, реагираше
отглеждам и. отглбдам с. одгледува, одглсда (дете, расте­
ние и сл.)—~деца одгледувам
деца — ~ добитък одгледу­
вам добиток
отглеждане ср. одгледување,
гледаше — ~ на тютюн одгледуваље тутун
отговйрям н. отговоря с. одговара, одговори — ~ па писмо
одговарам на писмо — отго' варя ми ми одговара, ми се
долага — ние отговаряме за
стоката ние одговараме за
стоката
отговор м. одговор — в ~ на
писмото ви во одговор на ва­
шето писмо — телеграма с
платен
телеграма сб платен
одговор
отговорен прид. одговорен —
~ редактор одговорен уред­
ник
отговорник м. отговорничка
ж. одговорник, одговорно ли­
це
отговорност ж. одговорност--поемам отговорността (пре)земам одговорност — обще­
ствена ~ општествена одго­
ворност — привличам под
~ повикувам на одговорност

сува, се омрси; го прекинува
постешето
отгоре йрил. одгоре, одозгора,
од високо место — гледам на
хората ~ гледам на луѓето од
високо — заповедта е изда­
дена ~ наредбата (заповедта)
дојде одозгора--- на всич­
ко това одгоре на сето тоа
отгрйждам и. отградя с. одградува, одгради
отгрйзвам н. отгриза с. одгризува, одгризе
отгръщам и. отгърпа е. 1) одгрнува, одгрне; 2) пушта (пушти) некого од прегратка
отдавам и. отдам с. 1) (из)дава,
(из)даде — ~ къщата си под
наем си ја давам куката под
кирија; 2) (од)дава — ~ по­
следна почит давам последна
почит (на покојникот) — ~
чест давам војничка почест;
поздравувам војпички; салутирам; 3) дава, даде — той
отдаде всичко за щасти­
ето на народа тој даде сб

од себе за среќата на народот;
4) (при)дава — ~ значение
придавам важност; || — се
повр. се препушта, се препушти; се посвети; се занесе; СЈ
отдава ми се имам смиела за
тоа; имам наклоност
отдавна йрил. одамна, пред
многу време
отдавнашен прид. одамнешен
отдалбко, отдалбч, отдалбче

йрил. оддалеку, заобиколно,
со заобиколување
отдалечавам и. отдалечА с. оддалечува, оддалечи; ]| — се
повр. се оддалечува, се одда­
лечи (од некого или од нешто)

отдалечаване

отдалечаване ср. оддалечува-

ње; фиг. отуѓуваже
отдалеченост ж. оддалеченост
отдалечен прид. оддалечен
отдел м. оддел, отсек, .одделе­
ние, дел (од книга), гранка
отделбн прид. одделен
отделен прид. засебен, посебен,
особен, самостоен, независен
— ~ вход засебен влез —
това е
въпрос тоа е посебно прашање
отделение ср. 1) одделение, дел
од зграда, дел од фабрика (погон), одделение (во админи­
страции ата и сл.); 2) клас, од­
деление; 3) вој. група, одде­
ление, единица
отдблнм и. отделя е, одделува,
оддели, издвојува, издвои —
~ църквата от държавата

ја одделувам црквата од државата — — средства за учи­
лищата одделувам средства
за училиштата; || — се повр.
се одделува, се оддели, жи­
вее одделно од родителите
отделяне ср. делба, одделување, издвојување '
отдйре прил. одзади
«Ѕтдих м.оддив (и оддивка),(краток) одмор — място за ~ и
култура место за одмор и разонода; место за рекреација .
отдблу прил. одоздола
отдръпвам н. отдръпна с. тргнува, тргне (нешто, некого),
изместува, измести нешто со
тргање; одвива, одвие; || — се
повр. се тргнува, се тргне
отдушник м. вентил, отвор за
воздух
отдъхвам и. отдъхна с. оддивнува, оддивне, се одморува,
се одмара

384

отзвук

отдясно прил. оддесно, од десна

страна
отегчавам и. отегча с. доса-

дува, досади, здодева (некому)
отегчение ср. досадување, здо-

девност
отегчителен прид. досаден, здо-

девен
отеквам и. отекна с. одекнува,

одекне
отец м. .1) арх. татко, отец, в.
баща; 2) цркв. отец (свеште-

ник, калугер)
отечествен прид. татковински,
национален — отечествена
история национална историја
Отечествен фронт Отече­

ствен фронт (масовна општествено-политичка организација во Бугарија, што ги обединува комунистите, земедел­
ците и вонпартијннте) — оте­
чествена война татковинска
војна — отечествена гор­
дост национален понос
отечественофронтовец м. отечественофронтовец
(разг.'),
член на Отечествениот фронт
отечественофронтовски прид.
отечественофронтовски
отечество ср. татковина
отечествознание ср. арх. запоз­
наваше на општеството, учплишен предмет што опфаќа:
географија, историја, стопан­
ство и др.
отживелица ж. анахронизам,
предрасуда
отживява н. отживее с. заостанува, заостане, е прегазен
од времето
отз&д прил. одзади, назад
отзарана прил. изутрина, утринава
отзвук м. одѕив, ехо, реакција

отзив
отзив м. оцепа, мислеше, при-

каз, рецензија
отзивчив прид. сочувствен, го­
тов да помогне
отзовавам и. отзова е. отповикува, отповика— правител­
ството ще отзове своя пред­
ставител владата ќе го отпо­

вика својот претставник; || —
се повр. се оѕвива, се оѕва,
се изјаснува, се изјасни —
малцина се отзоваха на по­
каната малкумина се оѕваа

на поканата .
оти прил. нар. разг. оти, зошто,
дека — ~ плачеш? зошто
плачеш? — плача, ~ ми се
плаче плачам, оти (дека) ми
. се плаче
отива н. отиде с. оди; влегува,
влезе; се троши; успева, успее
— за една риза отива три
метра платно за една ко-

шула оди (влегува) три ме­
три платно — как отива
житото сега? како оди
житото сега? која му е це­
ната на житото сега? — рабо­
тата отива добре работата
оди добро — имах много зе­
ле, но отиде брзо имав многу
зелки, но брзо отидоа —- тези
цветове си отиват овие бои

одат (се во склад); овие бои се
слагаат (се складни)
отивам н. отида с. оди, отиде,
— отивай! бегај! оди! — оти­
вам войник одам војник —
~ на училище одам на учи• лиште — ще отиваме ли на
■ кино? ќе одиме ли на кино?;
|| — си повр. си оди — той
си отива тој си оди — ще
си отиваме ли? ќе си оди­
ме ли?

откопчвам

385

отиване ср. одење, заминување
— билет за ~ и връщане

карта (билет) за одегье и
враќање; повратна карта —
на
на одење
отичам л. отека с. отекува, отече, се надува, се надуе
отказ .и. отказ, откажување, одбивање, неприфаќање
откйзвам и. откйжа с. откажува, откаже, одречува, одрече; || — се повр. се откажува, се откаже — ~ се от
наследство се откажувам од
наследство
откак, откакто прил. откако
откарвам н. откарам с. отерува, отера, одведува, одведе
откачвам и. откйча с. откачува,
откачи; фиг. разг. (у)краде;
мавнува, мавне (нешто), е забудален; || — се повр. се отка­
чува, се откачи, се спасува, се
спаси
отклонение ср. скршнување,
дигресија, девијација
отклонявам и. отклоня с. скршнува, скршпе, мснува (пра­
вец, мислеше и сл.); фиг. одбива, отфрла; || — се повр. се
оддалечува, се оддалечи (од
темата, патот и сл.)
отключвам и. отключа с. отклучува, отклучи
откогйто прил. откога
отколкото прил. отколку —
предпочитам да търпя глад,
~ жажда повеќе сакам да сум

гладен отколку жеден
откопавам и. откопая с. отко-

пува, откопа
откопчавам и. откопчбя с. от-

копчува, откопча, отпетлува,
отпетла, раскопчува, раскопча
откопчвам и. откопча с. извле­
кува (извлече) со мака; || —

25 Вугарско-македонски речник

и >г '1

откос

отлагам

386

се повр. одва; се извлекува,
одва; се извлече
откос м. откос (откосена трева
на ливада) .
открадвам н. открадна с. открад(н)ува, открад(н)е
открАй прил. отпрвин; открај
открйки прил. на нога, стоечки,
стоенката
открехвам н. открехна с. подотвора, подотвори, малку от­
вора
откривам к. открия с. 1) откри­
ва, открие — Колумб е от­
крил Америка Колумбо ;а от­
крил Америка; 2) отвора, от­
вори— ~ заседанието го
отворам заседанието — ~ из­
ложба отворам изложба —
• огън отворам оган —
сметка в банката отворам
• сметка во банката; 3) наоѓа, на;де; забележува, забележи; || —
се повр. се отвора (работно ме­
сто); се доверува, се довери;
се открива, се открие
откриване ср. отворање, обележување почеток; откривање,
пронајдок
откривател м. откривйтелка
ж. откриван, пронаоѓач
открит прид. 1) отворен, ;авен
— открито заседание отво­
рен состанок — открито море
отворено море — ~ враг отво­
рен (;авен) непријател — ~
лист об;ава, лична исправа;
2) незаштитен — ~ фланг
вој. незаштитено крило; а ~
рудник дневен (површински)
коп
откритие ср. откритие, прона;док
открито ирил. отворено, јавно,
на отворен простор
откровен прид. отворен, искрен

откровено прил. отворено, искрено — ~ казано искрено

речено
откроявам н. откроя с. сече по

кројка, крои
откривам н. откупя с. откупу­

ва, откупи
откъд^ прил. откаде, од каде
— вие ~ сте? откаде сте вие?
— ~ знаете това? откаде го

знаете тоа?
откъдето прил. од каде, од која
страна, од кое место — ~и да
идва од каде и да доаѓа — ~
и да е од каде и да е
откъм прил. откај — > града
идат коли откај градот идат
коли — —' пари е слаб слаб

е откај пари
откъртвам н. откъртя с. откр-

тува, открти
откъс м. одломка, фрагмент,
извадок;<С7 ~ от романа од­

ломка од роман

■

откъсвам н. откъсна с. отки-

нува, откиие; одвојува, одвои
(поглед); о откъснаха ми се
краката (рпзг.) ми се пресекоа нозете
откъсване ср. откинување; прекин, одвојување
откъслечен прид. делумен, нецелосен
откъснат прид. откинат; одвоен, отуѓен, отстранет
откъснатост ж. отуѓеност, осаменост, одвоеност, одделеност,
изолираност
отл&гам н. отложа с. одлага,
одложи — отложиха изпи­
тите за няколко дни ги од­
ложи; а испитите за неколќу
дена — не отлагай днешната
работа за утре не ја остава;
денешната работа за утре

отлагане

387

отлйгане ср. одлагање, задр-

жување, бавење
отлежавам н. отлежа с. одлежува, одлежи — оставете но­
вата бира да отлежи оста­
вете го младото пиво да одле­
жи — отлежах три години
одлежав (во затвор) три годи­
ни
отлепвам, отлепям и. отлепя с.
одлепува, одлепи
отлетявам, отлитам н. отлетя
с. одлетува, одлета; поминува
(помине) време; полетува, по­
лета; фиг. брзо изминува (лета)
времето
отлив м. 1) одлив; 2) фиг. повлекувавье
отливам н. отлбя с. 1) одлева,
одлее; 2) лее (железо, биста и
сл.)
отливка ж. одливка — метална
— метална одливка
отливане ср. леење, одлевање
отлика ж. разлика
отличавам н. отличй с. 1) разликува; 2) фиг. наградува, на­
гради; истакнува, истакне; ||
— се повр. се разликува
отличен прид. одличен — от­
лично поведение одлично по­
ведение — отлични ученици
одлични ученици
отличие ср. 1) одлично свиде­
телство (диплома и сл.); 2)
разлика, карактеристичен бе­
лег
отличителен прид. особен, ка­
рактеристичен — отличител­
ни белези особени белези
(знаци)
отличник м. отлйчница ж. ърличник, примерен (работник,
службеник) ученик, одлична
ученичка
25!

отмйрам
отлично прил. одлично, многу
добро — ~! одлично! той
~ знае, че това е забране­
но то; многу добро знае де­

ка е тоа забранете
отломка ж. отломък м. парче,

скршен дел (од нешто), одломка
отлъгвам и. отлъжа с. излажува, излаже
отлъчвам и. отлъча с. одвојува, одвои,одделува, оддели;
одлачува, одлачи; одби (дете,
мало животно); || — се повр.
се одвојува, се одвои; скршнува (скршне) од пат и сл.
отляво прил. одлево, од лева
страна
отменявам и. отменя с. 1) одменува, одмени; поништува
(поништи) (пресуда и сл.);
става (стави) вон сила (закон,
уредба и сл.) — отмениха за­
поведта за неговото увол­
нение го одменија (повлекоа)

решението за неговиот отказ;
2) заменува, замени (на работа),
помага, помогне
отменяване ср. ставаше вон си­
ла, повлекуваше (решение,
пресуда)
отмбрен прид. одмерен, рамномерен, ритмичен
отмествам н. отместя с. преместува, премести, помрднува,
помрдне
отметка ж. знак за одметнуваше
' при сметашето, броешето и сл.
отмилявам и. отмил6я с. одмилува, одмили — отмиляха
, ми

старите

приятели ми

одмилија старите пријатели
отминавам н. отмина с. одминува, одмине
отмйрам н. отмрй с. изумира,
изумре

388

отмиране
отмиране ср. изумирање
отмора ж. одмор, починка (и

починок)

'

отморявам се н. отморя се с.

повр. се одморува, се одмара
отмотАвам н. отмотАя с. одмо-

тува, одмота
отмъквам н. отмъкна с. 1) од-

влечува, одвлече; 2) разг. дига,
краде
отмъстйтел м. опмазрдик, одмаздувач
отмъстителен прид. одмаздувачки
отмъстявам, отмъщавам н.
отмъстя с. (се) одмаздува, (се)
одмазди — той отмъсти на
неприятелите си тој им се
одмазди на своите непријатели
отмъщАние ср. одмазда — не
се ли боиш от
зар не се
плашиш од одмазда?
отмяна ж. нар. одмена, помош
на постарите
отмятам н. отмАтна с. одметнува, одметне; отфрлува, отфрли
■
отнапред прил. нар. однапред,
порано
отнАсям и, отнесА с. 1) одне­
сува, однесе — ще го отнеса
в къщи ќе го однесам дома;
2) разг. дига., краде; 3) пријавува, се однесува до — ~ въпро­
са до съда се обрнувам до
судот, се однесувам до судот;
|| — се повр. се однесува
— тази заповед се отнася
до всички оваа заповед се
■однесува на сите — той се
отнася приятелски към мен

тој се однесува пријателски
кон (спрема) мене — отнася
се се однесува — ~ се до него
по въпроса во врека со прашањето се однесувам до него

оток

отнАсяне ср. однос, третираше
отпачАдо прил. отпрвин; по­

вторно
отнемам н. отнАма с. одзема,
одзеде — отнеха ми оръжие­
то ми го (од)зедоа оружјсто
отнйгде, отнййде, отнйкъде

прил. од нигде, од никаде —
~ помощ не идва од никаде
помош не доаѓа
отново прил. одново, пак, от­
првин, повторно — той е ~
с нас тој е пак со нас — ~ на­
пълвам лулата одново го
полнам лулето
отноейтелен прид. релативеп,
условен, специфичен; несигу­
рен — относително тегло
физ. специфична тежина —
относителна влажност на
въздуха релативна влажност
на воздухот — ~ успех релативен успех — относително
местоимение грам, релативна

(односна) заменка
относно прил. што се однесу­

ва до
отношАние ср. однос; врека;
поглед — небрежно ~ към
' работата немареи однос кон
работата — не сме в добри
отношения не сме во добри
односи — нормални дипло­
матически отношения нор­

мални

дипломатски

односи

обтегнати

отношения
затегнати односи — във
всяко ~ во секој поглед — в
(по) ~ на по однос на, во по­
глед на — какво — има това
към въпроса, за който го­
ворим? каква врека има тоа
—

со прашашето за кое зборуваме?
отнякъде прил. однекаде
оток м. мед. оток

отомйика
отомйнка ж. отоман
отомански прид. отомански
отоплбн прид. затоплен, загреан
отопление ср. отопление, гре­
еше, — парно ~ парно отоп­

ление
отоплителен прид. што е наме-

нет за отопление
отоплявам и. отопля с. затоп-

лува, затопли, загрева, загрее
отпйдам н. отпадна с. 1) осла-

бува, ослаби, губи сила, пропаѓа; 2) отпаѓа, отпадне
отпаднал прид. ослабен, уморен;
пропаднат
отпадък м. отпадок — склад
за — отпад; магацин за отпадоци
отпадъчен . прид. отпадочен —
отпадъчни материали отпадочни материјали
отпарям и. отпоря с. отпарува,
отпара
отпечатвам н. отпечйтя с. 1)
отпечатува, отпечата, издава,
издаде; 2) распечатува, распечати
отпечатък м. 1)отпечаток, трага — ~ на палеца отпечаток
од палецот; 2) сепарат
отпйрам н. отпера с. отперува,
отпере
отписвам н. отпиша с. отпишува, отпише, брише (од список); [[ — се повр. се отпишува, се отпише, доброволно напушта организација
отплата ж. вратна; одмазда
отплащам н. отплатя с. врана,
врати (услуга и сл.), се реван­
шира; || — се повр. се оддолжува
отплбсвам се н. отплбсна се с.
повр. 1) се слизнува, се слизне; се пушта, се пушти (во

389

бтпуск

ситници); 2) скршнува, скршне
(од темата, патот)
отплйтам и. отплета с. отплетува, отплете, расплетува, расплете; отплеткува, отплетка
отплавам с. отпловува, отплови,
отпатува (со брод)
отпбр м. отпор, одбрана, контранапад — пародът е готов
да окаже ~ народот е готов
да даде отпор
отпоря с. в. отпйрям
отпосле прил. потоа, отпосле
отпочвам и. отпбчна с. започнува, започне
отпочйвам н. отпочйна с. се
одморува, се одмори; си отпочинува, си отпочине
отпрйвен прид. отправен, што
отправа (станица, пошта)
отправям н. отпрйвя с. отправува, отправи; упатува, упати;
|| — се повр. се упатува, се
упати
отпразнувам с. отпразнува
отпрйтка ж. забелешка, нотица,
фуснота
отпрйщам и. отпрйтя с. непра­
на, пспрати, упатува (на)
отпрбд прид. напред, однапред,
од предната страна — вървя
одам напред
отпредй прил. отпорано, пред
тоа, порано
отпрйщвам н. отпрйщя с. от­
вора (отвори) преграда за вода'
и сл.; отприштува, отпришти
отпуск м. отпуска ж. осуство,
одмор — платен ~ платено
осуство (платен одмор) —
по болест осуство по болест
— ~ по майчинство породилно осуство — безсрочен
~ вој. осуство на неопределе­
но време — черковен ■—■ крај

отпускам

отрицйтелност

390

на литургијата (пуштање црква)
отпускам, отпущам н. отпус­
на с. 1) отпушта, отпушти
(средства), одобрува, одобри
(средства) — държавата от­

отразявам н. отразя с. одразува, одрази; ||- се повр. се

пусна кредити за строеж

(стане) вешт, снаодлив, опи­
тен
отрйно йрил. предвреме, одрано
отраствам и. отрасна с. пораенува, порасне
отрасъл м. област, гранка —

државата отпушти кредити за
(из)градба; 2) попушта, попушти, олабавува, олабави; 3)
наведнува, наведне; || — се
повр. се ослободува, се ослободи, се раскомотува, се раскомоти; попушта, попушти
(времето)
отпускйр м. војник на осуство
отпуснат прид. отпуштен, лабав, олабавен
отпушвам н. отпиша с. одзатнува, одзатне, отнува, отне
отп ъвам се н. отпъна се с. повр.
се откачува, се откачи; се засилува, се засили
отпърво, отпървом йрил. нар.
отпрвин; најнапред; пред се
отпътувам с. отпатува (со пре­
возно средство)
отраббтвам и. отработя с. одработува, одработи
отравям1 и. отровя с. отрува,
(о)труе — отравят организ­
ма си с алкохол си го трујат
организмот со алкохол; || —
се повр. се отрува, се (о)труе
отравям3 н. отровя с. откопува,
откопа, раскопува, раскопа;
ископува, ископа
отравяне ср. отрување — ~ на
кръвта отрување на крвта
отрйда ж.. радост, задоволство,
утеха
отражение ср. одраз — теория
на отражението теорија на
одразот

одразува, се одрази
отракан прид. разг. вешт, снаод-

лив, опитен
отраквам н. отракам с. станува

кризата засегна всички от­
расли на индустрията кри­

зата ги засегна сите индустрискп гранки
отред м. отряд м. одред — пар­
тизански
партизански од­
ред
'
отреден, отряден прид. што се
однесува на одред — ~ ко­
мандир командаит на одред
отрез м. отсечок геом. сегмент
отрезвяване ср. трезнеше; отрезнување
отрезвявам се и. отрезвя се с.
повр. се отрезпува, се отрезни
отрезка ж. исечок (од нееннк
и сл.)
отри йрил. нар. тројно, вутри
отривист прид. отсечен, енер­
гичен
отрйвам н. отрила с. отстранува (отстрани) земја; истрива,
истрие; избришува, избрише;
откопува, откопа
отрицание ср. негација
отрицателен прид. негативен,
неповолен, слаб — ~ отговор
негативен одговор — отри­
цателно влияние негативно
влијание
.
отрицателно йрил. негативно,
неповолно, слабо
отрицателност ж. негативност

отричам
отричам н. отрекй с. откажува,
откаже; || — се повр. се откажува, се откаже — бащата
се отрече от сина си таткото
се откажа од синот — не може
да се отрече не може да се

откаже
отричане ср. откажување, одби-

вање, демаитирање

391

отстоявам
отсегб прил. отсега, од овој мо­

мент
отсянка ж. отсянка ж. нијанса
отсетне прил. отпосле, потоа
отсечка ж. отсечка
отсипвам н. отсйпя с. оттура,

оттури, претура, претури
отсйчам н. отсекй с. отсекува,

отсече

отрова ж. отров — ~ за плъ­
хове отров за глувци
отровен прид. отровен — отров­
на змия отровна змиј а ■— ~
газ отровен гас; фиг. отровни
думи отровни зборови
отровйтел м. отрувач
отродявам се н. отродя се с.

отскачам н. отскоча е. отскок-

повр. се одродува, се одроди
отрок м. 1) ист. зависел селанец,
закрепостен селанец; 2) арх.
новороденче, чедо, машко дете
отронвам н. отроня с. одроиува, одрони
отрупвам н. отрупам с. затрупува, затрупа (со подароци),
опсипува, опсппа — отрупаха

отслабвам н. отслйбна с. осла-

го с похвали от всички стра­
ни го затрупаа со пофалби од

сите страни
отръки прил. од рака, успешно

(ми оди од рака)
отрязвам н. отрбжа с. пресе-

кува, пресече; разг. остро одговори; СЈ отрязал главата
на баща си ~ му ја пресекол
главата на татка си, цел тат­
ко си
отрязване ср. отсекување, ампу,тација
•
отрязък м. отсечок, купон
отсам прил. од оваа страна, одовде (поретко: одовдека)
отсамен прид. што е па оваа
страна
отсбвки ми. трнци

нува, отскокне
отскоро прил. од неодамна
отскорошен прид. неодамнешен
отскубвам и. отскубна, отскубя с. откорнува, откорне;
|| — се повр. се извлекува, се

. извлече (од негде)

бува, ослаби, (се) омаломуштува, (се) омаломошти
отслабване ср. ослабуватье, омаломоштуваше
отспйвам си 11. остпя си с. повр.
се (из)наспива, се (из)наспие
отсрймвам се и. отсрймя се с.
повр. сс отсрамува, се отсрами
отсреща прил. отспротива, од
онаа страна
отсрбщен прид. што сс паога на
онаа страна
отсрочвам н. отсроча с. одлага,
одложи —
събрание одлагам состанок — ~ плащане
одлагам исплата
отсрочка ж. одлагаше
отстоя с. се наоѓа, е оддалечен
од — градът отстои на де­
сет километра оттук градот
се паога на десет километри
одовде
отстойвам и. отстоя с. одбранува, (од)брапи, заштитува,
(за)штити — ~ възгледите
си си ги бранам моите ставови
(погледи)

отстранй
отстрана, отстрани прил. от­

, .
отстранение ср. отстрануватье
— ~ от длъжност отстрануваље од должност
отстранявам и. отстраня с. отстранува, отстрани, отклонува,
. отклони — ~ съществува­
щите недостатъци ги отстранувам поетојнитс недостатоци
отстъпвам н. отстъпя с. отстапува, отстапи, прави отстапки,
попушта
отстъпка ж. отстапка, концесија, попуст
отстъплбние ср. отстапување
(од правило), скршнување (од
тема), девијација; отстапува­
ше на војска
отстъпник м. отстъпница ж.
отстапник, отстапница, предавник
’
отст ъпничество ср. отстаппиштво, ренегатство
отстъпчив прид. отстаплив, ела­
стичен, концесивен
отсъждам и. отсъдя с. пресудува, пресуди, отсудупа, отсуди •
отсърдвам се н. отсърдя се с.
повр. се одлутува, се одлути,
се смирува, се смири
отсъствие ср. изостанок; отсуство, немање (докази и сл.) —
в мое ~ во мое отсуство —
страна

неизвинени отсъствия нео­

правдани изостаноци
отсъствувам н. отсуствува, е
отсутен
'
отсъствуващ прид. отсутен
отсядам н. отседна с. 1) отседнува, отседне; 2) слегува од
кон,
оттйм прил. оттаму, отаде
оттатък прил. отаде, оттаму, од
онаа страна — ~ реката има

отхранвам

392

градини отаде река има гра­

диш
оттеглям и. оттегля с. повлекува, повлече — ~ войски
повлекувам војски — ■~■ за­
явлението ја повлекувам мол­
бата; || — се повр. се повле-

кува, се повлече, се пасивизира
отегляпе ср. повлекуваше, иапуштагье
оттбнък м. нпјанса
оттогава прил. оттогаш, од тој
момент
оттбчвам и. отточа с. преточува, преточи, отточува, отто­
чи (еден дел од некоја теч­
ност)
•
оттук прил. одовде, од ова место
— — дотук одовде довде —
махай се
бегај одовде! да
те нема одовде!
оттулвам н. оттуля с. отвора,
отвори; отпушта, отпушти
(чеп)
оттулен прид. отворен, одзатнат
отучвам се и. отуча се с. повр.
се одучува, се одучи, се одвикнува, се одвикие
отхапвам н. отхапя с. одгризува, одгризе
отхвърлям и. отхвърля с. отфрлува, отфрла, отфрли, симнува од — отхвърлиха пред­
ложенията им ги отфрлиј а
нивните предлози — ~ от се­
бе си всякаква отговорност

симнувам од себе секаква одговорност
отхвърлен прид. отфрлен
отхлупвам н. отхл^пя с. отклопува, отклопи (зелник), спмнува, симне (капак), отвора,
отвори (капак)
отхранвам и. отхраня с. иехранува, иехранп; воспитува, вос-

отпъждам
пита деца, одгледува, одгледа
(Деца)
отЦбждам 'и. отцйдя с. отцедува’, отцедп
отцепвам и. отцепя с. отцепува,
отцепи; || — се повр. се отцепува, се отцепи
отцепнически прид. отцепнички, сепаратистички, фракционерен
отцбпничество ср. отцепништво,
сепаратизам, фракционерство
отцеубйец м. арх. таткоубиец
отчайвам н. отчая с. очајува,
очае; [| — се повр. се разочарува, се очајува
отчасти прил. делумно — тази
теория само ~ познавам

оваа теорија ја познавам само
делумно '
отчаяние ср. очај, очајување,
разочарување
.
отчаян прид. очаен, разочаран
отчбт м. отчет, извештај, рефе­
рат — годишен ~ годишен
отчет — давам някому ~ за
давам некому отчет за
отчетен прид. отчетен — отчет­
но събрание годишно собрание (за отчет) — отчетен пе­
риод отчетен период
отчетлив прид. јасен, разбирлив
отчетност ж. .1) отчетност; 2)
сметководство во претпријатие; 3) документи (финансови)
отчисление ср. бришење од список, расходување
отчислявам н. отчисля с. отпишува, отпише; [| — се повр.
се отпишува, се отпише
отчйтам н. отчетй с. полага
(положи) сметка, поднесува
(поднесе) извештај
отчуждавам и. отчуждя с. отуѓува, отуѓи, одзема, одземе

офицер

393

отчуждйване ср. 1) отуѓување;

2) одземаше
отчуждение ср. в. .отчужда­
ване
отчупвам н. отчупя с. откр-

шува, открши, скршува, скршп — отчупих си парче
хляб си скршив едно парче
леб
отшелник м. пустиник, усаменик, аскет
отшелничество ср. пустински
(аскетски) живот
отщява ми се и. отщб ми се
с. повр. не ми се сака, не ми
е пријатно, ми се отсакува,
ми се отсака
отъждествявам и. отъжде­
ствя с. идентификува
отървавам и. отърва с. извлекува, извлече; спасува, спаси;
се куртулува, се куртули;
|| — се повр. се извлекува, се
извлече; се спасува, се спаси
— едва се отървах одвај се
извлеков
отъркан прид. нзлижап, изветвен, износен
отърсвам и. отърся с. истресува, истресе — ~ пепелта
от цигарата си тресам пепел
од цигарата; || — се повр. се
истресува; се истресе; се ослободува, се ослободи
отявлен прид. ноторен, познат
— ~ мошеник ноторен ни­
каквец
офанзйва ж. офанзива — вра­
жеска ~ непријателска офан­
зива
офицер м. офицер — младши
помлад офицер (до чинот
капетан) — старши - виш
офицер (од чинот мајор нагоре)
— ~ за свързка офицер за

офицерски '

394

- врека — въздушен <—■ офи­
цер на воздухопловството —
морски ~ офицер на морнарицата
офицерски прид. офицерски —
офицерска униформа офи­
церска униформа
официален прид. официјален —
официални данни официал­
ни податоци — официално
посещение официјална посета
официално прил. официјално,
свечено
■ официалност ж. официјалност
— без официалности! без
официјалности!
официоз м. службен орган,
владин орган
оформен прид. оформен, изгра­
ден —
характер оформен
карактер
оформител м. оној што дава
форма; технички уредник; декоратер
оформление ср. оформуваше,
опрема, обликување
оформявам н. оформя с. 1)
оформува, оформи; 2) озаконува, озакони, легализира
бфсайд м. сп. офсајд (е. засада)
охарактеризирам н. с. окарактеризира
охкаие ср. стенкаше, офкаше
■охладителен прид. раздаден,
што служи за разладување (за
замрзнување)
охладнявам и. охладнея с. (се)
разладува, (се) разлади; се
деморализира
охладяване, охлаждане ср. да­
деше, оладуваше, разладуваше
охлюв м. зоол. полжав — ~ без
черупка гол полжав
■охолен прид. задоволен, богат
(живот), безгрижен (човек)

очйква м
охолство ср. задоволство, обез-

беденост (материјална), богат­
ство
охотно прил. со задоволство
охота ж. желба; апетит
охрана ж. 1) заштита — ~ на
труда заштита на трудот; 2)
обезбедување — лична ~
лично обезбедување — ~ на
железопътната линия обезбедуваше на железничката
пруга
охранвам и. охраня с. (з)гои,
згојува (со храна)
охранен прид. дебел, згоен
охранявам и. чува, заштитува
охтика ж. нар. туберкулоза,
офтика
оцветявам и. оцветя с. бојадисува, бојадиса
оцелявам и. оцелея с. останува
(остане) здрав и жив
оценйтел м. оценувач
оценителен прид. оценувачки
— оценителна комисия оценувачка комисија — ~ прото­
кол оценувачки лист; записник за оценувашето
оценка ж. оцена, процепа; пре­
сметна; мислеше; оценка — ~
на обстановката вој. процена на ситуацијата — отлична
~ одлична оценка
оценявам н. оценя с. оценува,
оцени; проценува, процени
оцепенявам н. оцепеня с. се
здрвува, се здрви (од страв
и сл.)
оцет прид. оцет — винен ■— вин­
ени оцет, киселина
оцетен прид. оцетен — оцетна
киселина оцетна киселина
очйквам и. очекува, чека —
очаквам ги всеки ден сено;
ден ги чекам — не очаквахме

очакване

395

това от него од него тоа не го
очекувавме — такава съдба
го очаква таква судбина го

чека
очакване ср. Г) исчекување, чекање — в
на неговото за­
връщане во исчекувавье на

неговото враќање; 2) очекуваиье —г това надминава вси. чки очаквания тоа ги надминува сите очекуватьа
очаровавам/л очаровам с. восхитува, восхити, одушевува,
одушеви
очарован прид. восхитен, оду­
шевен
очарование ср. восхит, воодушевеност
очарователен прид. прекрасен,
шармантен
очебиен, очебйещ прид. забележлив
очевйдник м. нар. лош човек,
душовадник
очевиден прид. очигледен
очевидец м. очевидец
очен прид. очен — ~ лекар очен
лекар — очна кухина очна
дупка — очно отделение очно
одделение; СЈ очна ставка
прав, соочување
очерк м. вистинска прикаска,
уметничка репортажа, запис;
оглед
очерням н. очбрия с. 1) исцрнува, исцрни; 2) фиг. оцрнува,
оцрни
очертава?*! н. очертая с. оцртува, оцрта, опишува, опише;
|| — се повр. се покажува, се
истакнува, се оцртува

ощърбявам’
очертание ср. контура, скица,

силуета
очбтквам и. очбткам с. исчет-

кува, исчетка
очилй мн. очила — нося ~ но-

сам очила

ж. зоол. очиларка
(змија), (отровна змија од родот на кобрите која живее во
Азија)
очиствам н. очистя с. очистува,
очистй^счистува, исчисти
очистване ср.
исчистување,
чистевье
очистително с. средство за
прочистуватье
очовечавам н. очовеча с. очовечува, очовечи
очупвам н. очупя с. скршува,
скрши, накршува (наоколу
леб и сл.)
ошав м. ошйф м. ошав; ком­
пот
ощастливявам н. ощастливя
с. усрейува, усреќи; || — се
повр. се усреќува, се усрейи
още прил. уште — ~ повече
уште повеќе — ~ веднъж
уште еднаш — все ~ се уште
— ~ толкова уште толку —
от малко дете уште од
мало — ~ по-добре уште подобро — ■ по-красива уште
поубава
ощетявам н'. ощетя с. оштетува, оштети, прави штети
ощурявам н. ощурбя с. (се) побудалува, (се) побудали
ощърбявам н. ощърбя с. оштрбува, оштрби
очилАрка

па

пазар

396

п
па сврз. нар. 1) па — стана, ~
рече стана, па рече; 2) а
— — ти какво искаш? а
ти што сакаш? —
защо?

а зошто?
паберкувам и. паберкува
павйж м. пат, друм, улица поп-

лочена со коцки
павб ср. коцка од камен

(за

улица)
м.
1)
навил) он; 2) барака; бутка (на
улица)
.
павирам н. с. поплочува улица
(со коцки)
•
павьор м. калдрмџија, работник
што реди коцки (на улица)
пагон м. еполета
пагуба јк. ■ голема штета, за­
губа
пйгубен прид. погубен, ката­
строфален, многу штетен
пад м. пад, паѓање
пАдам н. падна с. паѓа, падне
— пада сняг паѓа снег —
падна голям дъжд падна го­
лей дожд — отговорност за
това пада върху вас одговорноста за ова паѓа на вас
— акциите падат паѓаат ак­
циите — ~ от дърво паѓам
од дрво — тя падна в несвяст
таа падна во несвест — те
павилион,

павилион

паднаха на бойното поле

тие паднаа на бојното поле;
Г7 ~ от. небето паѓам од
. нсбо — камък ми падна от
сърцето камен ми падна од
срце; ми олесна — не падам
по-долу не паѓам по долу;
не сум полош од другите —■
падам малко художник јас
сум некаков уметник; || —

се повр.
припаѓа,
чува, се
аѓа) —

се наоѓа, се најде;
припадне; се слуслучи; излегува (до-

нивата се
пада
малко зад реката нивата се
наоѓа малку зад река — къде
се пада тази улица? каде
се наоѓа оваа улица? — пада
се по два лева килото изле­

гува (доаѓа) по два лева
килото — много малко ми
се падна многу малку ми
падна — пада му се му
припаѓа (му следува) — това
ми се падна от лотарията

ова ми падна на лотарија —
паднах се до един приказлив
старец във влака се случи

во возот да бидам до еден
зборлест старец — той й
се пада роднина тој й паѓа
роднина — какъв ти се
пада той? што ти е тој?
пйдане ср. паѓањс; оиаѓање
пйдеж1 м. краен рок за исплатувавье на меница
падеж2 м. грам, падеж — в
българския език падежите
са заменени с предлози

во бугарскиот јазик падежите
се заменети со предлози
падежен прид. падежен —
падежна форма
падежна
форма
падение ср. морално паѓање,
слом; снижување, намалување
(напои и сл.)
падина ж. падина
пазар м. пазар — отивам на
~ одам на пазар — тези
стоки се намират на пазаря

овие стоки се наоѓаат на паза-

пазАрен

рот — вътрешен | външен |
световен ~ внатрешен, дома­
шен | надворешен | светски
пазар — борба за пазарп
борба за пазари
пазарен прид. пазарен------ - ден
пазарен ден —■ пазарна цена
пазарна цена
пазарище ср. пазар (место кај
што се пазари), пазариште
пазарл ък м. пазарлак, паза. рење '
пазарувам и. пазари, купува
(на пазар)
пазаря и. с. пазари; || — се
повр. се пазари
пазач м. пазачка ок. чувар —
нощен ~ ноќен чувар
,
пйзва ок. пазува
паздбр м'. пуздеркн,' колчишта, дрвенеста маса од коноп
пазител м. чувар (на придо­
бивки, идеи, традиции и сл.)
— ~ на свободата чувар на
слободата
пйзя н. чува, брани, штити,
се грижи, пази — ~ тайна
чувам та; на — пазя децата се
грижам за децата — пазете
здравето си чувајте си го
здрав; ето пази се! чувај се!
— майка ми пази старите
обичаи ма;ка ми ги чува
старите обичаи — пази боже!
пази боже!; || — се повр.

се чува, се грижи, се држи —
пазете се от кучето! чува;те
се од кучето! — пази се!
чува; се!
пбй м. нар. пај, дел (што се до­
бива при делба) — лъвски
лавовски дел
пййдос м. нар. пајдос, крај на
работата
пайдушка, пайдушката ок.
пајдушка (и пайдушката), пай­

397

палйта

душко (пајдушкото) — вид
народно оро
пак йрил. пак — ~ ще се опи­
там пак ,ке се обидам — все .
~ сепак — всичко му дадох
и ~ не е доволен се му дадов
и пак не е задоволен
пакбт м. пакет (поштенски па­
кет)
пйкост ок. пакост, злоба —
той направи голяма
то;
направи голема пакост
пакостлйв прид. пакосен, штетен — плъховете са пакостливи животни стаорците
се штетни животни
пакостник м. пакосник, штетник, палаво дете
пакостя н. пакости, штети
пакт м. (мн. пйктове) пакт
— ~ за ненападение пакт
за ненапаѓање — ~ за вза­
имопомощ пакт за заемна
помош
палав прид. палав, немирен
— палаво дете палаво (не- ■
мирно) дете
пйлавец м. пйлавка ок. в.
пйлавник
палавник м.

палавница

ок.
палавник, палавница
паламарка ок. паламарка (дрвена кука со дупчиња за
прстите со ко;а се служат
жетварите)
паламида ок. бот. (С1гѕшт)
паламида
паландза,

палйнза,

палйнца

ок. паланза (и паланѕа), кан­
тар, вага
паласка ок. паласка (кожено
чантиче за куршуми)
палат лг. палат, -дворец
палйта ок. палата, монументална
зграда; дом

палатйлен

398

Палатйлен прид. палатален —
при съчетанията ге и ги
■ звукът г е ~ во групите ге
и ги гласот г е палатален
палатка ж. шатор — войнишки
палатки војнички шатори
палач м. џелат; фпг. мачител
палйш м. ловечко куче
пйлвам н. пйлна с. палнува,

палне
палеогрйфски, палеграфйчески прид. палеографски
палеолйтен прид. палеолитски
палеонтоложки, палеонтологйчески прид. палеонтолошки
палец м. палец (на рака и нога);
а стискам палци за някого

стискам палци за некого
палешник м. паличник (и
палешник)
палитра ж. палитра, палета
(танко штиче што им служи
на сликарите за мешање на
боите)
. палка ж. гумена палка, палица,
пендрек
палто ср. палто, сако — връхно
~ горно (долго'1 палто
пйлуба ж. палуба — на па­
лубата на палубата — горна 1
долна
горна | долна па­
луба
пйля н. пали — ~ цигара
палам цигара — той пали
мотор то; пали мотор — ~
лампа палам ламба; СЈ той
пали, той гаси тој пали, тој
гаси — пали ме на вода ±=!
горам од жед
палячо м. палјачо, кловн;
дворска будалетинка
пймет м. 1) памет, паметење,
меморија — зрителна
'
визуелно памтевье — ако
ме не лъже паметта ако не

памфлет

ме лаже паметта; 2) спомен,
празнување на некој спомен;
3) дијал. ум, разум
пйметен прид. незаборавен, што
се памети — паметна дата
незаборавен датум; историски
датум; Д7 паметна бележка
меморандум
паметлйв прид. што добро
■ памети; паметен, умен
пйметник м. споменик — па­
метници на материалната
култура споменици на материјалната култура — издигам
някому ~ подигам некому

споменик
памук м. бот. памук (растение
и материјал) — суров

суров (необработен) памук; О
вадя някому душата с па­
мук му ја вадам некому душа­

та со памук
памуклййка ж. памуклија (а-

лиште

ватирано

со

памук)

памукоберач м. берач на па­

мук

.

памукопредйчен прид. што е

наменет за предеше на памук
— памукопредачна фабрика

фабрика за предеше на памук
(предилница)
памукопроизводйтелен прид.
што се однесува на производ­
ство на памук
памукотъкйчен прид. што се
однесува на ткаеше на памук
памучен прид. памучен — ~
плат памучна ткаенина —■
памучна прежда памучна
преѓа — памучно платно
памучно платно — памучна
боя боја за памучни ткаенини
памфлбт м. памфлет — по­
литически
политички памфлег

панаир

панаир м. саем, панаѓур —
мострен ~ саем на мостри
— говежди ~ добиточен

панаѓур
панаирен прид. саемски, панаѓурски — панаирни палати

саемски павилјони, саемски
хали
паиАма ж. панама (вид памучен
штоф)
панАмен прид. што е од панама
панамериканйзъм м. панамериканизам
пангерманйзъм м. пангерманизам
панделка ж. панделка, лента
пандур(ин) м. пандур
панб прид. непр. похован —
кашкавал ~ похован каш­
кавал
панер м. панбрка ж. кошница,
плиток кош
панбрче ср. кошничка — ~
за хляб кошничка за леб
пАника ж. паника —■ всявам
■ сеам (правам) паника
паникьор м. паничар
паникьорски прид. паничен
панирам н. с. похува
панихида ж. панихида, помен,
парастос
паница ж. каленица, паница,
чини ј а
паничАр м. грнчар, оној што
прави паници
паноптикум м. музеј на восочни фигури
панорама ж. панорама
пансион пансион, дом — пълен
~ полн пансион (спиење и
храна) — студентски ~ студенски дом (е. общежитие)
пансионАрски,

па рАден

399

пансионски

прид. пансионски
панславйзъм м. панславизам

панталон м. панталони ми.
панталони — къси панталони

куси панталони

-

пантейзъм м. пантеизам
пАнтн мн. 1) железарија (рези-

ња) за прозорци и врати; 2)
разг. карти за играње
пантомима ж. пантомима
пАнцер м. панцир
пАпа м,- папа
папагАл м. папагал; фиг. човек
што повторува туѓи мисли
папагАлщина ж. папагалство
(и папагалштина)
папироса ж. арх. цигара
пАпка ж. папка — ~ за до­
кументи папка за документи
паплач, пАплъч м. толпа
папрат ж. папрат (и папрад)
паприкАш м. паприкаш
папукчйя м. папуџија, влечкар
папур м. бот. шавар, шамак
пАра1 ж. пара ■— водна
водна пара — с пълна ■—
со полна пара
парА2 ж. пара, париче; разг.
пари — без пукната
без
скршена пара; СЈ пет пари
не давам не давам пет пари
— имаш ли
имаш ли
пари?
парабАл(ум) м. парабелум (пиштол)
парАбола ж. парабола
паравАн м. параван
парАд м. парада — военен ~
воена парада —■ приемам
примам парада (примам
рапорт од командантот на
парадата)
парАден прид. параден — парад­
на униформа парадна (све­
нена) униформа — ~ вход
свенена арка

парадйрам

400

и. с. учествува
во парада; парадира
парадоксален прид. парадокса­
лен
'
паразит лг. паразит
паразитйзъм м. паразитизам
параклйс м. параклис (црквиче
во кое не се служи литургија)
паралйл м. паралела, споредување
•
паралелен прид. паралелен
паралелйзъм м. паралелизам
паралелка ж. 1) паралелка (во
училиште); 2) разбој (гимнастичка справа)
паралелно прил. паралелно,
едновремено
•
паралйз м. парализа ж. пара­
лиза
парализирам и. с. парализира
паралич м. мед. парализа —
детски
детска парализа
паралия прид. непр. параллија
парапйт м. парапет, гелендер, ограда (на мост, скали)
паратйф м. мед. паратифус
парйф м. параф
парафирам и. с. парафира
параход м. брод, параброд,
лаѓа — речен ~ речен брод;
лаѓа — пътнически ~ патнички брод — презокеански
прекуокеански брод —
товарен ~ товарен брод
параходен прид. бродски, бродарски, паробродски — ~
комин бродски оџак — пара­
ходно дружество брод ар ска
компанија — параходна аген­
ция бродска (поморска) агенција
парашут м. падобран — спо­
магателен ~ помошен па­
добран
парашутен прид. падобрански
— парашутен десант па­
парадйрам

паркетен

добрански (воздушен) десант;
десант од падобранци — па­
рашутни войски падобрански
единици
парашутйзъм м. падобранство
парашутист м. парашутйстка
ж. падобранец, падобранка .
парвам н. парна с. пари, парне
парен прид. варен во пара
парен, -рна, -рно прид. парен
— ~ котел парен котел —
парно отопление парно отоп­
ление
пари ми. пари — дребни ~
ситни пари — готови ~
готови пари — той е без ~
тој е без пари — печеля ~
заработувам пари; 47 бели
за черни дни бели пари
за црни дни — не давам
пет ~ не давам пи пет пари
пари н. жеже, жури, пари
парижАнин м. парижанка ж.
парижанец, парижанка
парижки прид. париски —
парижка мода париска мода
— Парижка комуна исп1.
Париската комуна
парирам н. с. парира — ~
всички нападки ги парирам
сите напади
паричен прид. паричен — па­
рична помощ парична помош
— парична единица парична
единица — парична реформа
парична (монетарна) реформа
парк м. (мн. пАркове) 1) парк
— градски парк градски
парк; 2) парк — автомо­
билен ~ автомобилски парк
паркбт 1) паркет (материјал);
2) паркет (под)
паркетен прид. паркетен (од
паркет) — паркетно масло
маст за паркет — ~ под

паркбтчик

паркет, под од паркет; СЈ ~
кавалер салонски кавалер
паркбтчик м. паркетар; чистач

на паркет

401

парцелирам
ние партиски состанок — ~
устав статут иа парти; ата —
~ печат партиски печат .
партйец м. партййка ж. парти­

ец, парти;ка, член на парти;а;
'
југ. член на СК
'
парламент м. парламент
партийност ж. партијност
парламентарен прид. парламен­
партизанин м. партизанка ж.
тарен — парламентарни из­
партизан, партизанка
бори .парламентарни избори ' партизански прид. партизански,
парламентаризъм м. парлагерилски — партизанска
ментаризам
война партизанска (герилска)
парламентьор м. парламента­
во;на — ■— отрЯд партизански
рен
одред
парлив ирид. лут; парлив,горпартия ж. 1) парти; а — Бъл­
лив
гарска комунистическа ~
парник м. стаклена бавча, топла
Комунистичка парти; а на Булеа
гарија — член на партията
пародия ж. пародија; исмејучлен на партијата; 2) муз. дел
вање
’
од музичка творба — теноропарола ж. парола, лозунг, до­
ва
партија за тенор; 3) игра;
говорен знак
4) прилика, добар кандидат
парообразен прид. што има
за брак — той е добра ~
вид на пара
за нея то; е добра прилика
за неа
парообразуване ср. создавање
на пара
партньор м. парньорка ж.
паропровод м. спроводник на
партпер, партнсрка
пара, паровод
партушйпа ж. разг. партали,
пйрса ж. парса, награда (бак­
багаж; <7 събирам си паршиш) на свирачи по отсвирено
тушннпте си ги собирам
оро и сл.
парталите
’
партенка ж. парче платно за
парфюм м. парфем, мирис
завиткување на нозете што парфюмерйен прид. парфимериски
служи наместо чорапи
парфюмерия ж. парфимерија
партер м. партер (приземје);
партер (во театар)
парцйл м. партал; 77 налягай
партида ж. 1) парти; а —
си парцалите разг. ќути! молполучена е нова ~ чорапи
чи!
добиена е нова парти;а чорапи; парцалйв прид. парталав
2) текушта сметка, партија парцйлен прид. што е од пар­
партиен прид. партиски —
тали — парцалена топка
партийна организация партопка од партали
тиска организација — пар­
парцбл м. парцела ж. парцела,
плац — ~ за строеж гратийна ядка партиска ќелија
— ~ комитет комитет на
дежна парцелапарцелйрам и. с. парцелира
партиј ата — партийно събра­
парков п.рид. што се однесува

на Парк

26 Бугарско-македонеки речник

парче

парче ср. парче — ~ хляб
парче леб — разбивам на
парчета кршам на парчиша
— ~ по ~ парче по парче —
работя на ~ работам на парче
парченце ср. парченце
пйря н. попарува, пари, жури
— ■—■ каца попарувам каца
— копривата пари копривата

жури
пас изв. пас (кај играње карти);

пас (во фудбалот и сл.)
наей н, пйооч напасува
~
добитък насам добнток;
той не пасе трева тој не

пасе трева
пасйж м. 1) пасаж; 2) извадок,
цитат, пасус; 3) дел од музичко
дело; пасаж; 4) јато риби
пасажер м. пасажбрка ж.
арх. патник
пйсбище ср. пасиште
пйсбищен прид. што се однесува
на пасиште
пасвам н. спец, пасира
пасив м. 1) пасива; 2) грам.
пасив
пасйвен прид. пасивен — паси­
вна роля пасивна улога — ~
баланс пасивен биланс — ~
залог грам, пасив
■
пасивно прид. пасивно
пасмантерия ж. пасмантерија
. (украси за мебели, завеси и сл.)
пйсмина ж. нар. 1) пасмина, сој,
раса (обично за животни); 2)
група луѓе со лоши качества
паспйл м. паспал, прав (од
брашно при мелеше на жито)
паспбрт м. паспорт; уверение;
упатство; лична карта —
покажете

патологичен

402

си

паспортите!

покажете ги вашите пас­
порти! — визирам си пас­
порта си го визирам паспортот

паспортен прид. паспортен —
паспортно бюро паспортно

одделение
пйста ж. 1) торта; 2) паста
— ~ за зъби паста за заби
пастелен прид. пастелен
пастет паштета — гъши ~

гускина паштета
пастир м. овчар, пастир; фиг.

чувар
пасторала ж. пасторала
пасторален прид. пасторален

— ~ стил пасторален стил
пастрок .V. очув
пастърма ж. пастрма

(солено

и сушено месо)
пастьоризация ж. пастериза-

_

Ција

патарйн м. (дешски жарг.} па-

тор (ретко и патарок)
пате ср. пајче
патардйя ж. разг. патардија,

врева
патент м. 1) патент; 2) арх.

дозвола за продаваше на ал­
кохол и тутун
патентован прид. патентиран
пйтерица ж. ]) патерица; 2)
штап; 3) жезло од владика;
— на патерица на денот по
празникот, на патерицата
патетйчен прид. патетичен —
патетично слово патетичен
говор — ~ стил патетичен
стил
пйтица ж. зоол. (Апаѕ) пајка,
шатка — дива ~ дива пајка
пйтка ж. 1) пајка; 2) диј. гуска;
. ■ фиг. глуп човек
патладжйн м. бот. 1) црн
патлицан; 2) арх. домат (в.
доМйти)
пйтока ж. нар. патока, слаба

ракија
патологйчен,

прид.

патологйчески
пато­

патолошки —

патос

403

логично явление патолошка

појава
патос м. патос, занес — ре­
волюционен ~ револуционерен занес
патриарх м. патријарх; фиг.
основач, родоначалник
патриархален прид. патриар­
хален — ~ живот патријархален живот
патриаршия ж. патријаршија
(зграда или подрачје)
патриот м. патриотка ж.
патриот, патриотка
патриотйр м. лажен патриот
патриотйзъм м. патриотизам
патриотичен, патриотически
прид. патриотски — патри­
отични песни патриотски

песни
патрон1 м. покровител, заш-

титник, патрон
патрон2 м. патрон, фишек —
боен | маневрен
' боев |
маневарски фишек
патрон3 м. патрон, празник,
ден (на училиште, фабрика,
професија и сл.) — училищен
~ денот на училиштето
патрондйш м. патронташ (ко­
жена торба за патрони)
патрул м. вој. патрола
патрулен прид. патролен — ~
кораб патролен брод
патрулирам н. с. патролира
патърдйя ж. разг. в. патардия
патя и. пати, страда
пауза ж. пауза, одмор
паун м. зоол. паун — ходи
като ~ оди како паун
пауперйзъм м. пауперизам
пйфти мн. пафти (метални токи
за запетлување на појасот на
женска носија)
26*

педагог

пацибнт м. пациент — този
лекар има много пациенти

овој лекар има многу пациенти
пацифйзъм м. пацифизам
пацифйст м. пацифйстка ж.

пацифист, пацифистќа
пачй ж. пача, пифтија — свин­
ска ~ свинска пача
пачйвра ж. пачавра, бришка,

крпа за бришење; фиг. не­
чиста, неприбрана, неспастрена жена
пйчка ж. 1) мало пакетче (од
исти предмети); 2) пачка,
шаржер, носач за муниција
пйшй1 ж. пасиште, паша (за
добиток, пчели)
пашй2 м. ист. паша
пашалък м. пашалак; фиг.
слободен, безгрижен живот
пашкул м. кожурец (од сви­
лена буба)
пашкулопроизводйтел м. одгледувач на свилени буби,
производител на свила
пащърнйк м. бот. (КаѕНпаса
ѕаСжа) паштрнак
пйяжина ж. пајажина
паяжйнест прид. пајажинест,
пајажинен (и пајажинов)
паяк м. зоол. пајак
паянта ж. греда-потпирач, гре­
да-носач на покривната кон­
струкции а
паянтов прид. 1) што е од
греди и кал; 2) фиг. слаб,
несолиден
певбц м. 1) пеач, онбј што
убаво пее; 2) поет
певйца ж. певица — оперна
— оперска певица
певчески прид. пеачки -— пев­
ческо
дружество
пеачко
друштво
педагог м. педагбжка
ж.
педагог, васпитувач — педа-

педагбгика

404

козите имат думата педа­
гозите имаат збор
педагбгика ж. педагогија (е.
педагбгия)
педагогйчен,

пелинАш м. пелинач (вино со

малку пелин)
пелтА ср. пелте — ~ от дюли

пелте од души
педагогйчески

прид. педагогики, воспйтен —
педагогически институт ~

виша педагошка школа (пе­
дагогика академија) — пе­
дагогически науки педагоги­
ки науки
педагбгия ж. педагогија
педАл м. педал — ~ на газта
педал за гас
педантйзъм м. педантизам
педантйчен,

перАлня

педантйчески

прид. педантен
педантйчно йрил. педантно
педиатрия ж. педијатрија, на­
ука за детски болести
педикюр м. педикер
педолбгия ж. педологија
пАдя ж. педа
пАене ср. пеење; црцореше на
птици
пеАика ж. прирачник по пеење
во основните училишта
пезевАнк м. разг. пезевенк
пей м. нар. капар
пейзАж м. пејзаж — зимен
— зимски пејзаж
пАйка ж. клупа — градинска
~ клупа во парк
пек м. пек, голема горештина
пек А и. пече — ~ хляб печам
леб — ~ агне на шиш
печам јаѓне на -ражен —
слънцето пече сонцето пече
— ~ ракия дијал. печам
ракија; || — се повр. се
пече
пекйр м. пекар, фурнаџија
пеленА ж. пелена
леленАче ср. бебе, пеленаче
пелин м. бот. пелин

пелтАк м. разг. тепкач, пелтек
пелтАча н. тепка
пАние ср. в. пеене
пеницилйн л/. пеницилин
пенлйв прид. пенлив — пен­
ливо вино пенливо вино
пенсионАр м. пенсионАрка ж.

пензионер, пензионерка
пенсионАрски прид. пензионер-

ски
пенсионйрам и. с. пензионира
пАнсия ж. пензија — лична ~
лична пензија — инвалидна

~ инвалидска пензија
нентамАтър м. пентаметар
пеньоАр м. пењоар, домашен

фустан
пАня се и. повр. се пени
пАпел м. пепел — и стана
всичко на ~ и се стана
пепел; а посипвам се с

~ се потурам со пепел
пепелйв прид. пепелав, сив
пепАлище ср. пеп(е)лиште
пепелнйк м. пепеларник
пепАлница ж. пепелница
пепелянка ж. зоол. (Ујрега

Ьегиз) осојница (змија)
пепеляшка ж. пепелашка —
Пепеляшка Пепелашка
пеперуда ж. пеперуга
пеперуден прид. пеперужен
перА н. 1) пере — прахте ли
бельото? ги исправте ли
алиштата; 2) фиг. пере; спасува; бие; о нищо не го пере
ништо не го пере; ништо не го
спасува; || — се повр. се пере
перАлка ж. нар. пиралка
перАлня ж. 1) пералница; 2)
машина за переше алишта

405

перйчка

перачка ж. перачка
перваз м. перваз, раб
пбрвам и. перна с. периува,

перне; удира, удри
первбрсен прид. перверзен
пергамент м. пергамент
пергел .и. шестар; фиг. пергели

долги нозе
пердйх м. 1) пердав; 2) перда­

шеше
пердйша л. 1) разг. пердаши;

2) пердаши (малтер, бетон);
О пердаша с пълна ско­
рост терам со полна брзина
— пердаша френски разг.
брборам француски
перде ср. 1) завеса (прозорска);
2) мед. перде (на очите), катаракт ,
перест прид. пердушест
перило ср. (ми. перила) ограда
од балкон; гелендер
периметър м. периметар
период м. 1) период, време —
преходен —• преоден период;
2) мед. менструација; 3) мат.
физ. период
периодика ж. периодика
периодичен,

периодйчески

прид. периодичен — перио­
дични издания периодични
изданија ■— периодична си­
стема на елементите периоден систем на елементите
периодично прид. периодично,
повремено
периферен, периферйчен прид.
периферен, спореден
перифериен прид. перифериски,
што е на периферија
перка ж. 1) перка; 2) пропелер;
3) лопата од колце (што го
движи вода)
перманентен прид. перманен­
тен

перфиден

прид. разг. напернат,
чакиат, мавнат, удрен
пернишки
прид.
пернички
(спрема Перник) — перниш­
ка печка перничка печка за
јаглен
'
перо ср. (ми. перй) пердув,
перо; фиг. талентиран писател;
сп. перо категорија — лек
като —■ лесен како пердув —
човек на перото човек од
перо, писател
перодръжка ж. писалка, перо
(за пишување), перодршка
перон м. перон — на перона
пернат

бе построена почетна рота

на перонот беше построена
почесна чета
перонен, -онна, -бнно прид.
перонски ~ билет перонска
карта, перонски билет
перпендикулярен прид. перпендикуларен, вертикалан
пбрси ми. исгп. Персијци
персйпски прид. персиски —
~ килим персиски килим
персона ж. ирон. персона, лич­
ност
персонйл м. персонал (в. личен

.
•

състав) — административен

~ административен персонал
персонификация ж. персонификација (в. олицетворение)
перспектйва ж. перспектива—
в ~ во перспектива
перспектйвен прид. перспекти­

вен
перука ж. перика
перунйка ж. бот. перуника
перушина ж. пердуви, перје
— /—‘ за възглавница пердуви

за перница
перфектен прид. перфектен
перфйден прид. перфиден; пре-

преден

:

пбрча се

петима

406

пбрча се повр. се перчи, се

прави важен
перчбм м. перчин (арх.\ перче
пйря се и. повр. в. перча се
пес м. пес, куче
пбсен ж. песна — създавам ~
создавам песна — народни
песни народни песни —
популярна ~ популарна песиа
— песните на Ботев песните
на Ботев; сз песента му е
изпята испеана му е песната,
готов е — стара ~ на нов
глас стара песна на нов
глас — лебедова
лебедова
песна
пбсенен, -енна, -енно прид.
што се однесува на песна
песенчйца ж. дем. песничка
песимизъм м. песимизам
песимистичен прид. песими­
стични —
възглед върху
' живота песимистично гледа­
ше на животот
песнопоец м. песнопойка ж.
песнопоец, песнопојка
песнопойка ж. нар. песнарка
пестелив прид. штедлив —
пестелива стопанка штедлива домаќинка
пестнйк м. пестница ж. нар.
тупаница (е. юмрук)
пестя н. штеди — трябва да
пестим треба да штедиме
песъчинка ж. зрнце песок
песъчлйв прид. песоклив —
песъчлива почва песоклива
земја
пет бр. пет — той има ~ деца
тој има пет деца — през петте
години во текот на петте годи­
ни; а
пари не давам пет
пари не давам

петй ж. петица — натърти ми
се петата си ја набив пети­
цата — от глава до пети
од глава до петици; о Ахи­
лесова —' Ахилова пета
пбта бр. петина — една ■—

една петина
пбтало ср. разг. поткова; /7
хвърлил петалата умрел, ги

фрлил плочите
петвековен прид. петвековен
— петвековно робство пет­

вековно ропство
петгодйшен прид. петгодишен
— ~ план петгодишен план
— имам ~ син имам петго­

дишен син
петдесетгодйшен прид.

педе-

сетгодишен
петдесетгодйшнина ж. педе-

сетгодишиина
петдесети бр. педесетти —
петдесета страница педесет-

та страница
ж. педесетка
(банкнота’ од педссет лева)
петдневен прид. петдневен —
петдневно пътуване петдне­
вно патуватье
петбл м. (мн. петлй) петел
перя се като ~ се перчам
како петел; а в тази къща
пее во оваа кука петел
пее; во оваа кука се слуша
мажот — първи (втори)
петли први (втори) петли
петблка ж. илика, дупче (на
облека и сл.)
пететажен прид. петкатен —
пететажна къща петкатна
кука, петкатница
пбти бр. петти — ~ клас петто
одделение; а пета колона
полит. петта колона
петилетка ж. петолетка
петима бр. петина, петмина

петдесетолйвка

407

петит
петит м. петит (вид печатарски

букви)
петица ж. петка (број, оцена,

број на трамвај, автобус и сл.)
петлб ср. петле
петлица ж. ознака на јака од

униформа
пбтльо ср. V) детски жарг. петле;

2) вок. петле
петмбз м. маџун в. џем
петмесечен прид. петмесечен
петмбстен прид. што има пет

места
петмилибнеп,

-бнна,

-бнно

прид. што има пет милиони,
петмилионски
петнадесет, петнайсет бр. петпаесет
петнадесетогодйшен прид. петнаесетгодишен — петнадесет­
годишно момче петнаесетгодишно момче — петнадестогодишни усилия петнаесетгодишни усилби
петнадесети, петнайсети бр.
петнаесетти — ~ октомври
петнаесетти октомври
петнадесетина, петнайсетина

бр. петнаесетина
петнист прид. пегав, дамкаст
— — тиф пегав тифус
петно ср. дамка, пега, флека;
фиг. срам, слабост — петна
от мастило дамки од мастило
—
за неговата слава

петно на неговата слава
петня н. валка, прави дамки;
фиг. валка, срамоти — това
петни доброто му име тоа

го валка неговото добро име
прид. . составен од
пет чинови
,
петобален
прид. петобална
система петобален систем на
оцепуваше
петобой м. сп. петобој
петобктен

петрблен

петоклйсен прид. што се одне-

сува на петто одделение —
петокласни учебници уцбеници за петто одделение
петоклбсник м. петоклйсничка ж. ученик (ученичка) од
петто одделение (петти клас)
петокрбтен прид. псткатен, пе­
торен
•
петокрбтно прил. петкатно, пе­
торно
петолевка ж. петолевка (мо­
нета од пет лева)
петолйние ср. муз. петолинцски систем; нотен систем
петолъчен прид. петокрак —
петолъчна звезда петокрака
ѕвезда
петолъчка
ж.
петокрака
• (ѕвезда)
петорен прид. петкатен
петосрйчен прид. петосложен
— петосрична дума пето­
сложен збор
.
петоетбнеп, -енна, -енно прид.
геолг. петостран, ограничен од
пет страни — петостенпа
призма пентаедар, петострана
призма
пето ъгълен прид. петоаголеп
петпроцбнтов прид. петпроцентен
петровка ж. петровка (рана
сорта сливи или јаболка)
петрогрйфия ж. петрографија
петрол м. нафта, петрол (и пе­
тролен) — суров ~ сурова
нафта
петролен прид. петролен (и пе­
тролен ски), нафтоносен — пе­
тролни извори петролејски
извори — петролна рафи­
нерия рафинерија на нафта
— петролна лампа петролејка (ламба)

петролодобивен

408

петролодобйвен прид. што се

занимава со експлоатации а и
преработка на нафта
петролоносйч м. танкер (брод
за носеше нафта)
петролопровод м. нафтовод
петролохранйлище ср. разервоар за нафта (бензин и сл.)
петстйен прид. петособен — ~
апартамент петособен стан
петстотин бр. петстотини
петстотингодйшнина ж. петстогодишнина
петчйсов прид. петчасовен
пйгък м. петок — всеки ~
секој петок — в ~ вечерта
в петок вечер
пехливан(ин) м. нар. пеливан,
борач
пехота ж. пешадија — мото­
ризирана ' —■ моторизирана
пешадија — офицер от пе­
хотата пешадиски офицер'
пехотен прид. пешадиски — ~
полк пешадиски полк
пехотйнец м. пешак, пешадинец, војник што служи во
пеша диј ата
печйл ж. жалост, тага
печйлба ж. печалба, заработувачка, профит; згодиток па
лотарија — чиста ~ чиста
печалба — с
со печалба
— гоня ~ барам заработка —
отивам на ~ одам на печалба
печалбйр м. нар. печалбар
печйлен прид. жален, тажен,
печален — печални резул­
тати жални резултати — ~
поглед тажен поглед
печйт1 м. печат, жиг — дър­
жавен ~ државен печат —
сух ~ сув жиг — пощенски
~ поштенски печат
печйт2 м. 1) печат — свобода
на печата слобода на печатот

печеля
— местен | низов ~ локален
печат — периодичен ~ пе­
риодичен печат — преглед
на печата преглед па печатот
— прогресивен ~ напреден

печат; 2) печатеше (графична
услуга) — под ~ во печат —
излиза от ~ излегува од
печат — дълбок | висок ~
длабок | висок печат
печйтам, печатя и. печати;
пишува (на машина) — ~
списание печатам списание —
той печата свои стихотво­
рения тој печати свои стихо-

творби
печатйр м. печатйрка ж. пе­

чатар, -ка, графични работ­
ник (работничка)
печатарски прид. печатарски
— печатарска машина пе­
чатарска машина
пйчатен прид. печатен, објавен,
публикуван; печатарски ■—
пиша с печатни букви пишувам со печатни букви —
печатна машина печатарска
машина — печатно дело псчатарство, графична работа —
печатна грешка печатна
грешка — печатна кола пе­
чатарски (и печатен) табак
печатница ж. печатница —
работя в печатницата работам во печатницата— дър­
жавна
државна печатница
печаторезач м. печаторезач (и
печаторежач)
печелйвш, -а, -о прид. разг.
што носи згодиток на лотарија
печеля и. заработува, добива
(на лотарија, во време); победува (во игра), печали —
пари печалам пари —
какво печелиш

от това?

пбчен

што добиваш од тоа? — пе­
челя облога добивам облог
~ игра добивам игра
пбчен прид. печен — ~ па
шиш печен на ражен —
печени картофи печени компири
печено ср. печено — агнешко |
свинско ~ ј агнешко ( свинско
печено
печенег м. ист. Печенег
печйво ср. печйво
печка ж. шпорет, печка —
— готварска
шпорет ■—■
електрическа ~ електричен
шпорет — кахлена ~ калиева
печка — пернишка ~ перничка печка (за јаглен)
печурка ж. печурка
пеш м. (пешове ми.) пеш
(предницата од згорно алиште), пола
пеш(й) прил. пеш
пещйк м. пешак
пешеходец м. 1) пешак; 2) брзоодец, трениран пешак (спор­
тист)
пбши прил. в. пеш(й)
пбшка ж. пешак, пион (во
шахот)
пещ ж. печка (ѕидана), печка
за топеше метал — висока
висока печка — кремационна ■—■ крематориум
пещерй ж. пештера
пбщерен прид. пештерски —
~ човек пештерски, човек
пея и. пее •— Иван много ху­
баво пее Иван многу убаво
пее — поетите пеят за лю­
бовта поетите пеат за љубовта
пианист м. пианистка
ж.
пијанист, -ка
■
Нпано ср. пијано — свиря на
~ свирам на пијано
пивница ж. пивница, крчма

409

пиле

пиво ср. 1) пиво; 2) пијалок
ппвовйрен прид. што произведува пиво — пивоварна фафрика пиварннца
пивоварница ж. пиварннца,

фабрика за пиво

•

пнвък прид. пријатен за пиеше
—■ пивко вино пивко вино
пигмей м. пигмеј, кепец, цуце
пигментация ж. пигментација
— ~ на кожата пигмента-

ција на кожата
Пиедестал м. пиедестал
пиеса ж. пиеса (драмска или
музичка творба) — едноактна ~ едночинка — пие­
сата се играе с голям
успех пиесата се дава со голем

успех
пибска ж. дсм пиеска
пижйма ж. пижама (е. нощ­
ница)
пийвам и. пийна с. пивка,

пивнува, пивне
пийнал прид. поднаппен
пикантен прид. пикантен
пикйя и. (се) моча
пикирам и. с. 1) расадува; 2)

вој. пикира (со авион)
пйкола ж. муз. ппкола, мала.

успа хармоника
пиколо, хотелски
момок
пикоч м. моч
пикочен прид. мочен — ~
мехур мочно бабуле
пикьор м. 1) патар; 2) чувар
на пруга (мост и сл.)
пилй ж- пила — ~ за нокти
еге за нокти
пилйф м. пйлав (и пилаф),
јадење од ориз
пйле ср. {ми. пйлета) —
с ориз пиле со ориз; О от
~ мляко од пиле млеко —
пиколо ср.

пилците

се

броят наесен

пйлешки

410

(нар. п.~) пилците на есен се
бројат
пйлешки прид. пилешки
пил&я н. расфрла, разнесува,
растура, троши многу, не
води сметка за нешто; || —
се повр. се губи, талка
лилон м. потпирен столб, потпирна греда (на мост и сл.)
пилот м. пилот, авијатичар
пилотйж м. пилотажа, пилоти­
раше
пилотирам н. с.
пилотира,
управува авион
пилотка ж. 1) авијатичарка;
2) авијатичарска капа
пилчарник м. живинарник
пиля н. пили, работи со пила
ПИНГВИН М. 300л. пингвин
ЛЙНГ-ПОНГ м. сп. пинг-понг
(е. тенис на маса)
линцет м. пинцета
лионбр м. 1) пионер (член на
пионерската организацйра); 2)
арх. вој. инженерен; 3) пи­
онер, основач — Светозар
Маркович и Христо Ботев
са пионери на социализма
в балканските страни Све­

тозар Марковиќ и Христо
Ботев се пионери на социјализмот во балканските земји
пионерка ж. 1) пионерка (член­
ка на пионерската организација); 2) пионерска шамија
пионерски прид. пионерски —
пионерска организация пи­
онерска организација
лионка ж. пион, пешак; фиг.
пион, марионет
липйло ср. пипало
ийпам н. 1) пипа, фаќа (со
раце), допира — не пипайте
хляба не пипа; те го лебот —
никой да не пипа тетрад­
ките никој да не ги фаќа

лирография

тетратките; 2) фиг. работи —
— пипайте бъзо! работите

брзо!; 3) разг. фаќа, краде,
присвојува — той почна
да пипа тој почна да фаќа
(краде) — властта пипна
крадците власта ги фати
крадците
пйпане ср. пипаше, фаќаше
пипвам и. пипна с. пипа, пипка,
фаќа; разг. фаќа, фати
пипер м. бот. пипер; црвсн
пипер — черен ~ бибер
пипбрка ж. пиперка (плод) —
люта ~ лута пиперка —
пълнени пиперки полнетн
пиперки — месести пиперки
месести пиперки
пиперлив прид. пиперлив
пипка ж. вет. (Нетега1ор1а)
пипка (заразна болест кај
кокошките)
пипкав прид. 1) пипав, што
работи полека, бавно; 2) болен
од ,,пипка“
пипка се и. повр. пипано работи,
се штутка, се мае
липнешком, пипнешката прил.
пипајќи, со пипаше
пир м. пир, богата гозба
пирамида ж. пирамида (геомстриско тсло, египетски
паметник, гимнастичка фи­
гура); статив за пушки
пират м. пират, гусар, морски
разбојник
пиратски прид. пиратски, гусарски — ~ кораб гусарскп
брод
_
цирей м. бош.
(Адгоругит
герепѕ) пиреј
пиринч м. месинг
пирйнчен прид. месингов, од
месинг
пирит м. мин. пирит
пирогрйфия ж. пирографира

пирографирам

411

пирографирам «. с. пирогра­

фира
пирон м. шајка, брут
пиронче ср. дем. шајче, брутче
пиротехник м. пиротехничар
пиротехника ж. пиротехника
пиротехнически прид. пиротех-

нички
пирувам м. пирува
пиршество ср. в. пир
писалище ср. 1) маса за пи-

шување, биро; 2) адвокатска
канцеларија
писалищен прид. што служи
за пишување — писалищна
маса маса за пишување
писалка ж. писалка — авто­
матична — пенкало — —'
с химикал хемиски молив
писан прид. 1) пипан — пи­
сани закони пишани закони;
2) шарен; 3) нар. испишан,
нацртан, насликан; о писано
му било му било пипано
писйна ж. маца, (нагалено за
мачка)
писар м. арх. писар
писарушка м. пејор. писаринка,
мал службеник
писател м. писателка ж. пи­
сател, писателка — Елин
Пелин е известен български

Елин Пелин е познат бугарски писател
писателски прид. писателски
— писателска дарба пи­
сателски талент, дарба —
~ съюз сојуз на писателите
ипсателствувам н. работи како
писател
писАч м. пишувач
ппсвам1 н. писна с. писка,
писне
1 впсвам2 н. писна с. дщал.
; (на)пишува (малку)

питам

писбц м. 1) метално перце, пи­

сец; 2) препишувач, писар
пискам н. писка, пишти, плаче;

кара, вика
писклив прид. писклив; вре-

скав, плачлив
пйскун м. свирка; дете што

многу плаче
писмен прид. 1) писмен —
писмено съобщение писмено
соопштеиие — ~ изпит пи­

смен испит; 2) што служи
за пишување — писмени
материали материјал за пишуватье
писменост ж. 1) пишани па­
метници, стара литература;
2) писменост, просветеност
писмо ср. 1) писмо — получих
твоето ~ го примив твоето
писмо — открито ~ отворено
писмо; картичка — препоръ­
чано ~ препорачано писмо
— официално ~ официјално
писмо; 2) писменост; 3) писмо,
ортографија — китайско ~
кинеско писмо
писоар м. писоар
писта ж. писта, патека —
колоездачна ~ велосипедска
патека
пистолет м. револвер, пиштол
писък м. пискот; писок; врева
писъмце ср. писменце
пита ж. пита (баница, кашкавал,
мед и сл.)
питам н. праша, прашува, бара
дозвола, испрашува — пи­
тай майка си прашај ја
мајкати, • барај дозвола од
мајкати — питай го прашај го
■— днес ме питаха по ге­
ография денес ме испрашаа
по географија; СЈ кой пита,
не скита кој праша, не скита

питане

412

питане ср. прашање; распра-

шување
пнтанка ж.. прашалник (знак

и лист со прашања)
питбтелен прид. хранлив, хра­

нителен
питйя и. чувствува (во себе)-,

(чувство и сл.)
(ми. питиета) пијалок (лгн. пијалоци)
питомец м. питомец, воспитаник; свршен ученик
питон м. зоол. питон (вид
змија наречена „змиски царс<)
пихтиест прид. пивтиест
пихтия ж. пивтија, пача
пиша и. пише, пишува — ~
на машина пишувам (чукам)
' на машина —
четливо
пишувам читливо — той пише
небрежно тој пишува несмасно —
с печатни букви
пишувам со печатни букви
одгледува

питиб ср.

— ~ с молив | с писалка

пишувам со молив | со налив
перо—тя пише роман таа пи­
шува роман — ще му пиша
веднага веднаш ќе му пишам
— какво пише тук? што
пишува овде? — как се
пише тази дума? како се
пишува овој збор? — пиши
го за загубено пиши го
(сметај го) пропаднато; || — се
повр. се запишува; се смета
пншен прид. в. пищен
пишещ прид. што пишува, што
служи за пишување — пише­
ща машина машина за пишувагье — пишещият тези ре­
дове оно) што ги пишува овие
редови; авторот на овие редови
пишманлък м. каеше, пишманлак
пишмйнясе^. повр. се пишма­
ни, се кае

плаване

пищен прид.

раскошен, спе­
чен; патетичен, бомбастичен
пищов м. пиштол (од стар тип)
—- кремъклия ~ пиштол
кременик
пищя и. 1) пишти, вреска; 2)
вика, вреви, се кара
пищял м. анат. писка
пищялка ж. 1) пишталка, свир­
ка; 2) в. пищял
пия и. пие — той не пие и
не пуши тој не пие и не
пуши — обича да пие сака
да пие — ~ за здравето на
домакина пијам за здравјето
на домаќинот — — кафе
пијам кафе
пиявица ж. зоол. пијавица
пиян прид. пијан — ' човек
пијан човек; фиг. опијанет
(од среќа, радост, љубов и сл.)
пияница м. пијаница — зако­
равял ~ ноторен пијаница
пиянство ср. 1) пијанство, алкохолизам; 2) пијанка; 3) фиг.
воодушевуваше, восхит
пияч м. ппјач, опој што може
миогу да испис
пиячка ж. разг. 1) жена-ппјаница; 2) пијалок, чаша со
пијалок — дай ии още по
една ~ да; ни уште по една
чаша
плавалия ж. пливалиште, базеп
за капење и пливање
пийвам и. плива, плови — той
плава като риба тој плива
како риба — лодка плава
по езерото чун плови по
езерото — плавам срещу
течението пливам | пловач
спроти вода
плаване ср. 1) пливање; 2)
пловидба — далечно
да­
лечна пловидба — каботажи»
~ крајбрежна пловидба

плавателен

413

плавателен прид. 1) пливачки
— ~ басейн пливачки базен;

2) пловен, пловидбен — ~
съд пловен објект
плавйтелност ж. пловност;

можност за одржување на
вода
плйвен прид. рамномерен, гра­
циозен, мазен — плавни дви­
жения рамномерни движења
плавок м. мот. пливец, пливка (на карбуратор)
плйвя н. плави, плакне
плагийт м. плагщат
плагиатор м. плагијатор
плйдне ср. пладне — преди | по
— пред | попладне
пладнувам н. пладнува, се
одмара на пладне
плаж м. (мн. плажове) плажа
— отивам на ~ одам на
плажа — морски ~ морска
плажа
влйжен прид. што се однесува
на плажа
плазма ж. плазма — кръвна
— крвпа плазма
плакат м. транспарент, про­
паганден плакат
плакатен прид, плакатски —
плакатна рисунка плакатски цртеж
плакия ж. вид јадење со кро­
мид, морков и др.
плйкна н. плакне, исплакнува
пл&м м. фиг. плам (поетски),
пламен
: иламвам н. пламна с. 1) плам>■ иува, пламне; фиг. се возбу( дува, се возбуди — пламна
огън пламна (избувна) оган
— пламна война избувна
ј!, војна
жлйменен -енна, -енно прид.
| I) пламен (и пламенен), огнен;

плановик

2) фиг. пламен, огнен — пла­
менна любов пламена љубов
пламтя и. пламти
плймък м. 1) пламен, огнено
јазиче; 2) оган, пожар; 3)
фиг. оган, страст
плймъче ср. дем. пламенче
план м. (ми. плйнове) план,
проект, технички цртеж; фиг.
план (оддалеченост од гледачот) — петгодишен
петгодишен план — произ­
водствен ~ план на произ­
водство — изпълнение на
плана исполнување на плапот — по ~ плански, по
план — преден ~ преден
план
планбта ж. планета — планети
са небесни тела планетите
се небески тела
планетйрий м. планетариум
планимбтрия ж. планиметрија
планинД ж. планина — Стара
~ Стара Планина
планинйр м. плаиинар, алпи­
нист
планинйрство ср. п.чапинарство,
алпинизам
планинец м. 1) планинец; 2)
планински ветар
планинйст прид. планински,
ридест
планински прид. планински,
ридски — планински извор
планински извор
планйрам н. с. планира
планиран прид. планиран, испланиран
планиране ср. планираше; летање со едрилица
планов прид. плански — пла­
ново стопанство планско
стопанство — планова ко­
мисия планска Комисија
плановик м. планер

414

планомерен

планомерен прид. планомерен,

плански, што се извршува
според планот
плантйтор м. плантажер
плантация ж. плантажа
планувам н. с. планира
пласирам н. с. пласира; вложи,
инвестира — добре палсираме стоката си добро ја
пласираме нашата стока; |ј —
се повр. се пласира
пласиране ср. пласимбнт, пла­
смент м. пласираше, пласман
—
на стока пласман на
стока
.
пласт м. (мн. плйстове) пласт,
слој ■— един ~ глина еден
пласт од глина
пластйч м. пластинка ж. оној
(оная) што напластува сено
плАстпка ж. 1) елеганцпја (во
балетот и игрите); 2) лит.
скулптура
пластилин м.. пластелин
пластир м. мед. фластер
пластичен прид. пластичен —
пластично изкуство пластич­
на уметност (скулптура, балет)
—

пластични

материали

пластични материјали — пла­
стична хирургия пластична
хирургија
пластмаса ж. пластика, пла­
стична маса
пластрон м. пластрон
пластя н. пласти, напластува
(сено и сл.)
плат м. ткаенина, штоф, плат,
материјал за облека — ко­
принен | вълнен | намучен

~ свилена | волнена | памучна
ткаенина — ~ за костюм
штоф за костум — ~ за
ризи материјал за кошули
платйн м. бот. платан, чинар
платеж м. плайавье

платформа

платежен прид. платен, пла­
тежен — ~ баланс платен
биланс — платежни сред­
ства платежни средства, сред­

ства за плаќање
ж. спо­
собност за плаќање
платен прид. платен — теле­
грама с —■ отговор теле­
грама со платен одговор —
недостатъчно
труд не­
доволно платен труд
платец м. 1) плаќач; должник;
2) режисер, благајник
платина м. платина — пла­
платежоспособност

тината е благороден метал

платината е благороден метал
платка ж. 1) тех. плоча; 2)

горен придаден дел (од кошула, блуза, фустан и сл.),
платка
платнен прид. платнен
платненки мн. патики, плат­
нени патики (со гумен гои)
платнище ср. шаторско крило,
платниште
платнб ср. 1) платно — беля
~ белам платно — бледен
катоблед (бел) како крпа;
2) платно (од чун, брод),
едро — вдигнете платната!
дигнете ги едрата!; 3) коловоз
(од улица, автострада); 4)
платно, екран (на кино и сл.)
платноход м. едрилица (брод)
платноходка
ж.
едрилица'
(брод)
плато ср. плато (широка висо- |
рамнина)
платонйзъм м. платонизам
платоничен,

платонйчесх»

прид. платонски — плато*
тонична любов платонска л,убов
платформа ж. 1) перон, плат®
(патничко или товарно); 2У

плах

415

платформа (од вагон); 3)
статив; 4) платформа, програм (на политичка органи­
зации а; 5) шпедитерска (запрежна) кола
плах прид. страшлив, бојазлив,
плашлив; вознемирен; тивок;
повлечен
плац м. место за обука, касарнски круг, терен за парада
плацдарм м. вој. мостобран,
појдовна база за напад
плач м. (ми. плачовб) плач
плача н. плаче — ■—от скръб
плачам од жал; || — се повр.
нар. се жали, се плаче, се
поплакува
плачевен прид. плачевен, на­
жален — в плачевно състо­
яние во плачевна состојба
— ~ резултат плачевен ре­
зултат
плачешкбм, плачешкйта прил.
плачејќи — той си отиде
' тој си отиде плаче јќи
плачещ прид. оној што плаче
— плачеща върба бот.
жална врба
’
плбша н. плаши — нищо не го
плаши ништо не го плаши;
сз
гаргите ~ плашам
чавќи; || — се повр. се плаши
плашило ср. страшило, пла­
шило; фиг. неугледен, грд
човек
плашлив прид. страшлив, плаш­
лив, бојазлив
плащ м. (ми. плащове) плашт
плйщам и. платя с. плака,
плати — ~ на вноски плаќам на рати — ~ разно­
ските ги плаќам трошоците
— келнер, плаща! келнер,
да платам!; сз той ще ми
плати! то) ќе ми плати —
не се знае, кой пие, кой

плбннически

плаща тук овде не се знае
ни кој пие, ни кој плака
плащане ср. плаќање
плебисцит м. плебисцит, ре­
ферендум
плевбчка ж. плевачка; маши­
на за плеветье па посеви
плбвел м. плевел — в гра­

дината има много плевели

во градината има многу пле­
вели
плавник м. плбвня ж. плевна,
простори) а за сено, слама или
за плева
плбвра ж. аиат. плевра, бело­
дробна кошулка
плеврит м. мед. плевритис,
воспаление на белодробната
кошулка
плевя н. плеви
плбзя се н. повр. се плази, се
подбива
плбме ср. племе — славянски
племена словенски племиња
плбменен, -енна, -енно прид.
племенски
племенник м. племенница ж.
син или ќерка од брат или
од сестра, внук (а) од брат или
од сестра
плбн м. заробеништво, ропство,
пленство — намирам се в ~
се наоѓам во заробеништво
пленарен прид. пленарен —
пленарно заседание пленар­
но заседание
пленбн прид. пленет, заробен;
фиг. освоен, воодушевен, опчинет
пленителен прид. што пленува,
освојува
плбнник м. пленница ж. заробеник, заробеничка, пленик, пленичка
плбннически прид. заробенички,
пленички —
лагер заро-

плитко скроен

416

пленум

бенички (пленички) логор —
пленническо тегло заробеничка мака
пленум м. пленум — разширен
~ проширен пленум
пленявам и. пленя с. 1) заробува, зароби, пленува, плени

плетен прид. плетен — плетена
кошница плетена кошница
плетене ср. плететье — игли
за ~ игли за плетеше
плетиво ср. плетило
плетка ж. плетка, мостра за

— плениха го в първите
дни на войната го заробија

плешив прид. 1<елав — ~ мъж

во првите денови од војната;
2) освојува, освои, омајува,
омае; пленува, плени — тя

плешивея н. ќелави, оќелавува
плешивост ж. ќелавост — няма
лек против плешивостта

плетеше

ќелав маж

си

нема лек против ќелавоста

таа го плени со својата убавина
плеояйзъм м. плеоназам
плесен ж. мувла
плесепясвам и. плесенясам с.
(се) мувлосува, (се) мувлоса
плескам в. 1) валка, замачкува;
флекосува; 2) фиг. слабо
слика, мачка (плеска) боја;
3) в. плбщя; 4) в. пляскам
плесница ж. плесник м. 1)
шлаканица — залепил му
■—■ му залепил шлаканица; 2)
фиг. навреда, удар — твоите
думи, са
за него твоите
зборови се удар (навреда) за
него
плет лг. ограда, плот — дворът
ни е ограден с ~ дворот
ни е ограден со плот —
жив плет жива ограда; о
и ~ уши има
и ѕидовите
имаат уши
плетй в. плете — ■—■ тантела
плетам тантела — ~ мрежа
плетам мрежа — той плете
кошница тој плете кошница
— те плетат венци ти е плетат
венци
плетачна ж. плетачка
плетйчен прид. плетачни —
плетачна машина плетачка
машина

плешка ж. плешка — агнешка

го плени с красотата

~ ј агнешка плешка
плещест прид. плеќат (и пле-

ќест)
плещи мв. плени — изнасям
нещо на плещите си изие-

сувам нешто на плеќи
плещя в. дрдори, зборува глу­

пости
плик м. (ми. пликове) 1) плик
— пликове за писма пликови
за писма; 2) разг. ќесе — в
тоя ~ има захар во ова

ќесе има шеќер
плимутрок лг. плпмутрок (ме­

сеста раса од кокошки)
плисвам и. плисна с. плиска,
плисне; |[ — се повр. се плиска
плйсб ср. плисе — пола на
плисета плисирано здолнн-

ште
плискам в. плиска, прска; истура, тура (дожд) —
вода
от прозореца истурам вода
од прозорец — плиска дъжд

тура (врне) дожд — децата
се плискат с вода децата се
плискаат со вода
плитка ж. 1) плетенка, плете­
ница; 2) венец (од кромид)
плиткоскроен прид. плиток,
површен, непроучен

плитък

плитък п-рид. плиток — плитка
чиния плитка чинија; фиг.

плитрк, површен
1) плод, овошје —
зрел плод; 2) фиг.
плод, резултат — плодове
на многогодишен труд пло­
дови па повеќегодишен труд
плоден прид. плоден, плодо­
роден — плодна година
плодна година
плодник м. бот. плодник
плодов прид. овошен — ~
сок овошен сок
плодовит прид. плоден; про­
дуктивен
плодовитост ж. плодност
плодоносен прид. плодоносен,
плодороден
плодороден прид. плодороден,
плоден
плодородие ср. плодородие (и
плодородје); бериќет — тая
плод м.
узрял

година плодородието е сла­
бо годпнава бсриќетот е слаб
плодотворен прид. плоден, пло­
дотворен — плодотворно
влияние плодотворно вли-

јание
плодохранйлище ср. склад за

овошје и зеленчук
плодя се и. повр. се плоди, се

множи, се размножува, се
расплодува
пломба ж. 1) пломба (во забарството); 2) пломба (оловен
жиг)
пломбирам и. с. пломбира —
пломбираха ми зъб ми плом­
бирал заб — пломбирам
вагон пломбирам (запечату- вам) вагон
плоска ж. нар. плоска, плоскато
шише за ракпја (пагур)
плоскост ж. плоскатост, рамнина

417

пл#я

прид. плоскат; фиг.
банален, невкусен, неориги­
нален — плоска шега ба­
нална шега
илохй ж. набор (на ткаешша),
фалта
плоча ж. плоча — бетонна ~
бетопска плоча — желязна
~ метална (железни) плоча
— грамофонна ~ ѓрамофонска плоча
плбчка ж. плочка, плоче (оби­
чно од керамика)
плочник м. плочнпк, тротоар
площ ж. повргаина, простор
— обработваема ~ обработлива површина — жи­
лищна ~ станбен простор
площад м. плоштад — град­
ски ~ градски плоштад
площадка ж. Ј) одморнште
(на скали); 2) детско катче,
детска градинка; 3) плоштатка
плувам и. плива, нлови, сс
одржуна. па вода
плуващ прид. што плива (нлови)
плуване ср. пливаше — гръдно
~ градпо пливањс
плувен прид. пливачки — плу­
вни съзтезания пливачки
надпревари
плувец м. јпливач
плувнал црил. пливиал (во
вода, кай и сл.)
плуг ји. (лш. плугове) плуг —
оре с ' ора со плуг
плужек м. гол полжав
плутократ м. плутократ
плутократйчен прид. плутократски
плутоний лт. хелт. плутониум
плуя н. разг. I) гние, плуе;
2) фиг. кисне, седи многу
долго на едно место
плосък

пл ъзвам

418

плъзвам н, плъзна с. лази,

ползи; се движи ваму-таму
во голем број; врие; || — се
повр. се лизга, се лизне
плъзгав прид. лизгав —
паркет лизгав паркет
плъзгам се н. плъзна се с.
повр. се лизга, се лизне
плъзгане ср. лизгаше
плъзгащ се прид. лизгачки,
што се лизга — плъзгаща се
скала карпа што се лизга
плънка ж.полнетица (материјал
за полнење перници, ј органи
и сл.)
плъпвам н. плъпна с. разг.
{само 3. л. ми.) лази, се дви­
жи во голем број
плъст ж. материја за шапки,
филц
плъстен прид. филцан
плът ж. тело (плот), месото на
живо тело — измъчвам плъ­
тта си си го мачам телото —
плътта иска своето телото
го бара своето; о ~ и кръв
месо и крв
плътен прид. збиен, цврст, густ,
компактен — плътна маса
збиена (компактна) маса —
плътни редици густи (збиени) редови
плътно прил. стишно, збиено,
густо, еднодо друго
плътност ж. стишност, компак­
тност, збиеност, цврстина
плътски прид. чувствен, плотски, телесен — плътски удо­
волствия плотски задоволства
— плътска любов плотска
љубов
плъх м. зоол. (Миѕ гаНиѕ)
стаор (и стаорец) ■— отрова
за плъхове отров за стаорци
плювам н. плюла с. плука,
плукне — не плюйте по

плячка

пода! не плукајте на подот!;
СЈ плюл си на ръцете си

плукнал иа рацете (сериозно
фатил некоја работа) — плюли
му под опашката му плукнале под опашката (го исрерале) — плюли си в устата
се договориле да зборуваат
една иста работа
плюене ср. плукаше
плюнка ж. плуканица, плувка
плюнча и. наводенува со плу­
каница (прсти, марка и сл.)
плюс м. 1) плус (+); 2) фиг.
плус — тая статия е голям
~ за тебе таа статија е голем
плус за тебе
плюска ж. плуска; мед. меурче,
мозолец
плюскам н. разг. лапа, многу
јаде, многу пие, лока
плюсканица ж. разг. лапаше;
локаше, пиеше
плюш м. плиш, пељуш
плющя и. плиска (дожд); фучи
(камшик)
плюя н. в. плювам
плява ж. плева, ситна слама
пляка ж. 1) фурда (од јаглен);
2) разг. мангуп, шарлатан,
препреден човек
плямпам и. разг. шьампа, зборува глупости, дрдори
плямпане ср. шьампаше, дрдо' реше
плясвам и. плбсна с. плеска,
плесне — ~ с ръце плескам
со раце; || — се повр. паѓа,
се плеснува
пляскам к. плеска (по вода)
плячка ж. 1) шьачка; 2) плен,
жртва —■ орелът от високо
следи плячката си орелот
од високо ја следи својатг
жртва

плячкаджййски

плячкаджййски

прид.

419

шьач-

кашки
плячкаджйя м. пљачкаш, гра-

бач, експлоататор
плячкбсвам и. плячкбсам с.

пљачка, пљачкоса
пневматичен, пневматйчески

прид. пнеуматичен (и пнеуматички) — ~ чук пнеуматичен
чекан — пневматична спи­
рачка пнеуматична сопирачка
пневмония ж. пнеумонија, воспалување на белите дробови
пневмотбракс м.' мед, пнеумоторакс — изкуствен ~ вештачки пнеумоторакс, „примање воздух“
по пред. 1) по — тичам ~ полето
трчам по полето — милвам ~
главата милувам по главата
—
този въпрос се от­
несете до другаря во врека

со (по) ова прашање обрнете се
до другарот — ~ природа по
природа — ~ слух по слух
— ~ три пъти на ден по
трипати на ден —■ ~ мое
мнение по мое мислење —
всички дадоха ~ три лева

сите дадоа по три лева —
стоя ~ риза стојам по кошула — излязох ~ чорапи

пзлегов

по

чорапи

—

~

Нова година по Нова година
— ~ вечеря по вечера— ~
празниците по празниците
—
Великден по Велигден;
2) заради, поради
болест
поради болест — пропуснато
~ невнимание изоставено

поради

невнимание

—

~

нечия вина поради вина на

некого; 3) (значи намена)
по учебник ~ история учеб­
ник по историја — учител
~ български I английски |

побеснявам

френски

|

немски

език

наставник по бугарски |
англиски | француски ] гер­
мански јазик — тетрадка ~
математика тетратка по ма­
тематика; 4) преку, по — съоб
щиха ~ радиото соопштија
преку (по) радио------ пощата
преку (по) пошта; 5) од — той
се ожени—любов тој се оже­
ни од љубов; 6) на — ~ няка­
къв начин на некаков начин
по частичка (за компарација) —
~ -хубав поубав — ~ -дълъг
подолг — ~ -добър подобар
— ~ -сладък посладок —
~ -лек полесен
побащим м. нар. притаткб;
старосват
победа ж. победа —• спечелвам
' извојувам победа, победувам; а Пирова ~ Пирова
победа
победбн1 прид. победен; по­
разен, надигран (во спорт
или игра)
поббден2 прид. победнички, три­
умфален
победйтел м,
ж.
победник, победница (и победничка)
победоносен прид. победнички
— победоносна войска победничка армија
побеждавам н. победя с. победува, победи
побелявам и. бопелбя с. по"
белува, побели — земята по­
беля от сняг земјата побели
од снег
побесбдвам с. позборува
побеснявам н. побеснея спобеенува, побесни, збеенува,
збесне

побивам

420

побивам и. побия с. забива,
забие — ~ кол забивам

кол
побирам н. побера 1) собира,

поведение
побратим м. побратим
побратимявам се н. побра­
тимя се с. повр. се побрати-

мува, се побратими

збира, има капацитет (волумен)

побутвам н. побутна с. пот­

— лодката побира десет
души чунот собира десет луѓе
— салонът побира 2000
души салата собира 2000 ду­

турнува, поттурне; побутнува,
побутне
побъбрям си и. побъбря си
с. повр. си позборува (си позборувале)
побълъгарявам и. побългаря
с. побугарува, побугари
побързвам и. побързам с.
побрзува, побрза — побър­
зайте, другари! побрзајте,
другари! _
побъркан ирид. збркан, побркан, померен (ретко)
побърквам н. побъркам с. I)
спречува, спр ечи; побркува,
побрка; 2) поулавува, поулави;
|| — се повр. се помери, (од
умот), се поулави
побягвам1 н. побягам с. иотрчува, потрча
побягвам2 н. побягна с. ш>бегнува, побегне
повайквам се н. повайкам се
с. се поплакува, се поплачи,
се потувка
повалява н. повали с. поврнува, поврне
повалям и. поваля с. повалуиа,
повали; кутнува, кутне —

ши; 2) поберува, побере
поблагодарявам с. заблагодари,

поблагодари
побледнявам н. побледнея с.

побледува, побледи (и побледне)
побленувам с. побленува, пофантазира
поблъсквам н. поблъскам с.
поттурка, поттурнува, поттурне
пободвам н. пободна с. пободува, пободе, малку боде —
нещо ме пободва под ре­
брата нешто ме пободува

(боде), под ребра

телесна по­
вреда, тепаше (со удари)
побойник м. силеција, кавгаџија, тепач
поболедувам и. поболедува
побопява н. поболи с. поболува, поболи
побелявам се н. поболя се
с. повр. се разболува, се
разболи, се поболува, се по­
боли
поборйвям н. поборавя с. поборави, поработи
поборник м. поббрница ж. 1)
поборник, поборница (и поборничка) — Димитров беше
побой м ќотек,

голям ~ за южнославян­
ското единство Димитров

беше голем поборник за јужнословенското единство; 2) бо­
рец, ветеран

бурята повали много дър­
вета бурата кутна многу стебла
повалбн прид. 1) кутнат; 2)

(за јазик) расипаи, непра­
вилен
повдигам н. повдигна с. дига,
дигне, крева, крене; || — се
повр. се дига, се дигне, се
крева, се крене
поведение ср. поведение —
отличен успех и примерно

~ одличен успех и примерно

повеждам

421

поведение — правя
се
преправям, го приспособувам'
своето поведение
повеждам н. поведА с. поведува, поведе
повеление ср. арх. заповед
повелителен прид. заповеден
— повелително наклонение

грам, заповеден начин
поверен прид. поверен, дове­
рен
поверие ср; суеверие
поверително прил. поверливо,
доверливо
поверителен прид. поверлив,
доверлив — поверителни
документи поверливи доку­
менти — поверителна за­
повед поверлива заповед —
строго ~ строго поверлив
поверявам н. поверя с. доверува, довери (задача и сл.)
повќсмо ср. пасмо, пасомце,
повесмо
повест ж. повест
повествовйтел м. раскажувач
повествовАтелен прид. раскажувачки, наративен — повествователно
произведе­
ние раскажувачко дело — ~
вид раскажувачки вид
повет, пйвит м. бот. повит
повехнал прид. овенат, повенат

(ретко)
повече прил. повеќе — още
~ уште повеќе — ~ от
всичко повеќе од се — ~
или по-малко повеќе или
помалку — колкото е въз­
можно ~ колку што се
може повеќе — ~ от поло­
вината повеќе од половина
повивам н. повия с. повива,

повие
повивка ж. повивка, пелени

за бебе

повличам
повик м. повик, апел
повиквам и. повикам с. 1)
повикува, повика — пови­
каха го по телефона го

повикаа по телефон,- 2) (из)вика, викне
.
повикване ср. повикување, по­
кана
повиквателен прид. повикувачки, што служи за повикување — повиквателна за­
повед покана за одење во •.
војска
’
повиквателно ср. в. повиква­
телна заповед
повилнявам н. повилнея

е.

побеснува малку, полудува
повинност ж. (општа) обврска
— военна ~ воена обврска
— трудова ~ трудова об­
врска
повишавам н. повишй с. 1)
повишува, повиши, зголемува,
зголеми — ~ цените повишувам цени —■ те пови­
шиха производителността
на труда тие ја зголемија
продуктивноста на трудот; 2)
унапредува, унапреди — по- ■
вишиха го в службата го

упапредија во службата
ср. повишуваље,
зголемување —■ ~ на над­
ниците зголемување на над­
ниците — очаквам ~ очекувам зголемување (на доход
и сл.)
•
повлекАи м. тром човек, несмасен човек
повличам н. повлекА с. 1)
повлекува, повлече; 2) довлекува, довлече — повлякъл
повишение

ми по това време гости

во ова време ми довлекол
гости; а ~ крак повлекувам нога (давам пример на

повлиявам

422

други); || — се повр. се влече
(по некого), се влечка
повлиявам и. повлияя с. повлијае, (из)врши влијание;
|| — се повр. 'трпи влијание
е под влијание (на некого)
повлиян прид. што е под влијание
повод1 м. огламник, водило
повод2 м. повод, причина, по■ буда
_
повой м. повој; Г7 с черен
повой е повиван
со црн
■ повој е повијан
повоювам и. повојува
пбврага прил. разг. поврага
поврат м. поврат, враќање на
старо
’
повреда ж. повреда тех. дефект
повреждам н. повредя с.
повредува, повреди; расипува,
расипе; || — се повр. се повредува, се расипува
повременен, -енна, -енно прид.
повремен, периодичен
повр ъщам н. пов ърна с. (из)блуе; повраќа, поврати; ||
. — се повр. (ми) му се повраќа
(блуе)
повръщане ср. блуење, повраќање
повсеместен прид. општ, распространет, присутен насекаде
повтарйч м. повтарйчка ж.
повторувач, повторувачка
повтарям и. повторя с. повторува, повтори — повтаря
като папагал повторува како
папагал — тя повтори класа
таа го повтори класот (одделението)
повтаряне ср. повторување
повтбрен прид. повторен
повторение ср. повторување
повторно прил.. повторно

погвам

повъздишам с. воздивне малку
повъзмъжавам и. повъзмъжбя с. зајакнува, зајакне

(малку)
повън, повънка прил. понадвор; /27 излизам
излегу-

вам Понадвор
и. повървя
поодува, пооди

повървявам

с.

повърхнина, повърхност ж.

површина; падворешна страна
повърхностен прид. површен,

несериозен, нестудиозен, бегол; површински
повърхностно прил. површно,
бегло, незадлабочено
повявам н. повея с. 1) дувка,
дувне . малку; повејува, по­
вее; 2) повејува, повее (со
веалка); 3) лади (со ладало)
повярвам с. поверува
повяхвам н. повехна с. овенува, овене, повенува, повене
погаждам н. погодя с. 1)
(из)мири скарани; 2) (из)мами
(некого), наместува, намести
(некому нешто); || — се повр.
се слага со некого — те
много се погаждат
тие
многу се слагаат (се сложуваат)
погазвам и. погазя с. изгазува,
изгази; погазува, погази
погалвам н. погаля с. погалува, погали
погйсвам и. погасна с. гасне,
згаснува, згасне
погасявам и. погася с. 1)
угаснува, (у)гасне; 2) исплатува, исплати, ликвидира долг
погасйтел м. должник, оној
што си го плака долгот
погасяване ср. гасневье вред­
ност, исплатување
погвам н. погна с. подгонува, подгони

погйбел

423

погйбел м. арх. пропаст, про-

паѓање
погивам н. погина с. (из)гине
погладувам с. погладува
поглаждам н. поглйдя с. 1)
погалува, погали — погладих
детето по главата го погалив

детето по глава; 2) попеглува, попегла
поглед м. поглед — хвърлям
~ фрлам поглед — при­
вличам погледите на хората

ги привлскувам погледите на
луѓето — на пръв ~ на прв
поглед
погледам с. погледа, гледа
малку
поглаждам «. погледна с.
погледнува, погледне, гледа
одвреме навреме
поглъщам н. погълна с. проголтува, проголта; обзема, опфаќа, опфати
погнуса ж. гнасење, одвратност, гадење
погнусявам се н. погнуся се
с. повр. сс гнаси, чувствува
одвратност
поговорка ж. пословица
поголемявам се н. поголембя
се повр. се преценува, се
прецени, се прави важен (голем)
погорблец м. нар. погорелец
(лице што настрадало од
пожар)
погостувам с. погости
погражданявам се н. повр.
се пограѓанува, се пограѓани
пограничен прид. пограничен
— погранична застава по­
гранична караула — погра­
нично селище погранична
населба

пог ърйвам
погреб м. склад за муниција;
фиг. — барутен ~ буре

барут
погребален прид. погребен —
погребална церемония пот­

ребна церемонија, погреб —
■—' марш посмртен марш
погребвам н. погреба с. погребува, погребе, закопува
(мртовец)
погребение ср. погреб, закоп
— ~ на държавни разно­
ски погреб на државен тро-

шок
погрбшен прид. погрешен, не­
точен — погрешна сметка
погрешна сметка — погрешна
стъпка погрешен чекор
погрешим прид. што греши,

што прави грешки
погрбшно прил. погрешно, не­
точно — ~ написана дума
погрешно напишан збор —
~ разбирам погрешно сфаќам, погрешно разбирам
погрйжвам се н. погрижа се
с. повр. се погрижува, се
погрижи, сс застапува, се
застапи (за некого) — той
ще

се

погрижи за това

тој ќе се погрижи за тоа
погром м. погром; грабеж; те­
рор, масакрирање
>
погрявам н. погр&х с. погрејува, погрее
погубвам н. погубя с. погу^
бува, погуби, убива, убие
погулявам и. погуляя с. про­
живее (со јадење и пиеше)
пог ълнат прид. зафатен, преокупиран
погълч&вам н. погълча с.
искарува, искара малку
погърчвам н. погърча с. погрчува, погрчи

под1

424

подвижен

под1 м. {ми. подове) под —
дъсчен ~ под-од штици, ду-

подбел м. бот. (ТиѕѕЈ1а§о Гаг-

шеме
под2 пред. 1) под — ~ робство
под ропство — ~ заглавието
поднасловот--- нулата под
нулата — ~ продажната
стойност
под продавната
вредност; 2) во — книгата е
печат книгата е во печат
подйвам и. подам с. 1) до ава,
додаде — подай ми топката!
додај ми ја топката!; 2) подава,
подаде — той ми подаде
ръка тој ми подаде рака;
3) предава, дава; упатува;
испраќа — ~ телеграма
испраќам телеграма — той
подаде заявление тој даде
молба
поданик м. поданица ж. државјанин, државјанка, по­
даник
поданство ср. државјанство,
поданство — имам българ­
ско | югославско ~ имам
бугарско | југословенско државјанство
подарък м. подарок ■— ново­
. годишен ~ новогодишен по­
дарок
подарявам н. подаря с. подарува, подари — аз му
подарих една книга јас му
подарив една книга
подаскал^вам с. разг. подаскалува, поминува малку време
како учител
.
подйтел м. подйтелка ж. испраќач
податлив прид. подложен на
влијание, податлив
подбалкански прид. што се
наоѓа под . планината Балкан
(Стара Планина)

подбив гј. нар. подбив, шега
подбивам и. подбия с. 1)

Гага) подбел

набива, набие (нога и сл.);
2) се подбива; 3) конкурира
со пониска цена
подбирам и. подбера с. 1)
одбира, одбере; 2) (по)тера
подбор м. одбираше, подбор,
селекција — естествен ~
биол. природно одбирање, селекција
подбран прид. одбран — под­
брани думи одбрани зборови
подбуда ж. побуда,
повод,
причина, мотив
подбудител м. поттикнувач,
подбуцнувач
подбуждам н. подбудя с. поттикнува, поттикне, подбуцнува, подбуцне
подведен прид. заведен, заврбуван, измамен; повикан
(на одговорност)
подведомствен прид. потчинет,
што е под контрола (на некого
или нешто)
подвеждам н. подведа с. 1)
подведува, подведе, заведува,
заведе (некого); 2) сведува,
сведе (под заеднпчки именител); 3) повикува, повика (на
одговорност)
подвивам н. подвия с. подвиткува, подвитка; о ~ опашка
подвиткувам опашка (се пла­
щам) —
врат виткам врат
(се покорувам)
подвиг м. подвиг, херојско
дело — трудов
работна
победа — боен —■ борбен под­
виг
подвижен прид.
подвижен;
бистар; снаодлив — под­
вижна библиотека подвижна

ПОДВИЖНИК

425

библиотека — ~ мост под­
вижен мост — ум бистар ум
ПОДВИЖНИК М. Црк. подвижник
(човек што врши религиозни
подвизи), аскет, испосник
подвизвам се н. повр. работи,
се истакнува (во некоја област
на дејноста) — тон се под­
визава в профорганизацията то) работи во синдикална­

та организација; тој се ис­
такнува во синдикалната организација
подвиквам н. подвикна с.
подвикнува, подвикне
подводен прид. подводен —
подводна скала подводна карпа — подводно течение под­
водна струја
подводница ж. подморница
подвбз м. превоз, транспорт
подвръзка ж. жартиер
подвързвам н. подвържа с.
подврзува (книга)
подвързван м. книговезец
подвързия ж. повез — плат­
нена ■— платнен повез
подвивам н. подвея с. дува,
дувне (од долу)
подгйзва //. подгизне с. (се)
наквасува, се накваси, (се) натопува, се натопи
подгласник м. втор кандидат,
заменик на лице што се избира
аодгонвам н. подгоня с. 1)
подгонува, подгони; 2) (по)тера (некого)
•одготвен прид. подготвен; квалификуван
подготвителен прид. подготви!■ зелен, припремен, претходен
1МДГ0ТВЯМ н. подготвя с.
подготвува, подготви; || — се
йовр. се подготвува, се под­
готви

подземен
подготовка ж. подготовка, обука — предказармена ~ .
предвојничка обука — арти­
лерийска ~ вој. артилериска

подготовка
подгрявам н. подгрбя с. стоп-

лува, стопли (јадење)
подгушник м. дијал. подбрад­

ник; гушка
подгъв м. пораб
подгъвам н. подгъна с. под-

виткува, подвитка, порабува,
пораби
поддавам се н. поддам се с.
по ар. попушта, попушти (пред
некого или нешто); се препушта, се препушти
поддиректор м. заменик ди­
ректор
поддръжка ж. 1) поткрепа,
поддршка; 2) одржување —
~ на машини одржување на
машини
поддържам н. 1) поткрепува,
поддржува; 2) одржува
подействувам с. подејствува
— лекарството скоро ще
подействува лекот наскоро

ќе подејствува

.

поделение ср. воена единица

(од полк или самостоен ба­
тальон па нагоре); одред
подбм м. подем (силен развој
на нешто), напредок, препород
подемам н. подема с. 1) прифаќа, прифати — лозунгът
се поде от масите парола­
та ја прифатија масите; 2)
почнува, . почне
подбмен прид. што дига —
' кран дигалка
подзаглавие ср. поднаслов
подзбмен прид. подземен —
подземна железница метро,

подземие

426

подземна железница — ~
етаж сутерен
подземие ср. сутерен; визба,
подземје
подивявам1 и. подивбя
с.
подивува, подиви; здивува,
здиви, станува див
подивявам2 и. подивя с. по­
дивува, здивува (некого),
разбеснува, разбесни (некого)
подйгам н. подйгна с. в.
повдйгам
подигравам

и. подиграя с.
се подбива (со некого); || —
се повр. се шегува (дрско),
се подигрува
подигравателен прид. ирони­
чен, подбивен
подигрйвка ж. подбив, дрска
шега
подйр, подйре 1) пред, зад,
по — вървете ~ него одете
по него — — вечеря по
вечера; 2) прил. после, подоцна
— ~ ще уредим сметките

после (подоцна) ќе ги сре­
дите сметките
подиум м. подиум, говорница
подканвам и.
подканя
с.
потсетува, потсети; ургира
подкарвам и. подкарам с.
1) потерува, потера (добиток);
2) тргнува, тргне; 3) влегува, влезе (во година од
староста)
подкйстрям н. подкастря с.
поткаструва, поткастри
подкйчам н. подкача с. 1) поткачува, поткачи; задева; 2)
(за)почнува, започне
подквйса ж. квас, маја (за ки­
село млеко)
подквасен прид. потквасен (за
млеко)
подклйдка ж. мотив, скриена
причина

подлќжа
подклаждам- н. подклада с. 1)
потпалува оган; 2) фиг. пот-

тикнува, поттикне
подкова ж. 1) потков; 2) налче
— обуща с подкови чевли

со налчиња
подкован прид. I) поткован; 2)

фиг. поткован, изграден, под­
готвен, спремен — добре под­
ковани партийни кадри до­
бро потковани партиски кадри
подковач м. потковач, налбант
подкожен прид. поткожен —
подкожна инжекция поткожна инјекција
подкопавам и. подкопая с. лоткопува, поткопа
подкрадвам се и. подкрадпа
се с. повр. се прикрадува, се
прикраде
подкрепа ж. поткрепа, помош;
поддршка
подкрепвам н. подкрепя с. поткрепува, поткрепи; поддржува, поддржи
подкреплбпие ср. вој. зајакиување
подкуп м. поткуп, мито
подкупвам н. подкупя с. „от­
купува, поткупи
подкупничество ср. корупција
подкъсйвам и. подкъся с. скратува, скрати, скусува, скуси
подлагам и. подложа с. 1) подметнува, подметне, потклана,
поткладе — иа бебетата под­
лагат мушама под постил­
ката На бебињата им поткла-

ваат мушама под пелените —
~ крак подметнувам нога; 2)
се пздложува, се подлага
подлежа и. подлежи (со прел*
логот на: решението подлежи
на ревизија)

подлежащ

427

подлежащ прид. што подлежи

подббен
се крие в подмолите рибата

(на нешто)
;
подлез м; подвозник
подлец м. подлец

подмолен прид. подмолен, скри-

подлйзвам се и. подлйже се с.

подмушвам и. подмуша с. под-

повр. се подмилкува; полтронисува
подлизурко м. подлизурка ж.
подлизурко, подлизурка; полтрон
подлизурски прид. полтронски
подлйстник м. 1) подлисник,
додаток — литературен ~
литературен додаток; 2) шаб­
лон што се клава под листот
подлог м. подмет, субјект
подлост ж. подлост; подла по­
етапна
подлуден прид. поулавен, бесен,
лут
подлудявам н. подлудея с. поулавува, поулави, побеенува,
побесни
подлудявам и. подлудя с. поулавува (некого), налутува (некого)
подлъгвам и. подлъжа с. подлажува, подлаже, (на)мами
подмйзвам и. подмажа с. подмачкува, подмачка; фиг. ,,подмачкувасс со пари; || — се повр.
се умилкува
подменяване ср. замена
подменявам н. нодменя с. заменува, замени----повреде­
ните части ги заменувам оштетените делови
подмбтка1 ж. пенџе, ѓон
подметка2 ж. заорување,'плит­
ко орање — ~ на стърнища­
та заорување на стрнинггата
подмладявам и. подмладя с.
подмладува, подмлади
пбдмол м. подмол, длабнатина
(во карпа, дрво и сл)—рибата

се крие во подмолите

ен, таен, конспиративен
буцнува, подбуцне, поттикнува, поттикпе, подбудува
подмяна ж. замена, заменување
— моторът има нужда от
на някои части на моторот

треба да се замепат некои де­
лови
подмятам н. подмбтна с. до­
дава, додаде (топка); префрлува, префрли; ора, заорува
(стрништа)
подпйсям и. подпеей с. 1) подпесува, поднесе; предава, пре­
даде, приредува, приреди —
поднесоха му скъпи дарове

му предадоа скапи подароци;
2) сервира, послужува (гостин); 3) разг. задева, прави
шеги
подновявам н. подновя с. 1)
подновува, поднови, реновира; 2) обновува, обнови (претплата и сл.)
подножие ср. 1) подножје; 2)
пиедестал (кај споменик)
поднос м. послужавник
подобава и. безл. прилега, одговара — не му подобава да
върши такива неща не му
прилега да врши такви работи
— както подобава како што
треба (прилега)
подобаващ прид. соодветен —
с подобаващо внимание со
соодветно внимание — по ~
начин на соодветен начин
подббен прид. сличен, подобен
(ретко) — подобни грешки
не трябва да се допускат

слични грешки не треба да се
допуштаат — не съм виждал

подобие

428

подобни неща не сум видел
слични работи — той и подоб­
ните му то) и нему сличните
подобие ср. сличност, прилика,

подобие (ретко)
подобрен прид. подобрен, до-

полнет (за издание)
подобрение ср. подобруван>е,
усовршување, модернизираше
— ~ на земеделското про-изводство модернизираше на

земјоделското производство
подобрявам н. подобря с. по-

добрува, подобри, усовршува,
усоврши, модернизира; || —
се йовр. се поправя (здравствено), се чувствува подобро
подов прид. што се однесува на
под; паркетен — подово ма­
ело паркетна маст
подозирам н. подозрй с. (се)
посомнева, подозира (некого)
подозрение ср. сомневаше, по­
дозрение — будя ~ предизвикувам сомневање
подозрителен прид. 1) сомнителеи, подозрив; 2) недоверлив,
претпазлив
подозрян прид. сомнителен, не­
доверлив
подокарвам н. подокйрам с.
дотерува, дотера малку; донесува, донесе
подострям н. подостря с.1)подострува, подостри, наострува, наостри — ~ молив подострувам (наострувам) молив;
2) заострува, заостри (односи)
подофицер м. арх. подофицер
подбходен прид. што е опреде­
лен' според доходот
подоч^вам н. подочуя с. потчуе, малку чуе; подразбира,
подразбере
подпбдам н подпбдна с. потпаѓа, потпадне (потпаѓа под...)

подпухнал
подпалвам н. иорџа&лл с. пот-

палува, потпали, (за)пали
подпалвач м. потпалувач — ~
на война потпалувач на војна
подпйлки мн. дрвца за потпа-

луваше на оган
подпечатвам «. подпечатя с.

стави печат
подпирам н. подпрб с. потпира,

потпре
подпис м. потпис — подписът
не се чете потписот не се чита
потпйсвам н. подпиша с. пот-

пишува, потпише
подписка ж. запишување, со-

бирна акција (со потпис) — ~
за пострадалите от навод­
нението собирна акција за из­

страданите од поплавата
подпйтвам н. подпитам с. пот-

прашува, потпраша, распрашува, распраша
подплата ж. постава, потплата
(ретко)
подплатбн прид. поставен однатре
подплатявам н. подплатя с.
поставува, става постава
подполковник м. потполковникј
подпомагам н. подпомбгиа с.1
потпомага, потпомогне
|
подпоручик м. арх. потноруч-1
ник (е. лейтенант)
I
подпочвен прид. подземен -<
подпочвена вода подземи!
вода
I
подправка ж. 1) фалсифика»
2) мирудија
I
подправим н. подправя с. I
фалсификува; 2) става
рудија во јадеше
|
подпредседател м. потпретя
дател
I
подп^хвам н. подпухна с. о»
кува, отече, се надува
|
подпухнал прид. отечен, над!

429

подражавам
подражавам н. подражава, ими­

тира
подражание ср. подражаваше,
имитација — тая картина е
грубо
на италианските
майстори таа слика е груба

на

имитација
мај стори
подражйтел

м.

италианските
подражавай,

имитатор
подражателен йрид. подражавачкй, имитаторски — подражателна поезия подража-

вачка поезија
подразбйрам к. подразберй с,
подразбира, подразбере; || под­
разбира се повр. се подраз­

бира

'

подразделбние ср. 1) дел, еди­

ница, ред; 2) воена единица
(од баталјон надолу)
подранявам н. подраня с. подранува, подрани — днес мно­
го си подранил денес многу
си подранил
подраствам и. подрасла с. пораенува, порасне малку, подраенува, подрасне
подрастващ прид. што расте
постепено (полека) — под­
растващо поколение ~ мла­
до поколение; младина
подреждам к. подредя с. подредува, подреди — ~ рабо­
тите ги подредувам работите;
|| — се повр. се наредува, се
подредува, се снабдува
подривам и. подрйна с. подрива, подрие, поткопува, поткопа
подривен прид. подривен, што
поткопува, субверзивен —
подривна дейност подривна
дејност
подрйпвам н. подрйпна с. подрипнува, подригше

поделби

подритвам н. подрйтна с. 1)

погклоцнува, потклоцне, клоца; шутне, чалне (топка); 2)
фиг. поттурнува, поттурне;
омаловажува, омаловажи
подробен прид. подробен, лета­
лен, опширен, исцрпен — ~
. анализ детална анализа
подробност ж. подробност, детален податок — излишни по­
дробности непотребни детали
подрумйче ср. бот. (АшНеппѕ)
боливач, камилица
подрусвам н. подруспа с. протресува, протресе, затресува,
затресе
подръка прил. подрака; при
рака
подръчен прид. прирачен —
подръчни материали прирачни материјали
подрязвам н. подрбжа с. 1)
подрезува (и подрежува), под­
реже, поткаструва, поткастри
(овошка и сл.); 2) заострува,
заостри, наострува, наостри
подсвйрвам н. подсвирна с.
потевпрнува, потевирне
’
подебщам н. подебтн с. потсетува (и потсеќава), потсети подебщане ср. потсетуваље (и
потсеќавање)
подсилвам н. подсиля с. потсплува, потсили
подейчам «. подсека с. потсекува, потсече
подсказвам н. подскажа с. поткажува, поткаже; шеинува,
шепне
подсказвай м. поткажувач
подслаждам и. подсладя с.
потсладува, потслади, заела-дува, заслади
поделби м. потслон, засолниште
'

подслонявам

430

подслонявам н._ подслоня с.

(се) засолнува, (се) засолни
подслушвам и. подслушам с,
потслушнува, потслушне
подсмивам се и. подсм^я се с.
повр. се потсмева, се потсмевне; се подбива, се подбие
подем ърчам и. потшмркнува,
потшмркие, плаче без глас,
липа
подставка ж. пиедестал; под­
метка
подсторник м. потпалувач, поттикнувач
подстрекател м. поттикнувач,
потпалувач
подстригвам н. подстрижа с.
потстрижува, потстриже; || —
' се повр. се потстригува, се
потстриже
подстъп м. пристап, приод
подсъден прид. 1) подложен на
судско испитување; 2) што
спаѓа во надлежност на некој
суд
подсъдим прид. обвинет — под­
съдима скамейка обвини­
телна клупа
подсъдимият м. подсъдимата
ж обвинетиот, обвинетата —
разпит на подсъдимия распит на обвинетиот
подсъзнание ср. потсвест —
в подсъзнанието во потевеста
подсъзнателен прид. потсвесен
подтик м. поттик, стимуланс
подтиквам и. подтикна с. поттикнува, поттикне, стимулира
подтискам и. подтисна с. 1) задушува, задуши — ~ чувства
задушувам чувства; 2) потчинува, потчини, угнетува
подтйсник м. угнетувач, по­
тисник

подценявам

подтисничество ср. насилство,

угнетување, тиранија
подувам се и. подуя се с. повр.

се подува, се подуе, отекува,
отече
подуване ср. подуваше, отечување
подутина ж. оток
подухвам и. по духна с. поддувнува, поддувне — вятърът
подухва ветрот поддувнува
подучавам и. подуча с. наговорува, наговори, подбуцнива
подушвам и. подуша с. надушува, надуши, подушува, по­
души
подхващам «. подхвана с. потфаќа, потфати; започнува, за­
почне
подхвърлям и. подхвърля с.
1) потфрла, потфрли; 2) подметнува, подметне
подхлъзвам се и. подхлъзна се
с. повр. се дотслизнува, се
подлизга, се потслизие
подход м. пристап, потход, при­
од— правилен ~ към въпро­
са правилен потход кон прашашето — марксистки
марксистички потход
подходящ прид. соодветен, удо­
бен, згоден — в подходя­
щия момент во згоден мо­
мент
подхождам1 н. приоѓа, пристапува — не подхожда пра­
вилно към въпроса непра• вилно приоѓа кон прашатьето
подхождам3 н. прилега, соодветствува — това не му под­
хожда тоа не му прилега
подхранвам н. подхраня с. 1)
потхранува, потхрани; 2) фиг.
поткрепува, поддржува
подценявам н. подценя с. потценува, потцени

подчертавам

431

подчертавам н. подчертая с.

подвлекува, подвлече, потцртува, потцрта, нагласува,
нагласи —
че рабо­
тата е твърде отговорна

подвлекувам дека работата е
многу одговорна
подчертан прид. подвлечен; на­
гласен; потцртан
подчинен прид. потчинет, зависен, покорен — подчинено
изречение зависна реченица
подчинен м. потчинет (човек)
подчинение ср. потчинетост, зависност, покорност
подчинявам и. подчиня с. потчинува, потчини, покорува,
покори; || — се повр. се потчинува, се потчини, се поко­
рува, се покори
подшивам н. подшия с. 1) ста­
ва (стави). постава; порабува,
пораби; 2) прошива, прошие
(книга)
под ъвквам и. под ъвча с. поџвакува, поџвака
подъл прид. подол, нечесен, ли­
цемерен, лукав
подържа с. подржа, задржа
(малку или извесно време)
подявка ж. помладата девојка
во куќа, чија постара сестра
не е омажена
подяждам н. подям с. 1) подјадува, подјаде (некого или нешто); 2) поткопува, урнува;
3) поткусува (некому нешто),
оштетува
подялба ж. делба
поевтинявам н. поевтинея с.
поевтинува, поевтини
поединично прид. поединечно,
едно по едно
поезия ж. 1) стихотворба, уметничка литература; 2) поезија
(како лит. род); 3) естетско

пожелание

поезија — в
картина има много

доживување,
тази

~ во оваа слика има многу
поезија
побмам и. поема с. 1) прифаќа,
прифати — поеми куфарите
ми! подземи ги куфериве!;
2) прима, прими; вдишува,
ВДИ1ПИ — ~ въздух вдигпувам (земам) воздух; 3) прима,
прими задача (должност и сл.);
4) започнува (прима) работа;
5) тргнува, тргне — поехме
пътя край реката тргнавме
по патот покрај река
поен прид. поен, што пее —
пойна птица појна птица
поет м. поетеса ж. поет, пое­
теса
поетичен прид. поетски — ■—•
език поетски јазик
поетически прид. поетски — ~
талант поетски талеит
поетика ж. поетика
пожйлвам и. пожйля с. 1) сожалува, сожали (некого); 2)
пожали, малку жали
пожар м. пожар — голям ~
голем пожар
пожарен прид. пожарен — ~
маркуч пожарникарско црево
(шмрк) — ~ кран хидрант —
пожарна команда пожарна
команда
пожарникар м. пожарник (и
пожарникар)
пожарникарски прид. пожар­
никарски (и пожарнички)
пожарогасител м. апарат за
гасевье пожар
пожелавам и. пожелая ж. пожелува, пожели — пожелах
му успешна работа му по­
желан успешна работа
пожелание ср. желба — сър­
дечни пожелания за рож­

пожбнвам

432

позиција

дения ви ден ~ срдечни жел-

позволително ср. разг. писмена

би за вашиот роден ден

дозвола (одобрение, соглаСност) — имам ~ да нося
оръжие имам дозвола да иосам оружје
позволявам и. позволя с. дозволува, дозволп, одобрува,
одобри — няма да позволя
да се подиграват с мен нема
да дозволам се подбиваат со
мене; || — си повр. си дозволува, си дозволп
позвъня с. поѕвони, заѕвони
поздрав м. поздрав — приеме­
те сърдечни поздрави примете срдечни поздрави
поздравителен прид. поздравен

ложспвам се и. поженя се с.

повр. се преженува, се пре­
жени
пожертвование ср. доброволен
прилог
пожертвувам с. жртвува
пожизнен прид. доживотен —
пожизнена пенсия дожи­
вотна пензија
пожълтявам1 и. пожълтея с.
пожолтува, пожолти, станува
жолт
пожълтявам2 н. пожълтя с.
пожолтува, прави (нешто)
жолто
пожънвам н. цожъна с. пожнева (и пожнива), пожнес (и
пожние)
позабавям се н. позабавя се с.
повр. се позабава, се позабави
позабавлявам с. позаиимава
(некого); || — се повр. се поза­
нимава
позабогатявам «. позабогат&я

с. се позафати (материјално),
се позбогати
позабравям н. позабравя с.
подзаборава, подзаборави, позаборава, позаборави
позавъждам н. позавъдя с.
подзапати (живина и сл.);
по | за префиксот пред основниот глагол го означува него­
вото дејство, само во намален
обем (позакъснея — задоцни
малку, подзадоцнп; позакашлям се се подзакашла, поза­
срамя се се подзасрами; позатегна малку подзатегна итн)
позволен прид. дозволен — поз­
волени средства дозволени
средства
позволение ср. дозвола, одо­
брение, согласност — с вайте
~ со ваша дозвола (
юст)

— поздравителна телеграма

поздравна телеграма, телегра­
ма-честитка — поздравително
слово поздравен говор
поздравление ср. честитка, поз­
драв со честитка — приемете
поздравления примете честитатьа; ви честптаме
поздравявам и. поздравя с.
1) поздравува, поздрави;2)че­
стита — —• Вп с рождения
ден Ви го честитам родениот
ден
поземлен прид. аграрен — по­
землена реформа аграрна ре­
форма
позив м. 1) повик, проглас, апел;
2) леток, плаката
позитивен прид. 1) позитивен,
— позитивни науки пози­
тивни науки; 2) позитивен
— ~ отговор позитивен одговор
позитивизъм м. филоз. позитивизам
позиционен, -бнна, -опно прид.
позиционен, -на, -но
позиция ж. I) вој. позпција, по­
ложа; — огнева ~ огнена ли-

позлата

433

поизкйчвам се

нија; 2) став, сфаќањс —

ратура тој е познавач на оваа

идейни позиции идеј ни ста-

вови

литература
позпййник м. познайница ж.

позлата ж. позлата (тенок слој

од злато со кој се позлатува
по'вршината на неко; предмет)
позлатявам н. позлатя, с. 1) по­
златува, позлати; 2) фиг. прави
да изгледа како злато; 3) пла­
ка, плати,., позлати — всич­
ко това народът ще позлати

сето тоа народот ќе го позлати
познавам1 и. 1) познава, е за­
познат, знае —
много та­
кива хора познавам многу
такви луѓе — тези машини

ги познавам овие машини —
познавате ли добре въпро­
са? дали добро го знаете пра-

шашето?; 2) познава (некого)
— познавах добре баща му

добро го познавав татко му;
(| — се повр. се познава — ние
се познаваме ние се познававме; а денят се познава
от сутринта по утрото денот
се познава
познавам2 н. позная с. 1) сознава, сознас; паучува, научи;
разбира, разбра —: тук познах
многу нови работи тука научив многу нови работи; 2) препознава, препознае — в нава­
лицата никой не ще ме поз­
нае во турканицата никој нема
да ме препознае — конят поз­
нава неопитния ездач когьот

го познава неискуСниот јавач;
|| — се повр. се познава, се гле­
да — петното не се познава
дамката не се познава (не се
гледа)
познавателен прид. сознаен,
спознаен
познавач м. познавач, стручгьак — той е ~ на тази лите­

познајник, познајница
познание ср. 1) познание, спознание — теория на познанието

теорија на спознанието; гносеологија; 2) знаеше, ерудиција
— човек с обширни позна­
ния човек со широки знаеша
познанство ср. познанство
познат1, прид. познат; прочуен
— познати места познати ме­
ста — ~ писател прочуен пи­

сател
познат2 м. позната ж. позна; -

ник, познајница, познат, поз­
ната
позовавам се н. позова се .с.
повр. се повикува, се повика,
се потпира, се потпре, цитира
— ~ се на неофициалните
сведения се повикувам иа не­

официалните податоци
позор м. срам — това е ~ за
всички ни тоа е срам за сите

нас
позорен прид. срамен, иечссси,

што носи срам
позоря и. осрамотува, срамоти
— той позори семейството
си тој го осрамотува (срамоти)

своето семејство
позьор м. позер
позяпам с. позјапа
поизбќлвам н. поизбеля с. под-

избелува, подизбели (нешто)
поизбледнея с. поизбледнее (и

поизбледи)

•

поизгладнявам н. поизглад­
или с. поизгладнува, поиз-

гладни
поизкачвам се н. поизкача се

28 Бугарско-македонски речник

с. повр. се подискачува, се подискачи

поизпъжа

434

поизлъжа с. поизлаже, изла-

же малку
поименен, -енна, -енно прид.

поименичен, поименична, поименичпо
поисквам н. поискам с. побарува, побара — поисках обяс­
нение побарав објаснение
пќказ м. показ, демонстрирана
показйлец м. 1) показалец;
2) регистар, индикатор
показание ср. прав, сведочеиье,
доказен материјал
показАтел м. показател, индекс
показателен прид. карактеристичен, типичен, индикативен,
показателен (ретко)
показвам н. покАжа с. пока•жува, покаже — термоме­
търът показва 20 градуса
под нулата термометарот по-

кажува 20 степени под нулата
— ~ паспорта си го покажувам мојот паспорт; || — се повр.
се покажува, се покаже, се
истакнува, се истакне, се појавува, се појави
показен прид. примерен, угледен
---- урок угледно предавање
покАйвам се н. покАя се с.
повр. се покајува, се покае
покАна ж. покана — ~ за те­
лефонен разговор покана за
телефонски разговор — вход
с покани влез со покани
покАнвам и. покАня с. поканува, покани; повикува, повика;
предлага, предложи — ~ го­
сти поканувам гости
покатАрвам се н. покатеря се
с. повр. се искачува, се искачи, се (из)јази
покАчвам и. покАча с. 1) покачува, покачи; 2) зголемува,
зголеми (цени и сл.)

покорител

покАчване ср. покачување; зго-

лемувавье
покаяние ср. покајание, каење
покварим н. поквАря с. (се)

расипува (во морална смиела),
(се) расипа
покисвам н. покйсна с. накиенува, накисне
покйхвам н. покихна с. поткивнува, поткивне
поклАням се и. поклоня се с.
повр. се поклонува, се покло­
ни
поклАщам н. поклАтя с. 1) ки­
ма, кимне — ~ глава кима со
глава; 2) размрдува, размрда,
разнишува, разниша
поклон м. поклон (веднење на
главата), поздрав
поклонение ср. поклонение
поклонник м. поклоник; ација
поклюкарствувам с. малку озборува
покоен прид. покоен — покой­
ният ми чичо покојниот ми
чичко
.
покой м. 1) покој, мир, спокојство; 2) мирувате
покойник м. покојник
поколебавам се н. поколебАя
се с. повр. се поколебува, се
поколеба
поколбние ср. поколение, генерација — днешното ~ денешното поколение — подраства­
що ~ младата генерација —
от ~ на ~ од поколение на
поколение
покомандувам с. покомандува
покопАвам н. покопАя с. покопува, покопа
покорен прид. покорен, кроток,
мирен
покорител м. завојувач, оку­
патор, покорител (ретко)

покорявам

покорявам н. покоря с. поко-

рува, покори
покосбп прид. поносен
покосявам и. понося с. 1) покосува, поноси; 2) искоси;
3) фиг. уништува, уништи, покоси (луѓе) — картечницата
покоен много войници митралезот покоен многу војници
покрай пред, покрај, близу, крај
— вървяхме бавно ~ реката

врвевме бавно покрај река —
~ другото посетихме и му­
зея покрај другото го посетивме и музејот — пътят ми­
нава ~ морето патот минува

покрај море
покрайнина ж. покраина, по­

гранична област
покрив м. покрив; фиг. куќа,
дом — на покрива на покривот — оставам без ~ останувам без покрив (без куќа)
покривало ср. покривка; шаторско крило, нирада--- за
креват покривка за кревет
— брезентово ~ цирада
покривам и. покрия с. покрива,
покрие —
къща покривам
кука; клавам покрив; Г7 по­
криха разходите ги покри; а
расходите — ~ норма исполнувам норма (спортска и
сл.)
'
покривен прид. покривен, што
служи за покриваше
покривка ж. покривка, чаршав
(за маса) — снежна ~ снежна
покривка
покритие ср. фин. покритие —
чек без ~ чек без покритие
— златно
златно покритие
покритик^вам с. покритикува
покровител м. покровител, заштитник
28*

полагам

435

покровителство ср. покрови­

телство
покруса ж. душевен потрес, де­

пресира
покрусен прид. разочаран, ду­

ховно скршен, упропастен
покръствам и. покръстя с. по-

кретува, покрети
покръстване ср. примаше хри-

стијанство, покретуваше
покупАтел м. купувач, потро-

шувач
покупателен прид. куповен —
покупателна мощ куповна

МОЌ
покупка ж. купувачка, купува­
ше — отивам по покупки

одам да купувам
покушение ср. обид за убиство,
атентат — ~ срещу импера­
тора атентат на императорот
покъртбн прид. длабоко трог­

нат, потресен
покъртителен прид. потресен,

возбудлив
покъщина ж. покуќнина
пол м. (ми. полове) пол —
мъжки [ женски ~ машки |
женски пол — лица от двата
пола лица од двата пола —
нежният ~ нежниот пол
поле ж. 1) здолниште, пола —
плисирана ~ плисирана пола;
2) падина, пола — в поДите на
Витоша во полите на Витоша
пол&гам се н. повр. прилага, има
право на — това му се полага
тоа му припаѓа — на всеки
се полагат по сто лева секо-

му му припаѓаат по сто лева
полагам н. положа с. 1) полага,

положи, става, клава — ■—■
основен камък ставам осно­
вен камен; 2) полага, положи
— положиха много венци на

полй
гроба му положија многу вен­

ци на неговиот гроб; 3) вложува, вложи} се грижи — ~
усилия вложувам усилби —
~ изпит полагам испит — ~
грижи за децата си се грижам за моите деца
полѓ ср. (ми. полАта) поле., рамнина -1— Софийското ~ Софиско поле — магнитно
магнетско поле; 2) фон, заднина — златен лъв на чер­
вено ~ златен лав на црвен
фон; 3) маргина, белина на
страницата
.
полевъд м. стручтьак за полјо. делство
полевъдство ср. полјоделство
полегАт прид. положил, наклонет
поледица ж. поледица — навън
е ужасна
надвор е страшна
поледица
полезащитен прид. што го штити полето од ветрови
полазен прид. корисен, полезен
— полезни животни корисни
животни — ~ товар корисен
товар — ~ човек корисен
човек
полезност ж. корисност, полез­
ност
полбка прил. полека, бавно —
натисни полека дръжката!

"притисни ја полека дршката—
— по- ~ пополека ■— полека-лека полека-лека (и лека-полека)
полекичка прил. полека, многу
полека
полемист м. полемистка ж.
полемичар (и полемист)
полемйчен прид. полемички (и
. полемйчен) — полемична ста­
тия полемичка статија

ползуване

436

полбпва и. полепне с. (се) ис-

полепува, (се) исполепи
полесражение ср. бојно поле,

фронт
полет м. 1) полет, лет, леташе
— пробен ~ пробен лет —
бръснещ
бришечки лет;
2) фиг. полет, елан
полетявам и. полетя с. поле-

тува, полета; летнува, летне
полза ж. корист, полза, добро,
интерес — каква — от това?
каква корист од тоа ? — за
обща ~ за општо добро —
говоря в негова ~ зборувам

во негова полза, корист —
няма ~ нема корист
ползотворен прид. корисен —
ползотворна дейност корисна дејност
ползувам и. ползвам с. користи, ползува — това не пол­
зува никого тоа никому не
му користи—това много ни
ползува в нашата работа

тоа многу ни користи во
нашата работа; || —■ се повр.
се користи, се служи, ужива
(доверба и сл.) — ползувам
се от руски език се служам
со рускиот јазик — ползувам
се с уважение уживам почит
— ползувам се от своите
права ги користам своите пра­
ва — авторът се е ползувал
от много източници авторот

искористил многу извори -ползувам се от случая го
користам случа; от — ползу­
вам се с благоволението на
някого уживам нечија благо-

наклонетост
ползуване ср. користење, пол­
зуваше, употреба — само за
службено ~ само за службена

поливалка

437

политкомис&р

употреба — право на ~ право
на корйстетье
поливалка ж.- канта за полевање, прскалка
поливам н. полбя с. полева, по­
лее; фиг. полева (со пијалок),
натопува, натопи, наквасува,
накваси (со пијалок) — ~
саксиите ги полевам саксиите

Политемигрант м. политички

— кога ще полеем повише­
нието ти ? кога ќе го натопи-

полйтзатвбрник м. политички

ме твоето зголемуваље на пла­
тата?
поливач м. работник што полева
поливачка ж. 1) канта за полевање; 2) машина за полевање
поливен прид. што се однесува
на полевање, што се полева,
наводнува — поливни площи
површини што се полеваат —
поливни съоръжения уреди
за наводнување (полевање)
полиглот м. полиглот
полигон м. полигон; касарнски
круг
.
полиграфичен прид. графични,
печатарски — ~ комбинат
графични завод; печатница
поликлиника ж. поликлиника
полинявам и. полинея с. 1) ослабува, ослаби; (о)вене; 2) се
митари, менува (влакна, пердуви и сл.)
полип м. 1) зоол. полип; 2) мед.
полип
полирам и. полира, дава сјај со
триење
полировач м. работник што по­
лира
полировка ж. полираше
политам, н. полетя с. полетува, полета, летнува, летне
политбюро ср. политбиро, политичко бйро, извршен одбор,
извршен комитет

политик м. политичар, држав-

емигрант
политехника ж. политехника,

висока техничка школа
политехнически прид. политсхиички — политехническо
образование
политехничко

образование;
образование

општотехничко

затвор еник

ник; фиг. тактичен човек, ди­
пломат
политика ж. политика — вън­
шна | вътрешна ~ надворешна | внатрешна политика
—- на ненамеса политика ■
на немешање — миролюбива
~ мирољубива политика —
на мирно съвместно съще­
ствуване политика на миро-

љубива коегзистенција — ~
от позиция на силата поли­
тика од позицијата на сила —■
~ на изчакване политика на
исчекување; а бистря ~ бистрам политика
полптикан м. пејор. политикаит
■
политйчен прид. политичен,
дипломатски, тактичен, снаодлив
политически прид. политички
■ — ~ живот политички жи­
вот — политическа иконо­
мия политичка економија —
по
съображения од поли­
тички причини — политиче­
ска организация политичка
организација
полйтотдел м. политички отсек,
политички оддел
политкомисар м. политички
комесар
.

полица

полски

438

полйца ж. полица -— ~ за кни­
ги полица за книги
полица ж. меница — подпис­
вам ~ потпишувам меница
полицйй м. полицаец (и поли­

ца])
полицейски прид. полициски —
~ участък полициска станица---- час полициски час
полнцбйщина ж. полицајшти-

на, жандармски режим
полиция ж. полици) а — крими­
нална ~ криминалистика по­

лици) а
полйчба ж.

знамение; исклучителна природна појава; пророштво
полк м. полк — пехотен ~ пешадиски полк — командир
на полка командант на полк
— кавалерийски ~ коњички
полк
полковй прид. полковски —
полкова канцелария полковска канцеларија
полковник м. полковник — ~
от авиацията воздухопловен
полковник
полковнически, пллкбвнишки

прид. полковнички
м. во)сководец,
полководец
полов прид. полов, сексуален
— полови органи полови ор­
гани — полово сношение по­
лов однос — полово влече­
ние сексуален нагон
половйн прид. непр. пол — ~
килограм пол кило — на
път на пол пат — след ~ го­
дина по пол година
половйпа ж. половина — през
първата ~ на месеца во првата половина од месецот —

полковбдец

разделям на две половини

делам на две половини; о

моята нежна ~ мојата нежна

половина (= мо)ата жена)
ми. разг. плитки
чевли
половинчат прид. непотполн,
површен, половичен, привремен, делумен, компромисен —
половинчати знания поло­
винки зиаетьа — половинчато
решение на въпроса делумно (половично) решение на
прашањето
полог м полог
положение ср. 1) положба, став,
поза — уседнало ~ седечки
став; 2) положба, место — гео­
графско ~ географска полож­
ба;-3) состојба, ситуација —
трудно ~ тешка состојба —
семейно ~ семејна состојба
неловко | неудобно ~ незгодна ситуација — международ­
но ~ меѓународна ситуација
— воепно ~ воена состојба —
жена ми е в
жената ми е
бремена (во положение); Г1

половйнки

влизам ти в положението

~ ти влегувам во положбата,
те разбирам — в ~ съм да
ти помогна сум во состојба
да ти помогиам
положйтелен прид. Ј) позити­
вен — ~ отговор позитивен
одговор — положителни ре­
зултати позитивни резултати
— положително влияние по­
зитивно влијание; 2) сигурен,
документиран, точен — поло­
жителни сведения сигурни
податоци — положително до­
казателство сигурен доказ;
3) мат. физ. позитивен
полски прид. (според поле) пол­
ски — полска мишка полски
глушец

полски

439

полски прид. (според Полша)
полски — полски език пол­

ски јазик
полувйсш прид. сит — полувисше образование више об­

разование
полувисшйст м. полувисшйстка ж. вишист, вишистка
полувреме ср. сп. полувреме
полуглас м. полуглас, полуво-

кал
полугодие ср. полугодие; семе-

стар
полугодйшен прид. полугоди­

шен
полугол прид. полугол
полугрйжданип .и. полуграѓа-

нин
полуграмотен прид. полупис-

мен, недоволно писмен•
полуда ж. лудост, делиријум
полудея м. полден — трудов

~ половина трудоден
полудйв прид. полудив
полуетйж м. меѓукат
полужйв прид. полужив
полузабрйвеп прид. полузабо-

равен
полузакрйт прид. полузатворен,

подотвореи
полузащйтннк м. сп. халф
полуинтелигентен прид. полу­

интелигентен, полуобразован
полукръг м. полукруг
полукултура ж. слаба (недо­

волна) култура
полукултурен прид. полукултурен
полукълбо ср. хемисфера —
северно ~ северна хемисфера
полулегйлен прид. полулегален
полумесец м. полумесец
полумбсечен прид. полумесечен,
двонеделен
полумрак м. полумрак

получавам
полумъртав прид. полумртов;

ни жив ни мртов
полумярка ж. полумера, нера-

дикална
мера

мера,

привремена

полунощ ж. полноќ — град­
ският часовник удари ~

градскиот
полноќ

часовник

означи

полуобработен прид. полуфина­

лен (производ и сл.), необра­
ботен до крај
полуобразован прид. полуобразовап
полуосветбн прид. полуосветлен, недоволно осветлен
полуостров м. полуостров —
Балкански ~ Балкански По­
луостров
полуофициален прид. полуофи­
циален
полупиян прид. полупијаи, мамурлиј а
полусериозеп прид. недоволно
сериозен
полусфера ж. хемисфера
полус ъп м. полусон
полус ънен, -сънна, -сънно

прид. сонлив, дремлив
полусянка ж. полусенка, рстка

сецка, слаба сенка
полутон м. полутон; иијанса
полуфинал м. полуфинале —
полуфинални
състезания

полуфинални натпревари
получавам и. получа с. I) до­
бива, добие — той получи ко­
лет то; доби пакет — тя по­
лучава много писма таа до­
бива мноТу писма — получих­
ме каквото искахме добивме што сакавме — ~ удовле­
творение добивам сатисфакција; 2) прима, прими — по­
лучихте ли заплата? дали
примивте плата? — получих-

получател

440

ме заповед примивме заповед;
|| — се повр. се добива, при­
стига, пристигне — получи се
отговор се доби одговор —
получиха се добри резулта■ ти се постигнаа добри резул­

тати
получател м. получателка ж.

прилшч, примател (ретко)
полушубка ж. кратка бунда,

. микадо
полъгвам н. полъжа с. подлажува, подлаже; || — се повр.

се подлажува, се измамува, наседнува, наседне
полъх м. дувкање, ветре
полюббвно йрил. прнјателски,
без кавга, мирно
полюбопитствувам с. покаже
љубопитство, се заинтересира
полюс м. пол — Северен
Се­
верен Пол — два полюса фиг.
две крајности, два пола
полягам н. полегна с. 1) псдлегнува, подлегне; 2) полегнува, полегне (жито и сл.)
поляк м. полякиня ж. Полјак,
Полка (и Полјачка)
поляна ж. полјана, ледина
полярен прид. поларен — по­
лярна област поларна област
— полярно сияние поларна
светлина
поляризация ж. поларизација
помагйло ср. ломошен уџбеник,
прирачник, наставно средство,
помагало
помагам и. помогна с. помага,
помогне — не помагат ни
молби, ни сълзи не помагаат
ни молби, ни солзи — ~ на
бабата да стане й помагам на
бабата да стане — това лекар­
ство не помага овој лек не
помага; О помага бог! помози бог!

помийник

помагач м. помагачка ж. по­

магач, помагачка; прав, соучесник
помада ж. помада
помайтапя се с. повр. се поше­
гува, се помајтапи
помйк м. помакйня с. Бугарин
(Бугарка) од муслиманска ве­
ра, (ка; нас: помак и торбеш)
помашки прид. што им припаѓа
на помаците, помашки — помашка носия помашка носиј а
помежду пред, и прил. помегу,
меѓу — • си меѓу себе — ти
седни ~ тях ти седни помеѓу
нив — ела ~ два и три дојди
помеѓу два и три
помен м. 1) помен, парастос;
комеморација; 2) трага; спо­
мен
поменувам н. помена с. споме­
нува, спомене; поменува, по­
мене; евоцира спомени
помествам н. помѓстх с. 1) поместува, помести, преместува,
премести — щом ти е студе­
но, помести стола към печ­
ката штом ти е студено поме­

сти го столот до печката; 2) објавува, објавп, отпечати (во
весник, списание) — ще по­
местим стихотворението в
следващия брой стохитвор-

бата ќе ја објавиме во пдниот
број; || — се повр. се наоѓа —
дирекцията се помещава в
долния етаж дирекцијата се

паоѓа на долниот кат •
соба, зграда,
просторија — добри поме­
щения добри просторни —
жилищно ~ станбена зграда
(простори; а)
помечтйвам и. помечтая с. пофантазира, помечтае
помийник м. јама за помија
помещение ср.

помилвам

441

помилвам н. с. помилува, про-

стува (прости) казна
поминувам и. помина с. 1) наЛ1ину в а, намине, ■ поминува, по­
мине — утре може да по­
мина. към вас утре можеби
ќе наминам кај вас; 2) .поми­
нува, помине, проживее —
добре помннувахме, докато
беше жива старата добро

поминувавме дури беше жива
старата; О помина ми ми по­
мина (болест), оздравен; || —;се повр. заработува, се прехранува; а помина се умре
поминък м. помин, поминок,
живееше, начин на живот;
стопанисување; издржуваше;
заработка — какъв е поми­
нъкът на тези хора? каков
е поминокот на овие луѓе?
помирение ср. помируваше, по­
мирение (ретко)
помирйтел м. помирител (и
помирувач)
помирителен прид. помирлив,
помирителен (ретко) — ~ съд
мировен суд (совет)
помирувам с. помирува, миру­
ва извесно време
помирявам и. помиря с. поми­
рува, помири; смирува, смири;
)| — се повр. се помирува, се
помири (со некого или со
нешто)
помиряване ср. помируваше,
миреше
помислям Н. ПОМИСЛЯ с. 1) помислува, помисли; 2) размислува, размисли
помисъл м. помиела, миела; намера, желба
помитам н. помета с. 1) изметува, (из)мете, помете; 2) фиг.
(з)брише, (у)ништи
помия ж. помпја

помятам

помня н. памти, помни, се сеќава — той дълго ще помни
това тој долго ќе го памти тоа
— помниш ли детските го­
дини? ги помниш ли детските

години?
помолвам н. помоля с. (се) по-

молува, (се) помоли, замолува,
замоли
помощ ж. помош — първа ~
прва помош — без чужда
без туѓа помош — ~ не идва
помош не доаѓа I— с помоща
на со помошта на
помощен прид. помошен — ~
персонал помошен персонал
помощник лг. помощница ж.
помошник, помошничка
помпа ж. пумпа — пожарна ~
противпожарна пумпа — ръч­
на ~ рачва пумпа — велоси­
педна ~ пумпа за велосипед
мембранна ~ мембранска
пумпа
помпам н. пумпа
помрачавам и. помрача с.
помрачува, помрачи; затемпува, затемпи
помрачение ср. помрачуваше
(ретко: помрачение); затемнуваше
помръдвам н. помръдна с.
(по)мрднува, (по)мрдне; С7 не
си ~ пръста не мрднувам
ни со претот
помъдрувам н. помудрува, малку мудрува (филозофира)
помълчавам н. помълча с.
помолчува, помолчи
пометен прид. поматен; матен;
мрачен
помъча с. помачи, мачи малку (некого)
помятам н. помбтна с. пометиува, пометне, абортира

помятане

442

помятане ср. пометнување, абор-

тус
понабйвя с. набави малку рабо­

ти, приготви
понабйвам н. понабйя с. 1) (ис)

тепа малку; 2) истепува; заковува (закове) добро
понаблягам и. понаблќгна с.
попритиснува, попритисие
понавйждам н. понавидя с. понавадува, понавади
понавиж дам н. понаведй с.
поднаведнува, поднаведне, понаведува, понаведе
■
понавестявам н. понавестя с.
подидува, подяде, навратува,
навраќа, паврати поцекогаш
(или повремено) — попавестяванте ни да не се за­
бравим! подидувајте за да

не сс заборавимс!
понавлйзам н. понавляза с. по-

навлегува, понавлезе
понавредявам и. понавредя с.

наштетува, наштети малку
попавъртам се н. понавъртя
се с. повр. понавраќа, понавра-

ти; се наоѓа (се најде) околу
некого или нешто, е близу
понагазвам и. понагазя с; загазува, загази донекаде; зацапува, зацаиа донекаде (мал­
ку) г
г
понагиздвам н. понагйздя с.
подотерува, подотера малку
понаглеждам, понаглйдвам н.
понагледува, понагледа — понаглеждай огъпя да не за­
гасне понагледувај го огнот

да не угасне
понагостя с. понагости, подна-

гости

понадебелува,
понадебелее, понадебели, се
здебелува, се здебели

нонадебел^я с.

понапйсвам

понаднйквам и. понаднйкна с.

понаѕира, понаѕре, подѕирнува,
подѕирка, подѕирне
поназубрям н. поназубря с.
поднабубува, поднабуба (лекдија)
понаклеветявам н. понаклеветя с. наклеветува, наклеве­
ти малку
понакупвам н. понакупя с. накупува, накупи малку
понакърмям и. понакърмя с.
понадојува, понадои, иадојува,
надои малку
поналежа се с. повр. се належа
малку, полежа малку
понамбетвам и. понам^стя с.
поднаместува, поднамести
понамйгвам н. понамйгна с.
подНамигнува, поднампгне
понамбкрям и. понамокря с.
наводенува, наведени малку;
навлажува, навлажи
понамръщвам се н. понамръ­
щя се с. повр. се поднамуртува,
се поднамурти
понабстрям н. понаостря с.
поднаострува, поднаостри; ||
— се повр. се поднаострува, се
поднаостри
поиападам н. понапйдна с. поднапаѓа, поднападве д;алку—на
събранието ни понападнаха
за някои грешки па состапо-

кот малку не поднападнаа за
некои грешки
понапакостявам и. понапакостя с. понапакостува, понапакости
понапечблвам н. понапечбля с.
спечалува, спечали
понапйвам се н. понапйя се с.
повр. се поднапива, се подпапие
понапйсвам н. поиапйша с.
подна ишува, поднапшпе (по

понаплатя се

443

нешто) — понаписва годиш­
но по някоя статийка го­
дишно поднапишува по некоја
статијка
понаплатя се с. повр. се подраздолжи
поизправям н. попаправя с.
поднаправа, поднаправи,
понаприкйзвам се с. повр. се
понаприкажа
понапълвам н. понапълня с.
поднаполнува, поднаполни —
понапълнихме съдовете и
поехме назад ги поднапол-

нивме садовите и тргнавме
назад
понапълпявам н. понапълнея
с. се поправува, се поправи,
(здравствено) ј понадебелува,
понадебелее, понадебели
понапъхам с. поднапика
понарадвам се с. повр. се понарадува
понаредя с. понареди
понасапунйсвам н. понасапунйсам с. подпамачкува, поднамачка со сапун
понасявам н. понасбя с. понасева, понасее
понасйщам се н. понасйтя се
с повр. се понаситува, се понасити
понасблвам в. понасбля с. понасолува, понасоли
■
понастйвам в. понастйна с.
поднастинува, поднастине
понастоящем прил. сега, во
овој моменат
понас ъсквам в. понас ъскам с.
понасаскува, понасаска
понася ми н. понбсе ми с'. ми
се допаѓа, ми одговара
понасям и. ионесй с. 1) понесува, понесе — реката понесе
счупените дървета реката ги

появявам

понесе искршените дрвја; 2)
носи со себе, понесе (ретко) —
защо си понесъл толкова
багаж? зошто си понесол тол-

ку багаж?; 3) поднесува, под­
несе, трпи — не мога да ~
това безредие не можам да
го поднесам тоа безредие
— ~ унижения поднесувам
понижувања; 4) презема, преземе на себе, понесе — ~
разноските ги преземам трошоците
понатовйрвам и. понатоваря с.
понатоварува, понатовари
понатрбшвам н. понатрбша с.
понатроши
понатъкмям и. понатъкмя с.
понатокмува, понатокми
понатяквам н. понатякна с.
потсетува, потсети, алудира
малку
понаучбвам н. понауча с.
поднаучува, поднаучи
понахбквам в. понахбкам с.
подискарува, подискара
попахрйнвам се в. понахрйня
се с. повр. се поднахранува, се
поднахрапи
поне прил. барем — дай ми ~
пет лева дај ми барем пет
лева — да пийнем
водица
да се папиеме барел! водичка
понеделник м. понеделник —
в ~ ще дойда ќе дојдам в по­
неделник
понбже сврз. дека, оти, зашто,
бидејќи, затоа што —
сме
приятели, не можах да му
откажа бидејќи сме прима­

лели, не можев да му откажам
понбмчвам и. понбмча с. по-

германчува, погерманчи
понбчвам в. попбча с. нар. по-

мислува, помисли; се наканува
се накани; наумува, науми,

понижа

има намера — понечих да
кажа нещо наумив нешто
да кажам — бабата понечи
да стане, но се сепна бабата
се накани да стане, но се
сепна (се штрекна)
понйжа с. пониже, ниже кусо
време — съседите дойдоха
да понижат тютюн соседите
дојдоа да понижат тутун
понижйвам н. понижй с. поснижува, поснижи, поснизува,
поснизи — ~ глас поснижувам глас — ~ цени поснижувам цени
понижение ср. 1) понижение,
навредуватье на достойнството;
2) снижување, паѓање — ~
на, цените снижување на це­
ните — ~ на температурата
паѓање на температурата
понизявам и. понизя с. в. по­
нижавам
пониква н. поникне с. поник-

нува, поникне, изникнува, из­
никне
поносим прид. поднослив
понощувам с. поноќува некоја
ноќ, преноќева некоја ноќ
понравям се н. понрйвя се с.
повр. се допаѓа, се допадне
понтонен прид. понтонски — ~
мост понтонски мост
понявга прил. поет, понскогаш
(е. понякога)
понятен прид. познат, разбирлив,
поимлив :— по понятни при­
чини од познати (разбирливи)
причини
понятие ср. поим, претстава,
сфаќање — философски пон­
ятия филозофски поими --няма ' нема поим — човек
с остарели понятия човек

со застарени сфаќања

444

поотключвам

пообещавам и. пообещая с.

исповетува, исповети
пообйждам се н. пообйдя се с.

повр. дсе) понавредува, (се)
понавреди
пооблйчам се н. пооблека се с.
повр. (се) пооблекува, (се) пооблече
пообр ьсвам се и. пообр ъсна се
с. повр. (се) подизбричува, (се)
подизбричи
поовехтбе с. понзветви
поограничавам се и. поогранича се с. повр. се пооѓраничува, се поограничи, ги поднамали своите трошоци
поодрасквам и. поодраскам
с. поиздраскува, поиздраска,
драсне малку
поожаднбя с. поожедни
пооздравявам н. пооздрав^я с.
пооздравува, пооздрави
поокърпвам н. поокърпя с.
поискрпува, поискрпи
поомбквам н. поомбкна с. подомекнува, подомекне
пооплйвям н. пооплевя с. поплеви малку (овде-опде)
пооравам и. поора с. поорува,
поора
поослабвам н. поослабна с. поослабува, поослаби
поослабям и. поослабя с. поотпушта, поотпушти, поолабавува, поолабави
поотварям н. поотвбря с. подотвора, подотвори
поотвързвам н. поотвържа с.
поодврзува, поодврзе
поотделно прил. поодделно, поединачно, засебно
поотказвам и. пооткажа с. откажува, откаже ( не сосем)
поотключвам н. поотключа с.
подотклучува, подотклучи

•

поотмъщавам си

>

445

попрйвям

поотмъщбвам си н. поотмъстя си с. повр. се поодмаздува,

попйпвам2 и. разг. поткрадува,

се поодмазди
поотпйвам н. поотпйя с. подотпцва, подотпие
поотчупвам н. поотчупя с.
пооткршува, пооткрши
поохлаждам и. поохладя с. пооладува, поолади
поп м. нар. поп, свештеник;
поп (карта)
попадам в. попадна с. 1) попаднува, попаѓа, попадне —
.— в затвора попаѓам в затвор
— ~ в засада попаѓам во заседа; 2) погодува, погоди (цел)

попйсвам н. попиша с. попи-

— стрелата попадна точно
в целта стрелата точно ја по­

годи целта
попадение ср. погодок
попадйя ж. попадија, попаѓа
попазарявам се н. попазаря се

с. се попазарува, се попазари
попйра ж. попара
попйрвам м. попаря с. попару-

ва, попари
попека се с. повр. се попече; се
посонча .
попйвам и. попйя с. попива,
попие, впива, впие — песъч­
ливата почва лесно попива
дъждовната вода песокли-

вата земја лесно ја впива дождовницата
попивателна,
попивателна
. хартия ж. попивна хартиј а
попйвка . ж. попивач (и по-

пивка)
попййвам н. попййна с. пот-

пива, потпивне
попйпвам1 и. попйпна с. 1) пи­
па, пипне, пофаќа (за момент);
2) разг. нищо не по пипва
ништо не пофаќа, не работи,
безделничи .
•

фаќа
шува, попише (малку)
поплйвам с. поплнва
поплйн м. пупЛин — риза от

кошула од пуплии
поплйнен прид. пуплински —■
поплинена риза пуплнпска

кошула
поплювам и. поплхбя с. тк>тту,■ кува, поплука; а той не си
поплюва тој не се шегува
попи1овко ср. разг. плашливец;

несмасен човек
попов прид. попов —■ попова
щерка попова ќерка — по­
пова лъжичка зоол. калу­
герица; — попово прасе зоол.

КОЉОШТИП
поповдйгам се в. поповдйгна
се с. повр. се понадигна, се по­

надигне
поподвйквам и. поподвйкна с.

подвикнува, подвикне
поподсказвам и. поподскажа

с. поткажува, поткаже, потшепнува, потшсппе
попомпвам н. попомпам с. попумпа
попотя се с. повр. се попоти
поправач м. поправач
поправйм прид. поправлив
поправйтелен прид. поправен
— ~ изпит поправен испит
поправка ж. поправка, закрепување — ~ на обувки по­
правка на чевли — отидох в
Балкана на ~ отидов на пла­
нина на закрепување
поправям н. попрйвя с. поправа, поправи, подобрува, по­
добри —
машина поправам машина — тя по­
правя тетрадки
таа по-

попреброявам

~ фи­
ја
подобрувам финансиската по-ложба; || ~ се поор. се поп­
равя, се закрепнува; се кори­
гира; се псдобрува (за вре­
мето)
■ .
попреброявам н. попреброя с.
пребројува (преброи) како би­
ло (на брзина)
попревйждам н. попреведй с.
преведува (преведе) како било
(на брзина)
права тетратки —
нансовото

положение

попреглбждам и. попреглбдам

с. попрегледува, попрегледа
с. преговара
малку, врши кратки преговори
попреговйрям2 н.
попреговоря с. подобновува, подобнови (лекција), преповторува,
преповтори (материја)
попреда с. попреде
попрежурям и. по прежуря с.
прегорува, прегоре, препечува,
препече
попрекалйвам и. попрекаля с.
претерува, претера (малку)
попрек ъсвам и. попрек ъсна с.
прекинува, прекине (за момент)
попрелйствам н. попрелистя с.
попрелистува, попрелистя, прелистува, прелиста малку (повремено)
попрбчвам н. попрбча с. попречува, попречи — това му
попречи на работата тоа му
попречи во работата
попривикАвам н. попривикна
с. (се) попривикнува, (се) попривикне
поприказвам н. поприкажува,
поприкаже
пбприще ср. 1) поприште; 2)
професија
попроуча вам н. попроуча с.
попроучува, попроучи

попреговйрям1

поражение

446

попрочйтам и. попрочетй с.

попрочитува, попрочита
попски прид. попски (и попов-

ски)
попувам н. попува
попуквам и. попукам с. попук-

нува, попука
популярен прид. популярен —
научно-популярна статия

научно-популарна

статија —

популярна песен популарна

песна
популярност ж. популярност-ползвам се с голяма ~ ужи-

вам голема популарност
м. популаризатор
поп^швам н. попуша с. попушува, попуши, пуши повре< мено
попълвам, поп-ьлням н. по­
пълня с. пополнува, пополни
(формулар) — ~ адресна кар­
та пополнувам пријава за престој
попълзновбние ср. скриена ка­
мера; интрига, сплетка
попътен прид. попатен — по­
пътен вятър ветар што дува
во правец на нашето движеше
пора ж. пора
поработвам н. тюраЪатя с. поработува, поработи
поравно прил. еднакво, на ед­
накви делови
поради пред, поради, заради —
~ тебе закъснях поради тебе
задоцнив
порйждам н. породя с. раѓа,
роди; предизвикува, предиз­
вика
поражќнец м. разбивач, дефетист
поражение ср. 1) пораз, неус­
пех, изгубен натпревар; 2) по­
вреда, последица од болест

популяризатор

пор ажбнство

447

ср. дефетизам,
разбивачка дејност
.
поразбйрам н. поразберй е.
подразбира, подразбере
поразбйвам н. поразбйя с. испокршува, испокрши (повре­
щено)
поразгйщя се с. повр. се поразгашти (се држи недисци­
плинирано, безодговорно)
поразителен прид. необичен, по­
разен, вонреден — порази­
телна памет необично памтење
поразия ж. катастрофа (во нар.
јазик: поразија), несреќа
поразкйзвам и. поразкйжа с.
пораскажува, пораскаже
поразкрйча се с. повр. се порасчекори
поразмбствам н. поразмбстя с.
поразместува, поразмести
поразмйсля с. поразмислува,
поразмисли
поразмътя с. поразмати
порйзник лг. поразеница ж.
нечовек, лоша жена; подлец
поразплача се с. повр. се подрасплаче
поразтрббвам н. поразтрббя с.
порастребува, порастреби; подредува, подреди
поразтревожвам се н. поразтревожа се с. повр. се порастревожува, се порастревожи
поразхождам се н. поразходя
се с. повр. се порашета
поразявам н. поразй с. 1) победува, победи, поразува, по­
рази —
противника победувам противник; 2) уништува,
уништи; 3) предизвикува, пре­
дизвика впечаток
поражбнство

поробител

пораствам н. порйсна, порастй с. пораснува, порасне —
децата й пораснаха децата й
пораснаа — дните пораснаха
пораснаа ценовите; а порас­
наха му акциите му порас­
наа акциите — голям да по­
растеш! голем да пораснеш!
поревнувам и. пољубомори
порбд прил. поред (и по ред),

редум, едноподруго
пореден прид. реден
поредица ж. серија — нова .—
марки нова серија марки
порез м. нар. 1) несреќа, неоче-

кувана штета; 2) арх. данок
поразница ж. фелија (и филија)
— изядох две порезници
хляб изедов две фелии леб
порест прид. шуплив — ~ ка­
мък шуплив камен
поречие ср. поречје (и поречие)
порив м. лит. порив, духовна
■ сила, полет, восхит — мла­
дежки ~ младешки полет

(порив)
порис^вам с. поцрта
порицйвам и. порицйя с. нео-

добрува, осудува, осуди, искажува (искаже) неодобрување — всички порицаха не­
говата постъпка сите ја осу­
ди) а неговата поетапна
порицйние ср. осуда, јавно неодобруваиье — обществено •
јавна осуда
порнографйчен, порногрйфен прид. порнографски
порнография ж. порнографија
поробвам и. поробя с. поробу-

ва, пороби, потчинува, пот■ чини
пороббн прид. поробен, под туѓа
власт
поробител м. поробувач, завојувач, окупатор
’

порода
порода ж. порода (обично кај

448

порядъчно

поруменявам и. поруменея с.
поруменува, поруменее, поруживотни), сој, раса
лородйст прид. расен — поромени
■
диста крава расна крава
поручик м. арх. поручник (депороен 11рид. пороен, силен — ~
нес: старши лейтенант)
порфира ж. порфира (долга
дъжд пороен дожд
пурпурна мантија што ја облепороище ср. 1) корито на порој,
куваат монарсите во тржествепороиште; 2) ерозивно земјини случаи)
ште
порцелан м. порцелан; садови
порой м. порој; надојден поток;
од порцелан
поплава
порцеланов, порцеланен прид.
порок м. 1) порок, мана — пи­
порцеланов, порцелански
янството е ~ пијанството е
порок; 2) телесна мана — ~ • порцион м. пари за храна, дневница
на сърцето мана на срцето
порция
ж. порција — две пор­
порочен прид. порочен, немора­
ции фасул две порции грав
лен — ~ живот неморален
поръбвам н. поръбя с. пораживот
бува, порабй
порта ж. порта, голема улична
поръка ж. порака
врата — Висока ~ ист. Ви­
н. поръчам с. посоката порта, турската влада поръчвам
рачува (и иарачува), порача
портал м. портал, главен влез
(и нарача) ■— ~ две кафета
портативен прид. портабл (згонарачувам две кафиља — той
ден за носеше) — портативна
ми поръча да ти кажа тој
машина за писане портабл
ми порача да ти кажам
машина за пишување
поръчение ср. лит. порака, иппортибр ’м. порти^рка ж. порструкција
тир, -ка
поръчител м. жирант, гарант
поръчителство ср. гаранција,
портмонб ср. портмоне (ќесе за
жирантство
пари)
поръчка ж. порачка; задача,
портокал м. портокал
обврска — направих ~ за
портокалов прид. портокалов
книги направив порачка за
портрбт м. портрет
портретист м. портретист
книги (порачав книги) — по
~ по порачка — тук се прие­
португалец м. португйлка ж.
мат поръчки овде се примаат
Португалец, Португалка
порачки
португалски прид. португалски
поря н. 1) пара; 2) сече — лод­
портфейл м. портофел; ресор,
ката пори вълните чунот ги
портфељ — министър без ~
сече брановите
министер без ресор (портфељ)
порядък м. ред, поредок — пъ­
лоругавам се н. поругйя се с.
лен ~ целосен ред (поредок)
повр. се поруга, се подбива, се
подбие
порядъчен прид. пристоен
порядъчно прил. нар. пристой­
поругйние ср. подбиваше, навредување, поруга
но, прилично, добро — хап­

порязаник

449

нахме сц ~ прилично се најадовме — напихме се ~ до­

бро се напивме
нар. момичка,
голема фелија, комат (леб)
порязйам н. порАжа с. порежува, пореже, се пресекува,
се пресече
посад м. расад
посадъчен прид. расаден, наменет за садење — ~ материал
садници
посаждам н. посадя с. насадува, насади, сади
посакам с. дијал. посака, побара
посближавам се н. посближа
се с.- повр. се позближува, се
позближи
посветен прид. 1) посветен (некому), наменет; 2) известен,
запознат
посвещавам н. посветя с. 1)
посветува, посвети, наменува,
намени; 2) се доверува, се до­
вери, открива (открие) тајна
порязаник м.

— ~ някого в плановете си

ги откривам некому своите
планови
посвещение ср. посвета (нали­
тана своерачпо), посвета (уво­
ден дел од книга и сл.)
посвиквам н. посвйкна с. поднавикнува, поднавикне, посвикне
посвоявам н. посвоя с. посвојува, посвои
посготвям н.посгбтвя с. зготвува, зготви (на брзина)
посев м. 1) посев, сеидба—се­
ме за ~ семе за посев; 2) мн.
посеви посеви — посевите
са в отлично състояние по­
севите се во одлична состојба
посевен прид. посевен, сеидбен
— посевна площ сеидбена

посланичество

површина — посевна кампа­
ния сеидбена кампања
посегйтел м. посегнувач, престапник
посегателство ср. посегнување
поседя с. поседе
■
посблище ср. населба, колонија
посестрима ж. нар. посестрима
посетител м. посетителка ж.
. посетител, -ка — редовен <
на театрите редовен посети­
тел на театрите
посещавам н. посетя с. посетува, посети — посетих бол­
ния си другар го посетив болниот другар — ~ музей посетувам музеј
посещение ср. посета — напра­
вих ~ па новия си колега

.му направив посета на новиот
колега
поейнвам н. посиня с. посинува, посини (прави нешто сино)
посинявам н. посиня с. помодрува, помодри, посинува, по­
сини, станува син
поскитам с. поскита
поскъпявам н. поскъпй с. поскапува, поскапи — излиш­
ните административни раз­
ходи само поскъпяват про­
изводството непотребните ад­

министративни • тропици само
го поскапуваат производството
пославянчвам н. пославянча с.
словепизпра
послйние ср. посланица (и по­
слание)
послйник м. 1) амбасадор — из­
вънреден и пълномощен —

вонреден и ополномоштен ам­
басадор; 2) пратеник на влада
со специјална мисија
послАничество ср. делегација,
депутација

29 Бугарско-македонски речник

после

450

после прил. после, подоцна —
ще ти кажа после ќе ти
кажам — елате по — ~! елате
попосле! — ' ще говорим
за това после ќе зборуваме

за тоа

последвам1 с. следува — ще
последва нова заповед сле­

дува нова наредба
последвам3 с. следи, оди по
примерот на, оди по некого —
ще последваме примера на
бойците за свобода ќе го

следиме примерот на борците
за слобода
последвам3 с. постудира малку
последен прид. последен — да­
дох последната стотинка ја
дадов последната пара — в
последно време во последно
време — последна дума на
техниката последен збор на
техниката
последица ж. (обично во т.)
последица — последици от
войната последици од војпата
последовател м. следбеник,
приврзаник — ~ на кому­
низма приврзаник на комунизмот
последователен прид. 1) после­
дователен, сукцесивен; 2) за­
кономерен, логичен; 3) принципиелен, доследен
последствие ср. последица, ре­
зултат
послеслов(ие) м. (ср.) поговор;
епилог
пословица ж. пословица — на­
родни пословици народни
пословици
пословичен прид. пословичен
послушвам н. послушам с. послушува, послуша (некого),
прима совет

поспирам

послушен прид. послушен —
послушно момче послушно

момче
послушност ж. послупшост
послъгвам и. послъжа с. под-

лажува, подлаже
посмещище ср. човек што слу­

жи за подигравка
посмея се с. се посмева, се по­
смее
посмъмрям и. посмъмря с.
поскарува, поскара (некого)
посмъртен прид. посмртен
посмявам и. посмбя с. се осмелува, има смелост
пособие ср. паставно средство,
помагало (книга, учило и сл.)
— учебни пособия наставки
средства, учебни помагала
посока ж. правец, насока — ~
на движението правец на дви­
жението — ~ на вятъра пра­
вец на ветрот — на посоки
без правец (без цел)
посолство ср. дипломатско прстставништво, амбасада (персо­
нал или зграда)
посолявам н. посоля с. посолува, посоли
посочвам н. посоча с. посочува,
посочи, покажува, покаже,
укажува, укаже — ще ти по­
соча пътя 1<е ти го покажам
патот — той винаги ми по­
сочва грешките тој секогаш
ми укажува на грешките; Д7
~ вратата покажувам врата
(избркувам некого)
поспестявам и. поспестя с. позаштедува, позаштеди
поспивам н. поспива, поспие
поспирам н. поспра с. (се)
подзапира, (се) подзапре

посред

451

постов

бял ден

постановка ж. начин па обра­

сред бел ден — ~ лято сред
лето
посредник м. посредник
посреднича и. посредува
посрбднически прид. посред­
ничил
посредствен прид. обичен, осреден, не многу талентирай —
той е ~ художник тој е оби­
чен уметник
посрещам н. посрещна с. пречекува, пречека — ~ гости
пречекувам гости — посреща­
ме Новата година ја пречекуваме Новата година — да

ботка, постановка; режија;
сценска реализација
постановление ср. 1) владика
уредба — ~ на Министер­
ския съвет уредба на Мпнистерскиот совет; 2) решение,
одлука — съдебно ~ судско
решение
постаравам се и. постарая се
с. повр. се погрижува, се по­
грижи
постарому прил. на стар начин,
како и порано
постат м. нар. правец во кој се
жние; широчината што ја опфаќаат жетварите
постеля ж. постела
постбля с. в. постилам
постен прид. посей — постни
гозби поени јадења
постепенен, -енна, -енно прид.
постепен — постепенно по­
вишение постепено зголемуватье
пбсти ми. пости, дни на постеше
постигам н. постигна с. по­
стига, постигне — постигнах­
ме голям успех .постигнавме
голем успех — постигнах
целта си ја постигнав мојата
цел
постижение ср. постигнување
(и постигаше), успех — трудо­
ви постижения работни ус­
песи
постижим прид. постиглив
постилам и. постеля с. постила
(килим, тепих, чаршав)
постилка ж. 1) постела, душек;
2) слама под добитокот
постов, постови прид. што е на
стража, на линија; стражарски — постови милиционер
милиционер на линија — по-

посред пред, сред —

посрещнем празника с нови
трудови успехи! да го пре-

чекаме празникот со нови ра­
ботни успеси
посрещане ср. пречек — тър­
жествено ~ спечен пречек
посрещач м. оној што пречекува, пречекувач
постЪи. .1) пост; стражар; стражарско место; 2) фиг. важна
положба — министерски
пост министерска фотелја —
оставам на поста си останувам на својот пост
пост2 м. пост (верски)
поставка ж. подлошка
поставим н. поставя с. 1) постава, поставува, постави, ста­
ва, стави —• условия поставувам услови — ~ въпро­
си поставувам прашања — ~
картина в рамка ставам слика во рамка — ~ стъкла на
прозорци ставам стакла на
прозорците — ~ на гласува­
не ставам на гласање; 2) режира (поствува) театарска пи­
еса, опера и сл.
29*

постойвам
стова будка стражарска ку-

ќичка
постоявам н. постоя с. посто-

јува, постои
постоянен, -янна, -янно прид.

поето) ан, непроменлив, долготраен — ~ посетител постојан посетител (гледач) — по­
стоянни грижи поетојани
грижи — постоянна армия
регуларна армија
постоянно прил. постојано, секогаш, сено ј дневно
постоянство ср. доследност,
упорност, поетојанство
пострйдвам н. пострадам с.
пострадува, пострада, преживува несреќа (пожар, земјотрес и сл.)
построена се с. повр. се потстресна
пост-рестйнт л/. пост-рестант
постройка ж. 1) зграда, постројка ■— масивна ~ масивна
зграда; 2) градба; 3) композиција, архитектоника иа' уметшгчко дело
построявам н. построя с. 1) изградува, изгради, (на)прави
зграда; 2) вој. постројува,
построи '— ~ взвод постројувам вод
постъпвам и. постъпя с. 1) постапува, постапи — постъпих
правилно постапив правилно
— той постъпи с него като
приятел тој постапи со него

како пријател; 2) стапува, ета­
пи — ~ на служба станувам
на служба
постъпка ж. поетапна; акт;гест
— безрасъдна ~ неразумна
поетапна; Г7 правя ~ преземам мерки
постъпление ср. влез на пари
(уплати, приходи и сл.)

452

потвърждавам

постя и. пости
посъблйчам се н. посъблека се

■ с. повр. се расоблекува, се расоблече; се раскомотува, се
раскомоти
посъветвам се с. повр. се посоветува
посъвз^мам се и. посъвзема се
с. повр. се созема, се соземе,
збере (сила)
посърбвам н. носърбя с. поербува, посрби
посърбй ме с. ме зајаде малку
посявам н. поейя с. посејува,
посее
посявка ж. мед. одгледуваше
на микроби
посягам н. посегна с. посегнува, посега, посегне; се обидува,
се обиде — не посягай на
децата! не посегај на децата!
— ~ на чужд имот пссегам
на туѓ имот
пот ж. (м.) пот—избърсах пот­
та от челото си си ја избришав потта од челото — студе­
на ~ студена пот
потаен прид. таен, потаен, скриен — потайно място скришно
место — потайно време глува
доба — потайна среща таен
состанок
потайвам се и. потая се с. повр.
се крие, се сокрива
потййност ж. тајна, мистерија,
загатна
потанцувам с. потанцува
потапям н. потопя с. потопува,
потопи, натопува, натопи
потвърждйвам, потвърдявам
и. потвърдя с. 1) потврдува,
потврди — той потвърди
новината тој ја потврди ве-

ста; 2). потврдува, потврди
решение (одлука), ознаконува,
озакони

потвърждение

453

потвърждение ср. потврда, до-

каз; одобрување, озаконување
потеглям н. потегля с. 1) поттрнува, поттргне (ушиисл);
2) тргнува, трга, тргне — по­
теглихме за града тргнавме
за в град
потекло ср. потекло — потек­
лото му е неизвестно него­
вото потекло е непознато
потен прид. 1) испотен; 2) вла­
жен (од пара); 3) потен — пот­
, ни жлезди потни жлезди
потенциал м. потенцијал — во­
енен ■— воен потенцијал
потенциален прид. потенциа­
лен — потенциални възмож­
ности потенцијални можности
потеря, потбра ж. потера
потискам н. потисна с. потиснува, потисне, угнетува; задушува (чувство)
потиснат прид. угнетен, потис­
нат
потисник м. угнетувач, потис­
ник, насилник
потичвам н. потичам с. потрчува, потрча
потник м. филц под седло; фа­
нела
поток м. поток, рекичка, бара
потомък м. потомок
потбн м. таван
потоп м. библ. потоп; фиг. от
преди потопа претпотопен;
многу стар
потопявам к. потопя с. 1) наквасува; 2) потопува, (нешто
во вода); поплавува, поплави
■—' реката е потопила нивата

реката ја поплавила нивата;
3) потопува, потопи (уништи)
брод — подводниците пото­
пиха неприятелския кораб

подморниците го потопи)а непријателскиот брод

пот^рчвам

поточе ср. поточе, рекичка
потпури мн. муз. потпури
потреба ж. потреба, нужда
потребен прид. потребен, нужен
потребител м. потрошувач, кон­

суматор, купувач
потребителен прид. потрошувачки — потребителна коо­
перация потрошувачка задру­

га
потребление ср. потрошувачка
— стоки за широко ~ стока

за широка потрошувачка
потребност ж. потреба
потрепервам н. потр&а&ря с.

затрепери, се растрепери, пот-'
репери .
потрес м. потрес, шок, возбуда
потресен прид. потресен, возбуден, збунет
потресвам н. потресб с. потресува, потресе, силно се возбуди
потретвам и. потрбтя с. потретува, потрети, повтори по трет
пат
потривам и. потрия с. потри­
ва, потрие
потрепвам и. потропам с. потропува, потропа
'
потрудя се с. повр. се потруди
потръгва ми и. безл. ми оди од
рака, ми тргна (работата и сл.)
потръпвам н. потръпна с. се
стресува, се растреперува
потрябвам с. притреба, потреба,
затреба
потупвам и. потупам с. 1) потупкува, потупка; 2) тресе
(килим, черга)
потурнак м. потурнак (ретко:
потурјак)
потурчвам н. потърча с. потурчува, потурчи; |[ —. се повр. се
потурчува, се потурчи

похватен

454

потушавам

потушавам н. потушй с. 1) изгаснува, изгасне — потуших­
ме пожара го изгаснавме по-

поуспокоявам се н. поуспо­
коя се с. повр. се поуспоко-

жарот; 2) задушува, задуши
(побуна, револуција и сл.) —

поухйлвам се н. поухйля се

турците потушиха въста­
нието Турците го задушија

востанието
,
потъвам н. потъна с. потонува,
потоне —■ корабът потъва
бродот потонува — потънал
до гуша в дългове потонал
до гуша во долгови
потъгувам н. потагува
потъмнявам н. потъмнея с.
потемнува, потемни, потемнее,
станува тсмен
иотънко при.:, детаљно, сестрано — разкажи ми
<
цялата работа раскажи ми
ја детаљно целата работа
потъпквам н. потъпча с.
(з)гази; задушува, задуши
(побуна и сл.) — потъп­
кват всеки опит за борба

го задушуваат секој обид за
борба
потърся с. побара — потър­
сете ключа побарајте го
клучот
потя се и, повр. се поти, се
испотува
потягам и. потбгна с. поправа,
поправи, стега, стегне —
потягаме старата къща ја

стегаме
куќа

(поправаме)

старата

поувлйчам се и. поувлекй се

с. повр. се занесува, се занесе
(во разговор и сл.)
поука ж. поука, совет — из­
вличам
извлекувам по­
ука
поумнявам н. поумнбя с. се
опаметува, се опаметй, ста­
нува (стане) поумен

јува, се поуспокои

с. повр. се подпасмевнува
поучавам н. поуча с. поучува,

поучи, посоветува
поучение ср. поука, совет
поучйтелен прид. поучен, воспитен — поучителни разкази

поучни раскази
пофилосбфствувам с. разг. по-

филозофира
похйбен прид. изабеи, излитен,

износен, расипап
похабвам н. похабя с. упро-

пастува. упропасти; расипува,
расипе — похабиха мом­
чето тия хаймани го упропастија момчето тие мангупи
похйпвам н. похапна с. поткаенува, поткасне (нешто на
брзина)
похйрчвам и. похарча с. поарчува, поарчи, потрошува, по­
троши (пари, продукти и сл.)
— похарчих доста пари
тези дни деповиве потрошив
доста пари — похарчихме
всичката мас ја поарчивме

сета маст
похвала ж. пофалба — заслу­
жена
заслужена пофалба
похвалвам и. похвйля с. по-

фалува,

пофали (малку);

||

— се повр. се пофалува, се

пофали
похвалявам н. похвйля с. по­

фалува, пофали
м. 1) умешностј 2)
метод, начин на работа, манир
—- педагогически ~ педа­
гогики метод (умешност)
похватен прид. умешен, искусен, вешт
похвйт

похитител

похитител м. похитителка ж.

крадец, арамија, грабач, шьачкосувач
похищавам н. похитя с. лит.
граба, грабне, шьачкосува,
пљачкоса
похлопвам и. похлопам с.
потропува, потропа, затропува, затропа — някой силно
похлопа на вратата некој
силно затропа на вратата
похлупак м. капак — стъклен
~ стаклен капак
похлупци ми. склопец (и склон­
ни)
поход м. 1) поход, марш, дви­
жеше; 2) во/. марш, движеше,
напад, војна — кръстоносни
походи крстоносни војни
походатайствувам с. се зазеде
(за некого), интервенира (за
некого)
походен прид. што се однесува
на поход, маршевски — по­
ходно легло полски кревет —
походна крачка маршевски
чекор — походна кухня
подвижна кујна — походно
снаряжение вој. полна воена
спрема
походка ж. чекореше, чекор,
начин на одеше — бавна ~
бавен чекор — войнишка ~
војнички чекор
походя с. 1) пооди малку; 2)
се изнаоди
похождбние ср. доживуваше,
авантура
пбхот ж. похота, сексуален
нагон
похотлив прид. страсен, пе­
хотен — похотлива усмивка
похотна насмевка
поцелувам с. бакне, избакне
(малку)

455

почерпушка
почакам с. почека — ще
почакам още пет минути

ќе почекам уште пет минути
почва ж. 1) почва, земја —
песъчлива ~ песоклива земја
— плодородна —■ плодна
земја — наторена ~ на-

ѓубреиа земја; 2) база, основа
— губя ~ под краката си

ја губам почвата под нозе —
болест на нервна ~ болест
на нервна база
почвам и. почна с. почнува,
почне — учебната година
започва

па

6

септември

учебната година почнува на 6.
септември — почва да вали
дъжд почнува да врне дожд
почвознание ср. педологија
пбчек м. почек, чекаше — па
г— на почек, на кредит; на
вересија
почервенявам и. почервенея
с. поцрвенува, поцрвенее. поцрвени — почервенял като
рак поцрвенил како рак
почернявам и. почервя с.
вцрвува, вцрви (некого)
почерк м. ракопис, начин на
пишуваше — тя има хубав
~ таа има убав ракопис —
четлив ~ читлив ракопис
почернявам н. почернея с.
поцрнува, поцрнее, поцрни
почерням н. почбрня с. по­
црнува, поцрни; фиг. зацрнува (некого) '
почбрпвам, почбрпям и. по­
черпя с. (по)чести — по­
черпиха ни със сладки и
вино не иочестија со слатки
и вино — трябва да почер­
пиш треба да честиш; || —
се повр. се почестува
почбрпка ж. честеше
почбрпушка ж. разг. честеше

пбчест
пбчест ж. почест — погре­
баха го с военни почести

го погребаа со воени почести
пбчетен прид. почитуван; почесен — ~ председател по-

чесен

пощенски

456

претседател

— ~

гражданин почесен граѓанин — почетно място почесно место — почетна
■ стража почесна стража
почивам н. почина с. 1) се

одморува, се одмара, се одмори, се починува — почине­
те си малко одморете се
малку; 2) почине, умре — тук
почиват героите овде прчиваат хероите — болният
почина вчера болниот по­
чина ‘ вчера
почивен прид. што служи за
одмор —
дом одморалиште
— ~ ден ден на одмор
почивка ж. одмор, почивка,
почин — обедна ~ одмор за
ручек — без ~ без одмор
— не знам що е ~ не знам
за одмор
почин м. иницијатива — соб­
ствен
лична иницијатива
почиракувам с. почиракува
почит ж. почит, уважение
почитам н. почетА с. почитува,
почита
почитан прид. почитан, по­
читуван
'
почитание ср. почит, почитување — моите почитания!
~ моите почитувања!
почитател м. почитателка ж.
■ почитател, -ка
почтАн прид. 1) чесен, благо­
роден —
човек чесен
човек; 2) голем, значителен
— почтена сума пари зна­
чителна сума пари
почтеност ж. чесност

почти прил. речиси — бу­
тилката е ~ празна шишето

е речиси празно
почувствувам с. лит. почув­
ствува, сфати, разбра — нищо
не почувствувах ништо не
почувствував — после ще
почувствуваш болки после

1<е почувствуваш болки
почуда ж. чудеше, недоумица,

изненадување; уроци
почудвам се н. почудя се с.

повр. се почудува, се почуди;
се зачудува, се зачуди
почуквам1 и. почукам с. почукува, почука, затропа
почуквам2 н. потчукува, ра­
боти со чекан
пошегувам се с. повр. се поше­
гува ■
пошлост ж. просташтина, ба­
налност
поща ж. пошта — по пощата
по пошта — работя в по­
щата работам во поштата
— получавам ~ примам
пошта (писма) — въздушна
~ авионска пошта — бърза
~ експрес пошта — къде
се намира пощата? каде
се наоѓа поштата?
пощАда ж. милост, поштеда
пощадявам н. пощадя с. поштедува, поштеди
пощенец м. пощенка ж. поштар, поштарка, службеник
(службеничка) во пошта
пощенски прид.
поштенски
•— пощенска марка | кар­
тичка поштенска марка |
картичка — пощенска спе­
стовна каса поштецска штедилница — ~ запис по­
штенска уплатница — по­
щенска пратка поштенска
пратка — пощенско клеймо

пощурявам

поштенски жиг — ~ клон
поштенска филијала — по­
щенска ' кутия
поштенско
сандаче
‘
пощурявам н. пощурбя с.
поштурува, поштури, поулавува, поулави
пощя н. пошти (чисти од
вошки); || — се повр. се
пошти
пощява ми се н. повр. ми се
присакува
пощявка ж. ешта, желба за
јадење или пиење
поя и. пои (добиток); наводнува, навадува (бавча, ливада
и сл.)
появявам се н. появя се с.
повр. се појавува, се појави
поядбсвам се н. поядосам се
с. повр. се појадоса малку
пояс и. појас (во разни значевьа)
пояснение ср. објаснение, толкување, објаснување
пояснителен прид.
објаснителен, објаснувачки
пояснявам и. поясня с. објаснува, објасни, протолкува
прйбаба ж. прабаба (и пребаба)
прабългарин м. прабугарин
(Бугарин од времето на првото
бугарско царство, од времето
на Аспарух)
прабългарски прид.
прабугарски
прав прид. прав, вистински, то­
чен, праведен '—: ~ човек
прав човек
прйвата прил. разг. навистина,
искрено, точно — кажи си
правата кажи си искрено
правда ж. правда; вистина —
търся ~ барам правда

457

правнук

прид. правдив, вистипски; реален
правдолюбйв прид. правдољубив
правдоподобен прид. вистински,
близок до вистината
прйведен прид. праведен, спра­
ведлив
праведник м. црк. праведник
(праведен човек)
прйвен прид. правен — пра­
. вни науки правни науки
правилен прид. правилен —
правдив

правилни черти на лицето

правилни црти на лицето —
правилно съотношение пра­

вилен сооднос

(пропорција)

— правилно! правилно! до­

бро е! така е!
правилник м. правилник —
~ за вътрешния ред пра­

вилник за внатрешниот ред
прАвило ср. правило, принцип
— граматическо ~ грама­
тично правило — правила
на играта правила на играта
— златно ~ златно правило
— по
по правило
правйст м. правйстка ж. ди­

пломиран правник; студент
(студентка) по право
правйтелствен прид. владин •—
правителствена криза криза
на владата — правителствена
делегация владина (државна)
делсгација — правителствена
промяна промена во вла­
дата — правителствени ме­
роприятия владики мерки
и иницијативи
правителство ср. влада — от
името

на

правителството

од името на владата
прйвнук м. прАвнучка ж.
правнук, правнука (и превнук, превнука)

право1

458

право’ ср. {ми. права) право,
правни норми — граждан­
ско | международно ■— гра-

ѓанско | меѓународно право
— доктор по ~ доктор на
правните науки — наказа­
телно ~ кривично право —
авторско ~ авторско право
— избирателно ~ избирачко
право — с какво право се
месите в чуждите работи?

со какво право се мешате во
туѓите работи ?
право2 прил. право, без скршнувагье —— на юг право на
југ — попадам ~ в целта
паѓам право на целта — ~
да ти кажа право да ти
кажам
правоверен прид. правоверен,
ортодоксеп
праволипбсн прид. праволпнпски, праволинеен
правомерен прид. законит, ускладен со законот (со прописите)
правопис м. правопис — фо­

праг

и. прави, изработува,
подготвува, вриш, работг, це­
лува, создава, уредува, презема, организира, приредува,
постапува — правя ограда
правам ограда — правим
мост правиме (градиме) мост
— ~ доклад подготвувам
реферат — една ластовица
не прави пролет со една лас­
товица не станува пролет — ~
някому услуга правам нскому услуга —
усилие
правам напор — ~ преброя­
ване на населението вршам
пребројување на населението
— — чудеса правам чуда —
какво правиш? што правиш?

правя

— какво правят вашите?

што прават вашите? — ~

нетичен | етимологически

постъпки преземам мерки —
що ме правиш на дете?
што ме правиш дете ?; п правям впечатление правам (ос­
тавам) впечаток — — въвзражение протестирам, се бупам
— ~ масаж масирам, пра­
вам масажа —
’ си устата

фонетски | етимолошки
правопис
правописен прид. правописен
— ■— речник правописен
речник (правопис со речник)
— правописни правила пра­
вописни правила
православен прид. православен
— православна църква пра­
вославна црква
правоспособен прид. правоспо­
собен
правос ъден прид. правосуден
правосъдие ср. правосудство
правоъглен прид. правоаголен
—
триъгълник право­
аголен триаголник
право ъгълник м. правоаголник

лицемерам, си правам уста —
~ опит правам обид — ~
разлика разликувам, правам
разлика — правя си оглу­
шки се оглушувам, не земам
во обѕир — тя му прави
компания
таа му прави
друштло — ~ напух и
прах правам прав и пепел;
уништувам се; || — се повр.
се прави, се преправа —
~ се на болен се правам
болен — тя се прави прека­
дено много таа претерано
се дотерува
праг м. {ми. прйгове) праг —
бабата седи на прага бабата
седи на прагот — на прага

459

прагматизъм
на

живота

на прагот од

животот
прагматизъм м. прагматизам
прйдядо м. прадедо (и предедо)
— прадеди прадедовци
прадядовски прид. прадедов-

ски, предедовски
праезйк м. прајазик — индоевропейски ~ индоевроп-

ски прајазик
праз м. бот. (АПшт роггеит)

праз
празен йрид. празен — празна
стая празна соба — празни
ръце празне раце — празни
думи празни зборови —
празна глава глуп човек,
празна глава; Д7 наливам
от пусто в празно ~ пре-

турам вода од сито во решето,
правам непотребни работи
празненство ср. свеченост, ве­
селба, прослава — сватбено
~ свадба; свадбена веселба
празник 'м. празник — офици­
ален — државен празник
— национален ~ национален
празник — ~ на училището
празник на училиштето, пат­
ронен празник
празнинй ж. празнина,
празничен прид. празничен —
празнично настроение пра­
знично расположение — праз­
нична премяна празнично
руво
празнословие ср. празнословие,
празнословје
празнувам н. празнува, све­
нено обележува празник, слави
— ~ рождения си ден го
славам родениот ден — ~
годишнина' от сватбата си

празнувам годишнина од свадбата
прйзня и. празни, истура

прах
прапсторйчеп

прид. праисто-

риски
м. практйчка ж.
практичар, -ка
практика ж. практика — на ~
на практика — голяма ~
голема практика
практикйнт м. практикйнтка
ж. практикант, -ка
практикувам и. ]) практикува,
спроведува во практика; 2)
се занимава со определена
професија
практицйзъм м. лит. практпцизам
практичен прид. практичен
практически прид. практичен
— ~ упражнения практични
вежби
пранб ср. праше (и .переше)
(дејство); переше (алиштата
што се перат)
праотечество ср. прататковина
прародйна ж. прататковина (и
прародина)
прасвам н. прйсна с. траска,
траене
прасб ср. прасе — изцапал се
като ~ се извалкал како
прасе
праебц м. аиат. листот (на
ногата)
праей се н. повр. се праси,
се опрасува
праскова ж. бот. (Ргипиѕ регѕѓса) праска (дрво и плод)
прйславянски прид. прасловенски — «--> език прасловенски
јазик
прйстар прид. прастар, древен
прйтеник лг. пратеник, емисар
прйтка ж. пратка — ~ книги
пратка книги
прах м. 1) прав — вятърът
повдига облаци ~ ветрот
дига облаци од прав; 2)
практик

прахАн

прашок, лек во прав; 3)
арх. прав од покојник
прахАн м. трат —
за огниво трат за огниво
прахосвам н. прахосам с.
расипува, расипе, растура, растури, троши без потреба,
расфрла — ~ си времето
си го губам времето
прахосмукачка ж. правосмукалка (и провосмукачка)
прахосник м. прахосница ж.
расипник, расипница
прахоснически прид. расипнички
прахосничество ср. расипништво
прахуляк м. прашен воздух
(и прашлив воздух)
праша н. 1) праши, крева прав;
2) праши, окопува, загрлува
(растение)
прАшен прид. покриен со прав,
прашен (прашлив)
прашбц м. бот. поленов прав,
прашок (полен)
прашинка ж. честица од прав,
прашинка
прАшник м. бот. прашник
прАщам н. прАтя с. (ис)праќа
— ~ писмо праќам писмо
— гце ви пратя пари ќе ви
пратам пари —
сърдечни
поздрави праќам срдечни
поздрави; а >—по дяволите
праќам по ѓаволите
пращя н. траска, пука — ледът
пращи пука мразот
пращйни ми. комитье
преамбюл м. преамбула
преббжка ж. во/. претрчување,
префрлување — прехвърлят
се с пребежки се префрлуваат со претрчувања
пребивАвам н. престојува

460

превАра

пребивам и. пребия с. претепува, претепа — ще те пре­
бия ќе те претепам
пребит прид. претепан, уморен,

изнемоштен
пребледнявам и, пребледнея

с. пребледува, пребледи (и
пребледнува, пребледнее)
пребоядисвам и. пребояди­
сам с. пребојадисува, пребо­
ядиса
пребрАдка ж. забратка; шамија
преброждам, пребродвам н.
пребродя с. обиколува, оби­
коли, поминува, помине —
пребродих целия град го
поминав целиот град
преброявам н. преброй с.
пребројува, преброи
преброяване ср. пребројување
— ~ на населението пре-

бројување на населението
пребъдвам н. пребъда с. вечно
трае, вечно живее
превАждам и. превАдя с. превадува, превади, копира
превалява и. превали с. преврнува, преврне — ще тръг­
нем, като превали ќе тргнеме
кога ќе преврне
превалявам, превАлям и. превля с. превалува, превали,
преминува, премине (планина),
поминува, помине (пат) —
превалихме планината ја
преваливме планината (ја минавме најголемата височина)
— зимата вече превали зи­
мата веќе помина ловене од
половиа
превантивен прид. претпазен,
превентивен — превантивни
мерки превентивни мерки
превАра ж. натпревар

превбрям
превбрям н. превбря с. испре-

варува, испревари (со трчање,
одење)
'
преварявам и. преваря с. преварува, превари — прева­
рихме ракията ја преварва­
ме ракијата
превеждам и. преведа с. 1) преведува, преведе — ~ дума по
дума преведувам збор по збор;
2) префрлува, пренесува, преведува (пари); преместува
(службеник)
превземам н. превзбма с. зазема, заземе. освојува, освои,
презема •— превзехме кре­
постта ја зазедовме тврдината
превзбмам се в. повр. се држи
надмено, се однесува неприродно
превзбт прид. 1) надмен, препотентен, важен; 2) рсвоен, за­
земен
превивам н. превия с. 1) превиткува, превитка, превива,
превие; 2) премотува, премота
— - кълбо премотувам клон­
че
превишавам и. превиша с. 1)
надвишува, надвиши, превишува, превиши; 2) претерува,
претера
прбвбд1 м. превод — буквален
| свободен ~ буквален | слободен превод
превод2 лг. превод, пренесувавье, пренос на пари со вирман
лреводбч м. преводачка ж.
преведувач, -ка —■ добър —
добар преведувач
преводачески йрид. преведувачки
.
. преводен прид. преводен — пре­
водна литература преводна
литература

461

превъзхбден

превбдчик м. преведувач (за

устен превод)
прбвбз м. превоз, транспорт
превозвам н. превозя с. прево-

зува (и превезува), превози,
транспортира
.
превозен прид. превозен, тран­
спортен — превозни разно­
ски транспортни трошоцп —
превозно средство превозно
средство, возило
преврат м. 1) преврат, пресврт;
2) полит. пуч, преврат
превратаджия м. пучист
превратен прид. превратен, про­
менлив, несигурен — пре­
вратно щастие променлива
среќа
превръзка ж. завој; преврска
— отивам в амбулаторията
на —' одам во амбуланта на

преврска
превръщам и. превърна с. 1)

претвора, претвори; престори;
2) превртува, прсврти — пре­
върнал колата насред път ја
превртел колата среде пат; ||
—• се повр. се претворува, се
мспува, се преправа
превъзмогвам и. превъзмог­
на с. совладува, совлада, преодолува, преодолее ■— пре­
възмогнахме всички труд­
ности ги преодолеавме сите

тешкотии
превъзнасям н. превъзнеса с.

претерано фали,претерано пофали
превъзпитавам н. превъзпи­
там с. превоспитува, превоспита
превъзпитание ср. превоспитување .
превъзхбден прид. превосходен,
извонреден, надмоќен, супериорен

превъзходство

462

превъзходство ср. превосход-

ство, надмоќност, супериорност
превъоръжавам н. превъоръжа с. вооружува одново
(или со ново оружје)
превъплътявам н. превъплотя
с. претворя, претвори, транс­
формира
превързвам н. превържа с.
1) преврзува, преврзе (рана);
2) врзува (врзе) одново (на
друг начин)
превързочен прид. наменет на
преврзување — ~ пункт мес­
то (пункт) за преврски
прегазвам н. прегазя с. прегазува, прегази
прбглас м. грам, прсглас, про­
меня на еден глас во друг
прбглед м. преглед, смотра —
медицински ~ лекарски пре­
глед — ~ на печата пр еглед
на печатот — военен ~ воена
смотра — ~ на художестве­
ната самодейност смотра на
уметничкиот аматеризам
прегледен прид. прегледен, јасен, сликовит, разбирлив
преглеждам н. прегледам с.
прегледува, прегледа, контро­
лира — ~ болен прегледувам
болен човек — ~ ученичес­
ките тетрадки прегледувам
ученички тетратки; || — се
повр. се прегледува, се пре­
гледа
преглъщам н. преглътна с.
проголтува, проголта (храна,
навреда, критика)
преговарям1 н. преговоря с.
повторува, повтори (материјал, лекција)
преговарям2 н. преговаря, води
преговори

преда

преговор м. обновуватье (утвр-

дување) материјал (лекција)
преговори ми. преговори (по-

меѓу две страни)
преграда ж. преграда; пречка
преграден прид. преграден; од-

воеп
преграждам и. преградя с.

прсградува, прегради
преграквам н. прегракна с.

засипнува, засипне, зарипнува
зарипне
прегрешение ср. пропуст, греш­
ка, недозволена поетапна, ви­
на, прекршок
прегрйзвам и. прегриза с. прегрнзува, прегризе
прегрупирам с. прегрупира
прегр ъдка ж. прегратка
прегръдки мн. прегратки —
детето заспа в прегръдките
на майка си детето заспа во

прегратките на мајката
прегр ъщам н. прег ърна с. прегрнува, прегрне — майката
прегърна уплашеното дете

мајката го прегрна уплаше­
ното дете
прегъвам н. прегъна с. превиткува, превитка; свиткува,
свитка — ~ хартия свиткувам харти ј а
прегърбен прид. подгрбавен (и
подгрбеп)
пред пред. 1) пред —
нас е
реката пред нас е реката — ~
къщата пред кука; 2) спроти
---- Нова година спроти Но­
ва година; 3) според — какво
е той ~ мене што е тој според
мене; СЈ пред вид на со оглед
на — имам ~ вид имам пред­
вид
преда н. преде—жените предат
вълна жените предат волна —
котката преде мачката преде

предйвам

463

предавам и. предам с. 1) пре­

дава, предаде (должност и ся.),
врачува, пренесува — преда­
вам книжата на новия се­
кретар му ги предавам книги-

гпте (документацијата) на новиот секретар — ■—■ чужда
мисъл пренесувалг туѓа миела;
2) емитува — радиото преда­
ва концерт радиото емитува
концерт; 3) предава, држи ча­
сови — учителят предаде
нов урок наставникот предаде
иова лекција; 4) (из) врши предавство — той предаде дру­
гарите си на фашистите тој
си ги предаде другарите на
фашистите; || — се повр. се
предава, се предаде
предавател м. предавател, радио-станица, емисибна-станица
предан прид. предан, верен —
~ другар верен другар
предание ср. предание, легенда
преданост ж. преданост, вер­
ност, л.убов, пријателство
предател м. предйтелка ж.
предавник, предавница —
на народните интереси пре­
давник на народните интереси
предателство ср. предавство
предач м. предачка ж. предач,
предачка
предачница ж. предачни ца (и
предилница)
предачен прид. предачен (и предилен) — ~ стан предачка
машина
предваканцибнен, -бнна, -6нно прид. што се однесува на

времето пред распуст
предвардвам и. предвардя с.

(се) претпазува, (се) претпази
(од несреќа и сл.)
преварйтелен прид. претходен
— предварителна продажба

предводителство

на билети претпродажба на
карти — предварително след­
ствие претходна истрага — ~
арест притвор — предвари­
телно условие претходен услов; предуслов
предвбетие ср. предвест (ретко:
предвсстис), прсдвсстуваше
предвестник м. предвестница
ж. предвеспик, предвесница
— ~ на социализма предвесннк на соцнјализмот — ~ на
пролетта предвеспик на про­
летта
предвбчереи прид. предвечерен
предвечбрие ср. предвечерие
(и предвечерје, й предвечерина) — в предвечер ието на
въстанието спроти востанието, во предвечерието (предвечерјето, предвечерината) на
востанието
предвещавам н. предвещая с.
предвестува, предвести
предвидлив прид. предвидлив,
остроумен
предвижвам се и. предвйжа
се с. повр. се доближува, се
доближи, се доближи кои,
се движи кон
предвйждам н. предвйдя с.
предвидува, предвиди; прог­
нозира — законът не пред­
вижда такива случаи законот не предвидува такви слу­
чаи — какво време предвиж­
даш? какво време прогнози­
раш?
предвкусвам и. предвкуся с.
претчувствува (нешто пријатно)
предводител м. предводйтелка ж. предводник, предводница, водач
предводйтелство ср. предводништво, водство

предвоенен
предвоенен, -^нна, -енно прид.
предвоенен, -на, -о — пред­
военно производство предвоено производство — пред­
военна обстановка предвое-

на ситуација
предвождам и. предводи, е на

чело
предговор м. предговор
предградие ср. предградие —
живея в предградието жи-

веам во предградието
предбл м. 1) предел, граница,
рамка — извън пределите на
страната надвор од грани­
ците на земјата —в пределите
на сключения договор во

рамките на склучената спогод­
ба; 2) земја, крај, покраина —
далече от родните предели

далеку од родната земја
пределен прид. краен, граничен
— пределна скорост крајна
брзина, најголема (максимал­
на) брзина
преден прид. преден — предни
крака предни нозе ~ мост
мот. предница; предна оска;
фиг. пстакнат, виден, поз­
нат — предни борци истакнати борци — предни хора в
селото видни луѓе во селото
преди 1) пред, пред — — две го­
дини пред две години — ~
освобождението пред ослободтвањето; 2) прил. порано
— още преди съм ти гово­
рил уште порано ти зборував
предизборен прид. предизборен
— предизборни борби пред­
изборни борби — предизбор­
ни машинации предизборни

машинации
предизвестявам н. предиз­
вести с. однапред известува,

однапред извести

предмбт

464

предизвикателен прид. предпз-

викувачки, провокативен
предизвикателство ср. предиз-

викување, провокација
предизвиквам и. предизвикам

с. предизвикува, предизвика;
провоцира
предикат м. грам, предикат,
прирок (е. сказуемо)
предикатйвен прид. предикативен
предимство ср. предимство,
предност, приоритет
предисловие ср. увод, уводно
објаснување; арх. предговор
предисторйчески прид. предисториски
предйшен прид. поранешен,
минат
предлагам и. предложа с. пре­
длага, предложи; (по)нуди —
предложиха го за предсе­
дател го предложи)а за претседател — предлагат ни до­
бра стока ни нудат добра

стока
предлог м. .1) грам, предлог —
предлозите са неизмепяемп
думи предлозите се немен-

ливи зборови; 2) фиг. причина,
мотив
предложение ср. 1) предлог,
формулирано мислеше — пра­
вя ~ давам предлог; 2) брачна
понуда
предмайски прид. претпрвомајски
предмет лл предмет, артикал;
тема; училишен (наставен)
предмет — предмети на ши­
роко потребление артикли за
широка потрошувачка — ~
на научно изследване пред­
мет на научно проучување —

предмостие

465

предричам

ср.

претпо-

по кои предмети имаш сла­
ба белешка ? по кои предмети

предположение

имаш слаба оценка?

предпоследен прид. претпосле-

ставка

ден

предмостие ср. вој. мостобран,

•

предпоставка ж. 1) предуслов;

база
предназначавам и. предназ­
нача. с. наменува, мамени
предназначение ср. мамена
преднамерен прид. намерен
предник м. предница ж. пред­

2) појдовна точка
предпочитам н. предпочета с.

претпочита (и претпочитува),
дава (даде) предност, повеќе
сака ... — той предпочита

ница

да мълчи, вместо да лъже

преднина ж. предност, супе-

риорност, подобро време (на
натпреварувач и сл.)
предноезйчен прид. преднонепцен, преднојазичен (глас)
предобед м. претпладне
предобеден прид. претпладневен
предопределен прид. предодреден (и предопределен)
предопределение ср. предодреденост' (и предопределеност)
предоставям н. предоставя с.
препушта, препушти — пре­
доставихме въпроса на ко­
мисията прашањето й го пре-

пуштивме на комисијата
предостатъчен прид. предово-

лен
предотвратявам и. предотвра­
тя с. спречува, спречп, одвраќа, одврати — предотвра­
тихме нещастието ја спре-

чивме несреќата
предпазител м. 1) кочница (на

оружје); 2) осигурач
предпазлив прид. претпазлив,
внимателен
предписание ср. 1) пропие, упатство, наредба; 2) лекарско
упатство
предплата ж. 1) претплата; 2)
аконтација, капар
предполагам и. предположа с.
претпоставува, претпостави;
претполага, претположи

тој повеќе сака да молчм, отколку да лаже--- зима пред
горещо лято повеќе сакам
зима отколку жешко лето
предпочитание ср. претпочитатье (и претпочитување)
предприемам и. предприема с.
презема, преземе, претприема,
претпрмеме — нищо не, ~
ништо не преземам — пред­
приеха нападение презедоа
напад
предприемач м. претприемач
предприемчив прид. предпри­
емчив, енергичен, инициати­
вен
предприятие ср. претприЈатие
— държавно ~ држашго
претпријатие
предразположен прид. предрасположен, предиспониран
предразсъдък м. предрасуда,
(ретко: предрасудок) — жерт­
ва на предразсъдъците жрт-

ва на предрасудите
предрешвам н. предреша с.
решава (реши) претходно
предрбшен прид. 1) решен прет­
ходно; 2) преоблечен, претправен
предричам и. предрекй с. претскажува (и преткажува), претскаже (и преткаже), прогно­
зира

30 Бугарско-македонски речник

председател м. председателка
ж. претседател, -ка — мини­
стър - ~ претседател на влада, премиер — ~ на друже­
ство претседател на друштво
— ~ на ТКЗС претседател на

селанска работна задруга — ~
на народен съвет претседа­

тел на народен совет {мак.
претседател на општина, прет­
седател на општинско собрание)
председателски прид. претседателски —
пост претседателско место
преедседАтелство ср. претседателство — под председател­
ството на под претседателството на
председателствуващ
прид.
претседавачки, што претседава
предсказание ср. претскажување (и преткажување)
предсмъртен прид. претсмртен
предсрочен прид. предвремен
(и предвременен)
предстАва ж. претстава — зри­
телна
визуелна претстава
представител м. представи­
телка ж. претставник, претставница — народен
наро­
ден пратеник
представителен прид. 1) претставителен,. репрезентативен,
импресивен; 2) претставнички
— представителни органи

представнички тела
представителство ср. претставништво
търговско ~ тр-

говско претставништво
представка ж. грам, префикс,

представям1 н. представя с.

1) поднесува, поднесе •— ~
документи поднесувам доку­

менти; 2) дава, даде, игра (се
дава) пиеса — довечера пред­
ставят „Хамлет“ вечерва се
дава „Хамлет“; 3) претставува, претстави — да ви пред­
ставя нашия гост да ви го
претставам нашиот гостин; 4)
предлага, предложи (за на­
града или казна) — той е пред­
ставен за награда тој е пред­
ложен за награда; || — се повр.
се претставува, се претстави,
се покажува, се покаже, се за­
познава, се запознае; || — си
повр. претстави си — не мо­
жете да си представите не
можете да си претставите —
представете си! претставете си!
представям2 н. Претставува,
значи, игра (улога), репрезен­
тира — това не представяна
трудност тоа не претставува
тешкотија — какво предста­
вя

вашата

организация ?

што претставува вашата орга­
низации а? — какво представ­
яна той? што претставува тој ?
што значи тој?
предстой н. {само 3. л.) претстои, се очекува, треба да се
изврши — предстои ми дъ­
лъг път ми претстои долг пат
— предстоят важни задачи

претстојат важни задачи
предстоящ прид. претстоен
предтбча м. претходник; арх.

преттеча
предубеждение ср. предубеду-

претставка
представление

предугйждам

466

председател

ср. претстава,

приредба
представлявам и. е. представ­
ям

вање
предугАждам н. предугадя с.

насетува, насети; предвидува,
предвиде; претчувствува

предумвам

467

предумвам н. предумам с, наговара, наговори — предумахме го да тръгне с нас

го наговоривме да тргне со нас
предумисъл м. предомислување
предумишлен прид. што е со
предумислување — предуми­
шлено убийство убиство со

предумислување
предупредителен прид. преду­

предителен (и предупредувачки)
предупреждавам н. преду­
предя с. предупредува, пре­
дупреди (на опасност и сл.),
сигнализира — предупредете
ги за опасността предупре­
дете ги за опасноста’— пре­
дупредих домашните му ги
предупредив неговите до­
машни
предупреждение ср. предупредување, опомена, сигнал —
последно ~ последна опомена
предучилищен прид. предучи­
лищен
предходен прид. претходен
предхбдник м. лит. претходник
предчувствие ср. претчувство
пред чувствувам н. претчувствува —
смъртта си си ја
претчувствувам смртта
предшественик м. претходник
пред ъвквам н. пред ъвча с. преџвакува, преџвака; фиг. повторува едно исто нешто, прецвакува
предявявам н. предявя с. по­
лага право, бара, поднесува
барање
предявйтел м. поднесувач на
баравье
прежбля с. прежали; || — се
повр. се прежали
прежда ж. преѓа — вълнена
волнена преѓа
зо*

през

преждевременен, -енна, -енно

прид. предвремен, -иа, -но (и
предвременен)
преживелица ж. 1) преживе­
лица (и преживелица) —
„Преживелиците на Николетина Бурсач“ от Бранко
Чопич „Преживелиците па

Николетина Бурсаќ“ од Бран­
ко Ќопиќ; 2) застарено сфаќање, предрасуда
преживйвам и. преживея с.
1) преживува, преживее, доживува, доживее — прежив­
ях голяма радост доживеав
голема радост — като чета,
всичко преживявам кога читам сб преживувам; 2) живее
повеќе од другите, надживува
преживяване ср. преживувавье
преживям н. прежива; фиг.
повторува едно исто нешто
преживян прид. преживеан,
претрпен
прежУрям н. прежуря с. пече,
жежи, силно гори (за Сонцето); прсгорува, прегори
прежълтявам н. прежълтея с.
пребледува, пребледи
през пред. 1) преку, през-----ливадата преку ливада — ~
реката преку река — преска­
чам ~ оградата прескокувам преку ограда; 2) низ —
влязох ~ прозорец влегов
низ прозорец — едвам се про­
бих
тълпата одвај се про­
бив низ масата народ; 3) на (за
време) —■ ■~' празниците на
празниците; за време на праз­
ниците — ~ време за закуска
за време на појадокот; С7 ~
цялата нощ во текот на дела­
та ноќ; С7
ден през ден, секој втор ден — ■— пръсти

презбалкйнски

низ прсти — ~ куп за грош
~ криво лево; како било —
един ~ друг еден врз друг;
без ред
презбалкйпски прид. трансбалкански (што оди преку Стара
Планина)
презвитер м. свештеник, през­
витер (арх.)
презглавй прил. 1) прекуглава;
2) со главата надолу; 3) лудачки, многу брзо, без никаков
ред
президент м. президент, претседател на република — ми­
нистър-президент претседател на влада, премиер
президентски прид. претседателски, президентски
президиум м. президиум, претседателство — почетен | де­
лови ~ почесно | работно
претседателство
прбзиме ср. презиме (во бугар.
јазик —■ и татково име,
средното име)
презирам1 н. презира
презхкрам2 и. презрй с. не се обѕрнува на, не обрнува внима­
ние на
прбзнощ ж. 1) полноќ; 2) прил.
ноќе
•
презрамки мн. презрамки (и
прерамки)
преизбирам н. преизбера с.
преизберува (и преизбира),
преизбере
преиздавам н. преиздам с. пре­
издава, преиздаде
преизпълвам и. преизпълня с.
преполнува, преполни
лреизпълпявам н. преизпълня
с. извршува (изврши) преку
план, надминува, надмине
(план, норма и сл.)

468

преклонен

преименувам

н.

преименува,

промени име
преимущество ср. предност
преиначвам н. преинача с. пре-

иначува, преиначи
прекаден прид. претеран, прекумерен; непотребен — ~ скъ­
перник претеран скржавец
прекадено прил. претерано, премногу, без мера — той е ~
скромен то) е премногу скро-

. мен
прекарвам н. прекарам с. 1)

преврзува (и превезува), превезе — прекарваме снопи
превезуваме снопје; 2) тера,
потера — прекарваме доби­
тък тераме добиток; 3) вовира,
вовре — прекарай конеца
през ушите на иглата воври
го конецот низ ушите од игла­
та ; 4) спроведува, спроведе —
прекарахме си електриче­
ство спроведомве струја; 5)
поминува, помине — къде пре­
карахте отпуската? каде го

поминавте одморот?; 6) преживува, преживее (незгода и сл.),
прележува, прележи (болест)
— прекарах тежка болест

прележав тешка болест; 7) претерува, претера
прекатурвам н. прекатуря с.
превртува, преврти — прекатурих колата ја превртив
колата
преквалификация ж. преква­
лификации а
преквалифицирам с. преквалификува (и преквалифицира)
прекланям н. преклоня с.
преклонува, преклони; се иаведнува; наведува, наведе
(глава)
преклонен, -онна, -онно прид.
прилично стар, наведнат

преклонен

преклонен прид. покорен, по­

слушен,' мирен
преклонение ср. покорност, пре­
прана послушност
прекомерен прид. претеран, прекумерен — прекомерни ис­
кания претерани барања
прекопавам н. прекопйя с. 1)
прекопува, прекопа — преко­
павам лозе прекопувам лозје;
2) прекопува, прекопа, одново
копа
прекбсвам ». прекося с. пресечува, пресече, минува, мине
(преку нешто)
.
прекрасен прид. прекрасен —
прекрасна картина прекрас­
на слика---- човек прекра­
сен човек
прекратявам и. прекратя с.
прекинува, прекине —
раз­
говор прекинувам разговор
— огън прекинувам оган
прекратяване ср. прекинуватье,
прекин — на военните дей­
ствия прекцнуване на воените
операции
прекрачвам в. прекрача с. 1)
пречекорува, пречекори----праг пречекорувам праг; 2)
фиг. претерува, претера, рабо­
ти нешто преку мера
прекупвач м. прекупец (ретко:
прекупувач)
прекупувам н. прекупя с. прекупува, прекупи
прекъсвам1 п. прекъсна с. пре­
кинува, прекине, пресечува,
пресече (тел, жица)
прекъсвам2 н. прекъсна с. 1)
кине, искинува (нешто на парчиња); 2) прекинува, прекине
— прекъснахме разговора

го прекинавме разговорот —
на прекъсвайте оратора! не
прекинува јте го говорникот!

премазвам

469

прекъсвач м. прекинувач —
електрически — електричен

прекинувач
прблез м. премия, прелез (преку

пруга, пат, ограда и сл.)
•
прелест (ретко),
убавшта
прелестен прид. прелестен (рет­
ко), убав, личен
прелетен прид. прелетен, пре­
селен — прелетни птици пре­
сеяни птици
преливам и. прелея с. 1) прелева, прелее, претура, претури; 2) преполнува, преполни;
3) поплавува, поплави; 4) фиг.
е преполнет со чувства — сър­
прелест ж.

цето ми прелива от радост

срцето ми е преполнето со ра­
дост; [[ — се повр. се прелива,
се прелие (минува во друга
боја)
прелиминарен прид. прелиминарен
■
прелиствам и. прелистя с. прелистува, прелиста
прелитам и. прелетя с. прелетуна, прелета
.
.
прблог м. угар, прелог (нива
неизорана, оставена да пре­
лежи)
прелом м. прелом, пресврт
прелъстител м. прелъстйтелка ж. заводник, заводница (и
заводничка)
прелъстявам н. прелъстя с.
заводува, заводи, соблазнува,
соблазни, освојува, освои (некого)
прелюбодеяние ср. прељуб (и
прељуба)
премазвам и. прем&жа с. 1)
згазува, згази; смачкува, смач­
ка; 2) премачкува, премачка

премахвам

470

преносител

премахвам н. премахна с. 1)

премълчавам н. премълча с.

отстранува, отстрани; 2) уништува, уништи, убива, убие
премеждие ср. премреже; несреќа; животна опасност
пременям н. пременя с. променува, промени; |[ — се повр.
се дотерува; се променува
прембрвам н. премеря с. премерува, премери
премествам н. преместя с. преместува, премести
премйвам и. премия с. 1) премива, премие; 2) премногу мие
премиера ж. премиера
премиерен прид. премиерен
преминавам н. премина с. 1)
преминува, премине, преоѓа

премолчува, премолчи; преќутува, преќути
премяна ж. нова облека; промена
премятам и. преметна с. 1)
преметнува, преметне, префрлува преку (на) — преметнал
крак върху крак префрлил
нога на нога; 2) преврнува (и
превртува), преврне — карай

— преминахме границата

ја

преминувме границата —

премина на страната на
противника премина на стра­

ната на противникот; 2) (по)минува, помине, врви — кри­
зата премина кризата поми­
на — пътът преминава през
гората патот минува низ шу­
ма; 3) прележува, прележа
(болест); преживува; 4) ми­
нува, мине (материјал)
премирам1 и. премрй с. преми­
ра, премре
премирам2 и. с. премира, дава
.премија
премия ж. премија, награда —
Нобелова ~ Нобелова награда
премрежвам и. премрежа с.
премрежува, премрежи, става
мрежа
премрежен прид. премрежен;
замаглен, нејасен
лремръзвам н. премръзна с.
премрзнува, премрзне, изѕемнува, изѕемне

полека на завоя да не пре­
метнеш колата вози полека

на свиокот да не ја превртиш
колата; 3) свртува, сврти; 4)
прелистува, прелнста; || — се
повр. паѓа (падне) на земја; се
превртува, се преврти (во возДУх)
пренасбленост ж. пренаселеност
пренйсям н. пренесй с. 1) пренесува, пренесе — ще те пре­
неса през реката ќе те пренесам преку река; 2) фиг. поднесува, поднесе; || — се повр.
се занесува, се занесе; се преселува, се пресели
пренебрегвам и. пренебрегна
с. пренебрегнува, пренебрегне,
потцеиува, потцени, игнорира
пренебрежителен прид. пренебреглив,
пренебрегнувачки,
потценувачки
’
пренос м. пренос, преносување
(збир на друга страна); пре­
воз, транспорт
преносвйч м. носач
преносен прид. преносен, фигу­
ративен — преносно значе­
ние на думата преносно зна­
чеше на зборот
преноейтел м. пренесувач —
много насекоми са прено­
сители на болести многу ии-

пренощувам

секти се пренесувачи на бо­
лести
пренощувам с. преноќува, преноќева, преноќи
преобладавам н. преовладува,
преовлада, преовладее
преобличам се и. преоблека се

с. повр. се преоблскува, се пре­
облече
преобразование ср. преобразу­
вайте, промена, реформа, реор­
ганизации а
преобразовйтел м. преобразу­
вай, реформатор
преобразувам и. с. реформира,
преобразува, преобрази
преобразявам и. преобразя с.
преобразува, преобрази, про­
мени изглед
преодолявам и. преодолея с.
преодолева, преодолее, совладува (совлада) тешкотии
преорйвам н. преора с. преорува, преора
преоценка ж. преоцепа (и пре­
оценка)
преоценявам и. преоценя с.
преоценува, преоцени
препарат м. препарат
препарирам и. с. препарира
прбпек м. нар. препек (и препеченица)
препечатвам н. препечйтя с.
препечатува, препечата
препбчен прид. препечен — ~
хляб препечен леб — препе­
чена ракия препечена ракија,
препек или препеченвца
препивам и. преппя с. (се) пре­
лива, (се) препие
препинателен прид. препина­
телен знак интерпункциски
знак (запетая запирка, точка
точка, кавички наводнцци,
двоеточие две точки, въпро­

471

препор ъчан

сителен | удивителен знак

прашалник | извичник)
препирам н. преперас. преперува, препере
препирня ж. препирка, спор,
расправија, кавга
препис м. препис — заверен —
заверен препис
преписвам и. преппша с. препишува, препише
преписка ж. преписка, службена кореспонденции а
препитавам се и. повр. се прехранува; се издржува; заработува за живот — с какво се
препитавате? од што живе­
ете? од што се издржувате?
препитание ср. прехрана; егзистенција; издршка, издржува­
ше
препйтване ср.
испитуватье
(ученик), испрашување
преплаквам н. преплйкна с.
проплакнува, проплакне, плакпе згора-згора
преплитам и. преплетй с. преплетува, преплете
преплувам с. преплива
преповтарям н. преповторя с.
преповторува, преповтори
преподавам н. преподйм с.
предава; (о)држи предаваше
(ретко: преподава)
преподавател м. преподава­
телка ж. наставник, -чка, пре­
даван, -ка — ~ по история
наставник по историја
преподавателски прид. наставнички, предавайки
препор ъка ж. препорака — по
твоя ~ по твоја препорака —
той има добри препоръки

тој има добри препораки
препор ъчан прид. препорачан
— вземам препоръчаното
ми лекарство го земам препо-

препор ъчвам

рачаниот лек — препоръча­
но писмо препорачано писмо
препор ъчвам н. препор ъчам с.

472

пресилен
преразказвам н. преразкажа

с. прераскажува, прераскаже
— ~ четиво прераскажувам

препорачува, препорача, дава
четиво
препораки, совети и сл.
преразпределение ср. прераспрепоръчйтел м. оној што дава
пределба
'
препорака, препорачувач
преразход м. вишок на расход,
препоръчителен прид. препоранепланиран расход
члив — препоръчително прераствам н. прерасна с. 1)
надрастува, надрасте; 2) преписмо писмо со препорака
препрйвка ж. преправка, прерастува, прерасте (во нешто)
правање, преработка
прерйпвам /п прерйпна с. препреправям н. преправя с. прерипнува, прерипие, прерипува,
прерипа, прескокнува, преправа, преправи
скока
препречвам и. препреча с. препречува, препречи,- || — се прерия ж. прерија
повр. се препречува, се пре­ прерязвам и. прережа с. пресекува, пресече
пречи
преса1 ж. преса — хидравлич­
препродавам н. препродам с.
на ~ хидраулична преса
препродава, препродаде
пр^са2 ж. печат, периодика
препрочитам н. препрочета с.
' пресаждам и. пресадя с. препрепрочитува, препрочита
препускам н. препусна с. трча
садува, пресади
преседлйв прид. многу сладок
силно, галопира
препъвам се н. препъна се с., преседявам н. преседя с. преседува, преседи; престојува,
повр. се препнува, се препие
престои
■
препълвам н. препълня с. препреселвам се н. преселя се с.
полнува, преполни
повр. се преселува, се пресели
препятствие ср. пречка; тешкотија — противтанково ~ преселение ср. преселба — ве­
ликото
на народите голепротивтенковска препрека —
мата преселба на народите
надбягване с препятствия
преселник м. преселник
'Трка со пречки ■
пресен, пряспа, прясно прид.
прераббтвам и. преработя с.
пресен, -на, -но, свеж — пряс­
преработува, преработи
па риба пресна риба — ~ зе­
преработвателен прид. прераленчук пресен зеленчук —
ботувачки — преработвател­
прясно мляко пресно (благо)
на промишленост преработумлеко
вачка индустрија
пресечка ж. 1) пресечка, попреработка ж. 1) преработка,
пречна улица; 2) точка на преобработка; 2) преправање
секот; раскрсница
прерйждам се и. преродя се с.
пресйлвам и. пресйля с. преповр. се преродува, се прероди
силува, пресили
пресйлен прид. пресилен, изна­
преразкйз м. прерасказ, пресилен; фиг. неприроден, извераскажување

пресилвам

473

штачен — пресилена усмивка
извештачена насмевка
преспивам1 и. пресипна с. засипнува, засипне, зарипнува,
зарипне
пресилвам2 н. пресйпя с. пре' тура, претури (од еден сад во
друг), пресипува, пресипе —
~ брашно претурам брашно
преситен прид. преситен, наси­
тен
преситеност ж. преситеност,
наситеност
пресичам и. пресека с. 1) пресекува, пресече — пресякох
дървото го пресеков дрвото
— ~ улица пресекувам ули­
ца; 2) прекинува, прекине
(говорнйк); || — се повр. се
прекинува, се пресекува
пресищам се и. преситя се с.
повр. се преситува, се наситува
прескачам н. прескоча с. прескока, прескокне — при пре­
вод
трудните места при
преведувањето ги прескокам
тешките места
прескачаница ж. прескакулица
(игра)
пресконференция ж. конфе­
ренция за печатот
прбслап м. преслап, превалец,
планинско седло
преследвам н. прогонува, гони,
преследува — ~ неприятел
гонам непријател — пресле­
дват прогресивните мла­
дежи ги прогонуваат напредните младинци— властта пре­
следва спекулантите власта
ги гони шпекулантите — пре­
следва ме мисълта ме пре­
следува лшслата — той пре­
следва само лични облаги

престолен

тој оди само по личните инте­
реси
преследване ср. гонеше, преследување, терање, бркање
пресметлйв прид. пресметлив
пресмятам и. пресметна с.
пресметува, пресмета
пресповбден прид. слатководен
—■ пресноводни риби слатководни риби
пресол м. нар. расол
пресолен прид. 1) пресолен —
пресолено ядене пресолено
јадење; 2) фиг. пресолен, претеран — пресолена шега пре­
селена шега — преселени ду­
ми пресолени зборовп
пресолявам н. пресоля с. пресолува, пресоли
преспивам н. преспя с. преспи­
ва, преспие — преспах при
приятеля си преспав кај пријателот
пресрещам н. пресрещна с.
пресретнува, пресретне
пресрочвам и. пресроча с. пречекорува (пречекори) рок
престйвам н. престйна с. престанува, престане — преста­
нете! престанете! — преста­
нах да ходя на театър престанав да одам в театар
престиж м. престиж, добро име,
репутација, авторитет
престилка ж. престилка, скутник, утаре, унечка, кептар(че),
работна облека, мантил —
ученическа ~ ученичка прес­
тилка — лекарска ~ лекар­
ски мантил
.
престой м. престој
престол м. престол
престолен прид. престолен —
град престолнина, метропола, главен град

престолонаследник

474

преустановявам

престолонаследник м. престо­

претеглям2 и. претегля с. пре-

лонаследник
престорен прид. престорен, лажен, лицемерен, неискрен
престоявам н. престоя с. I)
престојува, престои (некое вре­
ме); 2) престојува, се збајатува,
лежи долго време
.
престрблка ж. престрелка, чар­
ка

трга (многу се намачи), поднесува (поднесе) многу маки и
страдања — много съм пре­
теглила през живота многу
гу сум се намачила во животот
претендирам н. с. претендира
претенциозен прид. претенцио­
зен
претйчвам и. претичам с. претрчува, претрча
претоварвам н. претоваря с.
претоварува, претовари
претрйвгм и. претрйя с. Ј) пресекува, пресече (со пила); 2)
истрива, истрие
претрупан прид. претрупан; преоптоварен (со работа)
претълкУвам с. (про)толкува
на свој начин
претъркалям с. претркала, пре­
мести со тркалање
претърпявам н. претърпя с.
претрпува, претрпи — пре­

преструвам се н. престоря се

с. повр. се преправа, се (пре)прави, симулира — престру­
ва се за заспал се прави ка­
ко да спие (заспан)
преструвка ж. преправање, си­
мулирана
лрест ъпен прид. престапен, злосторнички
престъпление ср. престап, злосторство, кривично дело — ~
и наказание престап и казна
— престъпления през вой­
ната воени злосгорства
лрест ъпник м. престапник, зло­

сторник, разбојник
престъпност ж. престапност;
криминалитет
престръгвам м. престръжа
с. престружува, преструже;
стругнува, стругне; ожулува,
ожули
пресован прид. пресуван
пресъздавам н. пресъздам с.
пресоздава, пресоздаде
пресяда ми н. пресбдне ми с.
ми преседнува, ми преседне —
да му преседне! нека му пре­
седне! (клетва)
лретйкам н. преточа с. преточува, преточи
претеглям1 н. претегля с. 1)
премерува, премери; 2) фиг.
измерува, измери, проценува,
процени

търпях

голямо

нещастие

прстрпив голема пссрсќа
прет ърсвам и. прет ърся с. прсбарува, пребара; претрссуна,
претресе; промени ќерампди
на покрив
нретършувам с. пребара, пре­
тресе, се испретури
преувеличавам н. преувелича
с. преувеличува, преувеличи
преувеличение ср. преувеличување, претеруваље, н адувување
преумора ж. преумора, силен
умор
преуспявам и. преуспея с. напредува, просперира, преуспсва, преуспее (ретко)
преустановявам н. преуста­
новя с. прекинува, прекпнс,
запира, запре — работа за­
пирам работа — ~ всякакви

преустройство

475

отношения прекинувам сека-

кви односи
преустройство ср. реорганиза-

ција, преустројство, реформа
— ~ на държавния апарат

реогранизација на државниот
апарат
преустройвам н. преустроя с.
(из)врши реформа, преустро­
йва, реорганизира
прйфикс м. грам, префикс
префинйн прид. префинет, ра­
финиран — ~ вкус префинет
вкус
префучавам н. префуча с. профучува, профучи — колата
префуча покрай нас колата
профучи покрај нас
прехапвам «. прехйпя с. прекасува, прекаса, прегризува,
прегризе
прехвалвам н. прехваля с. префалува, префали, многу фали
прехвал^н прид. префален, мно­
гу фален
прехвр ъквам и. прехвр ькпа с.
прелетува, прелета
прехвърлям н. прехвърля с.
1) префрлува, префрли; 2) фиг.
пренесува, пренесе (имот на
друго место); се префрлува,
се префрли (преку планина)
прехлас м. занес, восхит, транс,
екстаза
прехласнат прид. занесен, восхитен, воодушевен
преход м. 1) преод (и премии)
— ~ от количество в ка­
чество преод од квантитет во

квалитет; 2) етапа (на патување, марш и сл.)
преходен прид. преоден — ~
период преоден период —
глагол преоден глагол — пре­
ходно знаме преодно знаме

прещипвам

прехрйна ж. 1) исхраиа, храна,

прехрана; 2) издржуваље —
за прехраната на семейство­
то за издржување на семей­

ството
прехранвам и. прехрйня с. 1)

, издржува (некого), прехранува, прехрани; 2) премногу
храни
прецедент м. преседан
прецйждам «. прецбдя с. прецедува, прецеди
прецбнка ж. оцена, мислеше
преценявам н. преценя с. оценува, оцени
прецйзеп прид. прецизен, точен
— прецизна работа прецизна
работа
прецъфтявам н. прецъфтя с.
прецветува, прецвета (и прецутува, прецути); фиг. остарува, остари
прйча н. пречи, прави пречки —
той само пречи на работата

тој само пречи по работата —
пречиш ми ми пречиш
пречертйвам н. пречертйя с.
прецртува, прецрта, пречкрта
пречиствам и. пречйстя с. I)
пречистува, пречисти — ■—■
вода пречистувам вода; 2) по­
вторно чисти
прйчка ж. пречка — — в ра­
ботата пречка во работата
пречупвам н. пречупя с. скршува, скрши, прекршува, прекрши — водата пречупва
светлината водата ја прекр­
шува светлицата — пречупих
тоягата го скршив стапот
прешлен м. пршлен; колено кај
некои растенија; колце на долниот крај од вретеното
прещйпвам и. прещйпя с. прекинува, прекине (со клешти и
сл.); прештипува, прештипе

прещява ми се

прещява ми се н. повр. ми пре-

седнува, не ми се сака
преяждам н. преям с. се прејадува, се прејаде; прегризува,
прегризе
при пред, до, кај, при, со, зад,
во, освен тоа, спрема, близу
— седи ~ печката седи до
печката — той живее ~ га­
рата тој живее до станицата
. — ~ огъня до огнот — Иван
работи ~ нас Иван работи
кај нас — той живее ~
баща си тој живее кај татко
си —
сключването на до­
говора при склучуважето на
договорот —
тези думи
при овие зборови — ~ за­
крити врата зад затворена
врата — ~ такива обстоя­
телства во вакви услови
— — това той има и дру­
ги задължения освен тоа тој
има и други обврски — какво
съм аз
него? што сум јас

спрема него?
прибавка ж. додаток, дополнување — ~ към текста дополнување на текстот — па­
рична ~ паричен додаток
прибавям н. прибавя с. додава,

додаде, дополнува,

привил бгия

476

дополни

прибежище ср. прибежиште
прибирам и, прпберй с. при­

бира, прибере, собира, собере
— трябва да приберем се­
ното треба да го прибереме
сеното — прибрахме рекол­
тата на време ја прибравме
реколтата на време; || — се

повр. се прибира, се прибере
(дома); станува сериозен
приближавам н. приближа с.
приближува, приближи
приблизителен прид. прибли­
жен

прибор м. прибор (апаратура,
инструменти) — ■— за хра­
нене прибор за јадење
прибран прид. прибран
прибрежен прид. крајбрежен

(ретко: прибрежен)
приб ързан прид. избрзан (и при-

брзан)
прибързвам и. прибързам с.

.1) побрзува, побрза; 2) пребрзува, пребрза
прибягвам1 н. прибягам с.
притрчува, притрча
прибягвам2 н. прибягна прибегнува, прибегне — ~ към
насилие прпбегнувам кон насплство
приведен прид. 1) подгрбен, наведнат; 2) приведен; 3) дове­
ден — приведени деца дове­
дени деца —
зет домазет
привет м. поздрав — ~ на бор­
ците за мир поздрав на бор­
ците за мир
приветлив прид. пријатен, сим­
патичен, л,убезен, привлечлив
— ~ човек пријатен човек —
приветлива усмивка љубезна насмевка
приветствен прид. поздравен —
приветствено слово поздра­
вен говор
приветствие ср. поздрав, поз­
дравен говор
приветств^вам н. поздравува
прйвечер м. приквечер, прпквечерина
привиден прид. привиден, нестварен, лажен; лицемерен
привидно прил. привидно
привидение ср. привидение, сениште
привиквам н. привикна с. привикнува, привикне
привилегия ж. привилегија —
той се ползва от особени

пр ивйчка

' привилегии ■ѓој користи по-

себни привилегии; тој има по­
седни привилегии
привичка ж. навика, обича;,
традиција
привлекателен прид. привле­
чен; симпатичен
привличам и. привлека с привлекува, привлече — това не
ме привлича тоа не ме привлекува
привнасям и. привнеса с. придонесува, придонесе, дава (да­
де) свој дел
привърженик м. привърже­
ница ж. приврзаник, приврзаница (и приврженик, приврженица), симпатизер, -ка
прив ързан прид. приврзан (ретко: привржен); верен
привързвам н. привържа с.
приврзува, приврзе; фиг. при­
добива, придобие (некого за
себе); || — се повр. се приврзува, се приврзе (кон некого)
пригласям и. муз. придружува, придружи
пригоден прид. 1) пригоден;
2) приспособен — ~ за на­
шите условия приспособен
кон нашите услови
приготвям н. приготвя с. приготвува, приготви; )| — се
повр. се приготвува, се при­
готви
приготовление ср. приготвување
придйвам и. придам с. придава,
придаде; додава, додаде —
ще придадеш още пет лева

ќе придадеш уште пет лева —
придават му голямо значе­
ние му придаваат голема важ­

ност

477

прибмам

прид. придаден (за
привремена работа или служ­
ба)
придвижвам се и. придвижа
се с. повр. (се) прпближува,
(се) приближи
придворен прид. придворен,
дворски— ~ доставчик дворски снабдувач —
лекар
дворски лекар — придворна
дама дворска дама
придйрвам н. многу бара, е педантен, води сметка
придирчйв прид. што води смет­
ка, педантен
придобивка ж. придобивка
придружавам н. придружа, с.
придружува, придружи
придружник м. придружнпк;
сопатник
придържам и. придържа с.
придржува, придржи (некого
или нешто); || — се повр. се
придржува, се држи (кон за­
кон, норма и сл.)
прийм м. 1) прием — в легаци­
ята довечера ще има ~ во
амбасадата вечер ќе има при­
ем ; 2) пречек — топъл ■—■ топол пречек
прнбмам и. приќма с. 1) прима,
прими — приех поръчката
ја примив порачката--- бъл­
гарско поданство примам бугарско државјанство; 2) фиг.
претпоставува, претпостави —
да приемем, че е така да
претпоставиме дека е така; 3)
прифаќа, прифаги, усвојува,
усвои, прима, прими — пред­
придйден

ставителите приеха новия
закон пратениците го прифатија новиот закон — ~ да ос­
тана на тая работа ја при-

фаќам оваа работа; се согласувам да останам на оваа работа

приемател

478

приемател1 м. примач (е. по­
лучАтел)
приемател2 м. приемник, ра­

дио-апарат
приемателен прид. што прима
приАмеп прид. приемен — ~
салон салон за примање —
приемни часове приемни ча­
сови — ~ изпит приемен пе­

пит
приемлив прид. приемлив —
приемливи условия прием­

ливи услови
приемна ж. соба за примахье;

чекалница; салон за примахье
приемник м. следбеник; нас­

ледник; заменик
прйживе прил. за време на жи-

вотот
призван прид. соодветен, спосо­

бен (за некое место и сл.)
прпяпАнпе ср. 1) надареност, та­

лент, смиела за некоја работа;
2) професија, област на работа

— намерих истинското си
призвание ~ си ја најдов со-

одветната професија
приземен прид. приземен
приземие ср. приземје, партер
приземяване ср. ав. атерирахье,
приземјување
призив м. 1) повик, проглас,
апел; 2) годиште (на војници)
призивен прид. лит. 1) што се
однесува на повик за војска,
регрутски — призивно сви­
детелство регрутска книшка;
2) што повикува
призйрам се «. повр. се загледува, фиксира
призлява ми н. безл. ми се влошува, не ми е добро, ми се
слошува

призрачен

прйзма ж. призма — тристенна
~ тристрана призма; а през
призмата на низ призмата на
признавам и. призная с. при­
знава, признае — признах
грешката си си ја призпав
грешката — ~ новото прави­
телство ја признавам новата

влада; цени (заслуги, талент
и сл.); || — се повр. се призна­
ва, се признае — ~ се за по­
беден се признавам за победен
прйзиак м. признак, знак, бе­
лег, симптом — признаци на
болестта симптоми на болеста
признание ср. признание — об­
ществено ~ општествепо при
знание — любовно ~ л,убовна
изјава — правя ~ пред съда
давам признание пред суд
признат прид. признат, ценет,
афирмисан— ~ талант приз­
нат талент
признателен прид. благодарен
(рстко: признателен) — На
братята освободители —■
признателна България На

браната ослободители — приз­
нателна Бугарија
признателност ж. благодар­
ност, признателност, призна­
хте — обществена .—■ јавна
благодарност
призовавам и. призовА с.
повикува, апелира —■ ~ на
съревнувание повикувам на
натпревар
призовка ж. писмена покана
(најчесто — судска покана)
прйзори прил. в зори, призори
— стигнахме ~ стигнавме
в зори
прйзрак м. призрак, сениште,
прикажиште
прйзрачен прид. призрачен; нереален

приижда

479

приижда н. надојдува, надоаѓа
приисква ми се и. прииска ми
се с. повр. ми се присакува, ми

се присака
прйказ м. за прпказ за приказ
— сватба беше ~ свадбата

беше за приказ (многу убава)
приказвам н. зборува, прикажува, раскажува — всички
приказват за него сите зборуваат за него — той не знае
какво приказва тој не знае
што зборува — приказвахме
по много въпроси зборувавме за многу прашања; а при­
казваме за вълка, а той на­
среща ~ ние за волкот, а вол-

кот на врата
приказен прид. приказен, вол-

шебен, многу убав, фантасти­
чен
приказка ж. 1) приказна (и
прикаска) — народни при­
казки народни приказни —
вълшебна ~ волшебна при­
казна —■ ловджийска ~ по­
вечка приказна — празни
приказки празни прикаски —
това са само приказки тоа
се само прикаски; 2) нар. при­
каска, муабет
приказлив прид. зборлив, зборлест
прикйчвам и. прикача с. 1)
прикачува, прикачи — ще
прикачат още един вагон

ќе прикачат уште еден вагон;
2) (за)лепи, (при)лепи
прикйчен прид. приклучен, до­
даден — прикачни земедел­
ски машини приклучни зем­
еделски машини
приклАд м. кундак (кај пушка)
— удар с приклада удар со
кундакот

прилежйние

приключвам н. приключа с.

завршува, заврши, приклучува, приклучи
приключение ср. (ретко: приклучеиие), авантура
приключенски прид. авантуристички — приключенска ли­
тература авантуристичка ли­
тература
прикляквам н. приклекна с.
приклекнува, приклекне, потклекнува, потклекне
приковавам и. приковА с. приковува, прикова (и прикове),
заковува, закова
прикрйвам и. прикрия с при­
крива, прикрие, засолнува, засолни — ~ очите си с ръка
ги прикривам очите со рака —
опитвам се да прикрия ра­
ботата се обидувам да ја при­
кривам работата — ~ гнева си

го прикривам мојот гнев
прикрйт прид. прикриен, невидлив, скриен; таен, лицемерен,
подол
прикрйтие
ср. засолниште;
скривалиште
прилАгам и. приложа с. 1) при­
лага, приложува, приложи —
<■-' нужните документи ги

прилагам потребните докумен­
ти; 2) употребува, употреби,
применува, примени — ~ на
дело применувам во практика
(во дело)
прилагателно (име) грам, придавка — степенуване на при­
лагателните имена поредба
на придавките — сравнител­
на и превъзходна степен на
прилагателните имена ком-

паратив и суперлатив на при­
давките
прилежАние ср. прилежност

прилежащ
прилежбщ прид. соседен, гра­

ничен , прилепен
прилбжен прид. прилежен, совесен, примерен, послушен,
неуморен — ~ ученик приле­
жен (добар) ученик
прилеп м. зоол. лилјак
прилепчив прид. заразен, префатлив — прилепчиви боле­
сти заразни болести
прилив м. прилив,- мед. ~ на
кръв прилив на крвта
прилика ж. сличност — има ~
между вас има сличност меѓу
вас
прилика ж. 1) умереност, мера;
,2) прилика, згоден момент;
■ 3) соодветен партнер, добра
прилика — той не ти е ~ тој
не ти е прилика
приличам и. личи, прилега —
■ детето напълно прилича на
баща си детето сосем прилега
на татка си. — на какво
приличаш! на што личиш!
приличен прид. 1) сличен —
гласът му е ~ на твоя гласот

му е сличен на твојот; 2) при­
стоен, учтив, коректен — при­
лично държание пристојно
држење; 3) убав, личен, сим­
патичен — тя има прилично
лице таа има убаво лице; 4) за­
доволителен, добар — при­
лично възнаграждение до­
бра награда
приличие ср. приетојност, уч­
тивост; умереност
приложен прид. применет —
приложно изкуство применета уметност
приложбпие ср. 1) прилог, додаток, подлисник; 2) примена,
користевье, употреба — же­
лязото има голямо ~ в сто­
панството железото има го-

480

примиренчески

лема примена во стопанството ;
3) грам, апозиција
приложим прид. прпменлив,
употреблив
прилъгвам и. прилъжа с. прпмамува, примами
прилягам н. прилегна с. 1) прилегнува, прилегна; 2) прилега,
добро стои — приляга й тази
рокля овој фустан добро н
стои
примадбна ж. примадопа (пе­
вица што ги пее главните улоги во оперите)
примал(н)явам н. примал(н)ея с. премалува, премали,
се истошти
примамка ж. ветување (неси­
гурно); мамка, клопка
примамлив прид. примамлив,
привлечен
пример м. пример, образец —
привеждам
~ наведувам
(приведувам) пример — давам
~ на добро държание давам
пример за добро држење —
той служи за ~ тој служи за
пример
примерен прид. примерен, што
служи за пример
примес м. примес, додаток; лсгура
примигвам н. примигна с. 1)
примигнува, примигне; треп­
ка, трепне; 2) намигнува, на­
мигне
примирам н. примра с. при­
мира, примре, паѓа (падне) во
несвест — примрях от страх
примрев од страв — прими­
рам за водица умирам за
водичка
примирен прид. помирен, при­
мирен; сталожен
примиренчески прид. помирлив, пасивен, компромисен

примирие

481

примирие ср. примирје, прекии

на оган, прекин на непријателства
•
примирителен прид. помирлив,
компромисен — ' тон помирлив тон
примирявам н. примиря с.
смирува, смири (скарани)
примитивен прид. примитивен,
прост
примитивйзъм м. примитив изам; наивизам (во сликарството)
,
примка ж. 1) ласо; примка; 2)
јамка од јаже
примус м. примус
примъквам се н. примъкна
се с. повр. се доближува, се
доближи; долази, дојде со ла­
зеше
прннйден прид. додатен — при­
надена стойност вишок на
вредноста
принадлежа и. припаса — към
коя организация принад­
лежиш? кон која организација прилагаш? — това при­
надлежи на миналото тоа му

припаѓа па минатото
принадлежност ж. 1) реквизит,
дел од опрема, прибор — при­
надлежности за бръснене
прибор за бричеше — рибо­
ловни принадлежности при­

бор за риболов; 2) припадност
политическа (партийна) ■—■

политичка (партиска) припад­
ност
принасям и. принеса с. 1) донесува, донесе (дома); 2) принесува, принесе; СЈ ~ жер­
тва жртвува
принизен прид. наведен ниско;
понизен, мирен
.
принизявам н. принизя с. понижува, понижи, деградира

припадък

принос м. 1) прилог, придонес—
към историята на работ­
ническото движение прилог

кон историјата на работничкото движеше; 2) нар. подарок,
Дар
приносител
м. донесувач —
приносителят на това писмо

донесувачот на ова писмо
принуда ж. принуда, присилуваше, сила, насилство
принуден прид. принуден, присилен; фиг. извештачен, неприроден
принудителен прид. принуден,
присилен
принц м. принцеса ж. принц,
прпнцеза
принцип м. принцип, начело,
основен став — по — во прин­
цип — имам за ~ поаѓам од
прииципот
принципен прид. прннципиелен,
(принципен), начелен — ~
вънрос принципиелно праща­
ше — принципно разног­
ласие принципиелно кеслагаше
принципиален прид. в. прин­
ципен
приобщавам н. п]риобщй с.

вклучува, вклучи, присоединува, присоедини; || — се повр.
се вклучува, се вклучи
приоритет м. приоритет, предност
припадам н. припйдна с. 1)
припаса, припадне (паѓа во
несвест; 2) разг. се наоѓа, се
најде (случајно); 3) се спушта,
паѓа, се спушти, падне (за
магла) — припаднала тъмна
мъгла се спуштила густа магла
припадък м. припаднудаше (и
припаѓање), несвестица; напад
(нервен)

31 Бугарско-македонски речник

припйлвам

присбен

482

припалвам и. припаля с. запа-

лува, запали
припаси мн. резерви — бойни
—■ воени резерви — храни­
телни ~ резерви од храна
припев м. припев, рефрен; нар.
тажачка песна, тажење
припек м. припек
•
приписвам н. припиша с. 1)
принапишува, принапише, (до)
пише; 2) препишува, препише
(иекому имот); 3) припишува,
припише — приписват му
чужди грехове му припишуваат туѓи гревови
приписка ж. припие (и припис­
кай, забслсшка (па белината)
приличам н. припекб с. нрипекува, припече (Сонцето); то­
пли, затоплува (некого на
оган); фиг. натерува, натера
(некого нешто да признае)
припкам н. припна с. трчка,
(ретко: припка) — децата
припкаха по зелената трева

децата трчкаа по зелената
трева
приплод м. приплод
приповдйгам се н. приповдиг­
на се с. повр. се поднакренува,
се поднакрене (човек)
припомням н. припомня с.
припомнува, припомни, потсетува, потсети; || — се повр. се
потсетува, се потсети
припрян прид. нестрплив, нервозеи; неодложен, итен
припълзявам н. прппълзя с.
доползува, доползи
припявам н. припея с. 1) тажи
(мртовец); 2) припева, припее3
пее (отегнато)
приравнен прид. прирамнет, изедначен
приравнявам в. приравня с.
израмнува, израмни

прираждам н. природя с. при-

родува, природи
прираст м. пораст, прираст —
~ на населението прираст на

населението
природа ж. природа; сушност,

карактер; предел, пејзаж —
природата и нейните зако­
ни природата и нејзините за­
кони — сред природата в при­
рода — по ~ си е такъв по
природа е таков — мъртва ~

мртва природа
природен прид. 1) природен —
природни явления природ­
ни појави — природни богат­
ства природни богатства — ~
закон природен закон; 2) при­
роден, вроден — природна
интелигентност вродена ин-

телигенција
природно прил. природно
природознание ср. природоз­

нание
присламчвам се и. присламча
се с. повр. се присламчува, се

присламчи
приелух а ж. послуга; вој. послу-

га (на оружје и сл.)
прислужник,
служител, помошен службеник, курир
прислушвам и. прислушам с.
прислушува, прислушне, наслушува
присмех м. подбив (и присмев),
шега
присмехулко м. 1) подбивач,
потсмевач; 2) шегаџија, мајтапчија
присмивам се и. приембя се с.
се подбива, се подбие, се май­
тапи, се шегачи
присбен прид. присоен, изложен
на сонцето
прислужник м.

приспивам

приспивам н. приспя с. при­

спива, приспие
приспивен прид. приспивен —
приспивна песен приспивна
песна
приспособенец м. човек лесно
што се приспособува, превртливец, вртиопашка
приспособление ср. прибор, механизам, направа, апарат
приспособявам н. приспособя
. е. приспособува, приспособи;
|| — се повр. се приспособува,
се приспособи
приставам и. пристана с.
(из)бега бегалка; дава, (даде)
согласност, се согласува
пристанище ср. пристаниште
пристигам и. пристигна с.
пристига, пристигне —влакът
пристигна със закъснение

возот пристигна со задоцнување — пристигна писмо при­
стигна писмо
пристигане ср. пристигање
пристрастен прид. пристрасен,
иеобјективеи
пристрастие ср. пристрасност,
необјективност
пристрастявам се н. при­
страстя се с. повр. се занесува,
се занесе, се посветува, се
посвети (на нешто)
пристройка ж. доградба
пристъп м. иапад, јуриш —
превзехме крепостта с ~

ја освоивме тврдината на
јуриш — сърдечен ~ мед.
срцев напад
пристъпвам н. пристъпя с.
I) одвај чекори — болпият
едва пристъпва болниот одвај чекори; 2) се приближува,
се приближи; 3) пристапува,
пристапи; почнува, почне;
4) пречекорува, пречекори
31’

притеснение

483
приет ъпен

прид.

пристапен,

достапен
присъда ж. I) пресуда —
строга ~ строга пресуда;

2) оцена, мислење
присъединение ср. присоеди-

нувагье
присъединявам н.
присъе­
диня с. присоедииува, при-

соедини, анектира
присъединяване ср. присоеди-

нување, анексиј а
присърце прил. приерце. —
вземам ~ земам приерце
прие ъствен прид. работен —
~ ден работен ден
прие ъствие ср. присуство —
в мое
во мое присуство
— ~ на духа присуство на

духот
присъствувам и. присуствува
присъщ прид. свойствен, ка-

рактеристичен
притварям и. притворя с. за­

твора, затвори, подзатвора,
подзатвори
притегателен прид. привлечен,
примамлив, атрактивен
притбглям и. притбгля с.
привлекува, привлече — зем­
ята притегля всички тела

Земјата ги привлекува сите
тела
притегляне ср. привлекување,
тежа — земно ~ Земјината тежа
притежАпие ср. сопственост
притежател м. притежАтелка
ж. сопственик, сопственичка
притежАтелен прид. прите­
жателно местоимение присвојна (посвојна) заменка
притеснен прид. притеснет, огра­
ничен душевно, немирен
притеснение ср. душевен немир, притеспетост
’

притеснявам

причисля вам

484

притеснявам н. притесня с.

притеснува, притесни; || —
се повр. се притеснува, се
. притесни, се измачува душев­
но
притискам н. притисна с.
притиснува, притиска, при­
тисне
притичвам и. притичам с.
отрчува, отрча, се стрчнува,
се стрча
притичвам се н. притека се
с. повр. 1) дотрчува, дотрча;
2) прйтекнува (притекне) на
помош
приток м. приток — десен
~ на Дунав десен приток
на Дунав; фиг. прилив — ~
на нови членове прилив
на нови членови
притулвам н. притуля
с.
притулува, притули, засолнува, засолни
притурка ж. додаток, подлисник
притча ж. 1) библиска приказна;
2) арх. мудра изрека, посло­
вица
притягам н. притегна с. разг.
притега, притегне
приумица ж. ќеф, каприс (и
капрнц)
при^чвам н. приуча с. приучува, приучи, создава навика
за нешто
прихвам н. прихна с. пукнува
(пукне) од смееше, силно се
смее, се кикоти
прихватлив прид. префатлив,
заразен — прихватлива бо­
лест заразна болест
прихващам н. прихвана с.
1) прифаќа, прифати; 2) префаќа, префати (одбива) сума
при исплата); 3) пренесува,
пренесе, префаќа, префати

(болест), се зарази; || — се
повр. се фаќа (дрво и сл.); се
прима, се прими
приход м. приход, паричен
доход — приходи и разходи
приходи и расходи
приходен прид. што се однесува
на приход — приходна книга
книга за приходи
приходоносен прид. рентабилен,
што доиесува приходи
приходящ прид.
што доаѓа
прицел м. цел, нишан
прицелвам се и. прицеля се
с. повр. нишани, ианишаиува, нанишани
причаквам и. причакам
демне, чека во заседа, причекува, причека (некого)
причастие1 ср. грам, глаголска
придавка, партицип
причастие2 ср. цркв. причест
(и причесна)
причесвам и. прич^ша с. зачешлува, зачешла, чешла
прическа ж. фризура, начин
на чешлање
причина ж. причина — по
една или друга ~ ~ од
' оваа или онаа причина —
кои са причините за не­
успеха? кои се причините
за неуспехот? — смее се
без
се смее без причина
причинен, -инна, -йнио прид.

причинени, каузален
причинител м. предизвикувач,

причинител
причинност ж. причиност, кау-

залност
н. причиня с.
причинува, причини, предизвикува, предизвика
причислявам н. причисля с.
убројува, уброи
причинявам

причудлив

485

причудлйв прид. чуден, нео-

бичен, причудлив
пришелбц м. дошлак
пришбпвам н. пришбпна с.
прйшепнува, пришепне, шепнува, шепне
пришествие ср. цркв. прише­
ствие, второто доаѓање на
Христа
пришпорвам н. пришпоря с.
боцка (боцне) кош со мамузи
пришълец м. пришълкй ж.
в. пришелец
прищявка ж. в. приумица
приют м. арх. сиропиталиште;
дом (за старци, сиромаси и сл.),
засолниште
приютявам и. приютя с. прима
(прими) во дом; укажува
(укаже) гостопримство
приятел м. приятелка ж. 1)
пријател, пријателка, другар,
другарка — ■ стари при­
ятели стари пријатели —
в нужда се познава на
мака пријателот се -познава
— приятели на мира пријатели на мирот; 2) любо­
вник, љубовница, девојка,
момче — имам среща с при­
ятелката си имам состанок
со мојата девојка; Г7 прияте­
лю! пријателе!
приятелски прид. пријателски
—
отношения пријателеки
односи
приятелство ср. пријателство,
другарство; љубов, љубовна
врека
приятен прид. пријатен, мил,
симпатичен; љубезен, привле­
чен — ~ човек пријатен
човек
приятно прил. пријатно, мило
—
ми е мило ми е —
изненаден пријатно изненаден

проблйсък

с.

проанали­
.
пробй ж. 1) проба, испитуваше,
проверување — ~ на ле­
карство испитување на лек;
2) примерок, мостра; 3) проба
(кај шивач); 4) карат, коли­
чество на благороден метал
— злато от 56-а —■ злато
од 14 карати
пробег м. 1) километража (кај
возило) — денонощният ~
проанализирам

зира

на

вагоните

е

увеличен

дневната километражата на
вагоните е зголемена; 2) сп.
трка (натпревар) — коло­
ездачен ~ велосипедска трка
пробен прид. . пробен —
полет пробно леташе
пробив м. 1) отвор, пробив,
дупка; 2) пробив, пробиваше
пробивам н. пробия с. 1)
продуп(ч)ува,
продуп(ч)и;
пробива, пробие — ~ фронт
на неприятеля пробивам непријателски фронт
.
пробивен прид. пробивен
пробирам н. проберй с. пробира, пробере, одбира, одбере
—

' само зрелите круши

ги одбирам само зрелите
круши
пробит прид. пробиен, продупен
проблема ж. проблем м. про­
блем — проблеми на худо­
жественото творчество про■ блеми на уметнпчкото творештво
проблематика ж. проблема­
тика
проблематичен прид. пробле­
матичен, несигурен
проблясък м. проблесок; ' фиг.
зрак —
на надежда зрак
на надежта

пробождам

провокатор

486

н. прободА с.
прободува, прободе, продупува, продупи
пробой м. бор-машина; пробив
пробуждам и. пробудя
с.
разбудува, разбуди, пробудудува, пробуди; — се повр.
се разбудува, се разбуди,
се пробудува, се пробуди
пробутвам н. пробутам с.
протуркува, протурка; 2) разг.
продава лоша стока
пробягвам н. пробягам с.
протрчува, протрча, претрчува, претрча
провАл м. провала; фијаско —
пробождам

в организацията станал ■—

во организацијата дошло до
провала
провала ж. ]) бездна; 2) про­
паст, неуспех; а на провала
без мера, лрекумерно — пия
на ~ пијам без мера
провалям и. провАля с. 1)
пробива, пробие, продупува,
продупи; 2) провалува, про­
вали — провалиха събра­
нието го провали; а состанокот; || — се повр. се про­
валува, се провали
провеждам н. проведА с. 1)
води, проведува, проведе; 2)
спроведува, спроведе, орга­
низира —
избори спроведувам избори
проверен прид. проверен, испробан
проверител м. проверителна
ж. контролер, -ка
проверка ж. контрола, про­
верка, проверување — ~
на паспорти контрола на
паспорти — ~ на знанията
проверка на знаењата — ~
на присъствуващите прозив

проверочен прид. контролен —
проверочна комисия кон­
тролна комисија — — изпит

контролен испит
и. проверя
с.
проверува, провери, контро­
лира — •—• билети проверувам карти (билети)
проветрявам и. провбтрям с.
проветрува, проветри
провидение ср. провидение
провизии ми. продукти, храна
провизорен прид. провизорен,
привремен
провинбн прид. виновен, Й1то
направил вина
провинение ср. грешка, прекршок, вина
провинциАлен прид. провинциски — ' град провинциски
град
,
провинциалйзъм м. дијалектизам, провинцијализам
провинциалист м. провинцналйстка ж. провинцијалец,
провинци ј алка
провинция ж. 1) провинција,
област, подрачје; 2) провин­
ци ј а — затънтена ~ зафрлена провинци; а
провинявам се и. провиня се
с. повр. се провинува, се
повини, скриви, згреши
провйрам и. проврА с. прови­
ра, провре (низ нешто), вденува, вдене — едва проврях
проверявам

връзката през дупките на
обувката одвај ја проврев

врвката низ дупчиш ата на
чевелот
проводник м. 1) спроводшгк
— добър
на електри­
чество добар спроводник на

електрицитет; 2) фиг. посред­
ник, агент
провокАтор м. провокатор

487

провокация

провокация

ж.

провокација;

шпионажа
провокйрам н. с. провоцира
провъзгласявам н. провъз­
глася с. прогласува, прогласи,

прокламира

и

дойде войната

тукушто се бевме ослободиле
од бедата, дојде војната
проглушавам н. проглуша с.
1) заглушува, заглуши; 2)
фиг. пробива (пробие) уши —
проглушиха света с хвал­
бите си го заглушила светот

со своите фалби
прогноза ж. прогноза — ~
за времето
прогноза за

времето

проговарям н. проговоря с.

проговара, проговори, прозборува, почна да зборува —
цял ден дума не прого­
варя цел ден збор не про­

говара

прогласување, свечено објавување
провъртам н. провъртя с.
продупува (продупи) дупка
со сврдел
.
прогермАнски прид. прогермански — прогерманска по­
литика прогерманска поли­
тика
прогизвам и.
прогйзна с.
прокиснува, прокисне
прогйзнал прид. прокиснат
прогимназиален прид. прогим­
назиален — ~ учител на­
ставник
прогимнйзия ж. арх. прогимназија, првите три-четири кла­
са од гимназијата
прогласявам н. проглася с.
прогласува, прогласи, соопштува, соопшти, објавува,
објави
проглеждам н. прогледам с.
1) прогледува, прогледа; 2)
фиг. гледа добро, сфаќа, сфати,
се ослободува (се ослободи)
од беда — едва бяхме про­
провъзгласяване ср.

гледали

продАжба

прогонвам н. прогоня с. про-

гонува, прогони, (из)брка,
(ис)тера
прогрАма ж. 1) програма, распоред на работата, план —
работя по ~ работам по
програма (распоред, план);
2) програма (политичка) —
учебна ~ наставна програма
програмен прид. програмски,
директивен — програмна
статия директивна статија
— програмни часове ча­
сови по програмата
прогрес м. прогрес, напредок
прогресйвен прид. прогресивен,
напреден — ~ писател напреден писател
прогресия ж. прогресија —
аритметична | геометрична

~ аритметична | гсометриска
прогресира
продавам и. продАм с. про­
дава, продаде; фиг. (из)врши
предавство
продавателен прид. продавеп
■— продавателен акт дого­
вор за продажба
продавач м. продавАчка ж.
продавач, продавачка
продАден прид. продаден; фиг.
продаден (човек), предавник
продАжба ж. продажба, трговија, промет — — на имот
продажба на имот — пуснати
са в ~ нови стоки во про­
дажба е пуштеиа нова стока
—

~

на

дребно

|

едро

продажба на мало | големо

продАжен

продАжен прид. продаден (чо­

век), расипан, нечесен; продавен (цена)
продажник м. продаден човек
продан ж. продажба — стока
за ~ стока за продажба
продекАн м. продекан
продйрам н. продерА е. 1)
искинува, искине — продрах си панталоните си ги
искинав панталоните; 2) про­
бива, пробие; а продйрам си
гърлото си го одрав грлото
продоволствен прид. снабдувачки — продоволствени
складове магазини за про­
дукти—продоволствена кар­
та карта за снабдување
продоволствие ср. снабдување,
исхрана; прехранбени продук­
ти
продукт м. 1) производ, про­
дукт — земеделски продукти
земјоделски производи — фа­
бричен ~ фабричен производ
— млечни продукти млечни
производи — продукти от
първа необходимост про­
изводи за широка потрошувачка; 2) резултат, последица
— тази книга е — на дълъг
труд оваа книга е резултат

на долг труд (работа)
продуктивен прид. продукти­

вен, плоден, вреден —
писател плоден писател
продуктивност ж. продуктив­
ност — мерки за повишение
на продуктивността
на
труда мерки за зголемување

продуктивноста на трудот —
млечна -~на добитъка млеч­
на продуктивност на добитокот
продукция ж. 1) продукција,
производство — качествена

проекция

488

~ квалитетна продукција; 2)
претставување пред публика
резултати од некоја дејност —
продукција (музичка и сл.)
продУмвам н. продумам с.
проговара, проговори
продупчвам н. продупча с.
продупчува, продупчи
продух м. провев, промаја
продълговат прид. долгманест
— продълговато лице долгманесто лице
’
продължавам

с.

продължа

продолжува,

продолжи

— ще продължим срока

ќе го продолжиме рокот —
утре ще продължим раз­
говора утре ќе го продол­

жиме разговорот
продължение ср. продолжение,
продолжување —~ на роман

продолжение од роман —
на работата продолжуватье
на работата
продължител м. продолжувач
продължителен прид. долготраен (ретко: продолжителен),
долг —
продължителни
разговори долги разговори —
продължителни усилия долготрајни усилби
проект м. проект, нацрт, план
— ~ за резолюция нацрт
-резолуција
проектАнт м. проектант
проектодоговор м. преднацрт
на договор
проекторезолюция ж. пред­
нацрт на резолуција
проекционен,

-бнна,

-онно

прид. проекционен, -на, -но
— ~ апарат проектор
проекция ж. проекција
—
вертикална | хоризонтална

проехтявам

489

вертикална | хоризонтална
проекција'
проехтявам н. проехтя с.
одекнува, одекне, заѕуни (песна)
прожектирам н. с. прикажува
филм, прожектира
прожектор м. рефлектор —
театрален ~ театарски ре­
флектор
прожбкция ж. прикажување
филм, прожектираше на филм
проза ж. 1) проза (како лите­
ратурен род) — художествена
~ уметничка проза; 2) проза
(воопшто); 3) фиг. проза,
секојдневие, баналност
прозайк м. прозаист (и про. заик), раскажувач
прозаичен прид. 1) прозен,
прозаичен; 2) фиг. секојдне­
вен, обичен, банален
прозвище ср. прекар
прозвънтява н. прозвънти с.
заѕвонува, заѕвони
прозирам н. прозрй с. 1)
проѕира, проѕре, ѕирка, ѕирне;
2) фиг. предвидува, предвиде
прозйрен прид. про?ирен
прозорец м. прозорец — ши­
роки прозорци широки про­
зорци
прозорлйв прид. прониклив,
остроумен, видовит
прозрачен прид. прозрачен,
чист, јасен; фиг. отворен, јавен
прозявам се н. повр. се проѕева
прозявка ж. проѕевка, проѕевање
проигравам и. проиграя с.
1) заигрува, заигра; проигра
2) (за)трепери; 3) фиг. проигрува, проигра, (из)губи

произвбдственик

произведение ср. 1) производ
— индустриални произве­
дения индустриски произ­
веди; 2) дело, творба — лите­
ратурно
литературна твор­
ба — избрани произведения

одбрани дела; 3) производ,
резултат од множеже
произвбждам н. произведй с.
1) произведува, произведе —
фабриката ни произвежда
платове нашата фабрика про­

изведува текстил; 2) предизвикува, предизвика, (на)прави
— ■— голямо

впечатление

правам голем впечаток; 3)
унапредува, унапреди — про­
изведоха

го

капитан

го

унапредиј а за капетан
производен прид. 1) производен;
2) грам, изведен — произво­
дни думи изведени зборови
производител м. производител
— земеделски
земјоделски
производител
производителен прид. произ­
воден
(производителен) —
производителни сили произ­

водни (производителни) сили
— призводителна коопера­
ция производна задруга
производителност ж. продукдуктивност — ~ на труда

продуктивност на трудот —
за по-голяма
за поголема
продуктивност
производствен прид. производ­
ствен — ~ план план за
производство, производствен
план — производствени раз­
носки трошоци на производ­
ството — призводствени от­
ношения производствени односи
произвбдственик м. произво­
дител, работник

производство ср. производство;

вој. унапредување во прв чин
— ~ на обувки производ­
ство на чевли — оръдия на
производството средства за
производство
произвол м. самоволие (ретко:
произвол) — оставям на
на съдбата оставам на
произвол на судбината
произволен прид. произволен,
неодговорен, самоволен; ненамерен — произволна за­
повед самоволна заповед —
призволни движения ненамерни (несвесни) движења
произвблнича и. работи са­
моволно (незаконито, на своја
рака)
произлизам н. произляза с.
произлегува, произлезе
произношение ср. изговор —
неясно
нејасен изговор
произнасям

н.

произнеса с.

1) држи (одржи) говор — той
произнесе

пламенна

реч

тој одржа пламен говор; 2)
изговара, изговори
произтичам и. произтекб с.
произлегува, произлезе, ре­
зултира
произход м. потекло — со­
циален ■—■ социјално потекло
неговите пари са от съмни­
телен ~ неговите пари се

од сомнително потекло
произшествие ср. настан, слу­

ча),

несреќа,

прокуратура

490

прои зводство

инцидент

—

няма никакви произшест­
вия ~ состојбата редовна; не-

ма ништо ново (рапорт и сл.)
прокарвам н. прокарам с. 1)
проведува, проведе; води;
2) пробива, пробие, (на)прави

(пат, водовод); 3) преминува,
премине (преку нешто)
прокашлям се с. повр. се искашла (малку), се накашла
(малку)
прокламйция ж. прокламација
прокламирам н. с. прокла­
мира
проклет прид. 1) проклет, анатемисан; 2) лош, зол; 3)
намразен, одвратен; 4) палав,
немирен — от тия проклети
деца нищо не може да се
скрие од тие палави (про­

клети) деца ништо не може
да се скрие
проклетия ж. 1) проклетија,
проклетство; 2) лош човек
проклетник м. проклетница
ж. проклетник, проклетница
проклинам и. прокълна с.
проколнува, проколне
проклитика ж. грам, проклитика
проклятие ср. проклетство
прокоба ж.- кобење, претскажувагье на несреќа
прокомунистйчески прид. прокомунистички
прокопавам н. прокопам, про­
копая с. прокопува, прокопа,
пробива, пробие — преко­
паваме тунел пробиваме ту­

нел
прокбпсаник м. ирон. непрокопсаник, несреќник — на­
шата прокопсаница пак
се разведе нашата непрокоп-

саница пак се разведе
прокопсия ж. успех, напредок,
среќа — няма ~ нема среќа
прокуден прид. протеран, што

живее далеку од своите, изгонет
прокуратура ж. јавно обви­
нител ство

прокурбр

491

прокурбр м. јавен обвинител
— реч на прокурора збор

на јавниот обвинител
прокълнат прид. проклет, про-

колнат, осуден, отфрлен
прокънтявам и. прокънтя с.

одекнува, одекне, одѕвонува,
одѕвони — прокънтя мощно
„ура“ одекна громкото ,,^ра“
пролет ж. пролет — дойде
пролетта! дојде пролетта!
— през тази пролет пролетва;
О една ластовица ~ не
прави со една ластовица не
станува пролет
пролетариат м. пролетаријат
— промишлен
индустриски пролетаријат — дикта­
тура на пролетариата дик­
татура на пролетаријатот
пролетарий м. пролетарка ж.
пролетер, пролетерка — про­
летарии от всички страни,
съединявайте се! пролетери

од сите земји обединете се!
пролетарски прид. пролетерски
— пролетарска солидарност

пролетерска солидарност —
— поет пролетерски поет
пролетен прид. пролетен —
—- пролетни цветя пролетни
цвеќиња — ~ дъжд про­
летен дожд — пролетно рав­
ноденствие пролетна рамноденица
пролбтес прил. пролетоска
прблетници мн. нар. пролетнина, пролетни посеви
пролив м. проток, морска тес­
нина — Дарданелски ■—■
Дарданелски Проток
проливам и. пролея с. пролива,
пролее, (ис)тура —
кръв
проливам крв; се борам, војувам — не проливайте из­

пр омиш леност

вода! не истурај.те
вода непотребно!
проливен прид. што истура
(дожд) — ~ дъжд пороен
дожд
проличавам н. проличй с.
се забележува, се забележа,
се гледа, се виде — от дър­
лишна

жанието му проличава, че
е виновен од неговото држење

се гледа дека е виновен
пролог м. 1) пролог, предго­

вор; 2) збирка куси биогра­
фии на светци
пролом м. I) кањон, клисура;
2) пробив
пролука ж. цеп, цепнатина (и
цепка, и цепутка), пукнатина,
проѕирка
промеждутък м. меѓупростор;
пауза, интервал
променлив прид. променлив,
наизменичен — променливо
време променливо време —
променлив цвят променлива
боја — ~ ток напзменпчна
струја
променлйвост ж. променливост, колебливост, нестабил­
ност
променям н. променя с. 1)
менува, (про)мени — много
често променя жилището

многу често го менува станот;
2) заменува, замени
промивам н. промия с. (ис)плакне; мие-- руда плакнам
руда —
рана мијам рана
промишленик м. промишле­
ници ж. стопанственик, ин­
дустриалец
промишленост ж. индустрија,
— тежка | лека ~ тешка |
лесна индустрија — главни
отрасли на промишленост­
та главни индустриски гран­

ки — местна ~ локална ин­
дустрии а
промишлен прид. индустриски
— промишлени стоки индустриска стока — ~ център
индустриски центар
.
промка ж. процеп, тесен преод; преод преку ограда, прелез
промкомбинат м. индустриски
комбинат
промокйем прид. пропустлив
(за вода) —
плат пропустлива ткаенина
промоция ж. промоција
промушвам н. промуша с.
прободува, прободе; провира
провре — едвам си про­
мушвам пръста през дуп­
ката одвај си го провирам
прстот низ дупката; || — се

повр. се провира, се провре
промъквам и. промъкна с.

провира, провре, пренесува,
пренесе (кришум), (про) влече
промънквам н. промънкам
с. (про)мрмори
промяна ж. променя — забел­
язваш ли някакви
ни? забележуваш ли
промени? — ~ на
жителство промена

пропивам

492

промишлен

проме­

некакви
место­

на мес­

тото за живеење
пронйся «. пронесб с. проне-

сува, пренесе (јајца)
пронизвам н. пронижа с. 1)

пронйжува, прониже (со стре­
ла, куршум и сл.); прободува,
прободе; 2) фиг. заглушува,
ги пробива ушите
пронизйтелен прид. остар, за­
глушен, заглушлив
прониквам1 и. проникна с.
дијал. прОникнува, проникне
(компири и сл.)

проникна с.
1) навлегува, навлезе; доаѓа,
дојде (за звук) — тук не про­

прониквам2 и.

никва никакъв шум отвън

овде не доаѓа никаков шум однадвор; 2) се (про)шири —
заразата е проникнала по
цялото село заразата се про-

ширила во целото село; се
пробива, се пробие; || —
се повр. е проникнат со миела
(чувство, сознание и сл.)
проникновен прид. вдахновен,
воодушевен, остроумен, видовит
проникновение ср. вдахновеност; проникливост, остроумност
проницателен прид. прониклив,
остроумен, бистар; остар, на­
острен
пропаганда ж. пропаганда —
вражеска
■ непријателска
пропаганда
пропагандирам н. пропагира,
врши пропаганда
пропаганден прид. пропаганден
— пропагандна дейност про­
пагандна дејност
пропапгандйтор м. пропагатор
пропагандйст м. пропаган­
дно?
пропадам н. пропйдна с. пропаѓа, пропадне
пропаст ж. 1) пропаст, бездна,
амбис; 2) пропаст, банкротство
3) фиг. јаз, голема разлика
пропедевтика ж. пропедевтика,
основите (на некоја наука)
— философска
основи
на филозофијата, филозофска пропедевтика
пропелбр м. пропелер
пропйвам н. пропйя с. (се)
пропива, (се) пропие

493

пропивам
пропивам

н. пропие е. впи­

ва, впие
пропилявам «.

проследявам

ствено просветување — Ми­
нистерство

пропилея е.

троши, упропастува, упропасти (пари, имот И сл.)
лропищявам н. пропищя е. 1)
спиштува, спишти, пропиштува, пропишти; 2) се (на)мачи
проповед ж. проповед
проповедник м. проповедник
проповядам и. проповедува,
проповеда
пропорционален прид. пропор­
ционален, оразмерен
пропорция ж. пропорција, сразмер
пропуквам и. пропукам с.
скршува, скрши; напукнува
напукне
пропуск м. 1) пропуст, недостаток, грешка; 2) пропусница
— покажете си пропуска!

покажете пропусница!; 3) вој.
лозунг
пропускам, пропущам и. пропустя с. пропушта, пропушти
пропускателен прид. пропусен
— пропускателна бележка
пропусница — пропускателна
способност пропусна люк (на

пруга, па! и сл.)
пропътувам и. с. пропатува
проработвам н. проработя с.

проработува, проработи, (за)работи
проридйвам н. проридая с.
(за)плаче (силно и гласно)
пророк м. пророк
прорязвам н. прорежа с. пресекува, пресече
просвам се и. просна се е. повр.
си легнува, си легне (комотно), се спружува колку што
е долг
просвета ж. просвета, просветување — здравна ~ здрав-

на

народната

Министерство на народната ;
просвета
просветен1 прид. просветен —
~ деец просветен работник»
(деец)
просветен2 прид.
образован,
културен —
работник ‘
културен работник ■ абсолютизъм просветениот апсолутизам
'
просветбпост ж. просветеност
просветител м. просветител
‘
просветление ср. ми. просве­
тление (јасност на сознавањето)
просвбтник м. просветен ра­
ботник; просветител
просвещавам, просветявам н. |
просветя с. просветува, про- ,
свети
просвещение ср. просветување,
просвета
просемннар
м. просеминар 4
просенйк м. просеник, леб
од просено брашно, леб од ца­
ревично брашно
просечен прид. избразден, исечен
просител м. просителка ж.
молител, молителка
проейчам н. просекй с. пресек)дз'а7~Т1ресече
проейя ж. просеше, питаше
прослава ж пофалба, оддаваше
признание или почит (некому) ,
прославен прид. прославен, поз­
нат, популарен
прослйвям н. прослйвя
с.
(про)слави, оддава признание >
(за подвиг, работа и сл.)
проследявам и. проследя с.
преследува, оди по трагата
(на нешто или некого)

прословут

494

прид. неоправдано
фален, фамозен
прослбйка ж. 1)меѓупласт, танок пласт меѓу нешто; 2)
сталеж, општествена група
прослужен прид. прослужен —
прослужени години работен
стаж, прослужени години
прослушвам и. прослушам с.
1) прослушува, прослуша; 2)
слуша внимателно, следи (пре­
даваше и сл.)
просмукан прид. наквасен, навлажен; опфатен, проткаен
просмуквам н. просмуча с.
впива, впие (во себе)
проснат прид. легнат, оптегнат
(на кревет, земја)
просо ср. бот. просо
проспект м. проспект, реклама,
рекламна брошура
просперитет м. просперитет
просрочка ж. пропушташе рок
прост прид. 1) прост, едноставен, обичен — прости хора
обични луѓе — ~ начин на
живот едноставен начин на
живот; 2) прост, глуп, неучен,
неквалификуван — ~ ра­
ботник неквалификуван ра­
ботник — ~ човек прост
човек; 3) лесен, едноставен
— проста сметка
лесна
сметка; 4) лош, неквалитетен
— ~ плат лоша ткаенина;
а проста дроб проста дропка
■— с просто око со просто око
(без лупа или микроскоп)
простйк м. простичка ж. про­
стак, простачка, некултурен
човек
просташки прид. простачки,
некултурен ■—■ просташка
дума простачки збор
простАщина ж. простоти) а, простотилак

прословут

простуда
простивам н. простина с. на-

стинува, настине
простим прид. што може да се

опрости
простирам н. простра с. 1)

простира, простре (алишта);
2) протега, протегне; пода­
ва (раце); [[ — се повр. се
протега, се протегне, се прос­
тира
проститутка ж. проститутка
проституция ж. проституција
простичък прид. простичок
простодушен прид. простодушен, искрен, наивен
простолюдие ср. обични луѓе,
проста маса
простонароден прид. народен
—

простонародни

обичаи

народни обичаи
простор м. 1) простор; 2) фиг.
поле (на работа); 3) нар.
јаже за сушеше алишта (оптегнато)
просторен прид. просторен, ши­
рок, голем — просторна
зала голема сала
простосмъртен прид. простосмртен, обичен (човек)
простосърдйчен прид. простосрдечен, искрен, отворен
простота ж. простота, едноставност, природност; добродушност
простотия ж. 1) простотија,
невоспитаност; 2) проста маса,
прости луѓе
пространен, -Анна, -Анно прид.
простран, голем
пространство ср. простор, про­
странство — свободно ~
слободен простор —• безвъздушно
безвоздушен про­
стор, вакуум — жизнено
~ животен простор
простуда ж. настинка

простуден
простуден прид. настинат
простудя се с. повр. настинува,

настине
просъвбтски

нротивя се

495

прид.

просовет-

ски
прос ъница ж. полусон — казал
съм нещо в
- нешто сум

рекол во полусон
прося и. проси, пита
просяк м. просякиня ж. про­

стак, просјачка, питан, пятачка
протйкам и. протбча с. одолжува, одолжи, пролонгира
протеже ср. протеже (лице
под нечие покровителство)
протеза ж. протеза — зъбна
~ забна протеза
протекционизъм м. протек.ционизам
протекция ж. протекција; разг.
врека
протест м. протест; протести­
ране
протестантйзъм м. протестантизам
протестен прид. протестен
протестирам н. с. протестира
против пред, против — борим
се
неправдата се бориме
против неправдата — сред­
ство ~ косопас средство
против косопасецот (ќелавоста)
противен прид. спротивен —
противно мнение спротивно
мислење; 2) противнички, непријателски — от противния
лагер од непријателскиот ла­
гер; 3) непријатен, одвратен
— ~ човек непријатен човек
— противно лекарство од­
вратен лек
протйвене ср. противење, опозиција
противник м. противница ж.
1) противник, противница (и

противнйчка) ■—■ политиче­
ски ■— политички противник;
2) вој. непријател
противоалкохолен прид. антп-

алкохолен
противовес м. 1) спротивност;
2) в — спротивно
противовъздушен прид. про-

тивавионски
противодействие ср. противак-

ција, реакција
противоестествен

прид.

не-

природен
противозаконен, -бнна, -бнно

прид. незаконски, противзаконит
противонароден прид. пенароден, противнароден
противоположен прид. спро­
тивен, обратен
противоположност ж. спро­
тивност — единство на про­
тивоположностите единство
на спротивностите
противопоставям н. противо­
поставя с. се спротпвставува, се спротивстава, е про­
тив
противоразузнйване ср. контрашпионажа
противореча с. противречи; ||
— си повр. си противречи
противоречив прид. противречен, контрадикторен
противоречие ср. противречие
(и прОтивречје), противречност — класови противо­
речия класни противречности
(спротивности)
противотанков прид. противтенковски
противудар м. противудар, контранапад
противя се и. повр. се противи,
дава отпор

протичам

процедура

496

протичам н. протекА с. проте-

кува, (про)тече; поминува, по­
мине — Искър протича
край София Искар
тече
покрај Софија — покривът
протече покривот протече.
проток м. -проток
протокол м. 1) записник —
водя ~ водал! записник; 2)
протокол — дипломатически
~ дипломатски протокол —
началник на протокола шеф
на протоколот
протокблен прид. 1) записиички
— протоколна книга записничка книга, книга за
записници; 2) протоколареи
протоколирам к. с. пишува
(води) записник — моля
думите ми да бъдат про­
токолирани молам моите збо-

рови да влезат во записник
протоколист м. записничар
протон м. физ. протон
протоплазма ж. прбтоплазма
прототип м. прототип
проточвам и. протбча с. одол-

жува, пролоигира
проточен прид. оптегнат
протривам и. протрия с. излитува, излпти
протягам и. протбгна с. протега, протегне;
спружува,
спружи; || — се повр. се протега,се протегне
профанбция ж. профанација
профашнстки прид. профашистички
профгрупа ж. синдикална гру­
па, подружница
професионален прид. 1) сталешки, професионален — про­
фесионални интереси сталешки интереси —• професи­
онална болест професионална
болест; 2) професионален —

~ фудболист професиона­
лен фудбалер; а професи­
онална организация сталешка (професионална) организација, стручно здружение
професионалист м. професи­
онален
професия ж. професија —
свободна ~ слободна професија
професор м. професор (на виша
или висока школа)
профил м. профил
профкомитет л/. синдикален
совет, синдикално раководство
профорганизация ж. струковен сојуз, стручно здружение,
синдикат
прбфсъбрание ср. синдикален
состанак
профсъюз лг. синдикат
профсъюзен прид. синдикален
— профсъюзно движение
синдикално движеше — проф­
съюзна организация синди­

кална оргапизација
н. профуча с.
профучува, профучп
прохлада ж. свежина, пријатно заладуваше
прохладен прид. свеж
проход м. премии; теснина,
клисура
проходен прид. прооден
проходящ 1) прид. што минува;
2) м. минувач — проходпрофучавам

ящите не му обръщаха
внимание минувачите не му

обрнуваа внимание
н. проходя с.
проодува, прооди
процедура ж. процедура —
съдебна
судска процедура

прохождам

процедурен

497

процедурен прид. процедурален
—
въпрос процедурално

прашање
процент м.' проценат
процеп м. процеп., цепнатина
процес м. процес (во разни
значења), дело — производ­
ствен ~ процес на производ­
ството — химически
хемиски процес — бракоразводен~бракоразводно дело—
граждански -—граѓанско дело,
парница —
срещу шпиони
процес против шпиони —
технологичен ~ технолошки
процес
процъфтявам н. процъфтя с.
процутува, процути
прочее сврз. впрочем, значи,
така што — и прочее и така
натаму
прочиствам и. прочистя с.
(рас)чисти, прочистува, про­
чисти, (ис)чисти
прочит ж. прочитување; про­
чит, читање — книги за
лектира, книги за прочитување
прочитам и. прочета с. 1)
прочитува, прочита; 2) (из)брои
.
прбчитен прид. што е за читаље
прочувам се и. прочуя се
с. повр. се прочуе
.
прочувствен прид. прочувствен;
воодушевен, поли со емоција
— той произнесе прочувствена реч тој одржа про­

чувствен говор
прочут прид. прочуен, познат
— прочута фабрика прочуена' фабрика — ~ писа­
тел прочуен писател
- прошарен прид. прошарен (за
коса, брада)

пръждосвам се

прошка1) ж. прошка, прошта-

вање, извпнуватье
цепена летва
за ограда
прощавам и. простя с. проштава, прости — ~ ти
грешката ти ја прбштавам
грешката; С7 прощавай! (на
разделба) догледање! збогум!
прощален прид. проштален —■
прощална вечеря проштална
вечера — прощално слово
проштален говор
проява ж. тест, пројава, манифестација, израз — благо­
родна ~ благороден гест
— ~ на приятелство израз
на пријателство
проявявам1) и. проявя
с.
пројавува, пројавп, изразува,
изрази, демонстрира — той
прошка2) нар.

прояви интерес към ста­
рата култура тој пројави

интересирање за старата кул­
тура —
смелост пројавувам храброст; || — се повр.
се пројавува, се пројави, се
истакиува, се истакпе — про­
яви се като добър работник

се истакна како добар работник
проявявам2) и. проявя с. раз­
вива, развие филм
прояснен прид. јасен, чист,
изјаснет, искристализирап
прояснбние ср. разјаснување,
разведрување; кристализира­
ше (на миела), објаснение,
решение
пружина ж. пружина, федер
прусак м. Прус,
Германец
(како симбол на милитаризмот)
пруст м. трем, претсобје, кори­
дор г
пръждосвам се и. повр. се
губи, оди по ѓаволнте

?•?. Бугарско-македонски речник

пр ьжка

498

пръжка ж. цимиринка —
качамак с пръжки качамак

со цимиринки
ж. капка, мал млаз
вода
пръскйлка ж. прскалка
пр ъскам н. прска; расфрла;
шири — ~ лозе прскам лозје
— ~ сечивата ги расфрлам
алатите — ~ слух ширам глас
— ~ пари расфрлам па­
ри; Г7 сърцето му се пръска
срцето му прска — ~ се
от смях пукам од смеа
пръска

— пръска ми се главата

ми пука главата (од грижи
и сл.)
пръскач м. прскач
пръскачка ж. прскалка
пръст1) м. прст — малък |
среден ~ малиот | средниот
прст ■— голям ~ палецот —
той не си мръдва и пръста

тој не мрднува ни со прст;
о през пръсти низ прсти
— зная на пръсти знам на
прсти — изсмуквам из
пръстите исцицувам од прсти
— да си оближеш пръстите

да си ги излижеш прстите
(многу убаво)
пръст2 ж.
земја, ископана
земја — изхвърлям ~ исфрлам земја; а лека му
пръст! нека му е
лесна
земјата! — мирише на ~ ~
мириса на земја
пръстен1 м. прстен — златен
златен прстен
пръстен2) прид. глинен, земјен
— пръстена паница земјена
(глинена) чиниј а
прът лг. прат, стаи; железна
прачка; С7 Петър плот пле­
те, три пръта преплита Пе-

птицегледач

тар плот плете, по три прата
преплетува
пр ъхкав прид. ровок, сиплив
пръч м. јарец, прч
пръчка ж. прачка, отсечено
гранче
пряк прид. непосреден, дирек­
тен, отпорен — пряк път
директен пат — ~ ръково­
дител непосреден раководител
прякор м. прекар
прям прид. отворен, смел, ка­
тегоричен
пряспа ж. преспа, соспа —
затънахме в големи пре­
спи пропаднавме во големи

преспи
псе ср. куче
псевдокласицйзъм м. псевдо-

класицизам
псевдоним м. псевдоним
психиатрия ж. психијатрија
психиатър м. психијатар
психически прид. психични —
психическо
разстройство

психично' растројство
психоанализ м. психоанализа
психолог м. психолог
психология ж. психологија
психологичен, психологиче­
ски прид. психолошки
психопат м. психопат
псувам н. пцуе — псува като
хамалин пцуе како амал
псувня ж. пцост — мръсни
псувни гадни пцости
птица ж. птица — домашни
птици живина; ПЈ важна

ирои. голема ѕверка
птицевъд м. стручшак за жи-

винарство
птицевъдство ср. живинарство
птицегледйч м. одгледувач иа

живина

499

птицеферма

птицеферма ж.

живинарска
■
птичйрник м. живинарник, птичарник
птйче ср. дем. птичка, птиче
птичи прид. птичји, -ја, -је
птичка ж. птичка; О тук ще
фарма

намериш и от

~ мляко

~ овде ќе најдеш и од пиле
млеко
пубертет м. пубертет
пубертетен прид. пубертетски
— пубертетна възраст пубертетска возраст
публика ж. публика (слушачи,
гледачи, читачи) — публи­
ката изпълни салона пу­
бликата ја исполин салата
публикация ж. публикација,
објавување, печатење
публикувам н. с. публикува,
објави
публицйст м. публицйстка ж.
публицист, публицистка
публицйстика ж. публицистика
публичен прид. јавен, отворен;
а публична жена прости­
тутка
пудйнг м. пудинг
пудра ж. пудра; а захар на ~
шекер во прав
пудря н. пудери, напудрува
пуйка ж. зоол. (МеЈеа^пѕ §аПорато) мисирка
пуйчи прид. мисиркин — пуйче
месо месо од мисирка
пукам и. 1) пука, распукува —
—

студът пука и

скали

мразот распукува и карпи;
2) пука (пуканки, пуканици)
— ~ пуканки пука пу­
канки; 3) пука, крцка —
съчките пукат под краката
ми гранчињата пукаат под
моите нозе — ледът пука

мразот пука; 4) пука, фука,
32*

пункт

јаде, крка, лапа — пукайте,
господ да ви убие! кркајте,
господ да ве убие!; 5) пука
(за пушка) — пукат пушки
пукаат пушки; 6) пука, експлодира — пукна гумата
пукна гумата; || — се повр.
се крши, испукува, пука (од
мака) — зора се пука
зора пука
пуканки ми. пуканки, пуканици
пукнат прид. пукнат, распукнат,
скршен; а нямам пукната
пара немам ни скршена пара
пукнатинй ж. пукнатина
пукпица ж. пејор. маченица
(ракија)
пукот м. 1) пукот; 2) пукаше,
трескот — ~ на бомби
трескот на бомби
пул м. (ми. пулове) копче; пул
пуле ср. нар. прле, магаренце
пуловер м. пуловер, џемпер
пулп м. пулп, конзервираноОвошје
п^лпа ж. пулпа, мекото (внатрешно) ткиво на забите
пулпйрам и. с. пул пира
пулс м. пулс — неравен
нерамномерен пулс — измер­
вам пулса мерам пулс
пулт м. пулт — диригентски
пулт диригентски пулт
пуля н. гледа со ококорени очи
•— пуля очи се царам
пума ж. зоол. пума
пумпал м. вртимушка
пункт м. (мн. пунктове) 1)
пункт, точка, станица — из­
ходен
појдовна точка —
здравен ~ здравствена ста­
ница — сборен ~ собирен
пункт — превързочен ~
место за преврзуваше; 2)
точка, член, параграф; 3)
пункт (печатарска мера)

пунктирам и. с. пунктира
пунктуйция ж. интерпункција

пунктуација

(во

пухтя п. пуфка (и пуфта)
пухов прид. од ситни меки пер-

дуви

пургатйвен прид. пургативен
пуризъм м. пуризам
пуритан м. пуританец
пурпурен прид. пурпурен
пускам и. пусна с. пушта,

пушти

пък

500

пунктирам

разни значевьа)

— няма да те пусна нема
да те пуштам ■— не пускайте
го вътре не пушта јте го
внатре — пуснаха го на
свобода го пуштиј а на слобода — ~ завод в действие

пуштам фабрика во погон —
пусни радиото — пушти го

радиото, вклучи го радиото
— ~ брада пуштам брада;
а
-в продажба пуштам
во продажба — ~ от печат
излегува од печат — ~ слух
пуштам глас — ~ котва
пуштам котва — ~ кораб в
морето пуштам брод в море;
]| — се повр. се (с) пушта, се
(с)пушти (по некого)
пуст прид. пуст, ненаселен —
пусти улици пусти улици
— ~ остров пуст остров; а
пусто дърво! пусто дрво!
пустея н. (се)пусти, пустее, ста­
нува пуст
пустинник м. пустиник, пустшьак
пустиня ж. пустина; пусто
место
пустотй ж. пустовина, пустота,
пустош
пустош м. пустелија, пустош
пух м. ситно меко перје; мов
пухам н. тресе, чисти од прав
(со удирање), тупа
.
пухкав прид. мовлест, ровок,
сиплив

пуша и. 1) пуши — не
цигари повеќе не

вече

пушал!
цигари; 2) пуши, дими (месо,
риба)
пушалня ж. пушилница
пушач м. пушач — страстен
страстен пушач
пушек м. чад, дим
.
пушен прид. чаден, сушен,
— пушена сланина чадена
сланина — пушена риба ча­
дена риба
пушечбн прид.
пушчен —
пушечна стрелба пушчсна
стрелба; Д7 пушечно месо
пушчеио месо
пушка ж. пушка — двуцевна •—
двоцевка, чифте — против­
отанкова
противтенковска
пушка, рачен фрлач •— стрел­
ям с ~ стрелам со пушка
пушкалка ж. пукало (од бозе
— детска играчка)
пущинак м. пусто место, пус­
тели; а
пуяк м. зоол. мисир
пчела ж. зоол. пчела — пчела
— работник пчела работница
— ~ - царица матпца
пчелар м. пчелар
пчеларник м. пчеларник, пчел­
ник
пчелин м. в. пчеларник
пчелов ъдство, пчеларство ср.
пчеларство
пъдар м. па дар, полјак
пъдпъдък м. зоол. (Сошгпјх
соттигиѕ) потполошка (вид
еребица)
пъдя н. пади, тера, брка
пъзлив прид. разг. плашлив
пък сврз. а — аз чета, ~ той
слуша јас читам, а тој слуша

п ъклен

пъклен прид. пеколен — пъ­
клена .жега пеколна гореш-

тина
пъкъл м. пекол
пълен прид. 1) полн — пълна
луна полна месечина — пълна
зала полна сала — с пълна
пара со полна пара —
пан­
сион полн пансион; 2) полн,
целосен — пълна тишина

полна (целосна) тишина — ~
покой целосен мир; 3) дебел,
полн — ~ човек дебел (полн)
човек; 4) (за оружје) полно,
наполнето — пълна пушка
полна пушка
пълзене ср. лазеше, ползење
пълзешката, пълзешкбм прил.
лазејќи, ползејќи
пълзя н. лази, ползи; фиг.
се додворува, се умилкува, се
митка
пълководец м. полководец —
велики пълководци големи
полковотци
пълнеж м. полнеж, полнеше;
шаржер, рам (за оружје)
пълнбя н. дебелее, се згојува,
наполнува
пълнител м. шаржер (за оружје)
пълновластие ср. неограничена
власт
'
пълноводен прид. пловен —
пълноводна река пловна река
пълнок ървен прид. полнокрвен, енергичен, полетен; впстински
пълнолетен прид. полнолетен
— пълнолетна дъщеря полнолетна ќерка
пълнолетие ср. полнолетстпо
пълномаслен прид. полномасен
(и полномаслен) — пълномасно сирене полномасно
сиреше

501

първенец
пълномощен прид. полномошеи — ~ министър полно-

мошен министер
пълномощие ср. полномоштие

(и полномоштво)
пълномощник м. полномошник
пълномощно ср. полномоштие
пълноправен прид. полнопра-

всн
пълнота ж. дебелина, полнота
пълноцбнен, -енна,
-енно

прид. полновредеп, -дна, -дно,
полноценен
пълня и. полни, наполнува —
пълнете чашите наполнете
ги чашите; ду ~ някому
главата ~ му ја полнам
некому главата; му давам
памет
пълчйще ср. (мн. пълчища)
толпа (обично воена — не­
приятелска)
пън м. (мн. пънове) пен, пенушка; С7 мълчи като
молчи како дрво
пъп м. папок
пъпеш м. бот. (СисшпЈс шею)
дшьа
пъпка ж. 1) пупка (на цвет,
па гранка); 2) мозолче, гнојниче
пъпля и. лази, ползи, се влече
първак м. првак (ракија)
първбцн ми.
(ед. първак)
едиоклеточни организми (ргогогоа)
първаче ср. 1) првак, прво
дете; 2) прваче, ученик од
I одделение
първенец м. 1) првенец, виден
човек — селски първенци
видни луѓе во селото; 2)
оној што постигнал најдобар
успех во училиштето (на фа­
култет и сл.); 3) првак, шам­
пион, победник во натпревар

първенство

502

първенство ср. 1) првенство
— ~ по фудбол фудбалско

првенство; 2) предност, при­
оритет
първи, пръв бр. прв — първи
сняг прв снет — първи
април први април—от първа
ръка од прва рака — първа
помощ прва помош — в
първите редици во првите
редови — първи братовчед
прв братучед — първа ци­
гулка прва виолина — за
пръв път првпат
първичен прид. основен, првичен, елементарен, првобитен
— първична организация

основна организација
прид. првобитен,
примитивен — първобитно
общество првобитно општество
първовенчан прид. арх. првовенчан
първоизточник м.
првоизвор, потекло, почеток, основна
причина
първокйчествен прид. што има
најдобар квалитет, првокласен
първокласен прид. првокласен
—
учебник учебник за
прво одделение (или клас)
първокласник м. ученик во
прво одделение (или клас)
първокурсник м. бруцош, сту­
дент од прва година
първолаче ср. прваче, ученик
од I одделение
първомайски прид. првомајски
първоначален прид. основен —
първоначално училище ос­
новно училиште
първопричина ж. основна (најважна) причина
първороден прид. првороден
първобитен

път

първостепенен, -енна, -енно

прид. првостепен, -а, -о (и
првостепенен) — од първо­
степенно значение од првостепена важност
пъргав прид. пргав, жив; ела­
стичен
пържа и. пржи — ~ картофи
пржам компири
пържола ж. пшицт, крменадла
пързйлка ж. лизгавица, лизгалиште
пързйлям се и. повр. се лизга,
се санка
пързаляне ср. лизгаже, санкаже
пърля и. обгорува, прли
пъртина ж. прт (пат пробиен низ снег)
пъртушйна ж. разг. стари, меки
предмети од покуќнина (алишта, постела)
пърхам и. фрка, прпка (птич­
ка, пеперуга)
пършей м. лишај (кожна бо­
лест)
'
пъс м: пес
пъстринй ж. шареняло
пъстрота ж- шаренило; разнобојност
пъстрокрйл прид. што има
шарени крила
пъстроцветен прид.
шарен,
разнобоен
пъстър прид. шарен, разнобоен
— пъстро платно шарено
платно — пъстри цветя разнобојни цвеќиња
пъст ърва ж. зоол. (ТгиЦа ѓагјо)
пастрмка
път м. (ми. пътища) 1) пат,
друм, улица — асфалтиран
~ асфалтеп (асфалтиран) пат
— павиран ~ пат со коцки
— междуселски ~ селски
пат — калии пътища калливи

път

503

патишта — отклонявам се
от пътя скршнувам од пат
— житейски ~ животен
пат; 2) патување, линија —
морски ~ морски пат, бродска линија — чака ни дълъг
~ не чека долг пат; 3) начищ
ват — по законен ~ по
□аконски пат — по околен
~ по заобиколен пат; 4)
патец (на коса) — вчесал се
на ~ се исчешлал па патец;
а на добър ~ ! среќен пат!
добар пат! пријатпо патуваље!
—прав ти
бегај! оди си! —
оставам на ~ останувам на
пат (улица), останувам без
средства за живот — бия ~
тепам пат; долго одам
път м. (мн. пъти) пат {само
со бросви и определби) — често
пъти честопати — ■ един
~ еднаш — друг ~ другпат — един ~ за винаги
еднаш за секогаш — за по­
следен
за последен пат
— не един ■— не еднаш —
един
на ден еднаш дневно
пътеводител м. водич (човек),
водич (книга)
пътека ж. патека, врвица —
горска ~ шумска патека
пътем прил. разг. патем (и
патема)
пътен прид. патен — пътни
разноски патки трошоци
пътепис м. патопис
пътеписен прид. патописен —
пътеписци бележки патописпи белешки

пясъчен

пътеписец м. патописец
пътепоказател м. патна табла,

патоказ (сообраќаен знак)
пътешественик м. патешестве-

нйк, патник, светски патник
пътешествие ср. патуваже (во

далечни зсмји), патешествис
п ътник м. пътпица ж. патник,
патница — търговски ~

трговски патник
пътнически, пътнишки прид.
патиички — ~ влак патиички
воз — пътническо бюро

турпетичко биро, туристнчка
агенција
пътувам н. патува — той ще
пътува с нощния влак тој
ќе патува со ноќииот воз
пътуване ср. патуваже
пъхам и. пъхна с. (на)пика,
пикне — ~ в торбата и
тези неща ги пикам в торба
и овие работи
пъча се и. повр. се прчи, се
прави важен
пъшкам и. тешко дише, стснка
пюрб ср. пире — ~ от картофи
пире од компири
пяна ж. пена — ~ от сапун
пена од сапун
пясък м. песок — ~ в бъбре­
ците песок (камен) во бубрезите — Златни пясъци
Златни Песоци (летувалшпте
на Црно Море) — златен —■
златен песок (песок што има
злато) — захар на ~ ситен
шеќер, шейер во прав
пясъчен прид. песочен — ~
часовник песочен часовник

рабйт

работоспособност

504

Р
рабат м. трг. рабат, по пуст на

продавната цена
рабкор м. дописник од фабрика
или претпријатие
раболепен прид. сервилен, ра­
болепен
раболепиеЈср. сервилност, ра­
болепие, полтронство
работа ж. работа, дејност; служ­
ба, професија, должност, операција, афера; творештво,
дело, производ; задача, вежба,
мисиј а — обществена ~
општествена работа — до­
машна
домашна работа —
класна ~ писмена задача
— физическа ■—■ физична
работа — принудителна ~
принудна работа — посто­
янна ~ постојана работа —
полска ~ полска
работа
— постъпвам на
- стапувам на работа — отивам
на ~ одам на работа — оста­
нах без ~ останав без работа
— този човек си знае рабо­
тата овој човек си ја знае
работата — тази картина е
негова ~ оваа слика е негово
дело — това е наша ~ тоа
е наша работа — Министер­
ство на вътрешните работи

Министерство на внатрешните
работи — Министерство на
външните работи Министер­
ство на надворешните работи;
а гледай си работата гле­
да) си ја работата — не е
там работата не е во тоа
работата — не е бог знае
каква ■— не е којзнае каква
работа — хубава
ирон.

убава работа — работата е
спукана лошо е, ништо не
бидува — лесна ~ лесна
работа — голяма
голема
работа!
работен прид. работен — ~
ден работен ден — работно
място работно место — ра­
ботна ръка работна рака
— работно време работно
време
работилница ж. работилница
работлив прид. работлив, вре­
ден
работник м. работник — фа­
бричен
фабрични работник
— квалифициран
квалификуван работник — научен
научен работник — пар­
тиен ~ партиски работник
— работници по просвета­
та просветни работници
работница ж. вредна жена,

работница
работнически прид. работнички
— работническа класа ра­
ботничка класа — работни­
ческо движение работничко
движеше — работническа
младеж работничка младина
работничество ср. работниш-

тво
работничка ж. работничка —
фабрична
фабрична ра­

ботничка
работодател м. работодавец
работоспособен прид. работо­

способен
работоспособност ж. работо­

способност

работя ». работи, обработува
■— къде, работиш? каде ра­
ботиш? — работя земята
обработувам земја — в неделя
не се работи во недела не се
работи — той работи в
завода тој работи во фабрика
— часовникът не работи

чосовникот не

работи

—

библиотеката работи до 8
часа библиотеката работи до
8 часот; а какво работиш?

што работиш?
прид. рамен; еднаков,
рамноправен — равно поле
рамно поле — равно коли­
чество еднакво количество
— на равни начала на ранноправни начела — ~ резултат
сп. нерешен резултат
равенство ср. 1) еднаквост, рамноправност — ■—■ пред зако­
ните еднаквост пред законите;
2) равенка
равнина ж. рамнина, низина;
површина — Дунавска ~
Дунавска Низина
равнбц мл бот. (Ас1не1а тШеѓоИит) ајдучка трева
равнннекн прид. рамнински,
рамничарски; низински
равнище ср. 1) рамниште, рамно
место; 2) ниво, стандард,
степен — жизнено ~ жи­
вотен стандард — на високо
на високо ниво
равнобќдреник м. геом. рамностран триаголник
равновесие ср. рамнотежа —
губя ~ губам рамнотежа —
възстановявам ~ воспоставувам рамнотежа
равноденствие ср. рамноденица
равнодушен прид. рамнодушен,
незаинтересиран.
равен

радиоактивен

505

работя

равнозначен прид. рамнозначен,

еквивалентен
равномбрен прид. рамномерен
равноправен прид. рамноправен
равноправие ср. рамноправност
— пълно
полна (целоспа)

рамноправност

'

равносилен прид. рамносилен,.

еквивалентен
равносметка ж. биланс
равностоен прид. в. равно­
силен
равноценен, ~енна, -енпо прид.
в. равносилен
равнявам се н. равня се с.

повр. се срамнува, се споредува; е еднаков (по вредност,
качество)
радар м. радар
радарен прид. радар ски •— ра­
дарна апаратура радарска
апаратура
радвам се н. повр. 1) се радува,
се весели; 2) располага, има
— радвам се на добро
здраве имам добро здравје
— ~ се па добро име

имам добро име (репутација)
радиатор м. радпјатор .
радиация ж. радијација, зра-

ЧС1ЬС
радикал м. 1) арх. радикал;

2) хем. радикал (група атоми)
радикален прид. радикален —
радикални промени ради­

кални промени
радио ср. радио, радио-апарат
— по радиото на радио, преку
радио — слушам радио

слушам радио
радиоабонамеит м. радио-прет-

плата
радиоактивен прид. радиоак­
тивен — радиоактивни еле­
менти радиоактивни елементи

506

радиоактивност

радиоактивност ж.

радиоак­

тивност
радиовр ъзка ж. радио-врска
радиовълнй ж. радио-бран
радиоговорйтел м. радио-спи-

кер
радиозасечник

м.

радио-ло­

катор
радиолампа ж. ламба за радио
радиолюбител л/. радио-аматер
радиопийса ж. радио-драма
радиопредавател м.
радио­

предавател
радиоприемник м. радио-при­

емник

'

радиопрограма ж. радио-про­

грама
радиостанция ж. радио-станица
радиобесбда ж. радио-преда-

вање

и

радиотелеграф м. радио-теле­

.
радиотелеграфен прид. радпотелеграфски
радиотерапия ж. радио-терапија
радиотехник м. радио-техничар
радиотбхника ж. радио-тех­
ника
радиоуредба ж. разгласна станица
радиофикация ж. радиофика­
ция
радйст м. радист, радио-телеграфист
рйдиус м. радиус
рйдост ж. радост — голяма
~ голема радост — плача
от ~ плачам од радост —
не зная какво е ~ не знам
што е радост
рйдостен прид. радосен — ра­
достна новина радосна вест
рйдушен прид. пријатен, л>убезен, гостољубив
раждйемост ж. наталитет
граф

разбирам

рйждам и. родя с. раѓа, роди
— тя роди син таа роди син —
тази ябълка ражда през
година оваа јаболкница раѓа
секоја втора година; О бър­
зата кучка слепи ги ражда

брзата кучка слепи кучиња
раѓа — както го е майка
родила како што го мајка
родила; |[ — се повр. се раѓа,
се роди
раз прил. еднаш; одеднаш; /./
~ - два едно-две
разбивам н. разбйя с. 1) разби­
ва, разбие — ~ на парчета
разбивам на парчпња — раз­
бих леда го скршив (разбив) ледот; 2) разбива, кршп
— разбойниците разбиха
касата ировалниците ја раз­

бива касата; 3) разбива, победува, победи (противник) —
ще разбием неприятеля йе
го разбиеме (победиме) непријателот; 4) разбива, мати —
разбивам яйца матам јајца;
5) расподелува, расподели —
разбиха пи на групи не рас­
подели) а на групи; а разби­
вам пари ситнам (разбивам)
пари
разбивач м. разбпвач, кршач
— ледоразбивач мразокршач
разбирам и. разбера с. разбира,
разбере, сфати, знае, може
■— получих писмото и раз­
брах съдържанието го при-

мив писмото и ја разбра в
содржината — не ме разби­
райте погрешно!
не ме
разбирајте погрешно! — раз­
брах! разбрав! — той не
разбира живопис тој не го
разбира сликарството — ~
те, но не мога да ти по­

разбиране

507

могна те разбирам, ама не
можам да ти помогнам; Г7
разбира ти свиня от кла­
денчова вода
разбира ка­
ко свиња од дшьа; [| — се

повр. се разбира, се спогодува, се согласува, живее во
слога — не се разбират не се
согласуваат — разбира се
се разбира — от само себе си
се разбира се разбира само
по себе — ще му дам да се
разбере ~ ќе види, ќе ме
запамети
разбиране ср. 1) разбирање;
2) сфаќање, гледање на работи­
те — стари разбирания стари
сфакагьа
разбирателство ср. разбирање,
разбирачка, согласност
разбит прид. 1) разбиен, скршен — разбита чаша скршена чаша; 2) разбиен, по­
беден, поразен — разбита
войска поразена (разбиела)
војска— разбити мечти разбиени мечти
разблудеи прид. разблуден, раз­
вратен, блуден; нар. немирен;
несложен — разблудни го­
дини немирни години
разби ъсквам н. разблъскам
с. растуркува, растурка
разбой м. разбој
разбойник м. разбојник, бан­
дит, провалник
разбойнически прид. разбојнички, бандитски, пљачкашки
разбойничество ср. разбојништво, кражба, шъачка, бандитизам
разболявам се н. разболбя се
с. повр. се разболува, се
разболи; поболува, поболи
разбор м. анализа, разгледува1ье — литературен ~ ли­

развалинй

тературна анализа — грама­
тичен | синтактичен ~ гра­
матична ] синтактична анализа
— ~ на военните действия

анализа на воените операции
разбран прид. 1) разбирлив
— разбран език разбирлив

јазик; 2) сфатен; 3) разумен,
разбран
разбуждам н. разбудя с. разбудува, разбуди — разбуди
цялата къща ја разбуди целата кука
разбулвам п. разбудя с. 1)
разбулува, разбули; 2) откри­
ва, открие, обелоденува (тајна
и сл.)
разбунтувам с. разбунтува; ||
— се повр. се разбунтува, се
крена (против некого или
нешто)
разбутвам и. разб^там с. ра­
стуркува, растурка
разбунтувам се с. повр. се
разбеснее, се разбраиува (море)
разбъбрям се и. разбъбря се
с. повр. се расприкажува, се
расприкажа
разбърквам и. разбъркам с.
размешува, размеша
разбягвам се н. разбягам се
с. се разбегува, се разбега —
изведнъж селяните се раз­
бягаха одеднаш селаните се

разбегаа
развала ж. 1) расипуватъе, по­

вреда; гниење, распаѓање; 2)
фиг. расипаност, декаденцпја
развален прид. 1) расипан,
гнил — имам развалени
зъби имам расипани заби;
2) расипан, неморален —
развалена жена расипана
жена
развалян^ ж. 1) урнатина, ста­
рина; 2) фиг. гровнат човек

развйлям

развалям н. разваля с. 1) урива,
урнува, урне — развалиха
му къщата, че ще прока­
рат нова улица му ја урнаа

куќата за да пробијат нова
улица; 2 расипува, расипе —
развалиха ми плановете ми
ги расипаа плановите; 3) раситнува (пари) — развалете
ми сто лева! раситнете ми
сто лева! 4) расипува, расипе
— развалиха го лоши дру­
гари го расипаа лоши дру­
гари; || — се повр. се расипува,

се расипе
разведен прид. разведен —
разведена жена разведена

жена, распуштеница
разведрявам се н. разведря
се с. повр. се разведрува, се

разведри,
освежи

развоен

508

се

освежува, се

развеждам н. разведа с.

1)

разведува, разведе, води насекаде — разведоха ни из
града не разведоа по градот;
2) раскинува, раскине брак;
|| — се повр. се разведува, се
разведе .
развъждане ср. 1) водеше, обиколуватье; 2) развод
развЪтрен прид. расеан; не­
сериозен — разветрени мла­
дежи несериозни момчиња
развивам и. развия с. 1) раз­
вива, развие —
скорост
развивам брзина — фискултурата развива тялото фискултурата го развива телото —
— нашата организация раз­
вива широка просветна ра­
бота нашата организација раз­

вива широка просветна ак­
тивност; 2) отповива, отповие,
развие — майката разви
бебето си мајката го отпови

(разви) бебето; || — се повр. се
развива, се развие, напредува
— нашето предприятие се
развива нашето претпријатие

се развива
развигор м. развигор
развиделЪе се с. повр. безл.

сс разденува, се раздени, се
развиделува, се развидели,
осамнува, осамне
развиделяване ср. разденуваше,
развиделување, осамнување
развйитвам и. развнтя с. развинтува, развинти, одвртува,
одврти (шраф), демонтира
развинтен прид. одвртен, де­
монтиран, развинтен
развит прид. развиен (физични
или духовно) — човек с
развити мускули човек со
развиени мускули — децата
им са развити децата им се
развиени
развитие ср. развиток, раз­
вод, движеше, процес, напредок
развличам и. развлача с. (раз)влачи, развлачува (волна)
развлечение ср. разонода, за­
бава — търся ~ барам ра­
зонода — романи за ~
забавни романи
развличам и. развлека с. 1)
забавува, забави, разонодува,
разоиоди; 2) развлекува, развлече; || — се повр. се заба­
вува, се разонодува
развод м. 1) развод; 2) . вој.
развод на стража, смена на
стража
разводящ м. вој. разводнил
на стража
развозвам н. развозя с. разносува, разноси (со кола);
превозува, превезува
развоен прид. развоен

развой
развой м. развиток, папрсдок,

развој
разврат м, разврат
развратен прид. развратен ■<—
развратна жена развратница

(и развратничка)
развратнича н. се развратува,
се оддава на разврат
развратнически прид. развратнички
развръзка ж. разврска, расплет, епилог — трагична
трагичен расплет
развъд м. дијал. дамазлак
развъждам н. развъдя с. запатува, запати (стока, живииа),
одгледува, одгледа (добиток),
размножи, намножи (разни
животни)
развълнувам с.
1) возбуди
2) разбранува; || — се повр.
се возбуди; се разбранува
развълнуван прид. возбуден,
разбранет, немирен
развързвам н. ръзвържа с.
разврзува, разврзе, одврзува,
одврзе, ослободува, ослободи
развъртявам н. развъртя с.
1) развртува, разврти; 2) размавтува, размавта; || —■ се
повр. се размавтува, се размавта, брзо (за)врши работа
развявам п. развбя с. 1) вее,
овее (жито); 2) развева, раз­
вее (знаме); се развева, се
развее
разгадавам н. разгадая с.
одгатнува, одгатне ■—
за­
гадка одгатнувам загатна
разгйр м. разгор, ек — в
разгара на жътвата во екот
на жетвата
разгарям н. разгоря с. разгорува, разгори, распалува, рас­
нали — ~ омраза распа-

509

разглобка

лувам омраза; || — се повр.
се распалува, се разгори
разгеле прил. разг. разгеле,
токму на време — ~ си
дошъл, та да ни помогнеш

дојде токму на време да ни
помогнеш
разгласявам и. разглася с.
1) разгласува, разгласи, огласува, огласи — разгласиха
за годежа ја разгласи; а свршувачката; 2) раштимува (музички инструмент)
разгласа ж. објава, соопштсние
разглеждам н. разгледам с.
разгледува, разгледа, прегледува, прегледа — разгледах
книгата, но още не съм я
чел ја разгледав книгата,

но уште не сум ја прочитал
— — изложба разгледувам
изложба — ~ знаменито­
стите на града ги разгледувам
знаменитостите на градот; 2)
проучува, проучи, разгледува,
разгледа —
заявление
разгледувам молба (бараше)
— разгледахме въпроса от
всички страни го разгле-

давмс прашањето од спте
страни
разглеждане ср. разгледуваље,
ироучување, испитување, оценување
разглезвам и. разглбзя с. разгалува, разгали — разглезили
сина си го разгалиле својот
син
разглезен прид. разгален
разглобявам и. разглобя с.
разглобува, разглоби, демон­
тира
разглобен прид. разглобен, де­
монтиран; расипан,
разглобка ж. демонтажа, разглобување

разгневявам

510

разгневявам. н. разгневй с.

налутува, налути; разгневува, разгневи; || — се повр.
се налутува, се налути
разговарям1 н. разговара, зборува — разговаряме на
сърбохърватски разговараме
на српскохрватски (јазиќ)
разговарям2 н. разговоря с.
нар. 1) (за)зборува; 2) (у)теши
некого со разговор, разбива,
разбие грижа со разговор
разговор м. разговор — търся
тема за ~ барам тема за раз­
говор — водя
водам раз­
говор — без излишни раз­
говори без непотребни разго­
вори — официални разгово­
ри официјални разговори
разговорен прид. 1) што се
употребува во разговор, раз­
говорен; 2) дијалошки
разговорна ж. нар. пријатен
разговор, муабет
разговорлив прид. разговорлив,
разговорен; зборлест
разговорник м. разговорник
(прирачник за учење на странски јазик)
разгодявам се н. разгодя се
с. повр. раскинува, раскине
свршувачка
разгонвам н. разголя с. разголува, разголи
разгонвам н. разгоня с. растерува, растера; |] — се
повр. се (рас)тера (за животно
— женка)
разгорещявам н. разгорещя
с. разгорештува, разгорешти;
расналува, раснали — виното
ни разгорещи виното не
раснали; || — се повр. се загрева, се загрее (за нешто —

разгр ъщам

физични или духовно), се
воодушевува, се воодушеви
разграбвам н. разграбя с.
с. 1) разграбува, разграба;
2) продава брзо, распродава
брзо — разграбиха стоката
като топъл хляб ја разграбаа стоката како то пол леб
разграждам и. разградя с.
разградува, разгради, урнува,
урне ограда
разграничавам н. разграничй
с. 1) разграиичува, разгра­
ничи, (на)правй разлика, ди­
ференцира — разграничиха
функциите ги разграничила
функциите; 2) означува, оз­
начи граница, обележува гра­
ница
разграничителен прид. грани­
чен демаркационен; диферен­
циален — ~ стълб граничен
столб (камен)
разграфявам и. разграфя с.
(и)шпарта рубрики (на пра­
зен лист)
разгром м. разгром, пораз —
фашистките сили претър­
пяха пълен ~ фашистйчките

сили претрпеа целосен пораз
разгромявам н. разгромя с.
разгромува, разгроми, уништува, уништи
разгръщам н. разгърна с. 1)
отвора, отвори, раширува, рашири, разгрнува, разгрне —
~ книга отворам книга —
вестник отворам весник; 2)
покажува, покаже, разгрнува,
разгрне — има възможност
да разгърне всичките си
способности има можност да

ги разгрне сите свои способ­
ности

разгрявам

511

разгрявам н. разгрея с. стоп-

лува, стопли (јадење и сл.);
разгрева, разгрее
разгален прид. порочен, распуштен, неморален, развратен
ръзгъвам и. разгъна с. 1)
размотува, размота, одмотува,
одмота — ~ плат одмотувам
штоф; 2) развива, развие
во стрелци — ~ ротата ја
развивам четата во стрелци;
|| — се повр. се размотува,
се размота, се одмотува, се
одмота
разгълчавам се и. разгълча
се с. повр. се развревува, се
развреви
разгърдвам се и. разгърдя се
с. повр. се разградува, се
разгради, се раскопчува, се
раскопча
раздавам и. раздам с. раздава,
раздаде, дава, дели (на мно­
зина) — ~ карти делам
карти — днес раздават за­
плати денес даваат плати; ||
— се повр. се разнесува, се
разнесе (слух, вест и сл.);
одекнува, се слуша — от
всички страни се разда­
доха одобрителни гласове

од сите страни се слушнаа
извици на одобрување
раздавателен прид. разносен—
раздавателна книга разносна
книга
■
раздавач м. разнесувач (на
писма, книги, покани и сл.)
раздвижвам н. раздвижа с. 1)
раздвижува, раздвижи; 2)
фиг. возбудува, возбуди —
новината раздвижи цялото
село веста го возбуди целото

село
прид. 1) разделен,
раздвоен, преполовен; 2) фиг.

раздвоен

раздразнен

колеблив, несигурен, нереши­
телен
раздвоение ср,- 1) раздвоеност,
расцеп; 2) колебање, дуализам, нерешителност, двоумеше
раздвоявам и. раздвоя с. дели
на половина (наполу); раздвојува, раздвои, разделува, раз­
дели; скарува, скара
раздел м. раздел, дел, оддел
разделение ср. поделба —
на труда поделба на трудот
разделим прид. делив, што се
дели
разделям н. разделя с. 1) раз­
делува, раздели, дели — ■—■
хляба на четири го делам.
лебот на четири (дела) —
разделихме печалбата ја раз-.
деливме печалбата; 2) раздвојува, раздвои — реката раз-,
деля селото на две реката
го дели селото надве; 3)
фиг. (раз)дели — свекървата,
успя

да

раздели младите

свекрвата успеа да ги раз­
дели младите; 4) (раз)дели
(луѓе, мисли и сл.); || — се
повр. се (раз)дели, се (од)дели, се разведува, се разведе
раз дигам н. раз дигна с. раздига, раздигне, раскрева, рас-.
крене — ~ маса раздигам
(раскревам) маса
раздиплям н. раздипля с.
раздиплува, раздипли
раздирам и. раздера с. 1)
раздерува, раздере, раскину-.
ва, раскине; 2) измачува, измачи, предизвикува болки
раздор м. раздор, неслога,
кавга — семейни раздори
семејни кавги (неслагатьа)
•
раздразнен прид. раздразнет,.
возбуден, налутен

раздразнение

512

раздразнение ср. раздразнете ст,

раздразнуваље, возбуденост
раздразнителен прид. раздразлив, нервозен, избувлив
раздрАзннм и. раздразня с.
раздразнува, раздразне, предизвикува, предизвика (нервоза, лутење и сл.) — раз­
дразних кучето го раздразнив кучето
раздран прид. искинат; фиг.
засипват
раздробен прид. раздробен —
раздробено селско стопан­
ство раздробено земјоделство
раздробявам и. раздробя с.

раздробува, раздроби .
раздрусвам н. раздрусам с.

растресува, растресе
раздрънквам и. раздрънкам

с. 1) раздрнкува, раздрнка;
2) расипува, расипе; 3) разгласува, разгласи; || — се
повр. се раздрнкува, се раздрнка, се раздрдори
раздумвам н. раздумам с.
утешува (со зборови), попишманува, попишмани, разубедува, разубеди
раздърпвам н. раздърпам с.
растргнува, растргне, разграбува, разграба (стока и сл.)
раздяла ж. разделба — часът
на раздялата дойде дојде
часот за разделба
разединение ср. разединетост,
расцеп
разжАлвам и. разжАля с. де­
градира, симнува (симне) чин
(во војската)
раззеленявам се и. разеленея
се с. повр. (се) раззеленува,
(се) раззелени — гората се
раззелени шумата раззелени
разигравам и. разигрАя с. (се)

разкапвам

разигрува, (се) разигра., (рас)тера — мечкарите разигра­
ват мечки мечкарите
ги
разигруваат мечките — ра­
зиграват ме от канцела­
рия на канцелария ме рас-

праќаат од канцеларија до
канцеларија; СЈ
лотария
организирам лотарија; извлекувам згодитоци — разигра­
ха се интересни събития се
одиграа интересни настани
разйждаме се н. разйдем се
с. повр. се разотидува, се
разотиде; 2) не се слага, не се
сложи
разйсквам и. дискутира, тре­
тира, расправа — разисквах­
ме проекта за нов пра­
вилник дискутиравме за на-

цртот иа новиот правилник
разисквания ми. дискусија, де­
бата — откривам ~ отворам

дискусија (дебата)
разказ м. расказ — худо­
жествен ~ уметнички расказ
— разбор на разказа анализа^на расказот — разкази
от Йордан Йовков расказп

од Јордан Јовков
разказвам н. разкажа с. раскажува, раскаже — раз­
кажи ни една приказка

раскажи ни една приказна
разказвателен прид. раскажу-

вачки, наративен
разказвАч м. разказвАчка ж.

раскажувач (писател на раскази)
разказен прид. в. разказва­
телен
разкайвам се н. разкая се

с. повр. се раскајува, се раскас
и. разкАлям с.
раскалува, раскали

разкАлвам

разкал явам

н. разкаля с.
омекнува, омекне (за1 челик,
спротивнО од кали)
'
разкандърдйсвам н. разкандърдйсам е. попишманува,
попишмани; разубедува, разу.беди; || — се повр. се попиш­
манува, се попишмани
разкарвам и. разкарам с. I)
разнесува, разнесе, носи но
домовите — ~ въглища
по домовете разнесувам јаглен по куките; 2) метка,
шетка — до кога ще ме
разкалявам

разкарвате от гише на
гише? до кога ќе ме меткате

по шалтерите?; 3) проширува,
прошири, зголемува, зголемп;
4) растерува, растера; растура,
растури' (на сите страни); ||
— се повр. се шетка; се
расчистува, се расчисти; 47
времето се разкара времето
се расчисти — разкара ми
се малко малку ми помина
(не ме боли толку многу)
разкахърен прид. нажален, тажен, загрижел
разкахърявам се и. разкахъря
се с. повр. се разжалува, се
разжалп, се загрижува
разкаяние ср. раскајуваље
разквартирувам с. настанува,
сместува, наместува (во станови — обично за военп
лица)
.
разкикотвам се н. разкикотя
се с. повр. се раскикотува,
се раскикоти
разкисвам и. разкисна с. раскискува, раскисне; || — се
повр. се раскиснува, се омекнува, се олабавува
разкладка ж. вој. следување
храна или прехранбени про­

513

рйзкрач

дукти; СЈ девета
банкет,,
обилно и убаво јадеше
разклйтен прид. разнишан, расклапан — ~ зъб разнишан.
заб
'
разклащам н. разклйтя с.
разиишува, разниша —• пи­
янството му разклати здра­
вето пијанството му го раз-

ниша здрав јето
разклонен прид. разгранет —
разклонено стъбло разгра-

нето стебло
разклонител м. техн. развод­

ния (на струја, гас и сл.)
разклонявам н. разклоня с.

разгранува, разграни, отвора
(отвори) нови филпјали и сл.
разковавам и. разкова с. расковува, раскове
разковниче ср. 1) нар. чудо­
творно растение; детелина со
четири листа, растение што
носи среќа; 2) бот. (МагѕШа
диасЈпѓбНа) растение што личи
на детелина со 4 листа
разкол м. раскол, ерес; раздор,
неслога
разколебавам се и. разко­
лебая се с. повр; се расколебува, се расколеба
разколник м. расколник; ере­
тик, разбиван на единството
разкопавам и. разкопая с.
раскопува, раскопа, откопува,
откопа
разкопка ж. раскоппна, раскопуватье
разкопчавам н. разкопчйя с.
раскопчува, раскопча
разкошен прид. раскошен, луксузен; (прекрасен, многу убав)
разкрасявам н. разкрася с.
разубавува, разубави
разкрач м. чекор (како мера)

33 Бугарско-македонски речник

разкрачвам се

514

раз люлявам

рй зкр&чвам се н. разкрача се

разливам н. разлбя с. 1) раз-

с. повр. се расчекорува, се
расчекори
разкрепостявам н. разкрепостя с. раскрепостува, раскрепости
разкривам н. разкрия с. от­
крива , открие., пронаоѓа, пронајде, отвора^ отвори, расветлува, расветли
заговор
откривам заговор — разкрих
картите си ги отворив кар­
тите — разкрих престъпле­
нието го расветлив злосторството
разкритие ср. откриваше (тајна и сл.), расветлуваше на
случај
разкритикувам и. с. крити­
кува, укажува на слабости,
дава (даде) критични осврт
разкроявам н. разкроя с. искројува, искрои (цел материјал: платно и сл.)
разкряквам се н. разкрякам
се с. повр. се раскракува, се
раскрака
разкуцвам се н. разкуцам се
с. повр. започна, започне да
куца (криви)
'
разкъртвам н. разкъртя с.
откртува, открти (камен, тула);
урнува, урне
’
разкършвам н. разкърша с.
раскршува, раскрши) || —
се повр. се раскршува, се
(рас)крши (при одешето)
разлагам н. разложа с. 1)
разлага, разложува, разложи)
2) деморалиса; |[ — се повр.
се разложува, се разложи
разлбпвам н. разлбпя с. 1) разлепува, разлепи,- 2) одлепува,
одлепи— разлепвай внима­
телно марките одлепи ги
внимателно марките

лева, разлее (случајно); истура; 2) тура, налева, напол­
нува, наполни (со течност);
|| — се повр. се разлева, се
разлее (поплавува, поплави)
рйзлика ж. разлика — ~ във
възгледите разлика во сфаќањата — правя
правам
разлика — тънка ~ танка
разлика
разлиствам се н. разлистя се
с. повр. разлистува, разлисти
(Дрвја)
различавам н. различа с. распознава, распознае) || — се
повр. се разликува — ви­
шната се различава от
черешата по цвят, вкус
и аромат вишната се раз­

ликува од црешата по бојата,
вкусот и аромата
различен прид. различен, нееднаков, посебен — по този
въпрос съществуват раз­
лични мнения по ова пра­

щаше постојат различни мислеша
различие ср. разлика, несогласуваше
различителен прид. карактеристичен
различно прил. различно, одделно, посебно
разложение ср. гниеше,- распаѓање, декаденција
разлъка ж. разделба
разл ъчвам н. разлъча с. разлачува, разлачи, одделува, оддели (од мајка, од блиски)
разлюбвам н. разлюбя с. разшуби, престане да шуби (сака)
разлюлявам н. раздюлбя с.
разнишува, разниша — земе­
тресението разлюля къща-

размазвам

разнасям

515

земјотресот ја разпиша
куката
размАзвам н. размйжа с. 1)
размачкува, размачка, става
танок слој (боја) фиг. зборува
премногу опширно
размАх м. замав, размав; фиг.
замав, широчина (на акција)
размАхвам н. размАхам с.
(за)мавта, (раз)мавта; . || —
се повр. се (раз)мавта, удира,
удри
размАнен -енна, -енно што
служи за размена
размАням н. разменя с. 1)
заменува, замени, изменува,
измени — разменихме си
местата си ги изменивме
местата; 2) менува (случајно)
та

— разменили ми шапката

мй ја менија капата; а ~
пари а) менувам пари, б)
менувам валута — ~ мисии
(из)менувам мисли (со некого)
размАр м. 1) размер, големина,
степен, вредност — в троен
размер во тројна вредност;
2) димензија; 3) поетски метар
размАрка ж. губеше при мерешето, калираше
размАсвам н. размАся е. 1)
измешува,измеша; 2) (раз)меси
размАствам н. размАстя с. разместува, размести, преместува,
премести
разминАвам се н. размйна се
с. ' повр. се разминува, се
размине
размирен прид. немирен, бун­
товен — ~ век немирен
век
размирие ср. немирно време,
војна, бунт
размирица ж. размирица, ме­
теж, граѓанска војна

размирник м. бунтовник; не­

мирник
н. размисля с,
размислува, размисли; || —
се повр. се размисли
рАзмисъл м. размислуваше,
длабока миела
размишлАние ср. размислуваше
размножАвам и. размножА
с. размножува,
размножи,
умножува, умножи; (изкопи­
ра; || — се повр. се размно­
жува, се размножи, се (на)коти
размножАние ср. умножуватье
(на текстови и сл.), оплодуваше — полово ~ полово
оплодуваше
размотАвам н. размотАя с.
одмотува, одмота
размразявам н. размразя с.
размрзнува, размрзне; стоплува (малку), стопли)
размързява ме н. безл. ме мрзи,
ме фаќа мрза
размътвам и. размътя с. разматува, размати
размяна ж. размена, трампа
(нар.); трговија — ~ на
стоки размена на стоки — ~
на мнения размена на мислеша
разнАсям н. разнесА с. 1) разнесува, разнесе, расејува, расее — децата са разнесли
размислям

играчките по цялата къща

децата ги разнесоа играчките
по целата куќа — вятърът
разнесе праха ветрот го
разнесе правот; 2) врачува,
врачи; 3) фиг. раширува, рашири — разнасят слухове
шират гласови; || — се повр.
се разнесува, се растура, се
шири, се раширува

разнебитвам ■

516

разнебйтвам н. разнебитя с.

разнебитува, разнебити; расипува, расипе, упропастува,
упропасти -— разнебитих си
здравето си го упропастив
здравјето
разнебитен прид. разнебитен,
разнишан, расипан, упропастен — разнебитено здраве
сосипано здравје ~ мотор
расипан мотор
рйзни прид. мн. разни, различни,
нееднакви, други — купувах
работи купував разни
предмети; о разни (како им.)
а) разно (точка на дневниот
ред); б) рубрика во весник
неопределен карактер
разнйзвам н. разнйжа с. 1)
разнижува; 2) фиг. се отепува
(од работа)
разнйщвам н. разнищя с. 1)
распарува, распара, вади ниш­
ки, расплетува, расплете; 2)
фиг. пронаоѓа (пронајде) расплет на некое заплеткано
прашање
разнобйгрен прид, лит. разнобоен, шарен
разновйден прид. разновиден,
различен
разновйдност ж. разновидност
разногласие ср. разногласје,
неслагање
разноезйчие ср. разно; азичност
разнокалйбрен прид. разнокалибарски
разнообразен прид. разнообра­
зен
разнообразявам н. разноо­
бразя с. разнообразува, раз­
нообрази
разнороден прид. разнороден
— разнородна смес разно­
родна смеса

разоръжбние

разносвйч м. разносувач, курнр
разносен прид. разносен —
разносна книга разносна

'
трошоци, расходи (обично секо; дневни) —
пътни разноски патни тро­
шоци — на мои разноски на
ма; а сметка
книга

разноски мн.

разностранен,

-анна,

-анно

1) разностран — ~
триъгълник разностран триаголник; 2) различен, многукатен — разностранни ин­
тереси различни интереси
разноцветен прид. разнобоен,
шарен
разобличавам н. разоблича
с. разобличува, разобличи, осудува, осуди ;авно, демаскира
разоравам н. разорй с. разорува, разора — да разорем
тази целина! да ;а разораме
оваа ледина!
разоран прид. разоран — Ра­

прид.

зораната целина от Шолохов Разорана ледина од Шо-

лохов
разорен прид. разурпат, упро-

пастен, пропаднат материјално;
урнат
разорение ср. разурнуваше, про­
паст, уништуван>е
разорйтелен прид. разурнувачки, уништувачки — разорителна война уништувачка
војна
разоръжавам н. разоръжа с.
разоружува, разоружи
—
разоръжих противника го
разоружив непријателот; || —
се повр. се разоружува, се
разоружи
разоръжбние ср. разоружување

разоръжаване
разоръжаване ср. разоружување — всеобщо | частично

~ целосно | делумно разоружување
разотиваме се н. повр. се
разотидува, се разотиде —
гостите се разотидоха го­

стите се разотидоа; гостите
си отидоа подома
разочаровам и. с. разочарува;
разочара; || — се повр. се
разочарува, се разочара
разочарование ср. разочарување — дълбоко ~ длабоко
разочарување
разпадам се н. разпадна се
с. повр. 1) се распаѓа, се
распадне; 2) фиг. се расипува,
се расипе
разпалвам н. разпАля с. рас.палува, распали; || — се повр.
се распалува, се распали, се
возбудува, се возбуди
разпален прид. возбуден, распален — ~ оратор распален
говорник
разпарцалосвам н. разпарцалосам с. распарталува, распартали
разпасан прид. распашан, нссмасен; фиг. неморален
разпасвам н. разпаша с. 1)
распашува, распаше; 2) дава
(даде) го лема слобода; || —
се повр. се распашува, се
распаше
разпАрвам н. разпАря с. раширува, рашири (крила, перја,
прсти), раскрилува, раскрили
— орелът е разперил крнлете си орелот ги раширил

своите крила
разперен прид. раширен, рас-

крилен, отворен
разпечатвам и. разпечатя с.

распечатува, распечати

разполагаем

517

и. разпилея с.
1) расфрлува, расфрли; 2)
!троши без мера, растура па;ри; 3) растура, растури печа­
тарски слог
рАзпис м. распоред на материЈал
' по ценови и часови (на вишите
>и високите школи)
разписание ср. возен ред —
по
по возииот ред
рАзписка ж, расписка, потврда
разпилйвам

—

~

за

расписка

получени

за

пари

примени пари

— препоръчано писмо с
обратна ■— препорачано пи­

смо со повратна потврда за ■
примањето на писмото
рАзпит м. распит, сослушување;
анкета, испитување, истрага
!— ~ на свидетели — распит
на сведоци — кръстосан
накрсно распитување
разпитвам н. разпитам с. рас- '
питува, распита
'
разплаквам и. разплАча с.
расплакува, расплаче (некого);
|| — се повр. се расплакува,
се расплаче
разплАта ж. пресметна, одмазда
разплАщам се н. разплАтя се
с. повр. се расплатува, се расплати (уредува парични смет­
ки)
разплитам н. разплета
с.
расилетува, расплете
разплод м. расплод, приплод
разплоден прид. расплоден, приплоден
разплодявам н. разплодя с.
расплодува, расплоди
разподялба ж. расподелба------ на средствата расподелба на
средствата
разполагаем прид. расположив
— разполагаеми средства

расположиви средства

разполагам1

518

разполагам1 и.- располага со,
' има при рака — ~ с пари имам
пари — не ~ с време немам
време —
с живота на
някого располагам со нечиј
живот; |[ — се повр. се чув-

•

ствува господар, издава (из­
даде) наредба
разполагам2 н. располбжа с.
■ 1) наместува, намести, сместува, смести, распоредува,
распореди — разположете
багажа си сместете го вашиот
багаж — ~ по азбучен ред
распоредува по азбучен ред
— разположихме палатките
в кръг ги наместивме шато-

рите во крут; 2) создава (создаде) расположение; || — се
повр. се смести, се раскомоти,
се настани, се намести
разположен прид. 1) расположен, поставен, сместен, се
наоѓа на — град София е
разположен в полите на
Витоша градот Софија се

наоѓа во полите на Витоша;
2) расположен, задоволен —
не съм
за такива сери­
озни разговори не сум рас-

'

'

положен за такви сериозни
разговори
разположение ср. 1) расположба, положба—градът има
хубаво
градот има убава
положба; 2) расположба, расположение — добро ~ добро
расположение; 3) благонаклЬност, симпатија — спечелих

разправям

вој. место на кое е стационирана некоја воена единица
разпорбдба ж. наредба, запо­
вед, упатство
разпоредител м. разпореди­
телна ж. 1) организатор, организаторка; 2) распоредувач
(во кино, театар и сл.)
разпореждам и. разпоредя с.
1) организира, (яз)дава упатства; 2) наредува, нареди,
диктира; || — се повр. се
грижи (за нешто) — той ще
се разпореди да ви се изпла­
ти тази сума тој ќе се по­

грижи да ви се исплати таа
сума — кой се разпорежда
тук? чиј збор се слуша овде?
разпореждане ср. наредба, наредување, заповед, пропие —
чакам ~ чекам наредба —
до второ ~ до второ наредување
разпоявам н. разпоя с. одлепува, одлепи (метал со грееше)
разпра ж. расправија, кавга,
спор; мала полемичка статија
разправа ж. расправија, кавга,
караница
разправия ж. 1) расправија,
спор; непријатност, главобо­
лие ; 2) кавга, караница, врева
— какви са тези разправии
посред нощ? какви се ти е

караници сред ноќ
разпрАвям и. разпрАвя с. I)

расправа, расправи, кажува,
објаснува, објасни — раз­
правих му цялата работа

му ја објаснив целата работа

разположението на начал­
ника се здобив со благонакло-

— не ми разправяй такива
работи не ми расправа; такви

ност на мојот шеф; 4) власт,
право, располагање — цялата
къща е на твое ~ делата куќа ти стои на располагање; 5)

работи; 2) расправа, расправи,
средува, среди; СЈ разправяй
го на старата ми шапка!

~ кажи му го тоа на друг

разпрАн

|| — се повр. се расправа,
се занимава, се пресметува
разпрАн прид. рашиен, распаран; СЈ ям като ~ ~
јадам како змев
разпрАщам н. разпрАтя с.
распраќа, распрати — раз­

519

рАзред

идеи; || — се повр. се распро­
странува, се распространи
разпръсквам н. разпръскам
с. 1) распрскува, распрска,
разнесува, разнесе; 2) растерува, растера (луѓе, животни),
(раз)брка; 3) раскршува, распратих покани до всички
крши на парампарче
■
на сите им распратив покани разпрйгам и. разпрегна с.
распрега, распрегне
разпределител м. тех. разводник (дел на машина)
разпускам н. разписна с. 1)
разпределителен прид. дистри­
распушта, распушти, дава
буторски
(даде) одмор; 2) распушта,
разпределям н. разпределя
распушти (организација, вой­
с. распределува, распредели,
ска); 3) разгалува, разгали;
врши (изврши) расподелба
4) олабавува, олабави; || —
(на струја, пара, гас и сл.),
се повр. се разлабава, се раздава, даде--- роли между
лабави, се ослободува, се осактьори им давам улоги на '
лободи (од трема, немаштија)
артистите — те си разпре­
разпуснат прид. 1) разлабавен,
делиха парите тие си ги
недисциплиниран; 2) фиг. нерасподелија парите
марен, неуреден, несериозен
разприкАзвам се н. разприразпуснатост ж. 1) распуштекАжа се с. повр. се расприност, немарност; 2) фиг. закажува, се расприкаже
пуштеност; несериозност
разпродАвам н. разпродАм с.
разпъвам н. разпъна с. 1)
1) распродава, распродаде; 2)
распина, распне, оптегнува,
распродава (распродаде) на
оптегне — разпъни завесата
лицитација попишана стока
оптегни ја завесата; 2) фиг.
(заради долгови)
'
(из)мачи, распнува — —■ на
кръст распнува на крст
разпродАжба ж. 1) распродажразпятие ср. распетие
ба; 2) присилна (судска) јавна
разработвам н. разработя с.
продажба
разработува, разработи (мотор,
разпространен прид. распромашина)
странет, познат, проширен,
разработка ж. разработка
популарен
разразявам се н. разразя се
разпространение ср. распрос. повр. 1) (се) истура (за дожд,
странување, ширење (идеја),
луња, поплава и сл.) — бурята
растурање (печат)
се разрази със страшна
разпространявам н. разпро­
сила луњата се истури со
страня с. 1) распространува,
невидена сила; 2) се изразува,
распространи, пропагира, рассе изрази со чувство (темпе­
тура, растури (печат) — ~
раментно)
зараза ширам зараза — ~
рАзред м. дел, отсек, катего­
рии а
нови идеи пропагирам нови

520

разреден

прид. 1) разреден;
прореден; ретко поставен; 2)
несреден, измешан
разредявам н. разредя с. 1)
разредува, разреди, разретчува, разретчи — ~ мляко
разредувам млеко; 2) проредува, прореди, проретчува,
проретчи
разрез м. 1) пресек, разрез —
разреден

напречен

|

надължен

~

попречен | надолжен пресек;
2) спротивност — в ~ во
спротивност
разрешавам н. разреша с.
1) дозволува, дозволи, одобрува, одобри — разрешават
ми да замина ми дозволуваат
да заминам — разрешавате
ли да пуша? дозволувате
ли да пушам?; 2) решава, ре­
ши, наоѓа, најде решение —
разрешихме въпроса го разрешивме прашањето
разрешение ср. 1) дозвола,
одобрение — ~ за отпуск
дозвола за осуство; 2) решение,
солуција; 3) излез, крај
разрешително ср. дозвола, одо­
брение
>
рйзрив м. 1) кинење, прекин на
работа на некој орган (кај
човекот) — ~ на сърцето
срцева капка; 2) фиг. прекин
на односи, кавга, конфликт,
раздор
разривам н. разрия с. раз­
рива, разрие, раскопува, раскопа
разридйвам се н. разридйя се
с. повр. фиг. се расплакува,
се расплака
.
разрйпвам се н. разрйпам се
с. повр. разрипува, разрипа;
се разигрува, се разигра

разсейвам

разруха ж. урнуватье, пропаст,

пораз, пустошење, катастрофа
н. разруша с.
разурнува, разурне, урнува,
урне, разрушува, разруши,
уништува, уништи, опустошува, опустоши — ~ зда­
ние урнувам зграда — ~
здравето си си го урнисувам
здрав јето
разрушение ср. (раз)урнување,
пустошење, уништување —
пълно
целосно уииштување
разрушйтел м. уриувач; вој.
разрушител; разурнувач
разрушйтелен прид. разрушите­
лен ; урнувачки, разурнувачки,
катастрофален — разруши­
телно земетресение катастро­
фален земјотрес
разръфан прид. искинат, растрган
разрязвам н. разрежа с.
расекува, расече, пресекува,
пресече — разрежи ябъл­
ката с ножа пресечи го
јаболкото со нож
разсад м. расад — ~ на зеле
расад за зелка
разсадник м. 1) расадник —
овощен ~ овошен расадник;
2) фиг. огниште, центар-----на зараза расадник на зараза
— ~ на просвета просветен
центар
разсйждам н. разсйдя с. расадува, расади
разсейвам н. разсйя с. 1) расејува, расее, раштркува, раштрка; распрснува, распрсне; 2)
фиг. отфрлува, отфрли (сомневања, мисли и сл.); 3) скршнува, скршне (внимание);
забавува, забави; |] —се повр.
разрушавам

разсеян

е расеан; се забавува, се
забави, се смирува, се смири
разсеян ■ прид. расеан, занесен
разсйлен м. прислужник, курир
разсйлнически прид. прислужнички
разсипвам и. разсипя с. 1)
(ис)тура; 2) фиг. упропастува,
упропасти
разсипия ж. расипништво
разсипник м. расипник
разсйпнически прид. расипнички
разсйпничество ср. расипниш­
тво
разсйчам н. разсекй с. расекува, расече
разследвам н. проучува, истра'"жува, испитува
разслойние ср.
раслојување;
слој (општествен)
разсмивам н. разсмея с. расмева, расмее, засмева, засмее;
|| ■— се повр. се засмева, се
засмее, се расмева
раземивач м. шегаџија; дворски шут
разсол м. 1) пресол, солило,
саламура; 2) кисела зелка
разсрочвам и. разсроча с.
определува (определи) рокови
разстйлам н. разстеля с. распостелува, распостила
разстояние ср. растојание, оддалеченост
разстрел м. растрел, стрелање
— той е осъден на
тој е
осуден на смрт со стрелање
разстрелвам н. разстрелям
с. стрела, убива (убие) со
стрелање, растрелува, растрела
разстройвам н. разстроя с.
1) (се) растројува, (се) растрои,
дезорганизира — това раз­
строи щастието му тоа ја
растрои неговата среќа —

521

разтворим
хубавите им отношения се
разстроиха пм се растроија

убавите односи; 2) расипува,
(расипс) расположба; 3) се
растројува (се растрои) ум­
ствено; 4) раштимува раштима (музички инструмент)
разстройство ср. растројство
— душевно ~ душевно растројство
разсъдлйв прид. расудлив, ра­
зумен
разсъдък м. расудување, спо­
собност за расудување
разс ъдъчен прид. интелекту­
ален, рационален {спротивно:
емоционален)
разсъждавам и. разсъдя с.
расудува, расуди, размислува,
размисли; фиг. мудрува, се ко­
леба, се двоуми
разсъждение ср. расудување,
размислување
разсъмва се и. повр. се разденува, осамнува
разсънвам се н. разсъня се с.
повр. се расонува, се расони
разсърдвам и. разсърдя с.
налутува, налути, (раз)лути;
]] — се повр. се налутува, се
налути, се (раз)лути
разсъхва се н. разсъхне се
с. повр. се исушува, се исуши
разтакавам и. одолжува, бави,
пролонгира; Ц’ — се повр.
се влече; се шетка
разтвйрям «. разтворя с. 1)
отвора, отвори (шпрум); 2)
раствара, раствори; || — се
повр. се раствара, се раство­
ри
разствбр м. раствор — силен
~ силен раствор
разтворйм прид. растворлив —
трудно ~ тешко растворлив

разстворйтел
разстворйтел м. хем. раство-

рувач, разредувач
рйзтег м. нар. мера-, растег;
должина на раширени раце
(околу 1,5 м.)
разтеглйв прид. растеглив, ела­
стичен; фиг. растеглив, двосмислен, неопределен — разтегливо понятие растеглив
поим .
разтеглям н. разтегля с. растега, растегне
разтйчвам се «. разтйчам се

с. повр. 1) се растрчува, се
растрча; 2) брза, побрзува
разтовйрвам н. разтовйря с.
растовара, растовари — днес
разтоварихме три вагона
картофи денес растоварив-

ме три вагона компири
рйзтока ж. руда (на запрежни
коли)
разтопявам н. разтопя
с.
растопува, растопи
разточвам н. разточа с. 1) одвиткува, одвитка; 2) суче,
растегнува (растега) кори за
пита
разточйтел м. разточителна
ж. расипник, расипница
разточителство ср. расипништво
разтрббвам н. разтребя с. растребува, растреби, уредува,
уреди (соба), средува, среди
(книги) — ~ масата ја расчистувам масата — разтреби
стаята, че ще дойдат гос■ ти расчисти ја (уреди) собата,

оти ќе дојдат гости
разтревожвам н. разтревожа

с. растревожува, растревожи,
вознемирува, вознемири, загрижува, загрижи; || — се
повр. се растревожува, се рас­

522

растълкувам

тревожи, се вознемирува, се
вознемири
разтревожен прид. растревожен, вознемирен, загрижен,
уплашен
разтрепбрвам се н. разтреперя
се с. повр. (се) растреперува,
(се) растрепери
разтрйвам н. разстрйя с. 1) се
растрива, се растрие; 2) масира, истрива, истрие (болен)
разтрйвка ж. 1) масажа; 2) сред­
ство за масажа (маст, течност)
разтрйса ме н. разтресе ме с.
повр. ме стресува, ме стресе
разтрогвам н. разтрогна с.
(раз)буди чувства, расчувствува .(некого); СЈ разтрогвам
брак раскинувам брак; давам
развод
разтръбявам и. разтръбя с.
раструбува, раструби, разгласува, разгласи
разтупква се н. се раступкува,
се раступка (за срцето)
разтурвам н. разтуря с. 1)
распостила,- постила, постеле;
2) распоредува, распореди,
оданочува, оданочи; 3) (пз)меша, (иа)прави неред; 4)
кутнува, кутне, урива, урне,
растура, растури; 5) расипува, расипе; 6) распушта, распушти — ~ парламента го
распуштам парламентот; || —
се повр. се расипува, се расипе
разтуха ж. утеха; разонода
разтъжйвам н. разтъжа с.
растажува, растажи (некого)
разтъкмявам н. разтъкмя с.
растура, растури — разтъкмихме сватбата ја растуривме свадбата
растълкувам с. (рас)толкува,
објаснп — ще ти ~ смисъла
на тези думи ќе ти ја растол_

разтървавам

523

разцвет

кувам смислата на овие зборови
разтръвйвам н. разтървй с.
разделува, раздели, раздвојува, раздвои (оние што се тепаат)
разуверявам н. разуверя с.
разуверува, разувери
разузнавам и. разузная с. раз­
узнава, разузнае
разузнаване ср. 1) разузнаваше,
извидување — въздушно .—
воздушно извидувањеј 2) разузнавачка служба
разузнавателен прид. разузна­
вайки — ~ отряд разузна­
вайки одред — ~ отдел вој.
разузнавайки отсек — разуз­
навателни данни разузнавай­
ки податоци — разузнавател­
на група разузнавачка група
разузнавач м. разузнавачка
ж. разузнавач
рйзум м. разум, ум, интелект .
разумен прид. разумен, умен,
паметен, интелигентен, мудар;
фиг. умерен
разумност ж. разумност, инте­
лигенции а
разучавам н. разуча с. проучува, проучи, разработува, раз­
работи — ~ плана за триме­
сечието го проучувам тримесечниот план — ~ роля учам
(студирам) улога
разхййтвам се и. разхййтя се
с. повр. се разлабавува, се разлабави (за дисциплина)
разхвърлям н. разхвърля с.
1) расфрла, расфрли — раз­

повр. се соблекува, се соблече,
се раскомотува, се раскомоти,
се расфрли
разхв ърлян прид. расфрлен, несреден, неуреден
разхищавам н. разхитя с. расипува, непотребно троши

хвърли си дрехите по цялата
стая си ги расфрли алиштата

разхълцвам се и. разхълцам
се с. повр. се разлипува, се

по целата соба; 2) распоредува,
распореди, определува, разрезува — ~ данък разрезувам
(расфрлам) данокј || — се

разцвбт м. расцут, напредок,
просперитет — ~ на литера­
турата расцут на литературата

разхлабвам

н.

разхлабя

с.

разлабавува, разлабави
разхладйтелен прид. разладен,
освежителен — разхладително питие разладен (освежите­
лен) пијалок
разхлйждам н. разхладя с. разладува, разлади
разхлопан прид. раздрнкан, дотраен, изабен, излптен — раз­
хлопани машини раздрнкани
(дотраени) машини
рйзход м. расход, трошок —
производствени

разходи

трошоци на производството,
производствени трошоци —
извънредни разходи вонредни расходи •— дребни разходи
ситни трошоци--- на въглища потрошувачка на јаглен
разходен прид. расходен
разходка ж. прошетка, шеташе
— ние често ходим на — ние
често одиме на шеташе
разхождам н. разходя с. рашетува, рашета (куче, кон>, дете
исл.); || — се повр. се рашетува, се рашета, се прошетува,
се прошета — ~ се цял ден
шетам цел ден
разхубавявам се и. разхубавя
се повр. се разубавува, се

разубави
разлипа

разцел^вам

— в разцвета на силите си

~ во својот расцут; во најдобрите години
разцел^вам с. избаци; || — се
повр. се избаци
разценка ж. цена., определување цена
разцепление ср. расцеп
разцйврям се н. повр. се расцимоли, зацимкува, зацимка
разцъфва се’ н. разцъфне се с.
йовр. расцутува, расцути
разчбквам и. разчекна с. разчепува, расчепи — разчекнах
си устата от говорене си ја
расчепив устата од зборување
разчет м, 1) канц. сметка, пре­
сметна, калкулаци; а; 2) намера, план
разчиствам н. разчистя с. расчистува, расчисти, средува,
среди
разчитам1 и. разчета с. 1) прочитува, прочита (со мака), де­
шифрира; 2)калкулира, прави
сметка
разчитам2 н. смета (на некого),
се потпира (на некого), расчита
— не разчитайте на него не
смета; те на него — ~иа собс­
твените си сили сметам на

сопствените сили
разчленявам н. разчленя с.

расчленува, расчлени
разчувствувам се с. повр. се

расчувствува, се вознемири
разчувам се н. разчуя се с.

повр. се расчуе
разчупвам м. разчупя с. рас-

кршува, раскрши
разшаввам н. разшйвам с. раз-

мрдува, размрда
разшйвам н. разшйя с. рас-

парува, распара; рашива, рашие

524

райбн
разшйрен прид. раширен, проширен — ~ пленум проши-

рен пленум
разширение ср. проширување,

раширување; зголемувавье —г
' на шосе проширувавье на
пат — ~ на вените прошируваше на вените
разширочйвам н. разширочй
с. проширува, прошири, раширува, рашири
разширявам и. разширя с.
проширува, прошири, зголемува, зголеми — разширих­
ме улицата ;а раширивме ули­
цата — ~ влиянието си го
проширивме своето влнјание
разюздан прид. разуздан, непо­
корен, своеволен, недисципли­
ниран
разядосвам н. разядосам с.
налутува, налути, (из)нервира
разяждам се н. разям се с.
повр. се разјадува, се разјаде
разяждам н. разјадува, јаде однатре
разярбн прид. разјарен, лут, бе­
сен
разяснение ср. разјаснување,
толкување (на закони и сл.)
разяснителен прид. разјаснителен — проведохме широка
разяснителна дейност спроведовме широка разјаснителна
дејност
разяснявам н. разясня с. разјаснува, разјасни
рай м. рај; убав предел — земен
~ ра; на земјава
райе непр. прид. пругав — плат
на райета пругава ткаенина
район м. реон, кварт, градска
четврт, околија, област — в
района на София во реонот
на Софи; а — тютюневи ра­
йони тутунски реони

районен

районен, -бнна, -онно прид.
реонски — ~ комитет реон­
ски комитет — районна кон­
ференция реонска конферен­

ции; а
рййхстаг м. рајхстаг
рак м. 1) зоол. рак — морски ~
морски рак — червен като ~

црвен како рак; 2) мед. рак —
~ на белите дробове рак на
белите дробови — страда от
~ боледува од рак
ракбт м. ракета (сигнална, за
огномет) — трицветен — трибојна ракета
ракбта1 ж. ракета (оружје, космичко летало) — управляема
~ теледирижирана ракета
ракета2 ж. ракета (за тенис)
ракетен прид. 1) ракетен; 2) ра­
кетен, реактивен, млазен — ~
самолет реактивен авион;
млазен авион
ракиджйя м. нар. ракиџија
(производител или љубител на
ракија)
ракиен прид. ракиен, за ракија
— ~ казан казан за ракија
— ракиена чашка ракиена
чашка, чашка за ракија
ракия ж. ракија — гроздова
<-«- комова ракија — сливова
~ сливова ракија — плодова
~ ракија од овошје; ф люта
~ лута ракија —■ пека г-* варам ракија
раковина ж. раковина, лушпа
(од разни животни: полжав,
рак и сл.)
рйлник м. ралник
рйло ср. 1) рало; 2) нар. мера за
површина (околу 2 декари)
рймка ж. рамка — картини в
хубави рамки висят по сте­
ните слики во убави рамки

525

рйпорт

висат по видовите — в рам­
ките на възможното во рам­

ките на можното
рймо ср. рамо — дясно ~ десно
рамо — свивам рамене соби-

рал1 (свивам, дигам, кревам)
рамена
рампа ж. рампа
ран прид. в. ранен
рйна ж. 1) рана, повреда — от­
ворена рана отворена рана;
2) фиг. навреда, душевна болка
ранг м. (мн. рйнгове) ранг —
капитан първи ~ капетан
од прв ранг (во морнарицата)
— министерски ~ ранг на
министер
рандеву ср. арх. рандеву, љубовен состанок
рандемйн м. производство, при­
нос
рапќн прид. рапет, повреден —
къде си~? каде си ранет? —
тук са ранените овде се ра­
кетите
рАпен, -Анна, -Анно прид. ран;
-а, -о — ранни зеленчуци
• ран зеленчук — ранна пролет
рана пролет
рАппца ж'. раница
рано прил. рано — рано е Радка
рапила рано Ратка подранила
— по - ~ порано — колкото
е възможно по - ~ колку
што може порано
ранобуден прид. ранобуден
ранозрбйка ж. рана сорта, ран­
на (круша, јаболко и сл.)
ранявам1 н. раня с. ранува,
рани
ранявам2 н. раня с. подранува,
подрани
рАпица ж. репка
рапорт м. рапорт — приемам
~ примам рапорт — давам ~
давам рапорт

рапортувам

рейктор

526

рапортувам н. с. рапортира
рапортьор м. репортер
рАса ж. раса; сорта — бяла |
жълта <— бела | жолта раса
расизъм м. расизам
расист м. расистка ж. расист,

расистка
расистки прид. расистички —
расистка теория расистичка

теорија
рАсов прид. расен — расова ди­
скриминация расна дискри­

минация
рйсо ср. мантија, расо (горна об­

лека на православни свештеници)
растА н. расте, се развива —
растат като гъби след дъжд

растат како печурки по дожд
— борът расте по високите
планини борот расте по висо­

ките планини
растйж м. растеж, пораст
растение ср. растение — едно­
годишно! двугодишно] мно­
гогодишно ~' едногодишно |

двегодишно | многугодишно
растение — пълзящо
ползечко растение
растениевъд м. стручњак за
растително производство
растениевъдство ср. растител­
но производство; наука за
одгледување и производство
на растеннја
растителен прид. растителен —
растителна храна растителна
храна — растително масло
растително масло — расти­
телна мас растителна маст .
растителност ж. растителност,
вегетација, флора
ратай м. селски слуга, момок,
ратај
ратификация ж. ратифнкација

рАтник м. арх. борец, јавен ра­

ботник, деец
ратувам и. се бори, се залага
рафинерия ж. рафинерија
рафинйран прид. рафиниран;

фиг. префинет; препреден
рАфия ж. рафија.
рафт м. рафт, полица
рахат 1) м. раат; мир, безгриж­

ност; 2) прид. иепр. безгрижен,
мирен
рахатувам н. разг. живее мирно
(безгрижно), се раатисува
рахитйзъм, рахит м. мед. рахитис
рационАлен прид. рационален,
разумен — рационално из­
ползване на материали ра­
ционално користеше на материјали
рационализАция ж. рациона­
лизации а, заштеда, усовршување
рационализАтор м. рационали­
затор
.
рациопалйзъм м. рационализам — векът на рационализ­
ма векот на рационализмот
. рационалист м. рационалйст,
приврзаник на рационализмот
рая ж. раја — пие не сме вече
покорна ~ ние вейе несме по­
корна раја
рАчешки, рАчешката прил. ка­
ко рак, назадечки
реабилитАция ж. рехабилитација
реабилитйрам и. с. рехабилитира; || — се повр. се рехабилитира
реагйрам и. с. реагира
реактйвен прид. реактивен, млазен — ~ самолет реактивен
авион, млазен авион
реАктор м. физ. реактор — ато­
мен ~ атомски реактор

реакционен

527

ревю

реакционен, -бнна, -бнно прид.
реакционерен — реакционни
сили реакционерни сили
реакция ж. реакција (политич-

ревматйзъм м. реуматизам
ревматичен прид. реуматичен
— на ревматична почва на

ка, физичка, хемиска и сл.)
реален прид. реален, остварлив
— реална политика реална
политика — ~ план реален
план — реално положение
на нещата реална состојба на
работите
реализъм м. реализам — реа-

ревнйв прид. љубоморен, ревнив
— ревнива жена љубоморна

лизмот като литературно
течение реализмот како лите­
ратурен Правец — социалис­
тически ~ социјалистички

љубомората е вистинска бо­
лест; 2) ревност, залагаше
ревностен прид. ревносен, вре­
ден, што се залага
ревнувам и. ревнува (некого);
завиди — той я ревнува тој
ја ревнува, тој е љубоморен на
неа
револвер м. револвер, пиштол
— ~ с шест патрона револ­
вер са шест куршуми

реализам
реалист м. реалйстка ж. 1) реа­

лист, практичар; 2) реалист
(приврзаник на реалистичната
литературна школа) — писа­
тели реалисти писатели реа­
листи
реалистйчен прид. реалистични
— реалистична картина реа­
листична елина
реалност ж. реалност
ребро ср. ребро — ребрата му
се броят ребрата му се бројат
рббром прил. право, директно,
без заобиколување
рббус м. ребус; фиг. тајна, за­
гатна
ребърцб ср. ребренце
рев м. {ми. рќвове) 1) викање,
гласно плачеше; 2) рикање
рева н. 1) рика, гласно плаче;
2) вика
ревйнш м. реванш
реваншйрам се и. с. се реван­
шира
ревешком, ревешкбта прил.
плачејќи, рикајќи, викајќи
ревизионйзъм м. ревизионизам
ревйзия ж. ревизија, контрола
ревлйв прид. плачлив

реуматична основа

жена
ревнйвец м. ревнйвка ж. љу-

боморен, -на (маж, жена)
ревнйвост ж. љубоморност
рбвност ж. 1) љубомора — рев­
ността е същинска болест

революционен, -онна, -бнно

прид. револуционерен, -на, -но
— революционно движение

рсволуционерно движеше —
революционна партия револуционерна партиј а
революционер м. револуционер
революционбреки прид. револуционерски
революционно прил. револуционерно
революцибнност ж. револуционерност
революция ж. револуција —
буржоазно-демократична ~

буржоаско-демократска револуција — Октомврийската
социалистическа
Октомвриската социјалистичка револуција
ревхб ср. ревија — модно ~
модна ревија

регйл м. 1) висока пивска чаша

(без дршка); 2) регал
регенерация ж. регенерација
регионален прид. регионален
— пакт регионален пакт
регистрация ж. регистрација
регистър м. регистар
регламент м. правилник, деловник
регион м. раглан (вид крој на
палто)
регрес м. регрес (спрот. про­
грес), назадување
регресивен прид. регресивен,
назаден
регулатор м. регулатор —
на напрежението ел. регу­
латор на напонот
регулационен,

-онна,

-бнно

регулационен, -на,-но
— ~ план регулационен план
регулация ж. регулација, ре­
гулирана — ~ на движение­
то регулирање на сообраќајот
— — на улиците регулација
на улиците
регулирам н. с. регулира
ред м. (ми. редовб) 1) ред — аз­
бучен ~ азбучен ред — дне­
вен ~ дневен ред — той седи
във втория
тој седи во
вториот ред; 2) ред, слој —
написах няколко реда напишав неколку реда — ~ сла­
ма,
пръст ред (слој) слама,
ред (слој) земја; 3) поредок;
пат, начин — боен ~ борбен
поредок — по администра­
тивен ~ по административен
пат; 4) низа, ред — ~ въпро­
си ред прашања; 5) ред, за­
кон, обичај
редактирам и. с. редактира,
уредува, подготвува за печат
редактор м. редакторка ж. ре­
дактор, редакторка, уредник,

прид.

редувам

528

регйл

уредничка — главен и отго­
ворен ~ главен и одговорен
уредник
_
редакторски ирид. редакторски,
уреднички
редакционен,

-онна,

-онно

прид. редакциски — редакци­
онна колегия редакциски ко­
легиум
редакция ж. 1) редакција, верзија; 2) стилизација; 3) редакција, уредништво
реден прид. 1) правилен, исправен, законски — тази работа
не ми изглежда много ред­
на оваа работа не мп изгледа

многу исправна; 2) реден —
редно числително реден број;
СЈ редно е редно е, ред е, би
тр ебало
редея и. се ретчи, разретчува,
разретчи, намалува
редица ж. ред, редица, колона;
низа — бойни редици борбени
редови — по този въпрос из­
лязоха ~ статии за ова прашање излегоа низа статии
редник л/. во/. редов, војипк,
борец; обичен човек, граѓанин
редовен прид. редовен — водя
~ живот живеам редовен
живот — ~ професор редо­
вен професор (на универзитет) — редовно снабдяване
редовно снабдување
рйдом прил. редум, еден по друг;
насекаде; сите без исклучок
— ~ е ръка целувала редум
рака бацуваше — ~ съм хо­
дила и питала насекаде сум
била и прашувала
редувам н. врши (прави) нешто
во определено време, наизменично работи (прави)

редукция

529

редукция ж. редукција
рбдя н. Ј) реди, подредува; 2)

средува, уредува; 3) реди, тажи, плаче (умрен); || — се
■ првр. се реди, се ниже
режа н. 1) сече, реже — ножът
не реже ножот не сече —
режа хляб сечам леб; 2) фиг.
сече, е остар; 3) пара (слух);
4) фиг. остро зборува; кастри,
турка (на испит); СЈ късо го
режи ~ говори кратко —
ще има да му режат под
езика ~ ќе го проплука и мај-

чиното млеко (се ќе признае)
режим м. режим — полити­
чески ■—■ политички режим —
болничен —1 болнични режим
режисьор м. режисер
режисьорски прид. режисерски
резачен прид. наменет за сечеше,
што служи за режехье — ре­
зачна машина машина за
сечеше
резачка ж. резач, машина за
сечеше (режеше) — моторна
циркулар
резба ж. резба, копаница, дрворез
резбарство ср. резбарство, копаничарство, дрворез
рбзен м. резанка \рд леб, јаболко, лубеница и сл.), фелија
резбрв, м. резерва ж. 1) резерва
(воена, прехранбена и сл.);
2) резерва, претпазливост —
приемам под
прифаќам со
резерва
резервен прид: резервен
резервирам н. с. резервира;
чува во резерва; || — се повр.
се држи резервирано, е нас­
трана
резервираност ж. резервира­
ност

рекй2

резервоар л/. резервоар
резец м. (мн. резци) 1) тех.

секач; 2) преден заб
резигнация ж. резигнација
резил м. разг. резил — станах­
ме за ~ пред хората пред

луѓето станавме резил
резлив прид. 1) остар, резлив —
резливи бръсначи остри бри-

чеви; 2) резлив (за вино),
киселкав — резливо вино
вино со кисела жица; 3) пис­
кал (глас)
резняк м. непревриепо вино
резолюция ж. резолуцпја; па­
раф и упатство од шеф на некоја молба (бараше)
резонатор м. резонатор
резонен, -бнна, -онно прид. резопски, разумен, правилен,
аргументиран
резонйрам и. с. резонира
резултат м. резултат — ~ от
избори резултат од избори •—
мачът завърши при равен

~ натпреварот заврши со не­
решен резултат
резултатен прид. успешен, ре­
зултатен
резюмб ср. резиме — ~ от ре­
чите на конгреса резиме од
говорите на коигресот
рейс м. 1) тура, изминат пат;
2) автобусна редовна линија,
рејс — отзарана пристигнах
с' ~ утринава пристигнав со .
автобус (рејс)
рекй1 с. рече, каже — това ще
рече тоа значи — да речем
да речеме — рекоха ми да
остана в къщи ми рекоа да
останам дома
рекй2 ж. река — реката се вли­
ва в морето реката се влева
во морето — пълноводна >—

34 Бугареко-македонски речник

рекапитулация

530

пловна река — голяма | дъл­
бока ~ голема | длабока река
— мали реки мали реки
рекапитулация ж. рекапитула­
ции а
реквизйт м. реквизит
реквизиция ж. реквизиција —
~ на добитък реквизиција
на добиток
реклама ж. реклама, публйцитет
рекламация ж. рекламација —
правя
правам реклама­
ции а _
рекламен ирид. рекламен — ре­
кламно бюро рекламно биро
рекламирам и. рекламира, пра­
ви реклама; претерано фали —
рекламират стоките си си ја
рекламираат својата стока
реколта ж.- реколта, бериќет
(арх.) — богата ~ богата ре­
колта — тазгодишна ~ годинешнава реколта
реконструкция ж. реконструкција, измеиа —
на мини­
стерския съвет измеиа во
министерскиот совет; реконструкција на кабинетот (владата)
рекорд м. рекорд — световен
~ светски рекорд — счуп­
вам ~ туркам рекорд
рекорден прид. рекорден — ре­
кордна скорост рекордна брзина — рекордни добиви на
пшеница рекордни приноси
од пченицата
рекордьор м. рекордер
рекрутирам н. с. регрутира;
врбува
ректор м. ректор •— ~ на Со­
фийския държавен универ­
ситет ректор на Софискиот

државен универзитет
ректорат м. ректорат

ремсй ст
релатйвен прид. релативен —
релативна стойност релатив-

на вредност
релативйзъм м. релативизам
реле ср. релеј
релеф м. релјеф (уметпички, ге­

ографски)
релефен прид. релјефек — ре­
лефна карта релјефна карта;

2) фиг. јасен, чист, прегледен,
•очигледен
религиозен прид. религиозен
релйгия ж. религија — христи­
янска

|

мохамеданска

христијанска | муслиманска
религија
рблса ж. 1) типа (железничка,
трамвајска); релси; 2) фиг.
релси ми. колосек, курс, линија, ориентација, правец —
нашите селски стопанства
са поставени вече на релси­
те на социализма нашите

селски стопанства веќе се пос­
тавени на релсите на социјализмот
ремарке ср. приколка
ремй ср. реми (во шахот), нере­
шен резултат
ремилитаризация ж. ремилитаризација
ремонт м. ремонт, поправка
ремонтен прид. ремонтен
реморке ср. в. ремарке
реморкьбр м. реморкер, вле­
кач, брод за влечеше
РЕМС м. скратеница за Работ­
нически младежки съюз Ра­
ботнички младински сојуз (Сојуз на комунистичката млади­
на); во Бугарија постоеше
пред војната и малку по неа
ремейст м. ремсйстка ж. член
(членка) на РЕМС (аналогио
на тоа во Југославија: скоевец,
скоевка

ремък

531

ремък м. ремен — предавате­
лен ~ тех. трансмисија
рендб ср. ренде
рендосвам н. рендосам с. рен-

досува, рендоса
ренегат м. ренегат
ренесйнс м. 1) ренесанс (и рене-

санса) (општествено-политички и уметнички правец); 2) ренесанса (стил во архитекту­
рата)
ренесансов прид. ренесансен
реномб ср. реноме, углед
реномиран прид. реномиран
рбнта ж. рента
'
рентабилен прид. рентабилен —
рентабилно

предприятие

рентабилно претпријатие
рентген м. рендген
рентгенов прид. рендгенски —
рентгенова снимка рендгенска снимка
рентгенолог м. рендгенолог
рептибр м. рентиер
рентиерски прид. рентиерски
реорганизация ж. реорганиза­
ции а —
па стопанството
реорганизација на стопанството
реорганизирам н. с. реоргани­
зира
реостйт м. тех. реостат
реотан м. цекас — реотанова
жица цекас жица (за реша,
греалки)
-онна,

-бнно

репарационен,

-она,

репарацибнен,

прид.
-оно

репарации мн. репарации
репатрирам н. с. репатрира
репертойр м. репертоар
репетирам н. с. репетира, про­
ба, вежба — успешно репе­
тираме пиесата за вечерин­
ката успешно ја пробаме пи­

есата за приредбата
34*

рќсто
репетиция ж. репбтиција, про­
ба — генерална ~ генерална

проба
репичка ж. бот. трупка — чер­
вени репички за салата цр-

вени трупки за салата
реплика ж. 1) реплика, кусо

дофрлување од место (на состанок, конгрес и сл.); 2) муз.
реплика
репорт&ж м. репортажа
репортьбр м. репортер, известувач, дописник
репрезентативен прид. репре­
зентативен
репресйлии мн. репресалии
репресия ж. репресија, казпени мерки
репродукция ж. репродукција;
репродукција (слика)
република ж. република — На­
родна република България

Народна Република Бугарија
— Социалистическа феде­
ративна република Юго­
славия Социјалистичка Феде­

ративна Република Југославија
републиканец м. републиканец
републикански прид. републички; републикански — репуб­
ликански строй републикан­
ско устројство — републикан­
ски състезания републички

натпревари
репутация ж. репутација, углед
ресна ж. {мн. ресни) реса, реси
ресници мн. трепки, клепки —
дълги ■—■ долги трепки — из­
куствени ~ вештачки трепки
респект м. респект, почит, ува­

жение

_

респективно прил. респективно
реставрация ж. реставрација,

обнова, враќање на старо
рбсто ср. 1) ресто, кусур, остаток — два лева ~ два лева

ресторант

речовйт

532

ресто; 2) разг. враќам! не сакам!
ресторант м. ресторан — вагон
- ~ вагон-ресторан
реторичен, реторйчески прид.
реторичен
^етроспектйвен прид. ретро­
спективен —: ретроспективна
изложба ретроспективна из­
ложба
рќфер м. судија (спортски) —
реферът трябва да бъде без­
пристрастен судијата треба да

биде објективен (непристрастен)
.
референдум м. референдум
реферат м. научно предавање;
предавање
рефербнт м. референт (службеник; поднесувач на реферат)
реферйрам и. с. 1) реферира;
2) води спортски натпревар,
суди
рбферски прид. суррккя — реферска свирка судиска свир­
ка
рефлекс м. рефлекс — условен
~ условен рефлекс
рефлексйвен прид. рефлексивен, несвесен, ненамерем, автоматски
реформа ж. реформа — право­
писна — реформа на правописот
реформация ж. ист. реформа­
ции а
реформйзъм м. реформизам
рбхав прид. ровок
рецензент м. рецензент
рецбнзия ж. рецензија — ре­
цензията за романа е поло­
жителна рецензијата за рома-

нот е позитивна
рецбпта ж. рецепт — лекарска
лекарски рецепт — готвар­
ска
готварски рецепт

реципрочен прид. реципрочен
— реципрочни числа реци­

прочни броеви
рецитация ж. уметничко чита-

1ье, рецитација, декламација
реч м. 1) говор, реч —■ полити­
ческа .— политички говор -тържествена — свечен говор
— приветствена ~ поздравен
говор — произнасям ~ др-

жам говор; 2) збор, говор, јазик — родна реч ~ мајчин јазик (роден јазик) — блага реч
железни врата отваря сладок збор железна врата отвора
— части на речта видови
зборови — пряка непряка
' директен | индиректен го­
вор; 3) разговор, зборување,
дискусија — като стане за
това
ще обясня кога за
тоа ќе стане збор, ќе објаснам
рбчен прид. речен — ~ параход
речен брод
рбчник м. речник, лексика
— този писател има богат

~ овој писател има богат реч­
ник
— сърбохърватскобългарски ~српскохрватскобугарски речпйк — френскобългарски
фрапцуско-бугарски речник — български
тълковен речник бугарски
толковен речник — синонимен | етимологически | те­
матичен
' синонимен | ети-

молошки | тематски речник
м. разг. речникарз
составувач на речник, лексикограф
речников прид. речнички, лексички — речникови промени
лексички промени
речовйт прид. нар. речовйт,
зборлест, зборлив

речникйр

реша

533

рбша и. чешла — ~ коса чешлам коса; || — се повр. се чешла
решйвам н. реша с. решава,
реши — реши ли задачата?
ја реши ли задачата? — той
реши да остане тој реши да
остане — това не решава
въпроса тоа не го решава проблемот; || — се повр. се решава,

се реши
решение ср. решение, одлука
решбтка ж. 1) решетка; 2) це-

далка
решбто ср. решето; п минал
съм през решето ~ сум ми­

нал низ сито и решето
решителен прид. решителен, непоколеблив; судбоносен — ре­
шителен борец непоколеблив
борец — ~ момент судбоно­

сен момент
решителност ж. решителност,

смелост
риба ж. риба -— ловя ~ ловам
(фаќам) риби; СЈ ни рак, ни

~ ни рак, ни риба; ни се
води, ни се тера — като ~ във
вода како риба во вода —
мълча като ~ молчам како
риба — рибата се вмирисва
от главата рибата смрди од
главата
рибйр м. 1) рибар, риболовец;
2) продавач на риби
рибарник м. рибник
рибарница ж. рибарница
рибйр(че) м. зоол. чапја
рибен прид. рибен — рибено
масло рибино масло — рибна
консерва рибна конзерва
рйби прид. рибен, рибин — рибя
чорба рибица чорба
рибовъдство ср. рибарство, одгледување на риби
риболовец м. риболовец
рид м. рид

ритам

ридание ср. силно плачеше
ридйя н. плаче (силно)
■
риза ж. кошула — тънка ко­
принена ~ танка свилена ко­
шула — колосани ризи коло­
сани кошули; а изкарвам на
някого кирливите ризи

обелоденувам нечии нечесни
работи
.
ризница ж. панцир-кошула
рикошќт м. рикошет
рима ж. рима
римувам и. римува
рйна н. рине (со лопата), чисти
(со лопата)
■
ринг м. 1) ринг; 2) гумено тркало
рингов прид. тркалезен
рипам и. скока, поскокува, рипа
рипс М. рипс -- рокля ОТ ■—■
фустан од рипс
риск м. ризик, можна опасност
рискован прид. ризичен, рискантен — рискована работа
ризична работа
рискувам н. ризикува
рисувйлен прид. наменет на црташе, сликаше — рисувално
училище уметничка школа
(училиште за примепета уметпост)
рисувам и. црта, слика; фиг.
сликовито прстставува
рисуване ср. црташе (училишен
предмет) — по ~ има отли­
чен по цртање е одличен
рисувателен прид. цртачки, сли, карски — ~ лист цртачка хар­
ти; а
рисувач м. рисувачка ж.1)пи­
тан, цртачка; 2) слаб сликар
(сликарка)
рисунка ж. цртеж, слика
рисунък м. скица
ритам и. клоца, шутира —
топка шутирам топка

рќтмика

ритмика ж. ритмика
ритмичен прид. ритмичен ■—
ритмична стъпка ритмична

стапка
ритник м. клоца, удар со нога
ритуал м. ритуал, церемони; ал
ритъм м. ритам — чувство за

чувство за ритам
рицар м. ритер, витез — ри­
царят на печалния образ ри-

терот со нажален лик
рицарски прид. ритерски, витешки — рицарски романи

витешки романи
рицинов прид. рицинусов — ри­
циново масло рицинусово ма­
сло, рицинус
рия н. рие, копа
роб м. робйня ж. роб, робинка;
бесправен човек
робовладелец м. робовладетел
робовладбтелски прид. робовладетелски — робовладелско
общество
робовладетелско
општество
робот м. робот
робски прид. ропски, бесправен;
фиг. сервилен
робство ср. ропство; бесправност; заробеништво
робувам и. робува
ров м. ров, трап
ровък прид. 1) ровок —• ровко
яйце ровко јајце; 2) иситнет,
ситен
ровя и. 1) рови, чепка — кокош­
ки ровят из градината ко­
кошките чепкаат по градината;
2) буричка — кой е ровил в
сандъка ми? кој буричкал во
мојот сандак? 3) закопува; 4)
фиг. рови по книги, прелистува; || — се повр. прегледува
внимателно; се занимава со
прелистување на книги

534

родина

рог м. (ми. рогове) рог (од жи­

вотно); рог (ловечки); џумка
— еленови рога еленски ро­
гови ; О тъмно като в ~ темно како во рог — слагам ня­
кому рога изневерувам
рогйт прид. 1) рогат — едър ~
добитък крупен рогат добиток; 2) фиг. упорен, тврдоглав
рогач м. 1) елен; 2) зоол. бумбар
— рогач ; о правя ~ дубам на

глава (на раце)
рогов прид. рожен, што е од рог
~ гребен рожен чешел
рогоз м. бот. (ТпрИа) рогоз
рогозка ж. рогозина
рогозйр м. рогозинар (произво­

дител или продавач)
рогоносец м. рогоноска ж. пз-

неверен (маж), изневерена
(жена), рогоносец
род м. (ми. родове) 1) роднина;
2) род, потекло, колено; 3)
биол. род, вид; 4) грам, род —
мъжки | женски | среден ~

машки | женски | среден род;
5) вој. род; 6) лит. род — пое­
тични родове литературни ро­
дови
роден прид. роден, свој, мајчин,
наш, домашен — <—> край ро­
ден крај — ~ език мајчин
јазик — родна песен нашата
(народна) песна — родно
производство домашно про­
изводство
родби прид. роден — ~ в Бел­
град роден во Белград — ро­
дена артистка родена арти­
стка
родилен прид. родилен — ро­
дилни мъки родилни маки —
дом родилен дом
родилка ж. родилка
родина ж. татковина — любов
към родината љубов кон тат-

родйтба

535

новината — тъга по родината
носталгиј а
родйтба ж. род, принос, реколта
родйтел м. родител
родйтелен прид. родителен па­
деж генитив
родйтели мн. родители — син
на бедни ~ син на сиромашии
родители
родйтелски прид. родителски —
родителско-учителска сре­
ща родителска средба
роднйна ж. роднина, род — той
ми е ~ по майка тој ми е

роднина по мајка
роднйнски прид. роднински —
роднйнски връзки роднин­

ски врски
родов прид. родовски
родовйт прид. плоден, роден —
родовити дръвчета родни

дрвца
родолюбец м. родол,уб, патриот
родолюбйв прид. родољубив,

патриотски
родолюбив ср. родол,убје, па-

триотизам
родом прил. родум, по потекло
— българският възрожде­
нец Константин Огнянович
е ~ сърбин бугарскиот пре-

родбеник Константин Огњановий по потекло е Србин
родоначалник м. основополож­
ник, основан (на род, правец
и сл.) — Димитър Благоев е
~ на социализма в Бълга­
рия Димитар Благоев е осно­

воположник на социјализмот
во Бугарија
родоотст ъпппк м. предавник,
родоотстапник
'
родословие ср. родословие (и
родословје), генеалогија

роман

родствен прид. роднински, род­
ствен, сроден — родствени
езици сродни јазици
рожба ж. рожба
рождбн прид. роден — рож­
дена сестра родена сестра; а
~ ден роден ден
рождение ср. рагатье — Рож­
дество Христово Божий (е.
Коледа)
роза ж. бот. ружа, трендафил
— червени рози црвени ружи

(трендафили)
розбтка ж. розет(к)а
розмарйн м. бот. рузмарин
розобер м. береше на ружи;

време за береше на ружи
розов прид. 1) розов — положе­
нието не е розово положбата
не е розова; 2) ружин — ро­
зово масло ружино масло —
Розова долина Долина на ру­

жите (околија на Казанл’к и
Карлово)
розоварница ж. казан (рабо­
тилница) за добиваше на ружипо масло
рой м. рој
рокля ж. фустап — копринена
~ свилен фустап
ролер м. тротинет
ролетка ж. 1) ролетна; 2) рологардероб; 3) челична лента —■
метар
роля ж. улога, ролја — главна
~ главна улога, насловна уло­
га — играя ролята на Хам­
лет ја играм улогата на Хамлет
— играе важна
в обще­
ствения живот игра важна
улога во ошптествениот живот
ром м. рум — чашка ~ чашка
рум
роман м. 1) роман — историче­
ски | любовен ~ историски |
л,убовен роман; 2) фиг. роман,

ромапйст

љубовна врека, љубовна айантура
ромапйст м. 1) романсиер; 2)
стручшак за романски јазици,
романист
ромйнс м. романса
ромйнски прид. романски — ~
езици романски јазици
романтйзам м. романтизам
романтик м. романтичар, приврзаник на романтизмот
романтичен прид. романтичен
ромб м. (мн. ромбове) ромб
ромон м. ромон; жуберкаше,
шумолеше
роначка ж. машина за ронеше
(пченка), роначка
ронлйв прид. ронлйв; ровок
рони се н. повр. се рони, се
троши
ропот м. 1) ропот, врева; 2) не­
годуваше
роптание ср. роптаеше, негоду­
ваше
роптйя н. негодува, роптае
роса ж. роса — утринна ~
утринска роса — капка ~ кап­
ка роса
росен прид. росен, влажен, свеж
— росно цвете росно цвеќе
рота ж. чета — почетна ~ почесна чета — картечна ~ митралеска чета — дисципли­
нарна
дисциплинска чета
ротативен прид. ротационен —
ротативна машина ротација
(печатарска машина)
"
ротен прид. четен — ~ коман­
дир командир на чета — рот­
но помещение четна просто­
ри ја
рохкав прид. ровок, зрнест, сиплив
рошав прид. бушав, неисчешлан
рошльо м. рошла ж. бушав
(маж), бушава (жена)

536

руно
ройк м рој; јато
рубрика ж. рубрика, наслов на

рубрика, заглавје на поетојана
рубрика
ругател м. оној што руга (кара)
ругатня ж. караше, ругаше.
подвикнуваше, пцост
ругая и. кара, вика; руга, пцуе
рудй ж. руда — желязна ~ железна руда — медна ■—■ бакарна руда
’
рудйр м. рудар, копач на руда
рударство ср. рударство
рудина ж. нар. планинска под­
кана, рудина
рудник м. рудник, мајдан
рудница ж. рудник; фиг. риз­
ница
рудокопач м. копач на руда,
рудар
рудодобив м. производство на
руда, количество на ископана
РУДа
руен прид. 1) руен, не сосема
зрел; 2) обилен; о руйно ви­
но рујно (чисто, бистро) вино
руйна ж. урнатина, руина
руквам н. рукна с. рукнува,
рукне, (из)бувне, летнува, летне — кръв рукна от носа му
крв рукна од неговиот нос —
рукнали като мухи на мед

летнаа како муви на мед —
рукна огън избувна (рукна)

оган
рулетка ж. рулет
руло .V. локна; ролна
румен прид. румен — румени
бузи румени образи
руменинй ж. руменина, руме­

няло
рунест прид. рунест, рунтав
руно ср. руно

р^нтав

■537

рунтав прид. рунтав — рунтави
гърди рунтави гради
.
рус прид'. рус
русалка ж. 1) самовнла (шум-

ска, речна), русалка; 2) мушичка-едноденка; 3) спортски
чун — двосед
русбя н. русее, станува рус
русйзъм м. русизам
русин м. (мн. руси) Русин
руски прид. руски — ~ език
руски јазик — — песни руски
песни
руснак м. разг. Русин
русокос прид. русокос — русокоса девойка русокоса девојка
русофйл м. русофил
русофбб м. русофоб
рутинй ж. рутина, вештпна,
шаблонизам, искуство
рутинбр м. рутинер
рутя н. урнува, кутнува, турка
рухо ср. нар. 1) руво; облека,
(обично горна); 2) народна но­
сила
ручй н. брчи, бучи, пее монотоно
ручам н. дијал. јаде
ручей м. поток — планински
~ планински поток
руша н. урива, турка, руши
рушвет м. рушвет, мито, поткуп
рушветчйя м. рушветчија, поткупувач
рушйтел м. урнувач, разуриувач, рушител
ръб м. (мн. ръбове) 1) раб, пораб — убива ме. ръбът на
чергата ме убива работ на чер­
гата — ръбове на тухла рабови од тула; 2) дијал. лузна,
белег (од рана)
ръбест прид. рабест, рапав, иерамен, ребрест
ръбя н. порабува, раби
ръж м. бот. ,’рж — изкласила
~ искласала ’ржта

ръкй

ръждй ж. ’рѓа; о чисто злато
~ не хваща чисто злато ’рѓа

не фаќа
ръждйв прид. 1) ’рѓосац; 2) фиг.

■

застарен

ръжбн м. ражсн, вид железна

лопата за оган

■

ръжен прид. ’ржен;/з7 ръжена
слама 'ржаница
ръженик м. ’ржен леб
.
ръка ж. (мн. ръцб) 1) рака —
водя дете за — водам дете за
рака — боли ме ръката ме
боли раката — с двете ръце
со двете раце — додавам ~
подавам рака — от ~ в ~ од
рака на рака; 2) шепа — да
гребна с ~ да зафатам со ше­
па ; 3) брзина, умешност — има
лека ~ има лесна (вешта,

умешна) рака; 4) ракопис, на­
чин на пишување — това пис­
мо не е негова —■ ова писмо
нс е пишано со негова рака;
5) имотна состојба — средна
г-~- човек човек од средна
рака; 6) (работа по ред),—
първа ~ тютюн прва рака
тутун; Д7 предавам на
пре­
давам на рака (лично) :— иде
му от ръце му оди од (по)рака;
успева (во нешто) — стига му
■~ ~ може, има можност —
тон му е дясната ~ то; му е
десната рака — турям ~ на
нещо ставам рака на нешто
(присвојувам нешто) — работ­
на <—• работна рака — той има
златни ръце то; има златни
(вешти) раце — той й поиска
ръката тој й ја побара раката
на бърза
на брза рака,
на брзина — вземам в свои
ръце (пре)земам во свои раце
— вдигам ръце от тази ра­
бота дигам раце од таа работа

ръкйв

— попадам в нечии ръце —
паѓам во нечии раце — горе
ръцете! рацете горе! — дай

дај рака! важи!
ръкав м. 1) ракав — дълги ръ­
кави долги ракави; О запрет­
вам ръкави засукувам ракави
(се зафаќам за работа); 2) ра­
кав , крак (од река)
ръкавица ж. ракавица, нараквица — мъжки | дамски ръ­
кавици машки | женски ракавици — кожени ръкавици
кожни ракавици
ръководен прид. раководен; директивен ■
ръководител м. раководител
ръководство ср. 1) упатство,
директива; 2) раководство —
съвещание на ръководство­
то состанок на раководството;

3) прирачник, помошен учеб­
ник
ръководя и. раководи, управува, дава упатства; [| — се повр.
се раководи, се придржува
(кон закон, правилник и сл.)
ръкоделие ср. ракоделство (ве­
зеше, плетење и сл.)
ръкойка ж. ракатка, фатка на
житни класови (колку што
може да зафати еден жетвар)
ръкомахам н. гестикулира
ръкопашен прид. ракопашен —
ръкопашен бой ракопашна
борба, борба гради со гради
ръкопис м. 1) ракопис (начин
на пйшуваше); 2) (на)пишан
паметник, стар ракопис — в
библиотеката се пазят мно­
го стари ръкописи во библи­

отеката се чуваат многу стари
ракописи; 3) ракопис (текст од
автор напишан со рака или на
машина)

ръчка

538

ръкописен прид. ракописен —
ръкописни букви ракописни

букви
ръкопляскам

н.

ракоплсска,

аплаудира
ръкопляскане ракоплескаше,

аплауз
ръкостискане ср. ракуваше, по-

здравуваше (со фаќање за рака)
ръкувам се н. поар. се ракува
— ръкувах се с всичкн по­
знати се ракував со сите поз­

нати
ръкуване ср. ракуваше, поздра-

вуваше
ръмбж м. ромонеше (за дожд)
ръмжа и. ’ржи — кучето ръм­
жи кучето ’ржи
ръмй и. безл. ромони, роси
ръси н. без. роси, ромони
ръст м. 1) раст — нисък на ~
низок на раст — нареждам
учениците по — ги подреду-

вам учениците по растот; 2)
фиг. пораст, напредување
ръся и. прска
р ътя и. ’рти
р ъфам и. каса (кине) со заби
(клун)
ръчен прид. рачен — ~ часов­
ник рачен часовник — ръчна
изработка рачна изработка —
ръчна бомба рачна бомба —
ръчна мелница рачна мелни­
ца — ~ багаж рачен багаж
ръченик а/, дијал. долга до.ма ги­
на крпа со вез и реси на два та
краја
ръченица ж. 1) р’ченица — на­
ционално бугарско оро — иг­
раят ~ играат р ’ченица; 2) му зичка
мелодија
за орото
(такт 7/16)
ръчйца, ръчйчка ж. дем. раче
(мн. рачшьа), раченце
ръчка ж. рачка

рядко

539

рядко прил. ретко —
ходя на
театър ретко одам на театар
--- даровит художник рет­

ко талентиран уметник
рядкост ж. реткост, раритет
рядък прид. 1) редок — рядко
мляко ретко (водлесто) млеко;
2) редок, необичен, песекојдне­
вен — ■—■ гост редок (несеко) дневен) гостин
рязка ж. 1) лузна, белег, драсканица; 2) брчка

с (или със, кога наредниот збор

почнува со „с'с или ,,з“) пред.
1) со — среща ~ другарите
средба со другарите — раз­
говор ~ пионерите разговор
со пионерите — ~ тях ще
бъде трудно со нив ќе биде
тешко — ~ оръжие в ръка
со оружје в рака — със сино­
вете си со своите синови —
слушам ~ внимание слушам
со внимание — стаята е пъл­
на ~ дим собата е полна со чад
— чаша ~ вино чаша со вино
— ~ празни ръце со празни
раце — пиша ~ молив пишувам со молив — служи си ~
всякакви средства се служи
со секакви средства — ~ един
удар со еден удар------ една
дума со еден збор — занима­
вам се г-, литература се за­
нимавам со литература — пъ­
тувам ~ часове патувам со
часови — ~ години | месеци
| часове со години | месеци |

сабя

рязвам «. рязна с. 1) резнува,

резне; 2) (пре)сече; 3) реже
малку
рязък прид. 1) резлив, остар,
многу силен — резки болки
силни и остри болки —■ ряз­
ко опадане на водата реско
(брзо и осетио) опаѓање на
нивото на водата; 2) остар (за ’
миризба) — рязка миризма
остра миризба; 3) груб, навредлив, остар — ~ отговор
груб одговор
ряпа ж. бот. трупна — бяла |
черна ~ бела | црна трупна

часови; 2) против, со — боря
се ~ неправдата се борам
против неправдата; 3) за —
по-къс

един сантиметър

покус за еден сантиметар —
населението се е увеличило
~ един милион населението

се зголемило за еден милион;
4) ние ~ тебе ние со тебе; о
глупак ~ глупаци! глупак
над глупаците! — очи ~ очи
очи со очи — не е ~ ума си
не е при памет, нешто му е
кусо
са н. в. съм
сабля ж. сабја (почесто сабя)
саботаж м. саботажа — ~ в
производството саботажа во
производството
саботажник м. саботер
саботирам н. с. саботира
саботьор м. саботьбрка ж. са­
ботер, саботерка
сабя ж. сабја — със ~ в ръка
со сабја во раката

сйги

самобитен

540

еЙги мн. саги (скандинавски ле­

генди)
садйч м. садач
садйво ср. 1) семе; материјал за
садеше; 2) насаден зеленчук
садизъм м. садизам
садйст м. садист
садистичен, садйстки прид. са­
дистични
сйдя ж. 1) сади, насадува------ ■>
дърво садам дрво; 2) насадува
кокошка на јајца
сажди мн. (сйжда ж.) сага (почесто: мн. саги)
саждйв прид. саѓав
саздърма ж. саздрма
сайбйя м. нар. сајбија, сопственик
сак м. 1) мрежа за фаќање риби,
сак; 2) мрежа за продукти
сако м. сако, палто (кусо) —
мъжкият костюм се състои
от ~, жилетка и панталони

машкиот костум се состои од
сако, елек и панталони
саксйя ж. саксија — прозоре­
цът е украсен със саксии

прозорецот е украсен со саксии
саксбнец м. саксонка ж. Саксонец, Саксонка
саксафон м. муз. саксофон
сакъз м. разг. гума за цвакагье;
мастика (за џвакање), саказ
сал м. сал
салйм м. салама — шпеков ~
салама со сланина
саламура ж. саламура, солило
салйта ж. 1) салата — ~ от кар­
тофи салата од компири —
руска ~ руска салата; 2) бот.
салата (растение)
сйлдо ср. салдо
сйлеп м. салеп (растение и пијалок)
салкъм м. нар. багрем; грозд

сйло ср. сало — свинско ~ свин­

ско сало
салон м. I) сала, салон — теа­
трален ~ театарска сала; 2) са­
лон, гостинска соба — моден

~ моден салон (шивачки дуќан) — бръснарски ~ бербсрница, фризерски салон; 3)
работилница, ателје
салонен, -опна, -онно прид.
салоиски, камерен, забавен —
~ кавалер салоиски кавалер
— ~ оркестър камерен оркестар — салонна музика за­
бавна музика
салтомортале ср. салтомортале;
фиг. ризична работа
салфетка ж. салфета — книж­
на ~ книжна салфета
сйлца ж. салца
салют м. салва — топовен ~
топовска салва
сам зам. 1) сам — останах сама
в къщи останав сама дома; 2)
самиот, лично — сам си вино­
вен самиот си виновен; 3) сам,
без туѓа помош — всичко
върша ~ се си правам сам —
в самия център во самиот
центар — тя е самият сатана
таа е вистински ѓавол
самйчък прид. сам, осамен,
усамен — сам самичък сосема сам
само прил. само — пия ~ вода
пијам само вода —- имам —■
един билет имам само една
карта (билет) — това е
на­
чало тоа е само почеток — не
~ това не само тоа — ~ още
една дума само уште еден
збор — помислете ~ за­
мислете ' само
самоан^лиз м. самоанализа
самобитен прид. самобитен, ин­
дивидуален, самостоен, оригп-

самобитност

налеп, свој —■ самобитна
култура оригинална култура
■самобитност ж. самобитност,
оригиналност, индивидуалност
самобръсначка ж. машина за
бричење
самовар м. самовар
самовйла ж. самовила
самовлйстие ср. самовластие,
апсолутизам
самовнушение ср. автосугестија
самоволен прид. самоволен —
самоволна отлъчка самовол­
но напуштање
самодеен прид. аматерски — ~
театър аматерски театар
самодеец м. аматер
самодейност ж. аматеризам
самодива ж. самовила — гор­
ски самодиви шумскп (гор­
ски) самовили
самодоволен прид. самозадововолен, задоволен од самиот
себе, среќен
самодоволство ср. самозадоволство, безгрижност, оптимизам
самод ържец м. самодржец,
апсолутист
саможертва ж. саможртва
саможйв прид. саможив (и
саможивен), себичен
саможивост ж. саможивност
(и саможивост)
самозабрава ж. 1) самозаборав,
губење контрола над себе;
2) алтруизам, согорување на
работа
самозабравен прид. опфатен од
самозаборав, самозаборавен (од
успеси и сл.)
самозабрйвяне ср. самозаборавање (од успеси и сл.)
самозалъгвам се и. самозалъжа се с. повр. се само-

541

само лично

залажува, се самозалаже, се
(на)храни со илузии
самозарАждане ср. автогенеза
самозащита ж. самозаштита,
самоодбрана — в положение
на — во самоодбрана
самозван прид. самозван, лажен
самоиздръжка ж. самостојно
финансираше, издржувагье од
сопствени приходи, самоиздршка
самоизмама ж. самоизмама
само изтезаване ср. самоизмачување
самоизтребление ср. самоистребување, самоуништување
самоинициатќва ж. самоиницијатива
самоков м. 1) самоков (чекан
што се движи со парна, водна
или електрична сила; 2) арх.
печка за топење руда
самокритика ж. самокритика
— правя си ~ се самокритикувам
самокритичен прид. самокри­
тичен
самолет м. авион — учебен |
санитарен | реактивен |
разузнавателен | транспор­
тен
школски ] санИтетски |

млазен | извидувачки | тран­
спортен авион — - из­
требител ловечки авион, ло­
вец — бомб^рдировъчен ~
бомбардер — безмоторен ~
едрилица
самолетен прид. авионски —
самолетна снимка авионска
снимка
самолетоносач м. носач на
авиони (брод)
самолетостроене ср. производ­
ство (градба) на авиони
самолйчно прил. лично, пер­
сонално

самоличност

542

самоличност ж. идентитет —
карта за ~ легитимација,

лична карта
самолюбец м. егоист, самољу-

бец, себичен човек
самомнение ср. самољубје; ви­
соко мислење за себе
самонадбян прид. самоуверен,
смел
самообладание ср. хладнокрвност, присуство на духот,
владеење со самиот себе
самооблагане ср. самопридонес
самообразование ср. самообра­
зование
самообслужване ср. самопослужување, самопослуга — ма­
газин на —■ продавница за
самопослужување
самоопределение ср. самоопределување
самоотбрана ж. самоодбрана
— при
во самоодбрана
самоотвбржен прид. бестрашен,
пожртвуван, храбар
самоотлъчвам се//. самоотлъча се с. повр. напушта (напу-

шти) служба без дозвола
самоотлъчка ж. вој. самоволно

напуштаже на служба
ср. самооткажување .
самопйсец м. самопйска ж.
пенкало, хемиски молив
самопожертвувано ср. самооткажуватье, самопожртвуваност
самопомощ ж. самопомош
саморасъл прид. самоизникнат
— саморасли цветя самоник, самоизникнато цвеќе
самороден прид. самороден,
природен, чист — самородно
злато чисто злато —
талант природен талент

самоотрицание

санаториум
саморъчен прид. своерачен —
подпис своерачен потпис
самоснимйчка ж. уред (напра­

ва) за самоснимање, автокнипс
самостоен,

самостоятелен

прид. самостоен — самосто­
ятелна изложба самостојна
изложба
самостоятелност ж. самостојност
самосъзнание ср. самосвест
самосъхранение ср. самоодржување
самота ж. самотија усаменост,
самотен прид. самотен усамен,
самотник м. самотница ж.
самотник, самотница
самоубййство ср. самоубиство
самоувереност ж. самоувере­
ност
самоук м. самоук; прид. самоучен, самоучки
самоуправление ср. самоуправува/ье — работническо ~
в Югославия работничко самоуправуваље во Југославија
самоучйтел м. учебник
за
самостојно учеље (туѓ јазик,
стенографија и сл.)
самохвалство ср. самофалство
самоходен прид. самооден, што
се движи самиот — ~ ком­
байн самооден комбајн
самоходна ж. вој. самоодно
орудие (артилериско)
самоцел м. самоцел
самочувствие ср. самочувство
самур м. зоол. (Миѕсе1а гЉеНта)
самур, сибирска куна; куна
(крзно)
сан м. арх. сан, висок чин,
положба
санаториум м. саноториум —
~ за гръдоболни санато­
риум за градоболни

543

сангвиничен

сачмА

сангвини­

сапунена фабрика фабрика

сандал м. 1) сандала; 2) бот..

сапунйсвам и. сапунйсам с.

сандалово дрво (во Индија)

насапунисува, насапуни; фиг.
(ис)трие некому нос, (ис)кара
сапунйче ср. бот. сапуниче
(високо цвеќе со бледоцрвени
цветови кои пуштаат пена
при триеше во вода)
сапфйр м. сафир (бесценет
камен)
сараф(ин) м. сараф, менувач
на валута
сарАч м. сарач, седлар
сардела ж. сардина, конзерва
од сардини
саркАзъм м. сарказам — про­
пито със <—> проткаено со
сарказам
саркастйчен прид. саркастичен

сангвиничен

прид.

чен
сандвич м. сендвич —
с
шунка сендвич со шунка
сандък м. сандак — тук има
много сандъци овде има

многу сандаци
санитар м. санитарка м. 1)

санитарен, санитарка, хигиеничар, хигиеничарка, болничар, болничарка; 2) вој.
војник—санитарен
санитарен прид. санитарен, санитетски — ~ самолет са­
нитарен авиоп — санитарна
служба санитетска служба
санкция ж. 1) санкционираше,
одобруваше; 2) санкција, казна
— прилагам санкции применувам санкции
санскрйт м. санскрит
сантиментален прид. сентиментален — сантиментални сти­
хове сентименталпи стихови
сантименталйзъм м. сентиментализам
сантиментАлнича и. сентименталничи
сантименталност ж. сентименталност
сантиметър м. 1) сантиметар,
1/100 од метар; 2) сантиметар,
(лента за мереше, долга 1
метар)
сап м. 1) мед. шап; 2) нар.
рачка (на секира и сл).
сапрофйтен прид. . сапрофитен
сапун м. сапун — тоалетен
■— тоалетен сапун — ~ за
пране сапун за переше — ~
за бръснене сапун за бричеше
сапунен прид. сапунен — сапу­
нена пяна сапунена пена —

за сапун

—

саркастична

епиграма

саркастичен епиграм
сармй мн. (сармА ж.} сарми,
сарма — сарми със зеле
сарми од расол — дроб - ~
дроб-сарма
■
сатанА ж. ѓавол, сатана
сатанйнски прид. сатански, ѓаволски
сателйт м. 1) сателит — Луната
е ~ па Земята Месечината е
Земјин сателит; 2) фиг. сателит
(полузависна држава)
сатен м. сатен
сатинйран прид. сатиниран —
сатинирана хартия сатинирана хартија
сАтир м. мит. сатир
сатйра ж. сатира
сатирйк м. сатиричар
сатър м. сатар
сачмА ж. 1) сачма, зрно (олов­
но); 2) куглица (за лагер)

сбйвам се
сбйвам се н. сбйя се с. повр.

1) се собира, се. собере; се
збира; 2) се степува, се степа
сбйрам и. сберй с. собира, собере
сбйрка ж. збирка — стихо­
творна ~ збирка песни
сбиротък м. нар. збирштина
сближйвам се н. сближа се
с. повр. се зближува, се
зближи
■ сближение ср. зближуваже,
пријателство
сблъсквам се н. сблъскам се
с. повр. се судрува, се судри
сбогом прил. збогум; а вземам
си ~ си земам збогум
сбор м. 1) собир, состанок; 2)
збир, сума
сборец, прид. 1) собирен, зборен
— ~ пункт собирно (зборно)
место; 2) здружен — ~ отряд
здружен одред
сборище ср. собирно (зборно)
место; сред село (сретсело)
сборник м. зборник, збирка
— ~ от народни умотво­
рения збирка народни умо-

творби
н. сбръчкам с.
збрчкува, збрчка, истуткува
сб ъдвам се и. сб ъдна се с. повр.
се остварува, се оствари
сбърквам н. сбъркам с. 1)
збрка, (из)меша; 2) (з)грешн;
|| — се повр. Јсе збркува, се
збрка
свадй ж. кавга, расправање
свадлйв прид. кавгаџија
свйлям н. свйля с. 1) симнува,
симне, спушта, спушти — ~
куфари симнувам куфери; 2)
кутнува, кутне, соборува, собори — след дълга борба
го свали на земята по долга
борба го кутна на земја; 3)
сбръчквам

св енлйв

544

соблскува, соблече — свали
палтото си! соблечи си го
палтото 1; СЛ ~ звезди от
небето симнувам ѕвезди од
небо; премногу ветувам
сварвам н. сваря с. 1) затечува,
затече, заварува, завари; 2)
успева, успее (нешто да стори)
свастика ж. кукест крст, ре­
лигиозен знак кај некои народи
сват м. сватя ж. сват, сваќа
(родители на сопружниците)
сватба ж. свадба — отивам на
~ одам на свадба
сватбйр м. сватбарка ж. свадбар, свадбарка, сватови
свйтбен прид. свадбен — сват­
бени обреди свадбени обичан
—

сватбено

пътешествие

свадбено патување
сватовство ср. сватовство, сватовштини
сведение ср. податок, пиформација — ценни сведения
драгоцени податоци — спо­
ред

получените

според
ции

добиените

сведения

информа­

сведбча в., сведочи (е. свидетелствувам)
свеж прид. свеж
свеждам н. сведа с. свиткува,

свитка; наведува, наведе —
~ клон свйткувам гранка;
|| — се повр. се свитку­
ва, се свитка, се наведнува,
се наведне
свежест ж. свежина, свежест
свбзка ж. том (дел од книга)
свбкър м. свекърва ж. свекор,
свекрва
свенлйв прид. срамежлив; плаш­
лив, нерешителен — свен­
ливо момиче срамежливо
девојче

свеня се

свеня се н. повр. се срами
— той от нищо не се
свени тој. од ништо не се срами
сверявам н. сверя с. спореду-

светя

545

светлинен, -йнпа, -йнно прид.

светлосен, -на, -но, светлив
— ~ ефект светлосен ефект
— светлинна реклама свет­

ва, спореди, срамнува, срамни
— ~ преписа с оригинала

споредувам препис со оригинал
~ часовник дотерувам
часовник
свестен прид. 1) свесен; 2)
добро изработен, квалитетен
свет прид. свет — Свети синод
Свети синод — свети дух
свети дух
светвам н. светна с. светнува,
светне; фиг. удира (некого) —
светна го по главата го удри
по глава
светец м. светец
свбтещ прид. светлив, што
свети — светеща реклама
светлива (светлосна) реклама
светйлен прид. светилен
светилище ср. свето место,
светилиште, храм
светило ср. извор на светлина:
Месечината, ѕвездите, свеќа и
сл.
светйня ж. светиња
светкавица ж. секавица, свет­
кавица, молскавица
светкавичен прид. секавичен,
светкавичен — светкавична
война секавична војна
светлинй ж. светлина — днев­
на ~ дневна светлина — из­
куствена ~ вештачка светли­
на — габаритна ~ мот. позициони светла — задна
мот. стоп-светла; а в свет­
■—

лината на най-новите от­
крития во свтлината на пау­
новите открити) а — в истин­
ската му светлина во него­

вата вистинска светлина

лосна реклама
свбтло ср. светлина, видело —
светло, како прв дел од сло-

женките, значи „отворено",
„светло": — светлосин свет­
лосив, отворецосин — светлозелен светлозелен, отворенозелен — светложълт светложолт, отвореножолт итн.
светлокос прид. русокос, светлокос
светлочувствйтелен прид. осетлпв на светлост
световен прид. световен; свет­
ски, меѓународен, универзален
— световна война светска
војна — световна литера­
тура светска литература
световноизвестен прид. што
ужива светски глас — Балзак
е ~ писател Балзак е писател
од светски глас
.
светоглед м. светоглед, миро■ глед
светогорец м. светогорец (ка­
лугер)
светофйр м. семафор (на раскрсница)
светски прид. 1) световен, граѓански, што не е црковен;
2) добро воспитан
светулка ж. зоол. светулка
свбтъл прид. 1) светол, јасен,
со отворена боја — светла
стая светла соба; 2) фиг.
радосен, свечен — светли
празници светли празници;
3) фиг. благороден
светя и. свети, сјае — слънцето
свети сонцето сјае; 2) осветлува (со светилка); 3) фиг.
свети, стои над глава

35 Бугарско-македонски речник

свечерява се

546

свечерява се н. повр. се свече-

рува, се стемнува
свещ м. 1) свеќа — восъчна
— восочна свеќа; 2) свеќица
(автомобилска); 3) свеќа (еди­
ница за мерење на светлина)
— електрическа крушка от
60 свещи светилка од 60

свени
свещар м. свеќар
свещен прид. свет, свештен
— свещено писание свето

писмо
свещеник м. свештеник (пра­

вославен), поп
свещник м. свеќник, шандан
свив&ем прид. свитлив, што се

витка
свивам н. свия с. 1) (с)витка
— ~ кърпа свиткувам шамија — ~ карта свиткувам

карта (географ.); 2) завиткува,
завитка — свий сиренето в
книга завитка ј го сирењето
во хартија; 3) стега, стегне
—
устни от яд ги стегам
усните од мака; 4) скршнува,
скршне, менува правец — ~
наляво
скршнувам' влево;
завива, завие; 5) свива (ди­
га, спушта) рамена; 6) (за)боли, свива — свива ме
корем ме боли стомак; ||
— се повр. се свиткува, се
свитка; се (ис)криви; се збуни
фиг. се стиска, е скржав; а
свива ми се сърцето ми се
свива срцето; жалам — сви­
вам си устата
си молчам
свиден прид. драг, мил, свиден
— свидно чедо мило чедо
— свидно ми е жал ми е
свидетел м. свидетелка ж.
сведок ■— разпит на сви­
детели распит на сведоци —
ням
нем сведок

свирбп

свидбтелство ср. 1) свидетел­
ство, диплома — зрелостно

~ матурско свидетелство —
— за раждане извод од
матичната книга на родените;
крштелно (арх.) — брачно
— извод од книгата на венча­
ните; 2) сведочење; 3) доказ
свидетелствувам и. сведочи
свидлив прид. скржав, стиснат
свиждане ср. состанок; посета
(на болен, затвореник и сл.)
свиквам1 и. свикам с. свикува,
свика; организира — ~ пар­
ламент го свикувам парламентот —
митинг орга­
низирам митинг
свиквам2 и. свикна с. (сс)
навикнува, (се) навикне
свила ж. 1) свила; 2) влакна
(на кочан од пченка)
свилйрство ср. свиларство
свилен прид. свилен (е. ко­
принен)
свипар м. свинарка ж. свшьар,

свињарка
свиневъдство ср. свиљогојство
свинегледач м. одгледувач на

свињи
свинеферма ж. фарма од свшьи
свински прид. свински — свин­
ска мас свинска маст —
свинско месо свинско месо,
свинско — свинска пържола

крменадла, шницла (од свин­
ско месо)
свинщина ж. свинштина
свиня ж. зоол. свивьа — угоена
згоена свиња — дива
зоол. дива свиња
свирач м. нар. свирач, музикант
свйрвам н. свирна с. свирнува,
свирне
свиреп прид. свиреп, жесток,
зол

свирепствувам
свирепствувам

547

и.

постапува

свирепо
свирешкбм, свирешкбта прил.

свирејќи
свирка ж. 1) свирка, сирена
(од локомотива, брод); 2)
писка (на нога)
свиркам и. свйрка
свирня ж. нар. свиреше, му­
зика; свиркаше (со уста)
свиря н. 1) свири — ~ на
цигулка свирам на виолина
— тя свири па пиано таа
свири на пијано — ■— първа
цигулка свирам прва вио­
лина; 2) свирка (со уста),
црцори (за птица), фучи (за
ветар) — вятърът свири
ветрот фучи; и както му
свирят, така ще играе како
му свират, така ќе игра
свистя н. фучи, свири, свирка —
куршумите свистят около
нас куршумите свиркаат око-

лу нас
свит прид. 1) повлечен, скромен,

срамежлив; 2) собран, нерастурен; свиткан, завиткан
свита ж. придружба, свита
свитост ж. срамежливост, повлеченост
свитък м. свивка, свиткан пер­
гамент
свличам и. евлека с. 1) свлекува, свлече; 2) трга, тргне;
(о)дере; || — се повр. се
свлекува, се свлечка, се (с) вле­
че надолу
свобода ж. слобода — борци
за ~ борци за слобода — ~
на печата слобода на печатот
— пускам на
пуштам на
слобода — ~ или смърт!
слобода или смрт!
свободен прид. слободен, неза­
висещ бесплатен, природен
35*

свойски

— свободна страна слободна
земја — свободно време

слободно време — вход ~
влез слободен (бесплатен) —
свободна професия слободна
професија —
превод сло­
боден превод — свободно
държание слободно | при­
родно однесуваље (држање)
— свободни ли сте утре?

слободии

ли сте утре? —

свободни сте слободии сте |

можете да си одите
свободно прил. слободно —
свободно! слободно! влезете!
свободолюбив прид. слободо-

љубив
ср. слободоумје
свод м. 1) купола; 2)свод
сводест прид. сводест
сводник м. сводница ж. свод­
ник, сводница (и сводничка)
своеволен прид. своеволен, тврдоглав, непокорен
своеволие ср. своеволие
своенравен прид. своеглав, чу­
ден, необичен, незгоден
своеобразен прид. своеобразен,
необичен, оригинален
свой, своя, свое {ми. свои) зам.
свој, своја, свое, свои — той
свободомислие

признава

своите

грешки

тој ги признава своите грешки
— познавам своята работа

ја познавам својата работа —
ние сме си свои хора ние
сме си свои луѓе; о свой
своего не храни, ала тешко
му който го няма ~ брат

брата не рани, тешко тој што
го нема
свойски 1) прид. интимен, фамилијарен; 2) прил. интимно,
фамилијарно — държи се

свойство

548

се држи многу
фамилијарно
свойство ср. својство, характер­
на црта, одлика
своя н. посвојува, држи (како
свое) — свои една наша
нива посвојува една наша
нива
.
сврака ж. зоол. страчка, сврака
свбрдел м. сврдел
свр ъзка ж. 1) врека — войник
за .— курир; 2) куплунг
свръх пред, над, преку, вон
(од нешто) — ■~плана преку
план — ~ програмата вон
од програмата (повеќе отколку,
што е предвидено со програ­
мата) — ~ силите ни над
нашите сили (ги надминува
нашите сили)
свръхзвуков прид. надзвучен,
суперсоничен, побрз од звукот
свръхестествен прид. натприроден, необичен
свръхлетяща крепост ж. супертврдина (авион)
свръхнаселение ср. пренаселеност
свръхпечйлба ж. екстрапрофит
свръхпланов прид. натплански
свръхсмбтен прид. непредвиден
(финансиски), вонреден, непланиран
свръхсрочен прид. вој. што
служи и по изминувањето на
рокот
свръхпроизвбдство ср. суперпродукција
свръхчовек м. натчовек
свръхчувствителен прид. необично осетлив
свръхщйтен прид. натплански,
што е на служба вон систе­
матизации ата
много

св ършвам

свръщам н. свърна с. навра-

тува, навраќа, наминува, на­
мине
свързано прид. поврзапо, сврзано
свързвам н. свържа с. 1)
поврзува, поврзе, сврзува,
сврзе — ~ две жи. линии
поврзувам две железнички
пруги — ~ двата края ги по­
врзувам двата краја — свър­
жете ме с редакцията поврзете ме со редакцијата; 2)
соединува; || — се повр.
се поврзува, се поврзе, се
сврзува, се сврзе
свързване ср. поврзување, сврзување; соединувавье
свързочен прид. што служи
за врека — свързочни войски
единици за врека
свързочник м. вој. везист, вой­
ник што служи во единица
за веза
свърталище ср. 1) сврталиште;
2) тајно престојувалиште (на
гангстери, разбојници и сл.)
свъртам и. свъртя с. 1) задржува, задржи (некого околу
себе); 2) (за)штеди, задржува
— не свърта пара у себе си

~ не може ни пара да
сврти (задржи); || — се повр.
се задржува, се задржи, се
свртува, се сврти — той
никога це се свърта в
къщи тој никогаш не се
свртува дома; никогаш тој
не е дома
свършвам н. свърша с. 1)
свршува, сврши, завршува,
заврши — той свърши уни­
верситета с отличие тој го
заврши универзитетот со одличен успех — ти ще свършиш

свършва се

549

сгбден

тазн работа ти ќе ја свршиш

сгйждам н. сгодя с. 1) пого-

таа работа; 2) (по)троши, свршува — свършихме браш­
ното го свршивме брашното;
• 3) умира, умре — ще свърши
тазн нощ ќе умре вечерва;
СЈ ти ще ме свършиш
ти ќе ме умреш — свършено
е с него свршено е со него,
готов е — свършихме я!
готови сме! заглавивме!
свършва се н. свърши с повр.
се свршува, се сврши; завршува, заврши — свършиха
му се парите му свршија
парите — играта се свършн
играта заврши — работата
не се свършава работата
нема крај; 47 свърши се
нашата готово е со нас;
мина нашето
свъсен прид. намуртен
свян м. срам, срамежљивост
свяст м. свест, разум
свястно прил. свесно, разумно,
паметно, мудро; како што
треба
свят м. 1) свет — посоките на
света страните на светот —

дува, погоди (цел); 2) добро
се мажи (жени); || — се повр.
се наоѓа, се најде (негде
случајно)
сгазвам и, сгазя е. 1) згазува,
згази; 2) фати некого на
дело; (ис)кара (некого)
сган м. пејор. цган, толпа
сгйщвам н. сгАщя с. згаштува,
згашти; фаќа, фати, зграпчува,
зграпчи
сглйб м. нар. зглоб
сглобявам н. сглобя с. 1)
зглобува, зглоби, монтира —

целият
иска да живее
в мир целиот свет сака да
живее во мир — за нищо
на света за ништо на светот
— животински [ растителен

животински растителен
свет — на оця
на оној свет;
2) свет, народ, луѓе — много
~ многу свет; 47 вие ми се
ми се врти во главата —
хващам света бегам некаде
— не е като ~ не е како што
треба — видял съм ~ сум
видел свет; многу сум патувал
святкам и. светка
святка се н. безл. сека, молска,
светка

сглобихме

машината

ја

зглобивме машината; 2) склепа, направи нешто на брзина
— сглобихме една къщурка

склепавме една кукичка
сглобяване ср. зглобување, мон­

тажа
сглобяем прид. монтажен —
— сглобяема барака монтаж­

на барака
и. сговоря с. 1)
смирува, смири, измирува, измири (скарани); 2) убедува,
убеди; || — се повр. се слага (со
некого), се разбира (со некого)
сговор м. 1) слога, разбираше;
зговор; 2) спогодба; 3) демо­
кратически сговор реакционерна политичка групација,
создадена во Бугарија по 9.
јуни 1923. година
сговорен прид. сложен, зговорен, единствен; 47 сговорна
сговАрям

дружина планина повдига

сложна дружина планина поткрева
.
сгода ж. 1) можност, начин,
модус, средство; 2) згода^
погоден момент, погоден случај
сгоден прид. 1) згоден, погоден;
2) пријатен, убав, згоден —

сгоден

550

сгодна мома згодна (убава)

девојка
сгоден прид. свршен
сгодявам и. сгодя с. 1) свршува (девојка, момче); 2)
успева, успее; || — се повр.
се свршува, се сврши
сгорещявам н. сгорещя с.
згорештува, згорешти, загрева, загрее; || — се повр. се
згорештува, се згорешти, се
загрева, се загрее; се (на)лути
сготвям н. сготвя с. (з)готви
(јадење)
сгрйбчвам н. сгрйбча с. зграпчува, зграпчи — внезапно
две силни ръце го сграбчиха
отзад (Вазов) одненадеж две

силни раце го зграпчија одназад
сграда ж. зграда, градба —
масивна
масивна зграда
сградостройтелство ср. станбена изградба, градба на станови
сгромолясвам се н. сгромол­
ясам се с. повр. се струполува,
се струполи
сгурия ж. згура
сгъвйем прид. што се зглобува
и разглобува
сгъвам н. сгъна с. здиплува,
здипли; зглобува, зглоби, спакува
сгълчйвам н. сгълчй с. подвикнува, подвикне (некому),
(ис)кара
сгърчвам се н. сгърча се с.
се згрчува, се згрчи, се свиткува, се свитка
сгъстител м. направа за згустување, кондензатор
сгъстявам и. сгъстя с. (се)
згуснува, (се) згусне, (се)
кондензира
сдблка ж. зделка, успешна ра­
бота, бизнис, трансакција —

себе си
сключвам ~ с . . . склучувам
зделка со . . .
сдйплям и. сдйпля с. здиплува,
здипли, (с)пакува
сдобивам се н. сдобия се с.
повр. се здобива, се здобпе
одобрявам се и. сдобря се
с. повр. се смирува, се смири
(со некого), подобрува (по­
добри) односи
сдружен прид. здружен
сдружение
ср.
здружение,
друштво, рганизација
сдружавам се и. сдружй се
с. повр. се здружува, се здружи
сдр^свам и. сдрусам с. (раз)ни­
ша, (раз)друса; разг. турка,
(турне) на пепит
едушйвам се н. едуша се
с. повр. се здушува, се здуши,
се спријателува, се спријатели
сдържам се н. сдържа се
с. повр. сс воздржува, се
воздржи, се здржи — едвам

се сдържах да не го ударя

одвај се воздржав да не го
ударам
сдържан прид. воздржан, здржан, пасивен
сейнс м. 1) сеанса; 2) претстава
себелюбец м. себелюбка ж.
егоист, себељубец, себељупка
себелюбие ср. егоизам, себељубје, себељубивост
себеотрицание ср. самопожртвување; храброст, смелост
сббе си повр. зам. себеси —
познай себе си запознај се
себеси — идвам на себе си
доаѓам на себеси — от само
себе сн од само себеси —
вземете

го

със

земете го со себеси

себе

си

себестойност

551

себестойност ж. производстве­

на цена; набавна цена, цена на
чинењето
себичен прид. себичен
севда ж. нар. 1) севда, љубов;
2) либе, сакана жена, сакан
маж
север м. север
сбверен прид. северен — —
вятър северен ветар; северец,
север, северник — ~ полюс
Северен Пол — северно сия­
ние поларна светлина
северняк м. севернячка ж, 1)
севертьак, севертьачка, жи­
тел на северна Бугарија; 2)
разг. северец (ветар)
североизток м. североисток
североизточен прид. североисточен
сега прил. сега — ~ ще дойда
сега ќе до ј дам — от ~ на­
татък отсега натаму — за ~
засега — той ей ~ си отиде
тој токму сега си отиде
сегашен прид. сегашен — се­
гашно време грам, сегашно
време, презент — при сегаш­
ните обстоятелства во се­
гашните услови
сегиз-тогиз прид. повремено,
одвреме — навреме
сегичка прил. разг. еве сега,
веднаш
сегментация ж. сегментација
седалище ср. 1) седиште, центар
(на установа, организација и
сл.); резиденција; 2) седиште,
место; седало; 3) задник
седалка ж. седало
седяло ср. седало
седем бр. седум —
дена
седум дена — седемте седумте
седемгодишен прид. седумгодишен — седемгодишно
момче седумгодишно момче

седмокласен

—

седемгодишни

усилия

седумгодишни напори (усилби)
седемдесет бр. седумдесет —
в седемдесете години на
миналия век во седумдесет-

тите години на минатиот век
седемдесетогодйшнина ж. се-

думдесетгодишнина
седемдневен .прид. седумдневен
седемнадесет, седемнайсет бр.

седумнаест
седемстотин бр. седумстотини
седенкяр м. момче (на седенка)
седефен прид. седефен — седефни копчета седефни коп-

чшьа, седефни петлици
седешкйта прил.
седечки, седејќи
седло ср. седло — дамско
женско седло
седловина ж. седловина, пре­
вален (вдлабнато место на
било)
седми, седма, седмо бр. седми,
седма, седмо — на седмия
ден на седмиот ден — седма
част седми дел — една седма
една седмина (1/7) — четири
седми четири седмини (4/7)
седмина бр. седуммина, седмина
седмица ж. седмица, една недела
седмица ж. седумка (цифра,
карта, трамвај бр. 7)
седмичен прид. неделен, сед­
мичен — ' вестник неделен
весник
седмичник м. неделен весник
(списание) — вестник „Лите­
ратурен фронт“ е
„Лите­
ратурен фронт“ е неделен
весник
седмокласен прид. седмокласен
седешкбм,

—

седмокласни

учебници

учебници за седми клас (одделение)

седмокласник

552

сблкор

седмокласник м. седмокласиичка ж. седмокласник, сед-

секвестирам н. с. секвестира,

мокласничка, ученик, ученичка
од VII одделение (VII клас)
седморен, седмокрйтен прид.
седморен
седмо ъгълник м. седумаголник
седмо ъгълен прид. седумаголен
седя н. 1) седи — ~ с часове
седам со часови — седнете,
моля седнете, молам — не
ми се седи не ми се седи;
2) живее — ние седим в гор­
ния край на града ние живееме (седиме) во горниот
дел од градот; 3) седи, поминува време — ~ без работа
седам без работа — той ще
седи там една седмица тој
ќе остане таму една недела
седянка ж. седенка
седящ прид. седечки, што седи
— седящо положение седечка положба
сезон м. сезона — мъртъв ~
мртва сезона — театрален
~ театарска сезона
сезонен, -онна, -онно прид.
сезонски — сезонна работа
сезонска работа
сеизмичен прид. сеизмични
сеизмогрйф м. сеизмограф
сеитба ж. сеидба — пролетна
~ пролетна сеидба — сеит. бата е в разгара си сеидбата е во полн ек
сеитбообращение ср. плодоред
сек& и. сече ■— брадвата не
сече секирата не сече — >
зеле сечам (дробам) зелка;
Г7 сече му главата ~ му
фаќа (сече) умот
секйч м. секач (уред за сечење
железо)
.
сбквам н. сбкна с. престанува, престане, секнува, секне

секира ж. секира — секирче

изврши попие
секирче

бот. (ЬатЬигиз)
секирче (растение што ползи
и има црвени цвеќенца, што
личат на секирчиња)
секрбт м. 1) тајна; 2) физиол.
секреција, лачење
секретйр м. секретарка ж.
секретар, секретарка — ча­
стен ~ приватен секретар
— генерален ~ генерален
секретар
секрбтен прид. 1) таен, скришен;
2) секретен — ~ човек доверлив човек; а секретно
копче секретно копче —
секретна
брава
секретна
брава (вертхајм брава)
сексуален прид. сексуален, по­
лов — —' живот полов живот
сексуалност ж. сексуалност
сектантски прид. секташки
сектантство ср. секташтво
сбктор м. 1) сектор (дел од
круг); 2) сектор, дел, гранка
секирче ср.

— частен | обществен ~

■—■ приватен | општествен
сектор
секунда ж. секунда; миг, мо­
мент — само една ~ само
еден миг
секундйрен прид. секундарен
секундйрник м. секундарник
селекционен,

-бнна,

-бнно

прид. селекционен, -на, -но
селбкция ж. селекција, одбирање
сблище ср. 1) населено место,
населба; 2) двор со куката и
со други помошни згради; 3)
место на некргашна населба
сблкор м. лит. дописник од
село

сАло

553

сАло ср. (мн. селЛ) село —
по селата по селата — аз
съм от ~ јас сум од село
сАлски йрид. селски; селански
— селско училище селско
училиште — ~ учител сел­
ски учител — селска носия
селска носиј а — селско стопаство селско
стопанство,

земјоделство
селскостопански прид. селско­

стопански, земјоделски — ~
машини земјоделски машини
— селскостопанско произ­
водство земјоделско произ­

водство
м. селски народен
совет (одбор)
селяндур м. пејор. селаниште
сАлянин м. (мн. сАляни) селанец — трудолюбиви се­
ляни трудољубиви селани
селянка ж. селанка
селячество ср. селанство
сбия се н. повр. се сели
сем Антика ж. семантика
семафор м. семафор (железнички), сигнаал (е. светофАр
сАме ср. (мн. семенА) 1) семе
— слънчогледово
сончогледово семе — с- на раздора
семе на раздорот; 2) биол. се­
ме, сперма
семАен прид. семеен •— ~
кръг семеен круг — семейно
положение семеј на состојба
селсъвАт

— по семейни причини од

. семејни причини — семейни
грижи семејни грижи
семАйство ср. семејство — го­
лямо ~ големо семејство —
от добро ~ од добро се­
мейство
семенарство ср. семенарство,
производство на семе

сентемврйец
семестриален йрид. семестрален
— семестриална ваканция

семестрален распуст
семАстър м. семестар
семинАр м. семинар
семинАрен прид. семинарски —
семинарна работа семинар-

ска работа

ж. богословија,
средно богословско училиште,
семинари; а
сАмка ж. семка, голушка —
семки печени семки
сенАт м. сенат
семинАрия

сензационен,

-бнна,

-онно

прид. сензационален, -на, -но
— сензационно събитие сен­

зационален настан
сензАция ж. сензација
сАнник м. сеница, засолниште

од сонце, сенка на капа и ,сл.
сено ср. сено — купа ~ стог
(пласт) сено — пластя

напластувам сено
сенокос м. сенокос, времето на .

косидбата
сАнчест йрид. сенчест
сепаратйвен прид. сепаратен —
~ мир сепаратен мир
сепаратизъм м. сепаратизам
сепарА ср. сепаре
сАпия ж. зоол.' 1) сепија (морско
мекотелно животно); 2) сепија
(во сликарството: боја добиена
од истоименото морско жи- •
вотно)
септАмври м. септември —•
през
во ' септември —
Девети
Деветтй септември
(национален празник на НР
Бугарија)
' '
сентемврйец м. „септемвриец"
— борец против фашизмот;
учесник во вооруженото востание во 1923. година

•

септемврийски прид.

септем-

вриски
■септемврийче ср. „септемриј-

че“ — член на бугарската
пионерска организација
сервиз м. сервис — ~ за
ядене сервис за јадеље —
~ за чай сервис за чај
сервйлен прид. сервилен —
човек сервилен човек
сервирам н. 1) сервира, услужува; 2) сервира, сп. има
почетен удар со топка
■сбрвис м.
сервис, почетен
УДар
сервитьор м. сервитьорка ж.
келнер, келнерка
сергия ж. сергија — продавам
на <■— продавам на сергија
сергиджйя м. сергиџија
сбрен, сярна, сярно прид.
сулфурен, -на, -но — сярна
киселина сулфурна киселина
серенада ж. серенада
сержйнт м. сержант, водник,
подофицер — младши
|
старши ■—■ млад | стар водник
сериен прид. сериски — серийно
производство сериско про­
изводство
сериозен прид. сериозен —
сериозни въпроси сериозни
прашања — имам сериозни
намерения имам сериозни
намери — сериозна книга
сериозна книга
сериозност ж. сериозност —
— сериозността на поло­
жението сериозноста на по-

ложбата
сериозно прил. сериозно —
говоря ~ зборувам сериозно
— ~ ли? сериозно ли?
сбрия ж. серија — —■ забавни
филми сери) а на забавни

филмови

сбя

554

септемврийски

серпентйна ж.
серпентина, завој (на пат)
серсбм(ин) м. серсем (човек)
серт прид. иепр. лут, серт — ~
тютюн лут тутун
сертме, серкмб ср. сертме (вид
рибарска мрежа)
сбсия ж. сссија; испитен рок —
редовна
редовно заседа­
ние — изпитна ~ испитпа
сесија
сестра ж. сестра — имам
две по-стари сестри имам
две постари сестри — ме­
дицинска ~ медицинска се­
стра
сестрин прид. сестрин — се­
стрина къща сестрина кука
сестриник м. сестричник
сбстрински прид. сестрински
(својствен на сестра)
сестрйче ср. дем. сестриче
сетйвен прид. сетилен
сетиво ср. сетило — сетивата
серпантйна,

са пет: зрение, слух, обон­
яние, осезанйе и вкус имаме

пет сетила: вид,слух, миризба,
осет и вкус
сетне прил. после, потем, подоцна — ~ ще получиш
после ќе добиеш
сефтб ср. нар. сефте — правя
— правам сефте
сеч ж. сеч(а), колеж
сечение ср. 1) пресен, профил;
2) сечење, пресечување
сечиво ср. инструмент, алат,
орудие — обущарски сечива
чевларски алат
сбчище ср. сечиште
сещам се н. сетя се с. повр.
се сеќава, се сети
сея и. 1) сее (пчепица и сл.)
— ~ ечемик сеам јачмен;
2) фиг. сее — ~> просвета

сеялка

555

сеам просвета; 3) сее (низ сито)
—
брашно сеам брашно
сеялка ж. сејалка
сеяч м. сејач
си зам. си — вървете си
одете си — ще си ходя
ќе си одам — загубил шап­
ката си си ја изгубил шапката
— той си продаде къщата

тој си ја продаде куката —
със сестра си со сестра си
— казах си си реков — ку­
пих си чанта си купив чанта
— некой си некој си; (во
секојдневниот говор ,,сисс им
дава на изразите тон на срдечност и блискост) — дай
ми си това дај ми го тоа
мене
си н. (2. лице едн. сегашно време
од съм) си — ти ~ добър
ти си добар
сиамски прид. сијамски
сибйрец м. сибир ец
сив прид. сив; фиг. банален,
секојдневен
сивота ж. сивило, монотонија
сигнал м. сигнал, знак —
светлинен ~ светлосен сиг­
нал — ~ за тревога сигнал |
знак за тревога — блещукащ
—' трепетлив светлосен сиг­
нал; мигач
сигнйлен прид. сигнален
сигнализация ж. сигнализации а
сигнализирам н. с. сигнали­
зира, предупредува
сигурен прид. сигурен, обезбеден — сигурна защита
сигурна заштита — сигурна
смърт сигурна смрт
’
сигурно прил. сигурно — той
~ ще дойде тој сигурно ќе
ДО) де

силен

сигурност ж. сигурност, безбедност — Съвет за ~ Советот
за безбедност — държавна

~ Државната безбедност
сила ж. сила, енергија, мой,
јачина — ~ на мотор сила
на мотор — конска ~ коњска
сила — центробежна | цен­
тростремителна ~ центрифугална | центрипетална сила
— работна ~ работна сила
(рака) — с всички сили со
сите сили — с общи сили
со заеднички сили — жиз­
нена ~ животна сила; виталност — по силата на
навика по силата на навикот
— ~ на тока јачината на
струјата — по силата на об­
стоятелствата по силата на
приликите; 2) фиг. сили (мн.)
— млади сили млади сили
(нови генерации); 3) сила,
важност (на закон) — по
силите на закона по силата
на законот — законът влиза
в ~ законот стапува на сила;
4) сила (држава) — великите
сили големите сили — силите
на мира силите на мирот;
5) вој. сили, војски — въоръ­
жените сили вооружените
сили — съсредоточаване на
сили концентрација на силите
—

военновъздушни

сили

воздухопловни сили
силабичен, силабйчески прид.

силабичен
силажйрам н. с. силажира
сйлен прид. 1) силен, јак, здрав,
моќен — силна държава
силна држава — <-•' човек си­
лен, јак човек — ~ ток јака
струја — силна воля силна, јака волја; 2) голем — ~ пожар
голем пожар — силна войска

силнотоков

синевннй

556

голема војска — силни думи
големи зборови — силна доза
голема | силна | јака доза; 3)
одличен — ~ студент | уче­
ник одличен студент | ученик;
Г7- —■ на деня јунак на денот
силнотоков прид. што се однесува на јака струја
силов прид. што се однесува на
сила
силоз лг. силос
силубт м. силуета
силя се н. повр. се сили, се
засилува
симбиоза ж. биол. симбиоза
символ м. симбол — сърцето
е ~ на любовта срцето е
симбол на љубовта
символйзъм м. симболизам (ка­
ко правец)
символика ж. симболика
символйст м. симболист, приврзаник на симболизмот
символ истйчен прид. симболистички — символистична по­
езия симболистичка поезија
симетричен прид. симетричен
симетрия ж. симетрија — на­
рушавам
симетрията ја
расипувам симетријата
симид м. симид (вид печиво)
симпатизирам н. с. симпатизира
симпатичен прид. симпатичен
— симпатични девойки сим­
патични девојки; а симпа­
тична нервна система сим­
патичен нервен систем —
симпатично мастило невйдливо мастило
симпйтия ж.
1)
симпатија
(чувство); 2) симпатија (објект)
.
симпатяга м. разг. симпатичен
човек

симптом м. симптом — симп­
томи на стопанска криза

симптомй на стопанска криза
симптоматичен прид. симпто­
матичен —• симптоматични
изявления симптоматични из­

бави
симулант м. симулбитка ж.

симулайт, симулантка
симулирам и. с. симулира
симфоничен,
синфонйчески
прид. симфониски — ~ ор­
кестър симфониски оркестар
син м. (мн. СИНОВЌ) син -тя има ~ за женене таа има
син за женеше — ~ на
бедни родители син на бедни
родители; фиг. — ~ на
своето време син I чедо

на своето време
син, синя, синьо прид. син,
сина, сино — синьо море
сино море — син камък син

камен, модар камен (бакарен
сулфид) ■— синя слива црна
шлива,.
синйп м. бот. (Ѕшарјѕ агуепѕ1ѕ)
синап
синджир м. синџир
синдикален прид. синдикален
- — ~ деец синдикален деец
(активист)
синдикалйзъм м. синдикализам (правец во работничкото
движеше)
синдикйт м. 1) монополистична
интеграција во стопанството;
2) синдикат (работничка орга­
низации а)
■■
синдикалйст м. синдикалист
синева ж. синило (небесно), ла­
зур
синевина ж. 1) синило (на
небото), синевина, сина (син­
кава) боја; 2) синевица, модрина по телото

синекдоха

синекдоха ж. сИнегдоха (стил-

ска фигура)
'
синекура ж. синекура (добро
платена должност која не бара
особен труд)
синеок прид синоок
синигбр м. зоол. (Рагиѕ) сеница
(појна птица)
синило ср. 1) синило за переше;
2) сина боја; 3) модрина
синка ж. синило, вода со си­
нило (за перење)
синкав прид. синкав
синко м. (обрнување) синко,
сине
синкопа ж. синкопа
синкретйзъм м. синкретизам
синбвен прид. синовски
синоним м. синоним
синонимен прид. синонимен —
~ речник синонимен речник
синоптик м. синоптичар
синор, синур м. нар. синор,
мега
синтаксис м. грам, синтакса
— ~ на българския език

синтакса на бугарскиот јазик
синтактичен прид. синтактичен
— ~ разбор синтактична
анализа
синтбза ж. синтеза
синтетичен прид. синтетичен
— ■—■ каучук синтетичен ка­
учук
синузит м. мед. синузитис
синус м. 1) мат. синус; 2) мед.
синуси —■ възпаление на
синусите воспаление на си­
нусите
синхронен, -бнна, -бнно прид.
синхронизиран, -а, -о
синхронизация ж. синхрони­
зации а
синчбц м. бот. (ЅсНЈа Ь1ГоНа),
синчец

система

557

ж. нар. сипаница
(почесто: сипаници)
сипаничав прид. сипанйчав
сипвам н. сипя с. сипе, тура
сипей м. стрмна, ронлива пла­
нинска површина
.
сипкав прид. 1) ровок, сипкав,
сиплив; 2) засипнат, зарипнат
сирак м. сирак, дете без ро­
дители
сирашки прид. сирачки
сирбна ж. 1) мит. сирена; 2)
сирена (фабрична, автомобилска и сл.)
сиренар м. сирешар (произво­
дител на сиреше)
сирене ср. сирење — пълнома­
слено ~ полномасно сиреше
— швейцарско —швајцарско
сиреше
ейреч йрил. со други зборови,
тоа ест — т.е.
сиромах м. сиромахкйня с.
сиромав, сиромашка
сиромашйя ж. сиромаштија;
сиромаси
сиромйшкийрну, 1) сиромашии;
2) фиг. претерано скромен; о
сиромашко лято ~ циганско
(ѓупско) лето (топла есен)
сироп м. сируп — ~ за каш­
лица сируп против кашлица
— малинов
сируп од ма­
лини, шербет
сиропиталище ср. арх. сиропиталиште
система ж. систем — социали­
стическа ~ социјалистички
систем (општествен) — изби­
рателна
изборен систем
— нервна •—■ нервен систем —
сипаница

— периодична
на хи­
мическите елементи пери-

оден систем на хемиските
елементи — напоителна ~
систем за наводнување

систематизирам

558

систематизйрам и. с. система­

тизира
систематика ж. систематика
систематйчен, систематйчески прид. систематски; Г7 ~
каталог предметен каталог
систематйчно, систематйчески прил. систематски
сит прид. сит, нахранет; заситен
сйтен прид. 1) ситен — ситно
брашно ситно брашно; 2)
■ густ, збиен — ситно сито

густо сито
ситнбж м. ситнеж, ситни ра­

боти
сйтня и.

1) ситни (нешто);
2) ситно чекори
ситуация ж. ситуација; состојба,
положба
сйфилис м. сифилис
сифилитйк м. сифилитйчка ж.
сифилистичар, сифилистичарка
сифон м. 1) сифон (пумпа,
шише); 2) сифон (дел од
водна инсталација)
сияние ср. сјај, блесок; светлина
— северно
' поларна свет­
лина
сияя н. 1) сјае, свети; болска;
2) фиг. сјае од радост
сказание ср. арх. легенда., пре­
дание
скйзка ж. предаваше, лекција
— държа ~ држам предава­
ше (лекција)
сказуемо ср. грам, прирок,
предикат
скакалец м. зоол. скакулец
скала ж. 1) карпа — отвесна
~ стрмна карпа 2) фиг. карпа
(човек)
скйла ж. 1) скала (на радио и
сл.); 2) Миланска скала Ми­
ланска скала
скйлен прид. карпест

скелет
скалйст прид. карпест, каменит;
скалист орел зоол. сур орел
скамейка ж. клупа — учи­
лищна ~ училишна клупа
— подсъдима
обвинителна
клупа — на подсъдимата ~

на обвинителната клупа
скандал м. скандал — напил
се и вдига скандали се напил

и прави скандали
скандален прид. скандалозен
скандйрам и. с. скандира —
младежта
скандира ло­
зунги младината скандира па­

роли
скйра ж. ]) скара — дробчета
на ~ цигерчиша на скара;

2) фиг. специјалитети од скара;
3) железна решетка (на мангал)
скарвам1 се и. скарам се с.
повр. се скарува, се (с)кара
скарвам3 и. скарам с. дотерува (дотера) дрва и сл.
скарлатина ж. мед. шарлах,
скарлатина
скачам н. скоча с. скока, скокне
—
от кревата скокам од
кревет — той ще скочи с
парашут тој ќе скокне со
падобран — тя скокна от
радост таа скокна од радост
— .—■ като попарен скокам
како попарен
скйчане ср. скокање — въже
за ~ јаже за скокаше
скачвам и. скача с. поврзува,
поврзе, сврзува, сврзе
сквасявам н. сквася с. потквасува, поткваси (млеко)
скв^рен прид. гнасен, гаден,
расипан, подол
скверня и. валка (нешто чисто),
сквернави (нешто свето)
скелет м. 1) костур, скелет; 2)
фиг. костур (сосема слаб човек)

скептик

559

скептик м. скептик
скептичен прид. скептичен
скептицизъм м. скептицизам
ски ми. (ска ж.') скија (почесто:
скии) — пързалям се със
~ се скијам — ~ състе­
зания натпревари во скијање
скивам и. жарг. чкива, гледа,

виде
скймвам и. скимна с. скимпува,

скимне (со глава), дава знак
со скимнуватье
скймва ми и. безл. скймне ми
с. безл. скимне, ми паѓа на па­
мет
скиор м. скиорка ж. скијач,
скијачка
скиорски прид. скијачки
ски-спорт м. скијање
скитам и. скита; || — се повр.
се скита
скитач м. скитник, скитач
скйтник м. скйтница ж. скит­
ник
скицйрам и. с. екипира
склйд м. магазин, склад — ~
за въглища склад за јаглен
— оръжеен ~ магазин за
оружје — имам на ~ имам
во склад
складирам и. складира; создава
резерви
скланям н. склоня с. 1) наведнува, (на)ведне — ~ гла­
ва веднам глава; 2) наговара, наговори — дано го
склоните да остане се надеваме дека ќе го наговорите
да остане; 3) се слага, се
сложи, пристанува; 4) менува зборови по падежи
склеротичен прид. склеротичен
склон м. падина, планинска коса
склонен прид. склон, расположен, предиспониран

скопчвам

склонение ср. грам, деклинација,

промена
склонност ж. склоност, накло-

ност, способност; слабост,
страст
сключвам и. сключа с. 1)
сврзува, сврзе; 2) завршува,
завриш; 3) склучува, склучи
(спогодба и сл.) — ~ съюз
склучувам сојуз — ~ сделка
склучувам зделка
скоба ж. 1) кланфа — съеди­
нихме гредите със скоби

ги сврзавме гредите со кланфи; 2) дршка од капак и сл.;
3) заграда ( ) или [ ]
сковавам н. сковй с. 1) (с)кова,
склепа (на брзина); 2) стега,
стегне, замрзнува, замрзне;
|| —- се повр. се здрвува, се
здрви, изѕемнува, изѕемне
скованост ж. здрвеност, не­
подвижност, скованост
скок м. 1) скок — овчарски
~ скок со етап — ~ с па­
рашут скок со падобран —
трикратен
троскок — <—>
със засилване скок со залет
~ от място скок од место;
2) брза измена, скок
скоквам и. скокна с. 1) скока,
скокне; 2) скокне, рипне (на
нозе)
екбкот м. дијал. в. гъдел
скомина ж. скомина; С7 бера
скомина ме фаќа скомина
сконфузвам се и. сконфузя се
с. повр. се збунува, се збуни, се
компромитира, се засрамува,
станува (стане) конфузен
скопосан прид. уреден, дотеран
умен, паметен
скопчвам н. скопча с. 1)
вкопчува, вкопча, сврзува,
сврзе; 2) фаќа (фати) некого, зграпчува, зграпчи

ск^ка

560

скорбяла
скорбяла ж. скроб, нишесте
скорец м. зоол. скорец (и

„ скворец)

скотовъдство ср. сточарство
скрбж м. скреж, сшьак
скрибуцам н. 1) чкрта (кола);

скоро прил. 1) брзо, наскоро;

2) разг. струже (на виолина)

2) иеодамна, пред кусо време;
3) веднаш
скорозрбйка ж. скорозрелка,
ранка (круша, јаболко, слива
и сл.)
скоропйс м. стенографи) а
скоропостйжно прил. одненадеж
скоросм ъртница ж. разг. лута
ракија
скорост м. 1) брзина — мак­
симална ~ максимална бр­
зина — позволена ~ дозволена брзина — развивам |
набирам ~ развива брзина
— ~ на светлината брзина
на светлината — начална ~
почетна брзина; 2) тех. брзина

скривалище ср. скривница
скрйвам н. скрйя с. (с)крие;
|| — се повр. се (с)крие
скрин м. гардероб за алишта

— включвам четвърта ~

вклучувам во четврта брзина
— кутия на скорости кутија
на менувачот; менувач —
на — во брзина (не е во ,,лерсс)
скоростен прид. брз, што брза,
забрзан
скоростник м. брз работник,
оној што брзо работи
скоротечен прид. скоротечен
скоротечна

туберкулоза

скоротечна туберкулоза
скорошен прид. скорашен, неодамнешен
скорпион м. зоол. скорпија
скоруша ж. бот. скоруша, оскруша
скот ји. 1) скот, животно; 2)
скот (навредливо име за чо­
век)
скотовъдец м. сточар
скотовъден прид. сточарски —
скотовъдна ферма сточарска
фарма

(долни)
скрип^ц м. макара (за дигаше)
скрйт прид. скриен, таен; по­

тенциален
скроб м. ретка каша од брашно

(за луѓе или добиток)
скробяла ж. в. скорбяла
скромен прид. скромен
скромнича и. скромничи, се др-

жи скромно, е скромен
скрупули мн. скрупула, немир

поради сомневање
скрупульозен прид.

скрупу-

лозен
скръб м. скрб, тага, болка; /С7
мирова ~ светска тага (^7е1г-

ѕсИтегг — литературен правец
во Европа кон крајот на
XVIII век и почетокот на
XIX век, .карактеристичен по
песимизмот и разочареноста)
скръбен прид. скрбен, нажален,
тажен —'■ скръбна вест жална
вест
скръствам н. скръстя с. скрстува, скрсти — скръстил
ръце скрстил раце, стои со
скрстени раце (не работи
ништо)
скубя н. .1) скубе — ~ трева
скубам трева; 2) фиг. скубе,
дере (некого), наплатува премногу, оскубува
скудоумен прид.
скудоумен,
ограничен умствено
скука ж. досада, здодевност —
умирам от — умирам од
здодевност

скулест

561

скулест прид. што има изразити

јаболкца (на лицето)
скулптор' м. скулпторка ж.
скулптор, скулпторка
скулптура ж. скулптура
скупщина ж. скупштина —
Съюзна ~ Сојузна скупштина
скут м. скут — детето спи на
майчиния ■— детето спие во
мајкиниот скут
скучАя н. ми се здодеа, ми се
здодее
скучен прид. здодевен, досаден
— скучна спътница здодсвна
сопатничка
скълцвам и. скълцамс. (ис)толчи, столчува, столчи
скъп прид. 1) скап, скапоцен
— ~ пръстен скапоцен прстен —■ скъпи обувки скапи
чевли; 2) мил, драг, сакан —
скъпи приятели драги пријатели
скъперник м. скъперница ж.
скржавец
скъперничество ср. скржавост,
скржавеше, скржавнина
скъпотйя ж. скапотија
скъпоценност ж. скапоценост
скъпя н. 1) штеди, чува —
скъпете ни времето штедете
ни го времето; 2) високо це­
ни, почитува---- ~ ваше­
то мнение го ценам вашето
мислеше
скърбя н. скрби, тагува
скъсвам н. скъсам с. 1) прекинува, прекине — той е
скъсал окончателно с нея

тој дефинитивно прекинал со
неа; 2) (ис)кине —■ скъсах
писмото ца парчета го искинав писмото на Нарчиша; 3)
(из)носи — (алишта), (ис)кине
(алишта); 4) турка, турне
(на испит) — скъсаха го

по математика го турнаа по
математика; а
се от смях
се кинам од смеа (од смееше)
скъсване ср. 1) прекия; 2) паѓаше, туркаше (на испит)
скъсявам н. скъся с. скратува, скрати, скусува, скуси
скъсяване ср. скратуваше
.
слаб прид. 1) слаб — слаби
мускули слаби мускули.
слаба светлина слаба светлина; 2) слаб, мршав — слаба
жена слаба жена; 3) слаб,.
лош — ~ ученик лош (слаб)
. ученик — ~ писател лош
писател — слаба реколта
лоша (слаба) реколта; 4) лабав
— слаби връзки лабави врски.
5) болезлив — слабо дете
болезливо дете
слабак м. 1) слабак; 2) слаб
ученик
.
слаббя н. слабее, ослабува
слабо прил. I) слабо, лошо;
2) слабо — на почетокот од
сложенките означува намалуваше на значешето — слабограмотен недоволно писмен
— слаботоков што се одне, сува на слаба струја — слабодушен слабодушен
■
слабост ж. слабост (телесна);
ј слабост (грешка, пропуст, недостаток); слабост (кон нешто)
слава ж. слава, популарност
— спечелвам
се прославувам, се здобивам со слава;
Г7 ~ славея не храни
од слава не се живее
славей ји. зоол. славеј
слйвен прид. славен — славно
■ минало славно минато
славист м. славистка ж. сла­
вист, славистка
славистика ж. славистика, сло­
венска филологија

36 Бугарско-македонски речник

;

славистика

. ’

’

“

-—'
.

,

‘

.
?|

.
'-

.
.. -

.

.■
Г!
■

-

славолюбйв

562

следвам

славолюбйв прид. славољубив
слйвя и. 1) слави (некого),

слама ж. слама — едра | дребна

воздига (некого); 2) слави,
празнува (сведен).
славяни мн. (славянин лг.)
Словени (Словен)
славянка ж. Словенка
славянознание ср. словенска
филологија и историја
славянофйл м. словенофил
славянски прид. словенски —
славянски езици словенски
јазици — славянско госто­
приемство словенско гостопримство
слагам н. сложа с. 1) става,
стави, клава, кладе — ~ чи­
ния на масата ставам чинија
на масата — ~ запор върху
имуществото ставам 'забрана
на имотот; 2) поставува, (по)стави (маса за јадење)
слад м. слад (од јачмен)
сладкар м. слаткар
сладкарница ж. слаткарница
слйдки мн. слатки
сладкйш м. слатки (шеќерни
или тестени)
сладко ср. слатко — ~ от
вишни слатко од вишни
слатководен прид. сладководен
— сладководни риби слатководни риби
сладкодумен прид. слаткоречив
сладолед м. сладолед — фрук­
тов ~ овошен сладолед
сладост ж. сладина, сладост,
сласт
сладострастен
прид. сладо­
страстен
сладострастие ср. сладострастие
слйдък прид. сладок — сладки
круши слатки круши - —
сладко вино слатко вино —
~ пипер слатки пиперки (пи­
пер)

сламен
мена
о ~
вица

~ јадра | ситна слама
прид. сламен — сла­
шапка сламена шапка;
вдовец | сламена вдо­

бел вдовец | бела вдо­

вица
сламка ж. сламка; Г' давещият
и за ~ се хваща давеннкот

се фаќа и за сламка
слана ж. слана — есенна ~

есенска слана
сланйна ж. сланина — пушена

~ чадеиа | сува сланина
сласт м. сласт, задоволство?
сладина
след пред. 1) по, зад — вървете
~ мене идете по (зад) мене
— един ~ друг еден по
(зад) друг — ~ два месеца
по два месеца — ~ войната
по војната; 2) след — на
почетокот од сложенките значи
дека нешто се јавува подоцна
— следвоенен повоен —
следобеден попладневен —
следпразничен попразничен
следа ж. трага, отпечаток —
следи от пръсти отпечатоци
од претнте — пресни следи
свежи траги — нито ~ от
истина ни трага од вистината
елбдвам и. .1) следи; 2) следува
— следват подписите следуваат потписи; 3) произлегува — какво следва от
това? што произлегува от
тоа?; 4) студира — той
следва право тој студира
право — ние заедно след­
вахме на Белградския уни­
верситет ние заедно студи-

равме на Белградскиот универзитет

следващ

563

следващ прид. иден, следен
— да влезе следващият!

нека влезе следниот!
слбдният (следен) прид. иден,
следен — следният урок ид­
ната лекција — следната сед­
мица идната недела
следобед м. попладпе
следобеден прид. попладиевен
— следобедна почивка по-

пладневен одмор
следовател м. иследник
следователно прил. следствено,
според тоа, значи
следствие ср. 1) последица,
резултат; 2) истрага — пред­
варително ~ претходна ис­
трага — съдебно ~ судска
истрага — съм под ~ сум под
истрага
следуем прид. соодветен, што
му припаѓа (некому)
следя н. 1) следи, демне; 2) следи,
се грижи — ~ за изпълне­
нието на възложената за­
дача го следам извршувањето

на поставената задача
слбз м. бот. (Ма1уа ѕПуеѕГпѕ)

слез
слезка ж. нар. слезина
слепбц м. слепец, слеп човек
слепешката, слепешком прил.

1) слепечки, слепо; 2) фиг.
слепо, без размислување
слепок м. зоол. (Ап§шѕ ѓѓа§Шѕ)
слепок (влечуга слична на
змија)
слепоочие ср. слепоочница
слепотй ж. слепило — кокоша
мед. кокошкино слепило
слепотйя ж. пејор. слепота,
слепотй ја, ограниченост
слива ж. бот. слива (дрво и
плод) — сини сливи црни
сливи — компот от сливи
компот од сливи; ЕЈ не ме
ЗВ*

словообразуване

бръсне ни за ~ ~ не ме
смета за ништо — не го бива
ни за <—> не го бидува за
ништо — зяпнал като куче
в сини сливи ~ се цари како
теле во шарена врата
сливак м. сливарник
сливици мн. крајници, сливици

— възпаление на сливиците

воспаление на крајниците (сли­
виците)
сливовица ж. сливовица, сли­
вова ракија
слиз м. слуз
слизам н. сляза, слбзна с.
слегува, слезе
слип м. (мн. спинове) мозол
(и мозолка); набиеница
списвам н. слйсам с. вчудовидува, вчудовиди
слйтам се н. слбтя се с. повр.
се слетува, се слета, се собира
(собере) со трчање (со летање)
слободйя ж. слободија, претерана слобода
словйк м. словйчка ж. Словак,
Словачка
словенец м. словенка 1
ж. Сло­
венец, Словенка
ј
словенски прид. словрйечки —■
~ език словенечки јазик
словбсен прид. словесен (изразен
со зборови), говорен, јазиков
словбсно ср. арх. теориска воена
настава
'
слово ср. 1) збор — прости
слова прости зборови; 2)
јазик, говор; 3) говор, беседа,
проповед
словоборство ср. расправатье,
полемика, вербална борба
словоизлияние ср. празно фразирање
словообразуване ср. спец, зборообразување

словохотлив

564

словоохотлив прид. дрдорлцв,

'

зборлест
словорбд м. ред на зборови-

те во реченицата
словослагбтел м. слагач (во

печатница)
словосъчетание ср. грам, спо-

јување на зборови, здружување (соединувавье) на зборови
сложен1 прид. 1) сложен, ком­
плициран —
въпрос ком­
плицирано прашање; 2) сло­
жен — сложно изречение
сложена реченица — сложна
дума сложенка, сложен збор
сложен2 прид. (со)ставен, по­
ставен, наместен; сз добре
— добро граден (човек)
слой м. (ми. слоеве) слој —
различните слоеве на обще­
ството различните општестве-

ни слоеви
сломен прид. скршен (душевно),

уморен, измачен
сломявам «. сломя с. (с)крши,
скршува —■ ~ съпротивата

скршувам отпор
слон м. (слонове мн.') слон
слонов прид. слонов — сло­
нова кост слонова коска —
Бряг на слоновата кост

Брег на Слоновата Коска
слугй ж. слугиня ж. слуга,

слугинка
и. слугува, работи
како слуга
служа н. служи, работи —
~ като секретар работам
како секретар — ~ за пример
служам како пример — тази

• слугувам

стая му служи за кабинет

оваа соба му служи како
кабинет
служйщ м. служаща ж. службеник, службеничка

сл ънчев
служба ж. 1) служба — той
е в държавна ~ тој е во
државна служба — търся

~ барам служба; 2) служба,
отсек; 3) служба (во црква);
4) сведен (ден на селото)
служебен прид. службен —
служебни задължения службени обврски — служебно
лице службено лице
служител м. 1) службеник;
2) служител, курир
слух м. 1) слух — добър
добар слух; 2) глас
слухтя и. 1) слуша внимателно,
наслушнува; 2) стои на штрек,
демне, е внимателен (претпазлив)
случйен прид. случаен — слу­
чайна среща случајна средба
случай м. случај; повод — не­
щастен ~ несреќен случај —
в ~ на опасност во случа)
на опасност — в такъв ~
во таков случа, — в найдобрия ~ во најдобар случа)
— по ~ рождения ден по
повод на родсниот ден
случайно прил. случајно
случвам се н. случа се с.
повр. се наоѓа, се најде (негде)
случај но, се случи
случва се и. повр. се случува,
се случи ,
случка ж. случај, настан
слушалка ж. слушалка (телефонска, лекарска)
слушател м. слушйтелка 'ж.
слушател, слушателка
слънце ср. сонце — ~ грее
срнцето сјае | грее
слънчйсвам н. слънчасам с.
добива (добие) сончаница (сон­
чев удар)
слънчев ирид. сончев — ~
удар сончев удар, сончаница

Сл ънчо

— слънчеви бани сончеви
бањи, сончање — слънчева
система ' Сончев систем —
слънчево затъмнение затем-

нување на Сонцето
Слънчо ср. Сончко во детски

раскази (персонифицирано)
слънчоглед м. бот. сончоглед
слънчоглбдов прид. сончогледов — слънчогледово масло
сончогледово масло
слюда ж. мин. момирок, лискун
слюнка ж. плунка, плукаиица
— отделяне на
лачење
на плунка
сляга се и. слегне се с. повр.
се слега, се слегне (за земја)
сляп прид. 1) слеп — напълно
сосема слеп; 2) фиг. слеп,
неписмен; /7 сляпо черво
слепо црево — сляпа баба
слепа баба (детска игра)
смазвам н. смажа с. 1) згмечува, згмечи, стачкува, смач­
ка, сплеткува, сплетка; 2)
уништува, упишти, упропастува, упропасти — смазаха
го го упропастија; 3) подмачкува, подмачка
смайвам н. смая с. (се) сма­
зва, (се) смае, зачудува, за­
чуди
смахнат прид. налудничав; разг.
удрен (со чорап)
смачкан прид. смачкан, истуткан, згмечен; неугледен
смачквам н. смачкам с. истуткува, истутка, расипува,
расипе (изглед), смачка; а ще
ти смачкам фасона разг.
ќе ти ја расипам физиономи­
ята; ќе добиеш добар ќотек
смќене ср. смееше
смекч&вам н. смекчй с. 1)
омекнува, омекне — тоя

смбствам

565

крем смекчава кожата овОј
крем ја омекнува кожата; 2)
ублажува, ублажи (казна,
болка)
смекчителен прид. олеснителен
— смекчаващи вината об­
стоятелства олеснителни о­

колности
смбл прид. смел, храбар, бес-

трашен
смелост ж. смелост, храброст
смелчага м. јуначиште, храбар

човек
сменявам, смбням и. сменя

с.
1) (с)менува, (с)мени,
променува, промени — сме­
нете тая покривка на маса­
та, че е много изцапана

сменете го тој чаршав на ма­
сата, оти е многу валкан; 2)
заменува, замени, трампи —
смених си обущата си ги
заменив чевлите
сменяем прид. заменлив, што
може да се смени (замени)
смес ж. смеса — ~ от вар и
пясък смеса од вар и песок
смбсвам и. смйся с. (се) смешува, (се)смеша; (се) (из)меша
— отведи си овцете да не се
смесят с нашите отерај си ги

овците да не се измешаат со
нашите
,
смбсеп прид. мешовит, измешан
— ~ хор мешовит хор —
смесена гимназия Мешовита
гимпазија — ~ влак мешовит
воз
смбсица ж. 1) смеса; 2) шаре­
няло, хетерогеност
см^ствам и. смбстя с. 1) сместува, смести, пакува (спакува)
едно до друго; 2) става (стави)
едно во друго; || — се повр.
се присобира, се присобере
(да направи место за други)

смет

566

смет ж. ѓубре, смет
сметало ср. сметалка
сметйнка ж. сметанка (учебник

ио сметање за нижите одделешца)
сметачен прид. сметачни —
сметачна машина сметачна
машина
сметен1 прид. збунет, збркан,
неспособен
смбтен2 прид. што се однесува на сметка, буџет, финансии
сметка ж. 1) сметка — спо­
ред неговата ~ според не­
говата сметка — на моя ~
— на моја сметка — теку­
ща ~ текушта сметка —
фиг. имам с него стари
сметки имам со него стари
сметки — държа ~ водам
сметка — давам ~ давам
сметка; 2) корист, сметка,
рентабилност — имате ли
.—■ да работите това? имате
ли сметка тоа да го правите?
— уреждам сметки средувам
сметки; ЕЈ добри сметки,
добри приятели ~ чиста
сметка, долга љубов
смбткаджия м. разг. сметкаџија
,
сметководнтел м. сметководител
сметководство ср. сметковод­
ство
сметкоразписка ж. расписка,
сметка, потврда
сметосъбирачка ж. кола за
ѓубре
сметочистач м. ѓубреџија, чи­
стач на улица
смехория ж. смешка
смешен прид. смешен — сме­
шни истории смешни анегдоти — не ставайте ~ не
правете се смешен

смотолявам

ж. смешен расказ,
виц, шега
смешник м. 1) шегаџија, смеаџија; 2) кловн, шут
смбя и. смее, има смелост
(храброст)
смбя се и. повр. се смее; се
подбива
смигам и. намигнува
смйгвам и: смигна с. намиг­
нува, намигне
смил м. пот. смил
смилаем прид. сварлив, лесно
варлив
смилам и. смбля с. 1) (со)меле;
2) вари; 3) фиг. сфаќа, сфати
смирен прид. смирен, скромен,
тивок, сталожен
смислен прид. паметен, умен,
мудар — ~ отговор паметен
одговор
смисъл м. смиела — какъв

смбшка

е

смисълът

на

живота?

во што е емпелата па животот?
— това няма никакъв ~

тоа нема никаква смиела —
в този ~ во таа смиела — в
широкия ~ па думата во
поширока смиела на зборот
смогвам н. смогна с. смогнува,
смогне; успева, успее; се снаоѓа, се снајде
смок м. зоол. смок
смокиня ж. смоква
смокинов прид. смоквин, од
смоква — ~ лист смоквин
лист — смокиново сладко
слатко од смокви
смола ж. смола
смолист прид. .1) смолест; 2)
светлив како смола
смоляв прид. смолосан
смотолявам н. смотолбя с.
(про)мрмори

смрад

лг. смрдеа, непријатна
миризба
смрадлика ж. бот. смрделка
смразявам1 и. смразя с. 1)
замрзнува, замрзне; 2) фиг.
здрвув а (некого)
смразявам2 и. смразя с. скарува, скара, прави некого
да се скара; || — се повр.
сс скарува, се скара
смръквам и. смръкна с. птмркнува, шмркне
смукало ср. шмукалка, шмукало
смукйч м. разг. пијаница, шмукач, шмркало
смуквам и. смукна с. шмука,
шмукне
смут м. смут, бркотија, метеж
смутен прид. смутен, немирен,
несигурен, нестабилен— смут­
но време немирно (смутно)
време
смутбн прид. смутен, збупет,
уплашен, немирен, неспокоен
смутолбвям и. смутолбвя с. I)
сматува, смати (прави псшто
како било); 2) (про)мрмори,
вели псшто како било
смуча и. шмука — ~ лимон
шмукам лимон
смущавам и. смутя с. 1)
вознемирува, вознемири; 2)
предизвикува
(предизвика)
смут; 3) пречи, попречува
смущение ср. немир; паника,
тревога
смъквам и. смъкна с. 1) симнува, симне, турка, турне; 2)
дига, дигне (краде)
смълчавам се н. смълча се
с. повр. молкнува, молкне,
(за)ќути
смъмрям и. смъмря с. (ис)кара, споменува, опомене
смъркам и. шмрка

смрад

СМЯХ

567

смърт м. смрт — естествена ~
природна смрт — осъждам
на — осудувам на смрт —
въпрос на живот и
пра­

щаше на

живот и смрт —

до смъртта си до својата
смрт — ~ на фашизма!

смрт на фашизмот!
смъртен прид. смртеп; смртоносен — смъртна рана смртоносна рапа — ~ случай
смртеп случај — ~ акт

извод од книгата на умрелите
смъртна присъда
смртпа
казна (пресуда)
смъртник м. мртовсц
смъртност ж. смртпост -смъртността при децата
намалява се намалува смрт-

носта кај децата
смъртоносен прид. смртоноссн
смърч м. бот. смрека
смътен прид. сматен, нејасен,

маглив, неразбирлив, неопре­
делен — ~ отговор нејасеп
одговор
смяна ж. 1) замепа, трампа;
2) смела — идва смяната
доага смелата— дневна | нощ­
на ~ дневна | пойна смела;
поет, смепа, нова генераппја,
младо поколение
смятам и. смбтна с. 1) смета,
пресметува, пресмета — ~ на
ум сметам во себе; сметам напамет; 2) смета (мисли), има ка­
мера — смятам да замина в
събота имам намера да заминам в сабота — той се
смята за гений тој се смета
за геииј
смятане ср. смсташе (училшпсн
предмет)
смях м. смеа — пръскам от
~ пукам од смеа — не му
е до ~ не му дошло до смеа

снабдител

568

снабдител л/, снабдувач
снабдявам н. снабдя с. снабдува, снабди — ~ с храна
снабдувам со храна; || — се

повр. се снабдува, се снабде
снага ж. снага; тело (човечно)
— стройна снага вита (строе­

на) снага
снАжен прид. снажен, силен,

развиен
снайпер м. снајпер (пушка со

дурбин); снарпер (стрелец)
снаряд м. граната
снаряжение ср. ворничка опрема | спрема — пълно военно

~ полна воена спрема
снаха ж. снаа
снеговалбж м.

врнежи

од

снег

снимка — хубава
убава
снимка (фотографира)
снобизъм м. снобизам
снова и. снове (во ткаењето);
снове, оди ваму-таму, талка
сновалка ж. сновалка
сноп м. сноп
сноповързачка ж. машина за
врзување сиопови
сносен прид. поднослпв, сносен
— ~ живот поднослив живот
сношАвам се и. повр. 1) има
врека со некого; 2) има (врши)
полов одиос
сношение ср. допир, контакт —
прекъсвам всякакви сно­
шения ги прекинувам сите
контакти — полово ~ полов

акт (одиос)

снегозад ьржане ср. вештачко

задржување на снегот
снегоринАчка ж. машина за

чистеше

сова

снег, снегочистачка

снАжен прид. снежен — снежна
покривка снежна покривка
— снежна топка грутка
снег, снежна топка — снежна
преспа снежни соспи, преспи

(намети)
снежинка ж. снегулка — из
въздуха се носят снежинки

во воздухот летаат снегулки
снемам, снимам и. снема с.
1) симнува, симне — снемете
шапките си симнете ги ка­
пите — ~ от дневния ред
симнувам од дневен ред; 2)

снима, сними, фотографира —
~ филм снимам филм; 3)
каиц. ослободува, ослободи
(од должност), дава, даде
отказ (на служба)
снизходителен прид. снисходлив
снимка ж. снимка, фотографира
— рентгенова ~ рендгенска

снощен прид. сношен
снощи прил. сношти, синоќа
— ~ пристигнах от Загреб

сношти дордов од Загреб —
беше студено сношти бе­
ше студено
сняг м. (мн. снегове) снег —
вали ~ врне снег — децата
обичат — децата сакаат снег
— покрит със ~ покриен
со снег
собствен прид. сопствен —
собствено име лично име
— дойдох със собствената
си кола дордов со сопствената

кола
собственик м. собственица ж.

сопственик, сопственица (и
сопственичќа)
собственор ъчен прид. своерачен —
подпис своерачен
потпис
собственост ж. сопственост —
частна

|

обществена

приватна | општествена соп­
ственост
сова ж. вид був

совйлка

569

совйлка лс. совалка
сокол м. зоол. сокол
сол м. сол — готварска ~
сол за јадење — каменна ~

камена сол
солен прид. 1) солен; насолен
— солено езеро солено езеро
— солена риба солена риба;
2) фиг. солен, скап; СЈ солена
шега солена шега
солен прид. што е од сол —
— солна мина рудник ма

сол, солана
солидарен прид. солидарен
солидарност ж. солидарност
— стачка от ~ штра;к од

солидарност
солиден прид. солиден — со­
лидни знания солидни знаеља
— —■ човек солиден човек
солист ти. солистка ж. солист,

солистка
солница ж. солана; рудник на

сол
солница ж. соларник
солфеж м. муз. солфеж
соля и. соли; посолува
сом м. зоол. сом — сомът обича
дълбоките води сомот ги

сака длабоките води
сонАнт л/. грам, сонант
сондирам и. с. сондира
сондаж м. ]) сондиране, сон­

дажа; 2) фиг. испитување,
проучување (мислеше)
сонбт м. сонет
сонбтен прид. сонетен — ~
венец сонетен венец
сопа ж. етап; сопа, СЈ търси
~ плаче за етап; бара ќотек
сопам се н. повр. одговара
дреко, подвикнува
сопнат прид. дрзок, лут
сопол м. мреул (лгн.: мреули)
сополйв прид. мреулав — сополиво дете мреулаво дете

социолбгия

сополко ср. мреулко
'
сопрйно ср. сопран м. сопран
сорт м. сорта — зимен
ябълки зимска сорта јаболка
сортирам н. с. сортира
сортировка ж. сортираше
сортов прид. сортен
сос м. сос, каша
софа ж. софа, канабе, диван,

мпндер
софйзъм м. софизам
софйст м. софист
софра ж. софра, трпеза
софийски прид. софиски — ■—■
вестник софиски весник
софиянец м. софиянка ж.

софијанец, софијанка
социалдемократйзъм м.

со­

ди; алд емократизам
социалдемократйчески

прид.

соди; алд емократски
ж. соци;алдемократи;а
социален прид. соди; алеи — ~
произход социјално потекло
— социално положение социјална положба — соци­
социалдемокрация

ално

законодателство

со­

законодавство
социалйзъм м. социјализам —
научен ~ научен социјаЛизам
ди; ално

— изграждапе на соци­
ализма изградба на социјализмот — утопичен
'

утописки содијализам
социалйст м. социалйстка ж.

социјалист
социалистйчески прид. социјалистички — социалистиче­
ско строителство социјалистичка изградба — социалис­
тически страни социјалисти-

чки зем;и
социологйчен, социологйчески прид. социолошки
социолбгия ж. социологија

соча

570

покажува (со прст),
посочува, укажува на — ~
грешките и слабостите укажувам на грешките и сла­
бостите (недостатоците) — ~
път покажувам пат | правец
сочен прид. сочен — сочна
круша сочна круша
спйдам и. спадна с. 1) спаѓа,
спадне; истишува (гума), снижува, снижи; 2) припаѓа,
припадне, влегува (влезе) во
состав (на нешто)
спйдане ср. 1) спаѓање; 2) ста­
жуваше
спазвам и. спазя с. се придржува (кон прописи, барања
и сл.), води сметка за — ~
соча н.

правилата на движението

се придржувам кон сообраќајните прописи
спйзма ж. спазма — спаз­
ми в стомаха спазми во
стомакот
спален прид. спален — спално
помещение спална, соба за
спиење — ■— вагон спален
вагон
спалня ж. 1) спална; 2) спална,
мебел за спална
спанак м. спанак — пюре от
~ пире од спанак
спане ср. спиеше — време
е за ~ време е за спиење
спйрвам се и. спаря се с. повр.
се спурува, се спури, (о)вене
спартанец м. спартбнка ж.
Спартанец, Спартанка
спасение ср. спас
спасйтел м. I) спасител; 2)
црк. спасител, Христос
спасителен прид. спасителен,
спасоносен — ~ пояс појас
за спасување — спасителна
служба спасителна служба

спечблвам
— спасителна лодка чун за

спасување
спасявам н. спася с. спасува,
спаси — ~ давещ се спасувам давеник — той едва
се спаси тој одвај се спаси
спасяване ср. спасување
спедитор м. пшедитер
спедиторски прид. шпедитер-

ски
спектакъл и. спсктакл
спбктър м. спектар — слънчев

~ Сончев спектар
спекулант лг. шпекулант
спекулативен
прид. шпеку-

лантски;

шпекулативеп

спекулирам и. с. шпекулира
спестител лг. заштедувач
спестовен прид. штеден — спе­
стовна каса штедилнпца —
спестовна книжка штедна

книшка
спестявам и. спестя с. заште-

дува, (за)тптсди; остана нас­
трана; / 7 ~ за черни дни ~
чувај бели пари за црни дни
спестяване ср. штедење
спец м. разг. спец, (скратено
од специјалист)
специален прид. специјален, посебен
специализация ж. спсцнјалпзација, усовршуваље
специалист м. специјалист, ек­
сперт — ~ по нервни боле­
сти специјалист за нервни
болести — той е голям ~
то) е голем специјалист
специалитет м. специјалитет
(препарат; јаден.е и сл.)
специалност ж. специјалност
специфичен прид. специфичен
спечелвам и. спечбля с. (при­
добива, (при)добие, спечалува, спечали — спечелих на
лотария добив на лутрија —

спешен

571

спечелих хората ги придобив
луѓето — спечелихме си
врагове добивме непријатели
спешен прид. итен, брз, неодложен — ~ случай итен

случај
спѓшно йрил. итно, брзо
спйкер м. спикер (е. гово­
рител)
спирйлен, спираловиден прид.
спирален — спирална пру­
жина спирална пружина
спирам и. спра с. 1) запира,
запре — спри колата! запри

ја колата!; 2) забранува, за­
брани —
вестник забранувам весник — кой те
спира? кој те запира?; 3)
задржува, задржи — спрете
го! задржете го! — не мо­
жеш да го спреш не можеш
да го задржиш; 4) прекииува,
прекине — спрете да гово­
рите! доста сте зборувале!;
|| — се повр. се запира, се
запре, се задржува, се задржй
— спрях се на този цвят

се запрев на оваа боја —
спирам се върху някои
въпроси се задржувам на

некои прашаша
спирач м. кочничар, сопирач
спирачка ж. кочница, сопирачка — ръчна ~ рачна
кочница — внезапна ■— коч­

ница во случај на опасност
спиране ср. запираше; прекин
— ~ на военните действия

прекин на воените операции;
прекин на оган
спиритйзъм м. спиритизам
спйрка ж. 1) запир, запираше,
одмор; 2) трамвајска (авто­
бусна) станица
спйрт м. шпиритус, алкохол

сплъстявам

спйртен прид. шпиртен, алко­
холен — спиртни питиета

алкохолни пијалоци
списание ср. списание — лите­
ратурно —■ литературно спи­

сание
спйсвам и. 1) уредува, редак­

тира; 2) составува, пишува
спйсък м. список — избира­
телен ~ избирачки список
спйца ж. спица
спйчам се и. спекй се с. повр.

се спечува, се спече
сплав м. легура
сплесквам н. сплескам с. спле-

скува, сплеска
сплеснат прид. сплескан
сплбтник м. спл^тница

ж.
сплеткар, сплеткарка, озборувач, озборувачка, интригант,
интригантка
сплетня ж. сплетка, озборуваше, интрига, сплеткареше,
сплеткарство
сплит м. венец, виза, киска (од
кромид, пченка и сл.)
сплйтка ж. 1) плетенка (од
коса); 2) панделка за коса;
3) низа, венец
сплйтам и. сплета с. (с)плете,
(ис)плете (венец, коса и сл.);
|| — се повр. се сплеткува, се
сплетка, се вплетува, се вплете
сплотен прид. сплотен, един­
ствен, обединет, монолитен
— сплотени редици сплотени
редови — сплотена партия
монолитна парти; а
сплотявам и. сплотя с. сплотува, сплоти, обединува, обе­
дини
сплувам се и. повр. се сплуе,
се скапува, изгнива
сплъстявам и. сапгьсия.
с.
сплеткува, сплетка (за коса
и сл.)

спогаждам се

572

спортен

спогаждам се н. спогодя се

спомням си н. спомня сп с.

с. повр. се сложува, се сложи,
се слага (со некого), убаво
живее (со некого)
спогодба ж. спогодба, договор;
разбирање, согласност
сподавен прид. задавен, заду­
шен, заглушен
сподвйжннк м. соборец, соработник
споделям н. споделя с. 1)
споделува, сподели; 2) сочувствува; 3) разменува (раз­
мени) мислење (тајна, тага и
сл.); се доверува, се довери
спойка ж. врека, сврска, спојка
спокоен прид. спокоен, мирен
— спокойно море мирно
море — бъди ~ биди спокоен
спокойствие ср. мир, спокојство — душевно ~ душевен
мир — навред цари ~< насекаде владее мир
сполетявам н. сполетя с. снаоѓа, снајде — ~ ме нещастие
ме снајде несреќа
сполука ж. успех, добар ре­
зултат; /27 без наука няма
~ без учеше нема успех
сполучвам и. сполуча с. успева,
успее — сполучих да намеря
всички успеав сите да ги
на ј дам
сполучлив прид. успешен —
~ опит успешен опит (обид)
— ~ превод успешен превод
спомагателен прид. помошен
— ~ глагол помошен глагол
спомен м. 1) спомен — спо­
мени от войната спомени
од војната; 2) спомен (предмет,
сувенир); о спомени спо­
мени, мемоари — за ~ за
спомен
споменавам н. спомена с.
споменува, спомене

повр. се сеќава, се сетува, се
сети
сноменйт прид. спомнат —
споменатият въпрос спомнатото прашаше
спонтанен, -анна, -йнно прид.
спонтан -а, -о
спор1) м. нар. 1) изобилие,
изобилство, бериќет; 2) успех,
добар резултат
спор2) м. спор, препирка —
горещ ~ остра препирка
спорадичен прид. спорадичен
споразумение ср. спогодба, до­
говор; разбираше, заемна со­
гласност
споразумявам се и. споразу­
мея се с. повр. се спогодува,

се спогоди, пронаоѓа (пронајде) решение
според пред, според, по — ~
нуждите и средствата спо­
ред потребите и средствата
— ~ мене по мое мислеше
закона според законот;
а простирай се
чергата
пуштај си ги нозете според
чергата
спорен1) прид. успешен, корисен — спорна работа ус­
пешна работа
спорен2 прид. спорен, несигу­
рен, неопределен — спорни
въпроси спорни прашаша
спорт м. спорт — воден ~
воден спорт, спорт на вода
— зимен
зимски спорт
— гребен ■— веслаше —
занимавам

се

със

~

се

занимавам со спорт
•
спортен
прид. спортски —
спортни игри спортски игри
— спортна зала спортска
сала — спортна фигура
спортска | атлетска фигура

спортувам
—

573

журналист спортски

новинар
11. с. се занимава
со спорт, спортува
споря и, спори, оспорува, води
спор
способ м. начин, метод, сред­
ство
способен прид. способен, вешт,
надарен — ■— ученик надарен
ученик — той е на всичко
способен то) е способен за се
способност ж. способност, надареност, талент
способствувам н. с. придонесува
спотайвам се н. спотая се
с. повр. се држи настрана,
не се меша, не зема учество
спохбждам н. споходя с. посетува, посети (некого), обиколува, обиколи (некого)
споявам н. споя с. заварува,
завари (за метал); сврзе, сврзува; фиг. поврзува, поврзе
справедлив прид. справедлив,
непристрасен, објективен — ■—
съдия справедлив судија
справедливост ж. справедли­
вост, непристрасност, објективност
спрйвка ж. распрашување, ин­
формираше, добиваше информација — бюро за справ­
ки информационо биро —
правя ■~ се Информира
справочник м. прирачник
справям се н. справя се с.
повр. 1) се снаоѓа, се снајде;
2) се известува, се извести;
3) успева, успее во извршуваше на нешто; 4) победува,
победи некого
спрежбние ср. грам, конјугагација, глаголска промена
спортувам

списък2

спретнат прид. уреден, педан-

тен, елегантен, дотеран, убаво
облечен
спрбчквам се н. спр^чкам се
с. повр. се спречкува, се
спречка
спринт м. сп. спринт
спринцовка ж. шприц
сприхав прид. избувлив, раздразлив, нервозен
сприятеля се с. повр. се спријатели
спроти пред. нар. 1) според,
спроти — простирай се —•
чергата пуштај си нозете
според чергата; 2) прил. спроти
— ~ неделя спроти недела
спрягам н. спрегна с. 1) усукува, усуче; 2) (пре)витка;
здиплува (платно); 3) грам.
(из)менува глагол — спрет­
ни глагола имам в бъ­
деще време измени го глаголот има во идно време
спрямо пред, спрема, во однос
на, според
спуквам н. сп^кна с. пукнува,
пукне (гума), расцепува, расцепи — спукаха му главата
му ја расцепија главата; СЈ
спукана му е работата

не му чини работата (на човекот)
спускам, спусна с. спушта,
спушти; симнува, симне —
~ перде спуштам завеса —
~ кораб във вода спуштам
брод во море — спуснаха
се с парашут се спуштија со
'падобран; || — се повр. се
спушта, се спушти; се стрчува,
се стрча
.
списък1 м. надолниште
списък2 м. чкрапало (на ог­
нено оружје)

сп ъвам

спъвам и. спъна с. I) сопина,

сопне; запира, запре, препие;
2) (с)пречи, прави пречки;
|| — се повр. се сопина, се
сопне
спънка ж. 1) нар. сопка, препка
(за коњи, крави и сл.); 2)
пречка, тешкотија — срещам
спънки в работата си среќавам пречки (тешкотии) во
работата
спътник м. спътница ж. 1)
сопатник, сопатница (и сопатничка) — той се запозна
с всички спътници в купето

то) се запозна со сите сопатници во купето; 2) сателит,
спутник (само м.р.') — пускам
~ лансирам сателит
спя н. 1) спие — не спяхме
цяла нощ цела ноќ не спавме;
2) фиг. ништо не работи; СЈ
спи като заклан спие како
заклан; спие како топ —
спи вечен сън спие со вечен
сон, заспал за секогаш, умрел
спявка ж. проба (за хор)
сравнение ср. 1) споредба, споредувавье, паралела; 2) спо­
редба, -компарација (стилска
фигура)
сравнителен прид. споредбен
— сравнителна граматика
споредбена граматика — срав­
нителна степен споредбен

степен (компаратив)
сравнявам н. сравня с. 1)
споредува, спореди; 2) уништува, уништи; срамнува,
срамни (со земјата)
..
сражАвам се и. повр. се бори,
се бие, војува
сражАние ср. борба, битка
сразйвам н. сразй е. 1) соборува, собори (со еден удар);

574

среда

2) убедливо победува (по­
беди), поразува, порази
срам м 1) срам, срамежливост
— ~ ме е ми е срам; 2)
срамота — не те е
не ти е
срам! — това е ~ за нашата
къща тоа е срам за нашата
кука
срамежлив прид. срамежлив
срамен прид. срамен, непри­
стоен, нечесеп
срАмниче ср. разг. срамниче
(последна цигара, последно
парче од нешто при јадеље
и сл.)
срамота ж. срамота
срамотия ж. 1) голема срамота;
2) мм. срамотии голотија
срамотник м. срамотница ж.
бесрамник, бесрамница, срамник, срамница
срамувам се н. повр. се сра­
мува, се срами
срамя н. срами, засрамува;
|| — се повр. се срами, се
засрами
сребрбя и. сребрее, посребрува,
побелува (коса кај човека)
сребрист прид. сребреникав, сребрест — сребриста коса
сребреникава коса
сребро ср. 1) сребро (А§); 2)
сребро, сребрени пари; 3)
сребро (сервиси, предмети од
сребро)
сребролюбец м. среброљубец
срббърен
прид. сребрей —
сребърни изделия сребрени
изработки; а сребърна сват­
ба сребрена свадба
сред пред, сред, меѓу — ~
приятели меѓу пријатели —
нощ сред ноќ — ~ бял
ден сред бел ден
средА ж. 1) средина — златната
златна средина; 2) средина

србден

575

(општествена) — човек от
нашата среда човек од на­
шата средина — социална
социјална средина; 3) среда
(од леб); 4) центар
среден прид. среден; просечен
— ~ пръст среден прст
— ~ род грам, среден род
— Средният изток Средниот
Исток — средно училище
средно учплиште — средна
годишна температура про­
сеяна годишна температура —
средна заплата просечна пла­
та; СЈ средна хубост просе­
чна убавина
Средиземноморие ср.
разг.
Медитеран
средиземноморски прид. медитерански
средисловен прид. што е во
средината на зборот
србдище ср. 1) центар, средиште — промишлено ~ индустриски центар — кул­
турно ~ културен центар
— ~ на града центар на
градот; 2) средина (опште­
ствена)
среднист м. среднистка ж.
среднист, среднистка
србдно прил.. 1) просечно, сред­
но; 2) горе-долу, и вака и
така
среднобългарски прид. среднобугарски (период) — од XIII.
до XV. век
средновековен прид. средно­
вековен — средновековна
литература
средновековна
.литература
средношколник, средношко­
лец м. средношколница ж.

средношколец, средношколка
средношколски прид. средно­

школски

срещу

среднощ ж. полнок]
среднощен прид.
полноќен,
средноќен — среднощна ти­
шина полноќна (средноќпа)

тишина
средняк м. средник, оној што е

од

средна имотна состојба
средство ср. '1) средство —
превозни средства превозни
средства — целта оправдава
средствата целта ги оправдува
средствата; 2) мн. средства
средства, пари, финансиски
средства — нямам средства
немам средства
среща ж. 1) средба, состаиак,
среќаваље — неочаквана ~
непредвидена средба — Дру­
гарска ~ другарска средба;
2) пречек; 3) сп. натпревар,
средба
србщам н. срещна с. 1) среќава, сретнува, сретне —
срещнах приятел сретнав
еден пријател; 2) наидува,
наиде (на некого или на
нешто); 3) пречекува, пречека — срещнахме непри­
ятеля с огън го пречекавме иепријателот со оган
— срещам с отворени обятия пречекувам од се срце;
о среща се се наоѓа; се

■
прид. што се наоѓа
отспротива
срещу пред. 1) против —
течението спротиводно —
борба ~ фашизма борба
против фашизмот; 2) отспроти­
ва, спроти — ~ нашия дом
е гарата спроти нашата кука
е жел. станица; 3) фиг. спроти
— ~ Нова година спроти
Нова година
случува

срещен

срещуполбжен

стадо

576

прид. спротивен, дијаметрален, од онаа
страна
сривам и. срина, срйя с. 1)
урнува, урне, сринува, срине;
2) наринува, собира (со лопата)
срйчам и. 1) срича, чита на
слогови; 2) слабо чита
срйчка ж. слог — отворена |
затворена ~ отворен | за­
творен слог
сроден прид. сроден, сличен,
близок — сродни науки срод­
ни науки
сродник м. сродница ж. родни­
на, сродник, сродница (и
сродничка)
срок м. 1) рок — едномесечен
~ едномесечен рок — в
най-кратък ~ во најкус
рок — в ~ от два месеца
во рок од два месеца; 2) тромесечје, полугодие (во училиште)
срочен прид. срочен
сръбвам н. сръбна с. 1) пивнува, пивне; 2) разг. тргнува,
тргне, се напива, се напие
сръбкйня ж. Србинка (б. сър­
срещуполбжен

бин)
сръбски прид. српски — ~
език српски јазик —. ~
народни песни српски на-

• родни песни
сърдня ж. срдба, лутина
сръткав прид. пипав; тром,
бавен — сръткава работа
пипава работа
.
сръчен прид. вешт, искусен,
извежбан, опитен
сръчност ж. вештина, искуство, опитност
сряда ж. среда — в ~ ще те
чакам ќе те чекам в среда

срязвам «. срќжа с. 1) (пре)-

сече, (и)сече, (от)сече; 2) фиг.
. скрескува, скреска (некому)
стабйлен ' прид. стабилен —
стабилни цени стабилни цени
стабилизация ж. стабилиза­
ции а
стабилизйрам н. с. стабили­
зира
стбва ж. зглоб, зглавка
ставам и. стана с. станува,
стане — ' рано и лягам
рано станувам рано и легнувам рано ■— ~ от легло
станувам од кревет — ~
подозрителен станувам сомнителен —: той ще стане
добър лекар тој ќе стане
добар лекар; 2) има смиела
(за нешто) — ти не ставаш
за пазач ти немаш смиела
за чувар, не те бидува за чувар
стйва и. стйне с. се случува, се
случи; бидува, успева, успее;
станува, стане — стана нещо
неочаквано се случи нешто
неочекувано — зиме стават
сватби зиме се прават (бидуваат) свадби — какво става?
што се случува? — стана
дума и за този въпрос стана
збор и за тоа прашање — по
нашия край картофите мно­
го стават во нашиот крај

компирите многу виреат
стйвен' прид. зглобен —
ревматизъм реуматизам

~
на

зглобовите
ставка ж. соочување — очна

~ соочување

•

стагнация ж. стагнација
етбдий м. стадиум, фаза
стадион м. стадион
стйдо ср. стадо — ~ овцп

стадо овци

стйен

577

стачкувам

стАен прид. собен — стАйна
температура собна темпе­

старинен, -йппа, -йшю прид.

ратура
.
стаж м. стаж, години на член­
ство, години на служба —
голям партиен ~ голем партиски стаж
стажант м. стажант, приправник
стан м. 1) раст, бој, снага; 2)
ноќевалиште; 3) ками, логор (пионерски, војнички);
4) разбој, машина за ткаеше
стандарт м. стандард, тип,
образец
стандартен прид. 1) стандарден; 2) фиг. стандарден, вообичаен, просечен
станиол м. станиол
станция ж. железничка ста­
ница; филијала; станица (уред,
установа) — крайна <■— послед­
на станица — пощенска ~
пошта, филијала на пошта —
почивна ~ одморалиште —
опитна земеделска
опитна
земјоделска станица
стар прид. стар — стара мома
стара девојка — стара песен
стара песна — стари навици
стари навики — стари хора
стари луѓе; о старо дърво
мъчно се превива старо
дрво тешко се витка
старание ср. грижа, активност
старателен прид. грижлив, вре­
ден, марлив, внимателен
старая се и. повр. се грижи
старбйшина м. арх. старешнна,
домакин
старец м. старец, дедо
старея н. старее, остарува
старина ж. 1)
старост; 2)
далечно минато; 3) старина
(историски објект)

старинй

старински
ми. 1) старини; 2)
старост, стари години
староб ългарски прид. старобугарски — ~ | старосла­
вянски език старо словенски
јазик

старо временен, -енна, -енно

прид. старовремски, старински
старомоден прид. старомоден
старост ж. старост — дълбока

~ длабока старост
м. мот. двигател,
анласер, стартер
старши прид. виш, постар (по
чин или по години) — ■—■
научен сътрудник ~ виш
научен соработник — ~ син
постар син —
офицер
виш офицер
старшина ж. стар водник,
четен старсшина .
старшинствб ср. старешинство
— по ~ по старешинство
старшия ж. арх. жандармериски наредник
статйст м. статйстка ж. ста­
тист, статистка
статистик м. статистичар
статйстика ж. статистика
стАртер

статистйчески,

статистйчен

прид. статистични--- ' данни
статистични податоци
статйчен прид. статичен
статия ж. 1) статија (во весник)
— уводна — уводник, уводна
статија
статут м. статут, правилник
статуя ж. статуа
стачка ж. штрајк — обща ~
генерален штрајк — гладна
~ штрајк со глад
стачкоизменник м. штрајкбрехер
стачкувам и. штрајкува

37 Бугарско-македонски речник

стйчиик
стйчиик м. стйчница ж. штрај-

кач
стйя ж. соба — гостна | спалня
— гостинска | спална соба
ствол м. стебло
стйга ж. стега (дрводелски
уред за стегање)
стегнат прид. I) цврст, стегнат;
.2) уреден
стйлка ж. подлошка (во чевли)
стена ж. вид, камена ограда,
страна (од нешто) — гладки
стени мазни видови — язо­
вирна ~ брана (од хидро­
централа, од вештачко езеро)
— Китайска ~ Кинески
вид — подпорна
потпирен
ЅИД
стйна н. стенна, офка
стенвестник м. виден весник
стенен, -енна, -енно прид.
виден — ■— часовник виден
часовник — стенна живопис
видно сликарство — ~ кален­
дар виден календар
стенограф м. стеногрйфка ж.
стенограф, стенография
стенографйрам н. с. стенографира
стенопйс м. фреска — запа­
зени стенописи сочувани
фрески
степ ж. степа
степен1 прид. степени — степна
растителост степска расти­
телност
стйпен2 ж. I) степен, положба,
ниво; 2) грам, степен (поредба на придавките)— срав­
нителна | превъзходна ~

компаратив | суперлатив
степенувам и. с. 1) класира;
2) добива, добие повишение;
3) дига (дигне) на степен;
4) врши поредба на придавки

578

стйиа

стереомйтрия ж. стереометрија
стерйлен прид. стерилен; сте­

рилизиран
стерилизйция ж. стерилизација
стеснение ср. 1) стеснуваше;

2) срамежливост
стеснителен прид. 1) срамеж­

лив, срамлив, скромен; 2)
ограничупачки, што се однесува на ограиичуваше
стйга1 ж. дијал. стигаше, до­
стигаше — добра стига!
добро стигаше! (поздрав ко­
га некој стигне некого на пат)
стига2 прил. доста — ~ е спал!
доста списл! — ~! доста!
престани!
стйгам и. стќгна с. 1) доаѓа,
дојде — ~ до заключение
доаѓам до заклучок; 2) стига,
стигне — аз ще ви стигна
јас ќе ве стигнам — късно
вечерта стигнахме в едно
село доцпа вечерта стигнавме

во едно село; 3) поститтгува,
постигне; 4) нар. стасува, стаса,
стигнува, стигне — синът е
стигнал за женитба сипот
стасал за женеше — не му
стига

ни

за

един

месец

не му стасува ни за еден месец
— не

ми стигат

парите

~ не ми стасуваат (стигаат)
парите; /7 стига ми ръка
добро стојам (материјално)
стил м. стил — архитектурен
— архитектопени стил—обра­
зен
сликовит стил -- ~
на плаване стил на пливаше
стйлен прид. стилски — стилна
мебелировка стилски мебел
стилистика ж. стилистика
стилизирам и. с. стилизира
стимулйрам и. с. стимулира
стйиа ж. истинува, истине

стипендйант

стипендиант м. стилендийнтка ж. стипендијант, -ка
стипендия ж. стипендија —
получавам ~ добивам сти­

лендиј а
стипчйв прид. кисел — стипчиви сливи кисели сливи
стйскам и. стиска, стега — ~
му ръката му ја стегам раката — ~ юмруци стегам
тупаници; а не ми стиска
~ не ми стиска — ~ палците

ги стегам палците
стйснат прид. скржав
стйх м. стих — пиша стихове
пишувам стихови
стйхвам и. стйхна с. стивиува,
стивне
стихйен прид. стихиски
стихйя ж. стихија, бура, луша,
природна непогода; СЈ съм
в стихията си сум во својот
елемент, сум многу расположен
стихоплетец м. стихоклепец,
набеден поет
стихоплйтство ср. стихотворство, стихоклепство
стихосбйрка ж. збирка песни,
збирка стихови, стихозбирка
стихотворение ср. песна, стихотворба — ~ в проза песна
во проза — лирично ~ лирска песна — епическо >—•
епска песна
стйчам се и. стекй се с. повр.
1) тече надолу; 2) се влева,
се влее; 3) со собира, се собере
(народ); 4) се случува, се
случи, се наоѓа, се најде
случајно
сто бр. сто — имам ~ лева
имам сто лева — ~ на ~
съм убеден сто наето сум
убеден, убеден сум стопроцентно
37*

579

стол1
стовйрвам, стовйрям и. стовйря с. растовара, растоварц,

стоварува, стовари
стовйрище ср. стовариште, ма­

газин, склад
стогодйшен прид. стогодишен
—
старец стогодишни
стогодйшпина ж. стогодиш­

нина
стойж м. стоеше, поза, став
стоешком, стоешката прил.

стоечки, стоенката, (от)простум
стожер м. 1) стожер; 2) фиг.

центар
стоицйзъм м. стоицизам
стойчески прид. стоички
стоика ж. 1) став, поза, по-

ложба; 2) статив, држач
стойност ж. вредност — драма
без художествена
драма

без уметничка вредност —
пратка с обявена ~ пратка
со 'означена вредност — на
обща ~ 100 лева во вкупна

вредност од сто лева
етбка ж. I) стока — вносна
вносна стока — коло­
ниални стоки колони; а лна
стока — залежали стоки

непродадена стока; 2) нар.
добиток, имот; 3) фиг. шмейар,
мангуп
стоков прид. стоковен — сто­
кова продукция стоковно
производство—стоково обръ­
щение стоковен промет
стокообмен м. 1) размена на
стока, трампа; 2) трговија
стокознанне ср. познаваше на
стоките
стокрйтен прид. стократен; стопати (поголем, помал и сл.)
стол1 м. стол — мек ~ мек
стол — електрически ■—■
електричен стол — преложих
му ~ му понудив стол

580

СТОЛ“

стол2 м. ресторан за општествена исхрана, менза — сту­
дентски
— студентска

менза
столар м. столар, дрводелец
столбвка ж. столевка, банкнота

од сто лева
М. 1) стогодишник;
2) бот. агава (декоративно
растение со дебели, шйлести
листови)
столица ж. столнина, метропола, главен град — София
е ~ на България Софиј а е
столнината на Бугарија —

СТОЛЕТНИК

Атина

е

—

на

Гърция

Атина е столнината на Грција
столичен прид. што се однесува

на столнината
столичанин м. столичйнка ж.

жител (жителка) на столнината
столовА ж. соба за јадење, тр-

пезарија; трпезарија (мебел)
прид. 1) разгранет;
2) терасо виден; 3) што личи
на стол (седиште) — столова­
та чаша висока чаша со стол
столувам и. се храни во општествен ресторан или менза
стомйна ж. челик — калявам
— калам челик — специална
■— специјален челик
стомйнен прид. челичен —
стоманена пружина челична
пружина — фиг. стоманена
воля железна волја
стоматологичен прид. стоматолошки
стоматология ж. стоматологија
стомах м. стомак
стомна ж. стомна, барде
стон м. стенкање, офкање
стопанин м. стопанка ж. стопан, -ка; домакин, -ка, газда,
-рица; селскостопански про­

столоват

сточен

изводител; нар. сопруг, сопруга, маж, жена
стопанисвам н. стопанисува
стопанов^д м. стопанственик,
економист
стопански прид. стопански —
стопанска политика стопан­
ска политика
стопанство ср. 1) стопанство —
народно
народно стопан­
ство — световно ~ светско
стопанство; 2) земјоделско сто­
панство — едро ~ големо
стопанство — трудово-коопе­
ративно

земеделско

~

(ТКЗС) селаиска работна за­
друга — частно ~ приватно
стопанство
стоплям и. стопля с. стоплува, стопли, загрева, загрее
стопроцентов прид. стопроцентен, целосен
сторвам н. сторя с. 1) сторува, стори; 2) наполнува,
наполни (години) — детето
още не е сторило година

— детето уште не наполнило (сторило) една година; 3)
преправа, преправи
сторен прид. направен, сторен,
извршен — речено-сторено
речено-сторено
стотйк м. стотка, десет банки
стотен бр. стотен
.
стотина1 бр. стотина
стотина2 бр. сто парчиња
стотинка ж. стотинка, стотен
дел од лев
стотна ж. стота, 1/100
стохйлядник м. возач што
изминал сто илјади киломе­
три без повреда на возилото
сточен прид. стоковен —
превоз превоз на стока —
сточна гара товарна станица

стоя

581

стоя н. стои, седи, чека — ~
на пръсти стојам на прсти
— ’ й пуша стојам и пушам
— ~ часовой стојам на
стража — ~ в къщи седам
дома — парите му стоят
в джоба парите му стојат во
џебот — тук влакът стои
10 минути овде возот стои
десет минути — как стоят
работите? како стојат рабо­
тите?; а ~ със скръстени
ръце седам со скрстени раце
— стои на думата си сто-

јам на зборот
страдален прид. страдалнички,

напатен
страдалец м. страдалник, па-

талец ■
страдание ср. страдаше, патеше
стража ж. стража; стражар-

ница
стражар м. арх. стражар
страна ж. 1) страна — от
моя ~ од моја страна — от
една ~ од една страна —
лицева ■—■ лице — обратната
~ на медала другата стра­

на на
—

медалот;

2)

страна

договарящите

страни
договорните страни — за­
интересувана ~ заинтереси-

рана страна; 3) држава, земја,
област — родна — татковпна;
својата земја — балканските
страни балканските земји —
социалистическите

страни

социјалистичките земји; 4)
правец; 5) гледиште, став
странен, -йнна, -йнно прид.
туѓ, необичен, чуден — Стра­
нна работа! чудна работа!
стрйница ж. страна, страница
страничен прид. второстепен,
страничен, спореден — <-*
вход спореден влез

стрелковќ
странник м.

1) туѓинец; 2)

патник
странствувам н. странствува,

многу патува во странство
странство, туѓииа
страня и. страни, избегнува
странство ср.

— защо страниш от хора­
та? зошто ги избегнуваш лу-

ѓето?

прид. страстен, загреан (за некого или нешто)

страстен

стратегичен,

стратегически

прид. стратегиски
стратосфера ж. стратосфера
страх м. страв — от ~ од
страв — не ме е ~ не ми е
страв; не се плашам
страхлив прид. плашлив, страшлив
■
страхливец м. плашливец, страшливец
страховит прид. стравотен
страхопочитание ср. стравопочит
страхотен прид. стравотен, стра­
шен
страхувам се н. повр. се плаши,
страхува
страшен прид. страшен
страшило ср. страшило
■
стрелй ж. стрела — лък и
■—■ лак и стрела
стрелба ж. стрелба — картечна
митралеска стрелба —
учебна ~ учебна стрелба
стрелбище ср. стрелиште
стрелец м. стрелец — опитен
искусен стрелец, опитен
стрелец
стрелкй ж. стрелка — железо­
пътна ■—■ скретница (железнички термин)
стрелкови прид. стрелечки —
стрелкови клуб стрелечки
клуб —
състезания стре-

стрелочник

лечки натпревари — стрел­
ково дело стрелаштво
стрелбчник м. скретничар (жел.
термин)
стрелям и. пука, стрела, гага,
— ~ с пистолет | пушка

стрелам (пукам) со пиштол |
пушка
стремеж м. стремеж, тенденција
стремителен прид. брз, секавичен
стремя се н. повр. се стреми
стреснат прид. уплашен, изненаден, вчудовиден
стрйвам и. стрйя с. истрива,
истрие, сомелува5 сомеле, иситнува (иситни) со триење; рони,
изронува
стрйда ж. зоол. вид вкусна
морска школка
стрйжа н. стриже; || — се
повр. се стриже
стрйжене ср. стрижење
стрйна ж. стрйнка ж. стрина
стрйт прид. здробен, ситен, мелен
строг прид. строг, точен, сери­
озен, педантен — ~ учител
строг учител (наставник) —
строго научен строго научен
— строги заповеди строги
заповеди — строга диета
строга диета
строевйк м. војник (способен
за строј)
строевй прид. трупен, што е во
трупа, што работи со војници
стробж м. 1) строеж, структура,
композиција, архитектоника;
2) градба, градилиште, гра­
деж
строен прид. 1) строен — ~
мъж строен маж; 2) хармо­
ничен, среден, построен

582

строя
стройтел м. градител — стро­
ители на социализма гради-

тели на социјализмот — ~
— инженер градежен инже­
нер
стройтелен прид. градежен —
~ материал градежен ма­
териал — ~ сезон градежна
сезона — ~ инженер граде­
жен инженер
стройтелство ср. градежништво; изградба — жилищно
~ изградба на станови —
социалистическо —■ социјалистичка изградба
строй м. 1) вој. строј — разгъ­
нат ~ развиен строј — вли­
зам в строя влегувам во
строј; 2) општествено уредување, поредок — обществен
— општествено уредување —
социалистически ~ социјалистичко у редуваше; 3) муз.
вид штимување (на гитара и
сл.)
строполявам се и. строполясам се с. повр. се струполува,
се струполи — строполи се
на земята като сноп се
струполи наземи како сноп
строфа ж. строфа — стихотво­
рение от пет строфи стихотворба од пет строфи
строшавам и. строша с. скршува, скрши
строя и. гради, зида, прави
(нешто) — Мъже, жени,
народ, за паште деца ще
строим завод на живота!

(Вапцаров) Мажи, жени, на­
роде, за нашите деца ќе градиме фабрика на животот!
— ~ къща ѕидам (правам)
кука

строявам
строявам н. строя с. 1) по-

стројува, построи; строи; 2)
(на)штимува
струвам в. вреди, чини —
това нищо не струва тоа
ништо не вреди ' — колко
струва това палто? колку
чини ова палто? — това го
много струва тоа многу го
чини — струва ми се ми се
чини — не си струва не
вреди — струва си вреди —
какво ти
струва да . . .

колку ти чини да . . .
.струг ЛГ. струг
стругар м. стругар
струен прид. струен,

стъкло

583

течен,

брз
структура ж. структура — ~
на организацията структура

на организацијата
структурален прид. структурален — структурално ези­
кознание структурална линг­

вистика
струна ж. жица, струна —
струни за цигулка жици за
виолина — гласни струни

гласни жици
струнен, -унпа, -унно прид.
1) гудачки — ■— оркестър
гудачки оркестар — струнни
музикални инструменти гу­

дачки музички инструменти;
2) нар. струнен, направен од
козина
струпвам и. струпам с. струпува, струпа, (на)трупа
струя ж. струја (воздушна),
тенок млаз
стръвен прид. стрвеп, алчен,
граблив
стр ък м. страк — сто стръка
сто страци — два стръка
чесън два страка лук
стръмен прид. стрмен

стръмнинй ж. стринина
стряха ж. {ми. стрехи) стреа
стубел м. кладенец (со корито

за поење добиток)
студ м. студ — треперя от

— ■— се тресам од студ —
силни студове силни (големи)
студови
,
студен прид. студен — студена
вода студена вода — сту­
дена усмивка студена насмевка — студена война
студена војна — студени
закуски студено јадење
студбнт м. студентка ж. сту­
дент, -ка — ~ медик студент
по медицина — ~

юрист

студент по право
студентски прид. студентски —
~ стол студентска менза
— студентска книжка ин­
декс — студентско градче
студентско градче — сту­
дентско общежитие сту­
дентски дом
студентствувам н. студира, е
студент
студия ж. студиј а
студоустойчнв прид. отпорен
на студ, издржлив (на студ)
студя и. разладува, (раз)лади —
студи виното

в кладенеца

го лади виното во кладенец
стъбло ср. стебло
стъклария ж. стакларија
стъкларски прид. стакларски
стъклен прид. стаклен — стъ­
клена чаша стаклена чаша
— стъклена хартия шмиргла, глас-папир
стъкло ср. стакло — печупливо
~ нескршливо стакло —
армирано ~ армирано стакло
— увеличител но ■ ~ лупа,
стакло за зголемуваше —
предно

~

на

автомобил

стъкмявам

584

шофершајбна, предно стаило
на автомобил
стъкмявам н. стъкмя
с.
стокмува, стокми, дотерува,
дотера
стъкълце ср. шишенце; ста­
иленце, џамче
стълб м. столб — телегра­
фен ■— телеграфски столб;
о гръбначен ■—• ’рбетен
столб
стълба ж. скала; спали —
подвижна стълба подвиж­
на скала — стълбата на йе­
рархията хиерархиска скала
стълбица ж. скала, гама
стълбище ср. скали, басамаци
стълкновение ср. судрувавье,
судир — въоръжено ~ (во)оружен судир
стъмва се н. стъмни се с. повр.
се стемнува, се стемни
стъпало ср. 1) стапало; 2)
басамак, пречка на скали
стъпвам, стъпям н. стъпя,
стъпна с. 1) стапува, етапи,
згазува, згази; 2) оди, чекори
— едва стъпва от умора

одвај оди од умор; 3) влегува,
влезе
стъпка ж. 1) стапка, чекор;
2) стапалка; 3) ритмична еди­
ница во поезијата
стъпквам н. стъпча с. (из)гази,
(ис)цапа
стъргалка ж. 1) бришалка
(за чевли и сл.); 2) ренде,
стругалка (и струшка)
стъргало ср.1) ренде, стругалка
(и струшка); 2) разг. корзо,
шетал иште
стърготини мн. струганици
стържа н. струже, ситни со
стружење; чкрта

суеверие

стърнище ср. стрниште —
подметка на стърнищата

заорување на стрништата
1) стрчи; 2) разг.
виси без работа
стършел м. зоол. стршен
стягам н. стегна с. 1) стега,
стегне — ~ възел врзувам
јазол — обувките ме стягат
чевлите ме стегат — стегна
го да плати дълга го стегна
да го плати долгот; 2) приготвува, приготви ■— ~ багажа
си си го приготвувам багажот
стърча н.

— стяга дъщеря си за
сватба ја приготвува ќер-

ката за свадба; 3) поправа, по­
прави — ~ къща поправам
кука; || — се повр. се стега,
се стегне; се подготвува, се
подготви; а стяга ми се
душата
ми се стега ду­
шата — стяга студ стега
студ
субект м. 1) субјект; 2) грам.
подмет; 3) разг. тип — по­
дозрителен ~ сомнителен тип
субективен прид. субјективен
— субективна оценка субјективна оцена — ~ идеализъм
субјективен идеализам
сублимирам и. с. сублимира
субстанция ж. супстанција
суверенен, -бнна, -енно прид.
суверен, независен
суверенитет м. суверенитет
сугарб ср. нар. сугаре, последно
родено дете, доцна родено
јагне
суграшица ж. суградица, шушлек
сугреб м. нар. сугреб, јадеж
суданка ж. бот. суданска трева
(вид фураж)
суевбрен прид. суеверен
суеверие ср. суеверие

суетй

585

суета ж. суета
суетен прид. суетен — суетни
хора суетни луѓе
суйнг м. жарг. свинг, фраер
суйнгски прид. фраерски —
суингско държание фраер-

ско држење
сукйлче ср. цицалче — прасе

~ прасе цицалче
м. фустан од сукно
без ракави (дел од народна
носија)
сукно ср. сукно, шајак
султйн м. султан
сума ж. сума, збир
сумарен прид. сумарен
суматоха ж. неред, бркотија
— създавам ~ правам неред
сумйрам н. с. сумира
сумрак м. самрак
сумтене ср. грчење, шумно дишење; грофкање; мрморенье
супа ж. супа —=- говежда |
пилешка ~ говетска | пи­
лешка супа — градинарска
~ супа од зеленчук
супен прид. супен — супена
лъжица супена лажица
супник м. чорбалак, чинија за
. супа
сурйт м. разг. пејор. сурат; тип
сурвйкам н. удира некого по
грб симболично со едно на­
китено гранче и му пожслува
среќна Нова, го дина (бугарски
обичај)
сурвакйр м. момче што ,,сурвака"
сурваки мн. времето на „сурвакање" — Нова година
сурвакница ж. накитено дреново стапче (е. сурвакам)
суров прид. 1) суров, влажен
сукмйн

— покрай сухото гори и
суровото покрај сувото гори

сухоземен

и суровото;2)суров, несварен,
напечен; 3) пеобработен; 4)
свиреп — ~ човек свиреп
човек; 5) остар, тежок —
климат остра клима —
живот тежок живот
суровйтка ж. сурутка, цвик
суровина ж. суровина — мн.
суровини суровини
сурогат м. сурогат
сусйм м. бот. сусам
суспендйрам н. суспендира
сутерен м. сутерен
сутиен м. женско елече, сутиен
сутрешен прид. утрински —
сутрешни часове утрински
часови — ~ вестник утрин­
ски весник
сутрин ж. утро — свежа
свежо утро — от ~ до вечер
од утро до вечер
сутринен, -инна, -инно прид.
утрински — сутринна гим­
настика утринска гимнастика
суфикс м. грам, суфикс
суфльор м. суфлер
суфлйрам и. с. суфлира
сух прид. 1) сув — суха кърпа
сува крпа — сухн дърва
суви
дрва — сухо място
суво место; 2) слаб, мршав
— суха жена слаба | мршава
жена; 3) студен, нељубезен
— ~ отговор нељубезен
одговор; 4) здодевен, сувопарен — сухо изложение
здодевно излагаше — сухи
цифри суви цифри; 5) чист
— сухо злато чисто (суво)
злато; СЈ суха храна сува
храна — оставам на сухо
~ останувам на суво
сухйр м. пексимид
сухо ср. суво, земја, копно
сухожйлие ср. тетива (жила)
сухоземен прид. сувоземен

•
.

’
■

сухомрйзица

586

сухомрйзица ж. сувомразица
с^ча1 и. суче, усукува — ~
въже сучам јаже
суча2 н. цица — детето още
ли суче? детето уште ли

цица?
суша ж. суша — от сушата
реколтата е слаба поради

сушата реколтата е слаба
сушй и. суши
сушилня ж. сушилница
сушина ж. сушина, настрешни-

ца, покриено место
1) топка; 2) фиг.
сфера, област — ~ на вли­
яние сфера на влијание
сформирувам и. формира, орга­
низира, создава
схвйнат прид. фатен, парали­
зиран
схватка ж. краток судир (со
огнено оружје)
схващам н. схвана с. сфаќа,
сфати — правилно ~ поло­
жението правилно ја сфаќам
положбата
схвйщане ср. 1) сфаќање, раз­
бираше — правилни схва­
щания правилни сфаќања;
2) парализа
схбма ж. шема — ~ на радио­
апарат шема на радиоапарат
схематичен прид. шематски,
скициран - схлупен прид. провиснат, наве­
ден; неугледен
сходен прид. сличен — сходни
вкусове слични вкусови
схоластйк м. схоластик
схоластика ж. 1) схоластика
сцбна ж. 1) сцена; 2) кавга,
сцена
сценарий м. сценарио ср. сценарио
сценйчен прид. сценски, театарски
сфера ж.

съблазнйтел

сцепление ср. кохезија
счќпквам се и. счйпкам се

с. повр. се степува, се степа, се
вчепкува, се вчепка, се скара
счетоводйтел м. сметководител
счетоводство ср. сметководство
счйтам н. счета с. 1) смета (некого за нешто) — той го
счита за честен човек тој
го смета за чесен човек; 2)
брои, смета — считай всеки
месец за 30 дена сметај го
секој месец по 30 дена; 3)
мисли, смета — не — това
за обида тоа не го сметам
за навреда; || — се повр.
се смета, има мислеше за
себе
счупвам н. счупя с. (с)крши
— счупих една чиния скршив една чинија — ~ рекорд
сп. соборувам рекорд
събарям и. съборя с. 1) турка,
турне, кутне, собори; 2) фиг.
симнува (симгге) од власт
събеседник л/. собсседпик, соговорник
събйрам и. събера с. 1) собира,
собере, збира, збере — съби­
рай си вещите! собери си
багажот! — събери тези
числа! собери ги овие бројки!;
|] — се повр. се собира, се
собере, се збира, се збере; С7
събирай си парцалите! со­
бери си ги парталите! да те
нема! — събирай си устата!
затни си ја устата! молчи!
събйране ср. мат. собирање
събирателен прид.
собирен;
зборен
събйтие ср. настан — истори­
ческо
историски настан
съблазнйтел м. съблазнйтелка ж. соблазнител, -ка

съблазнйтелен

587

съблазнителен прид. соблазнив,

примамлив
съблазнявам н. съблазня с.

соблазнува, соблазни
съблйзън ж. соблазна
съблекалня ж. соблекувална
събличам и. съблекй с. соблекува, соблечеј || — се повр.

се соблекува се соблече
съблечете се! соблечете се!
съболезнование ср. сочувство
— приемете моите събо­
лезнования примете го моето

сочувство
събор м. 1) собир, собор; 2)

панаѓур, собор, веселба
съборянин м. учесник на собор

(собир, панаѓур)
събота ж. сабота — в ~ в
сабота — всяка — секоја

сабота
събрание ср. 1) состанок, со­
брание, конференција — общо
на ООН генерално собрапие на ООН — учреди­
телно ~ основачко собрание
— изборно-отчетно ~ го­

дишно собрание (на друштво
здружение, организација); 2)
собрани дела; 3) Народно
събрание Народно собрание
събувам се и. събуя се с. повр.
се собува, се собуе
събуден прид. 1) (раз)буден;
2) фиг. отворен, снаодлив
събуждам н. събудя с. (раз)буди; || — се повр. се (раз)буди
с ъвест ж. совест — нечиста
~ нечиста совест — угризе­
ния на съвестта гризеше
на совеста
съвестен прид. 1) совесен; 2)
свесен, чесен; СЈ съвестно
ми е незгодно ми е; жал ми е,
свесен сум дека не правам
добро

съвпадение

1) совет, упатство,
препорака — приятелски —
пријателски совет; 2) совет,

съвйт м.

одбор

—

управителен

~

управен одбор — ~ за си­
гурност Советотза безбедност
— министерски
мини­
стерски совет, влада; 3) орган
на власта — одбор — Око­
лийски народен ~ Околиски
народен одбор
съветвам н. советува, препорачува, упатува; || — се
повр. се советува, се кон­
султира
съвбтннк м. советник — легационен —■ советник во амбасада
съветски прид. советски — ~
съюз Советски Сојуз
съвещание ср. советување
съвещателен прид. советодавен
съвземам се и. съвзбма се
с. повр. (се) созема, (се) соземе, се поправа (здравствепо)
съвкупен прид. вкупен, це­
локупен
съвместен прид.
заеднички,
заемен — съвместно засе­
дание заедничко заседание
(седница) — съвместен жи­
вот заеднички живот — мир­
но съвместно съществу­
ване мирна коегзистенција —
съвместни действия заедни­

чки акции
прид. согласлив,
што се согласува, што му одговара
съвокуплбние ср. полов одиос
съвок^пност ж. целост, збир
съвпадам и. съвпадна с. се
совпаѓа, се совпадне
съвпадение ср. совпаѓање, коинциденција
съвместим

съвременен

588

съвременен, -енна, -енно прид.
современ —
български
език современ бугарски јазик
— съвременна литература

современа литература

.

съвременник м. современик
съвременност ж. современост
съвсем прил. сосем, сосема,
целосно — - ясно виждам
гледам сосем јасно — ~ вярно
сосема точно — — млад
сосем млад — —унищожен

целосно уништен
съвършен прид. совршен
съвършенство ср. совршен-

ство
съвършено прил. сосем, апсо-

лутно; совршено, перфектно
прид. 1) согласен;
2) сложен; Г7 съгласен звук
грам, согласка, консонант
съгласие ср. согласност, одобрување; слога, хармонија —

съгласен

мълчанието е знак на ~

молчењето е знак на одобрување — давам съгласието
си давам согласност; се со’ гласувам
съгласна ж. грам, согласка
съгласно прил, според, согласно
со (законот и сл.), тргнувајќи
од
съгласувам ». се согласува, се
слага (во род, број и падеж)
съгласявам се н. съглася се
с. повр. се слага, се сложи,
се согласува
съглашение ср. спогодба
съглеждам н. съгледам с. 1)
(со)гледа, гледа внимателно;
забележува, забележи; 2) гле­
да оддалеку
съгражданин м. съграждан­
ка ж. сограѓанин, сограѓанка

съдя

съд1 м. сад — мия съдове

мијам садови
съд2 м. суд; судска зграда
— окръжен | върховен |
военен
— окружен |
врховен | воен суд — отнасям
въпроса до съда ја предавам
работата на суд — военно-по­
леви — вој. прек суд
съдба ж. судбина
съдбоносен ' прид. судбоносен
съдебен прид. судски — съде­
бно следствие судска истрага
— —■ заседател поротник
— съдебни разноски судски
трошоци — съдебна зала
судница, судска сала — съдеб­
на медицина судска меди­

цина

'

.

съдействие ср. подршка, по-

мош, соработка, содејство
съдйлище ср. суд, судска зграда
съдимост ж. осудување, судско казнување — свидетел­
ство за ~ уверение за не-

осудување
■
съдия ж. 1) судија; 2) сп. судија
— фудболен ■— фудбалски
судија
съдоклад м. кореферат
съдружник ж. ортак, кооперант, партнер, соработник
съдържам н. (само 3. л.) содржи, има — тази руда съдъжа желязо оваа руда содржи
(има) железо
съдържание ср. содржина —
кратко ~ куса содржина,
резиме
съдържател м. съдържател­
на ж. сопственик, сопственица
(и сопственичка)
съдържателен прид. содржаен
съдя н. 1) води судско дело,
суди; 2) расудува, оценува

съединение

:

!

ср. соединување,
обединување; сврзување, кон­
такт
■
съединйст м. пет. приврзаник
на .обединувањето на Источна
Румелија и Кнежевство Бугарија (1885. г.),
съединителен йрпд. соединувачки — съединителна тъкан
соединувачко ткиво
съединявам н. съединя с. (се)
соединува, (се) соедини, обе'динува, обедини, сврзува, сврзе
съжаление ср. сожалување, жалење — за ~ за жал
съжалявам н. съжаля с. сожалува, сожали, жали —
че не мога да дойда жалам
оти не можам да дојдам
съживявам н. съживя с. оживува, оживи
■
съжител м. съжйтелка ж.
сожител, сожителка
съжителство ср. сожителство,
коегзистенција, заднички жи­
вот
съзаклятие ср. заговор
съзаклятник м. заговорник
съзвездие ср. соѕвездие
съзвучие ср. хармонија
създйвам н. създйм с. создава,
создаде —
добри условия
за живот создавам добри
услови за живот — ~ на­
строение создавам расположение — ~ песен создавам
песна — защо ми създаваш
неприятности ? зошто ми
создаваш непријатности?
създйние ср. 1) дело, творба;
2) создание, суштество — ве­
село ~ весело суштество
създйтел м. творец, создател
съединение

589

съкращйвам

съзерцание ср. .мисловно на-

бљудување,
размислување,
контемплација
съзерцавам н. мисловно набљудува, размислува
съзерцателен прид. контемплативен
съзидателен прид. конструкти­
вен, творечки.
съзирам н. съзрй с. согледува,'
■ согледа, догледува, дог леда;
забележува, забележи
съзнйвам н. съзная с. сфаќа,
сфати, сознае — ~ какво
върша свесен сум за тоа што
работам — ~ грешките си
свессн сум за своите грешки
съзнйние ср. 1) свест — класово
~ класна свест — полити­
ческо ~ политичка свест;
2) миела, помиела — мъчеше
го съзнанието, че е тежко
болен го измачуваше мислата

дека е тешко болен; 3) свест
губам свест; паѓам
во несвест
съзнйтелен прид. свесен, сми­
слен, разумен; чссен, совесен
— губя

— човекът е съзнателно
същество човскот е разумно
суштество — ~ работник

свесен | чесен | добар работ­
ник — съзнателна дисцип­
лина свесна дисциплина
съймепик м. едноименик (и
едноимец)
съквартйлец м. оној што е од
истиот реон, сосед, комшија
съквартирант м. состанар; разг.
цимер-колега
съкращйвам н. съкратя с. 1)
скратува, скрати — ~ статия
скратувам статија; 2) смалува,
смали, намалува, намали —
разходи ги намалувам

съкращение

590

расходите; 3) укинувам, укине (работно место) — —■
щата укинувам работно мес­
то — съкратен чиновник
службеник под отказ пора­
ди укинување на работното
место
съкращение ср. 1) скратување;
2) давање отказ поради укинување на работно место
съкровен прид. интимен, длабоко личен
съкровище ср. ризница, богат­
ство, трезор
съкрушавам н. съкруша с.
уништува, уништи, разбива,
разбие (непријател)
съкрушителен прид. убиствен,
разурнувачки, уништувачки
— съкрушителна критика

убиствена критика
сълза ж. солза — като ~ како
солза — лея горчиви сълзи
леам горчливи солзи; С7 кро­
кодилски сълзи крокодилски

. солзи
сълзи и. (само 3. л.) солзи
сълудничав прид. нар. налуд­

ничав, недоволно паметен
съм пом. гл. (съм, си, е, сме,
сте, са) е (сум, си, е, сме,
сте, се) — тук ~ тука сум
— те са там тие се таму —
аз ~ чел јас сум читал —
той е носил тој носел
,
съмва се н. съмна се с. повр.

безл. осамнува, осамне, се
раздепува, се раздени
съмишленик м. съмишленица
ж. едномислсник, едномисленица, сомисленик
съмнение ср. сомнение — без
~ без сомнение
съмнителен прид. сомнителен
проблематичен — съмнител­
на чесност сомнителна чес-

съобщение
ност — съмнителна чистота
сомнителна чистота — ■—■
човек проблематичен човек,
сомнителен човек
съмнявам се н. повр. се сомнева, не е сигурен
сън м. (ми. сънища) сон —
спокоен ~ спокоен (мирен)
сон — говоря на ~ зборувам
на сон — като на ~ како
на сон
сънародник м. сонародник
сънаследник м. сопаследник
сънен, сънна, сънно прид.
сонлив — сънна болест мед.
спијачка болест
сънлив прид. сонлив, дремлив
— ~ човек сонлив човек
съновидение ср. сой, сновидеиие (она што се јавува йа
сон)
сънувам и. 1) сонува; 2) фиг.
блада
съображение ср. причина, ми­
ела, обѕпр, план, мотив, побуда — по семейни съобра­
жения од семсјни причини
съобразен прид. сообразен, усогласен, дотеран (според нешто)
съобразителен прид. сообразителеи, снаодлив; внимателен,
разумен; активен, деловен
съобразявам н. съобразя с.
1) сообразува, сообрази, усогласува, усогласи; 2) (про)ценп; || — се повр. се сообра­
зува, се сообрази, се приспособува, се приспособи — ~
се с обстоятелствата се сообразувам со условите
съобщавам и. съоъщя с. соопштува, соопшти, известува,
извести
съобщение ср. 1) известување,
соопштение, објава; 2) врека,
сообраќај — железопътни

съобщителен

с ърбнн

591

съобщения железнички сообраќај — въздушни съоб­
щения авионски, воздушен

съперничество ср. соперниш-

сообраќај

споредува, спореди
ср. допир,
контакт
съпритежател м. сосопственик
съпровод м. муз. придружба;
военен
вооружена при­
дружба; конвој

съобщителен прид. што служи
за врека, сообраќаен — съоб­
щителни средства сообра-

ќајни средства
съоръжение ср. опрема, инста­

лации а, реквизити и сл. —
спортни съоръжения спортски реквизити — риболовни
съоръжения риболовен при­
бор — фабрични съоръ­
жения фабрички инсталации,
уреди и сл.
съоръжавам се и. повр. се
снабдува со опрема (прибор,
инсталации, уреди и сл.)
съответен прид. соодветен,аде­
кватен, надлежен — събрах- .
ме съответната сума ја
собравме соодветната сума —
отнесох се към съответния
орган се обрнав кон надлеж-

ниот орган
съответствие ср. соодпос, со-

одветство,
мерност

согласиост, сраз-

н. соодветствува, одговара, е во склад
(со нешто) — думите му не

съответствувам

съответствуват на делата

неговите зборови не се во
склад со делата
съотечественик м. съотече­
ственица ж. сонародник, сонародничка
съотношение ср. сооднос, сразмер; заемен однос, корелација
съперник м. съперница ж.
соперник, соперница
съпернича и. соперничи, се
натпреварува
съперннческн прид. сопернички, противнички

тво
съпоставям и. съпостйвя с.

съприкосновение

съпровождам и.

съпроводя

с. 1) испраќа, испрати (некого);
оди заедно (со некого), придружува (некого); 2) муз.
придружува, придружи (не­
кого)
съпротива ж. отпор, движеше
на отпор; реакција — срещам
~ наоѓам отпор — антифа­
шистката ~ антифашистичко движеше на отпорот;
а по линията на най-мал­
ката ~ по линијата на најмалиот отпор
съпротивление ср. отпор, спротивставуван->е, резистенција,
противеше
съпруг м. съпруга ж. сопруг, сопруга
съпътник м. съпътница ж.
сопатник, сопатница (и сопатничка)
съразмерен прид. сразмерен,
добро граден, пропорционален,
симетричен
сърбам н. шмрка, пие со шум;
ерка; фиг. лока, пие миогу
сърбеж м. јадеж
сърби ме и. повр. ме јадс,
чувствувам јадеж; о сърби
го гърбът го јаде грбот;
ќе добие ќотек — сърби ме
. езикът ме јаде јазикот
сърбин м. Србин — в Юго­
славия се запознах с много

592

сърдит
сърби во Југославија се за­

познае со многу Срби
сърдит прид. лут, срдит
съревнование ср. натпреварување, натпревар во производ­
ството или во друга област
— предмайско ~ првомајско
натпреварување
сърнй ж. зоол. срна
сърнешки прид. срнешки —
сърнешко мосо срнешко
месо
сърп м. {мн. сърпове) срп
— ~ и чук срп и чекан —
жъна със ~ жнеам со срп
сърцат прид. бестрашен, храбар
сърцб ср. 1) срце — сърцето
му бие силно срцето му чука
силно — болно
болно срце
— спортно
спортско срце
2) фиг. кораво ~ тврдо срце
— сърцето му изпадна
в петите срцето му слезе во
петиците — смея се от ~
се смејам од срце; СЈ на
гладно — на гладно срце
— с ръка на
со рака на
срце — дамско ~ бот. срце

(градинско цвеќе) обетки
сърцебиене ср. срцебиење
сърцевина ж. срж, срцевина
сърцераздирателен прид. што

го кине срцето,

трогателен

съседка ж. сосед,
соседка — ние сме съседи

съсбд м.

ние сме соседи
съседен прид. соседен — в
съседната къща во сосед-

ната кука
съселянин м. соселанец
съсипвам н. съсипя с.

1)
сосипува, сосипе, разурнува,
разурне; 2) уништува, уништи,
упропастува, упропасти

състезател

съсипия ж. разг. сосипување,

разурнување, пропаст
съслбвие ср. сталеж
съсредоточавам н. съсредоточй с. сосредоточува, со-

средоточи, концентрира; || —
се повр. се концентрира, се
сосредоточува, се сосредоточи
съсредоточен прид. сосредоточен, концентриран
състав м. состав
съставен прид. составен — ки­
слородът е съставна част
на водата кислородот е со­

водата; 47
грам.
зависно сложена реченица
състйвка ж. составен дел, составка, компонента
съставител м. съставйтелка
ж. составувач (на збирка,
антологија и сл.), автор, пи­
сател
съставям н. съставя с. 1)
составува, состави, сврзува,
сврзе —
антология составувам антологија; 2) создава, создаде, изградува, из­
гради — ~ си мнението
си изградувам свое мислеше;
3) составува, прави — найставен дел од

съставно

изречение

добрите членове съставят
актива на организацията

најдобрите членови го составуваат активот на организа­
цията
състезавам се н. повр. се
натпреварува, се бори за првенство
състезание ср. натпреварување — атлетическо" ~ атлетско натпреварување
състезател м. състезателка
ж. натпреварувач, натпреварувачка

593

състояние

състояние ср. состојба — здра­
вословно ~ здравствена со, стојба ■— в ' на война во
воена состојба — той не е
в <—■ тој не е во состојба
състоятелен прид. имотен, н-

машлив; прифатлив, аргумен­
тиран, убедлнв, сериозен
състрадание ср. сочувство, сомилост
състудент м. състудентка ж.
колега, колешка, студент (сту­
дентка) од ист факултет или
група
■
сътворение ср-. создавање, осно­
вание
сътворявам и. сътворя е.
создава, создаде (нсшто ново),
пронаоѓа, пронајде
сътресение ср. потрес — ~
на мозъка потрес на мозокот
сътрудник м. сътрудничка
ж. соработник, соработница
(и соработничка) — .— на
вестник соработник во весник
— старши | млаши научен

~ постар | помлад научен
соработник — технически ~
технички соработник
сътруднича н. соработува
сътрудничество ср. соработка
съумявам н. съумея с. се
справува, се справи, се снаоѓа,
се снајде, наоѓа (најде) начин,
успева, успее — съумял да
се справи с положението

успеал да се справи со положбата
съучастник м. съучастница
ж. соучесник, соучесница (и
соучесничка)
съученик м. съученичка ж.
соученик, соученичка
съхранение ср. чување — да­
вам някому нещо на

~

същ ествйтелно

и. съхранй с.
чува, обезбедува, обезбеди
съчетйвам и. съчетйя с. поврзува, поврзе, комбинира —
съхранявам

—■ теорията с практиката

ја поврзувам теоријата со
практиката
съчетание ср. поврзување, спо-.
јување, комбинација — •
от цветове комбинација на
бои
съчинен прид. измислен, нестварен; о съчинено из­
речение грам, независно сло­
жена реченица
съчинение ср. писмен состав;
литературно или научно дело
— събрани съчинения на
Иван Вазов собрани дела на

Иван Вазов
м. съчипйтелка
ж. арх. автор; 2) разг. озборувач, интигрант, интригантка
съчинявам и. съчиня с. 1)
(ва)пише, создава, создаде
(дело); 2) разг. измислува,
измисли, озборува
с ъчка ж. гранче од дрво (обично
скипато и суво)
съчувствен прид. сочувствен
съчувствие ср. сочувство, симпатија, наклонетост
'
съчувствувам и. почувствува;
има пети чувства или сфаќања;
симпатизира
съч^вственик м. симпатизер
същ, същи прид. ист — това
е същият човек тоа е истиот
човек — един и ~ еден ист
—
баща истиот татко
съществен прид. суштински,
битен — същствена промена
битиа измена
'
'
съществйтелно ср. именна (целосен назив: съществително
съчинител

давам некому нешто на чување
38 Бугарско-македонски речник

име)
■

същество

594

табло

рољубива коегзистенција —
борба за <■>■' борба за опстанок
същинй ж. суштина — същи­
ната на въпроса суштивата
на прашањето
същински прид. суштински,
вистински —
диктатор
вистинскн диктатор
същност ж. суштина — в ~
во суштина, всушност
също прил. исто, идентично
—
така исто така — ~
като исто така како — аз
няма да дойда јас исто
така нема да до ј дам
съюз м. 1) сојуз, лига, здружение — професионален ~
синдикат, струнно здружение
— Съветски ~ Советски
Сојуз —
на югославските
комунисти Сојуз на комуни­
стите на Југославија; 2) спо­

годба, пакт — военен ~
воен пакт, спогодба — таен
~ тајна спогодба; 3) грам.
сврзник
съюзен прид. сојузен, заеднички
съюзник м. съъзница ж. сојузник, сојузница (и сојузничка)
съюзнически прид. сојузнички
— ~ войски сојузнички армии
(војски)
сгожѓт м. сиже, фабула; тема,
мотив
сюзербн м. ист. сизерен
сюита ж. муз. свита
сюрмйшки прид. нар. сиро­
машии
сюрприз м. изненадуватье
сядам н. сбдна с. седнува, седне
— той седна на стол тој
седна на стол — седнете!
седнете!
сякаш прил. божем, како да,
изгледа
сянка ж. 1) сенка — бои се от
сянката си се плаши од
својата сенка — дебела ~
дебела сенка; 2) фцг. дух
сяра ж. сулфур

та сврз. па, та, и — и при юнака
дойдат, ~ седнат (Ботев)

табќла ж. табела, таблица
табла ж. табла за пишување

и кај јунакот ќе дојдат, па
ќе седнат — иди, ~ го пи­
тай! оди па прашај го!
табйк м. 1) табак (штавувач
на кожи); 2) табак (парче хар­
тиен од определена големина)
табакера ж. табакера ■— сре­
бърна ~ сребрена табакера
табйн м. табан, станало — дюс
- ~ дустабан

со креда, училишна табла;
табла за играње, табла за послужување, табла за цртање
таблетка ж. таблета, таблетка
(апче)
таблица ж. таблица — ~
на умножението таблица на
множењето
табло ср. табла, плоча, огласна
табла; пано

ср. 1) суштество;
2) суштина — по ~ во суштина
съществувам и. суштествува,
живее, постои, егзистира
съществуване ср. суштествување, опстанок, егзистенција
същество

— мирно съвместно ~ ми-

табор

595

тймошен

табор .1/. арх. табор, лагер
табуретка ж. табурет, ниско

тйктика ж. тактика — военна

тапицирано столче без облегало
тавй ж. тава; тепсија
таван ж. таван
тавтолбгия ж. тавтологија
тйен прид. таен — тайна среща
тајна средба — тайно гла­
суване тајно гласање — ~
договор таен договор, тајна
спогодба
таз м. анат. карлица, тас
тазгодишен прид. годинашен
— тазгодишно вино годиш­
но вино
тайна ж. тајна — военна ~
воена тајна — служебна |
държавна
службена |
државна тајна — това е ~!
тоа е тајна!
тайнствен прид. тайнствен, ми­
стериозен
тайнственост ж. тайнственост,
мистериозност
така прил. така — бъдете
добър бидите така добри —
~ да бъде така нека биде;
важи —
ли? така ли? —
и ~ нататък и така натаму
— току ~ тукутака — ~
че така што
такса ж. такса — плащам ~
плаќам такса
такси ср. такси, такси-кола
— шофьор на
такси-шофер
таксиметър м. таксиметар
таксувам и. таксира, наплатува
(такса, тарифа, превоз)
тбкт м. 1) муз. такт — по
такта на музиката по тактот
на музиката; 2) такт, вештина
на однесување — имам ■—
имам такт
тактик м. тактичар, тактичен
човек

тактически прид. тактичен —
тактични обноски тактично

воена тактика

однесување

тактувам и. муз. тактира (од-

мерува, дава такт на некаква
мелодија)
такъв, такбва, такбва зам.
(мн. такива) таков, таква,
такво (мн. такви) — всички
са такива сите се такви —
той не е ~ човек тој не е
таков човек — по ~ начин
на таков начин — такива са
фактите такви се фактите
талбнт м. талент — несъмнен
~ несомнен талент
талантлив прид. талентиран,
надарен — ' писател та­
лентиран писател — талан­
тлив музикант талентиран
музичар
таласъм м. вампир, дух, сениште
талйш м. шушки (од стружено дрво)
тблвег м. матица, речна матица
талига ж. нар. кољска кола,
кочија, талига
талисмбн м. талисман, амајлија
тйлия ж. половина (човечка) —
тънка ' танка половина (танок струк)
тйлк м. талк
тйлог м. талог, тиња
талон м. талон
там прил. таму — той живее
■— тој живее таму — тук и
~ овде — онде
тамбура ж. тамбура (народен
инструмент)
тбмошен прид. тамошен

тймпон

596

тймпон м. 1) тампон, перниче

за печат; 2) тампон (газа или
вата), чеп
тананикам н. тананика — ~
позната песен тананикам поз­
ната песна
тананйкане ср. тананикање
тангйнта ж. геом. тангента
танго ср. танго — оркестърът
свири ~ оркестарот свири
танго
тйнец м. оро, танец, народна
игра
'
тйнк м. тенк — задават се
танкове се појавуваат тенкови
танкист м. тенкист
тйнков прид. тенковски — тан­
кови войски тенковски еди­
ници — танкова рота тенковска чета
тантйла ж. тантела; СЈ ~
марка, като
без скршена
пара
тантйлен прид. тантелен
тантийма ж. тантиема
танц м. 1) танц, играње; 2)
музика за играње
тйнцов прид. танцов — тан­
цова музика танцова музика
танцувам н. танцува — тан­
цувате ли? танцувате ли?
танцьор м. танцьорка ж. танчар, танчарка; танцувач, танцувачка
тйпа ж. затка, тапа (обично од
плута)
тапйти мн. тапети
тапицбр м. тапетар
тапицйрам и. с. тапацира
тапия ж. арх. тапија, документ
за сопственост
таралйж м. зоол. еж
таратййка ж. разг. слабо во­
зило, крнтија
таратбр м. таратур
тарашувам и. тарашува

творчество
тйрга ж. тсзгере, тарга
тарикат м. тарикатка ж. жарг.

мангуп; фраер, обесеник
тарикатски прид. мангупски —
~ компания мангупско друштво
тарифа ж. 1) тарифа; 2) ред
на возеше
тартюф м. лицемер, тартчф
тйс м. тас
татйрин м. татарка ж. та­
тарин (и татар), татарка
тате м. тате
татко татко
татков прид. татков
тйтковина ж. татковина; татковнина (наследство)
тйтул м. бот. татула
татък прил. натаму
тахйн м. таи — тахан-халва
тан-алва
тача н. почитува, чува —
народните обичаи ги почитувам (чувам) народните оби­
чаи
тая н. таи, крие, чува за себе
твар ж. живо суштество, создание
твой, твоя, твое зам. (мн. твой)
твој, твоја, твое (ми. твои) —
това е твоят молив тоа е
твојот молив — как са тво­
ите родители? како се тво­
ите родители?
творбй ж. творба, остварување
— музикална ~ музичка
творба
творйние ср. остварување, творевье (уметничко); создание
творец м. творец; цркв. бог
творчески прид. творечки, креативен
творчество ср. творештво, твор­
чество — народно творче­
ство народно творештво, фол­

творя

597

клор — литературно
ли­
тературно творештво — на­
учно
научна работа
творя н. твори, креира
твърд прид. 1) тврд —
като камък тврд како камен
— твърда яка тврда јака;
2) остар, цврст — твърди
мерки остри мерки; а твър­
да воля цврста волја — твър­
до решение цврсто решение
— твърди знания сигурни
знаења — твърди цени ста­
билни цени
твърд ж. арх. 1) небо, небесни
свод; 2) копно
твърде прил. мошне, многу
— ~ скъио мошне скапо
— той не е — умен тој не е
многу паметен — тя е твърде
млада таа е мошне млада
твърдение ср. тврдеше, ми­
слеше — според неговото
~ според шеговото мислеше
твъдина ж. тврдост; степен на
тврдост
твърдоглав прид. тврдоглав
твърдоглавие ср. тврдоглавост
твърдокрйл прид. тврдокрил,
тврдокрилен — твърдокрилп
насекоми тврдокрилци (инсекти)
твърдост ж. тврдост
твърдя н. тврди (докажува)
те1 зам. (акуз. од ти) те — аз ~
видях јас те видов
те2 зам. (3. л. мн.') тие —
<
ще дойдат тие ќе дојдат
те3 частица ете — ~ го и наш
Петко! ете го и нашиот Петко!
т. е. скрат. то ест, т.е.
театрален прид. 1) театарски
— ~ сезон театарска сезона;
2) театрален, неприроден
театралнича н. неприродно се
однесува, афектира

тбгна

театър м. театар — Народен
~ Народен театар —■ куклен
~ куклен театар ■— отивам
на
одам во театар
теб(е) зам. (од ти) тебе — на ~
казвам тебе ти зборувам
— от
ще взема една
цигара од тебе ќе земам една

цигара
м. тебешир, креда
(училишна) — пиша с ~
пишувам со креда — цветен
~ креда во боја
тќгав прид. тегав, (тегаво месо)
тегел м. тегел, бод, шев
теглилкаЈрд-. 1) вага; 2) тегови
тегло ср. 1) тежина — отно­
сително ~ специфична те­
жина — чисто
нето тежина
— брутно ~ бруто тежина;
2) теглило, тегло, мака
тегля н. 1) тегне, трга —
тебешир

ще му теглят ушите ќе

му ги истегнат

ушите —

някой ме тегли за ръката

некој ме трга за рака
черта извлекувам линија — ~
жребий фрлам ждрепка; 2)
трпи, страда, пати, се мачи —
много съм теглил на мла­
дини многу сум страдал на
млади години —
като
куче се мачам како куче; 3)
мери, трга — дай кантара да
теглим чувалите дај кантар

да ги мериме вреќите; СЈ
теглих му едно спане ~
му тргнав едно спиеше —■ ще
му тегля нож ќе му го
тргнам. ножот —
пари

вадам пари (од банка) — >
поднесувам трошоци
тегна н. 1) тежи, има тежина;
тежи (некому); 2) се изморува
разноски

тегбба

телефон

598

тегоба ж, 1)'обврска кон заед-

ницата, кулук, данок; 2) мака,
грижа
теготй ж. тегоба; запурнина
тежа и. тежи — детето тежи
20 кг детето тежи 20 кг.
тбжест ж. 1) тежина, тежест;

2) фиг. тежина, важност, значење
тежинй ж. 1) тежина; 2) земјина
тежа
тежковъоръжен прид. тешко
вооружен
тежнбнне ср. тежнење, стре­
меж кон нещто
тбжък прид. тежок (во разни
значења) — тежка категория
тешка категорија — тежка
промишленост тешка инду­
стрии а — тежка храна тешка
храна — тежка задача
тешка (напорна) задача —
тежка дума тежок збор —
тежко наказание тешка |
остра казна — тежки данъци
големи (тешки) даноци —
тежки мисли тешки | црни
мисли
тбза ж. теза
тезгях м. 1) тезге (столарско);
штанд; 2) шанк
'
тбзис м. теза, основна миела
— тезиси за доклад тези
за реферат
тек 1) м. тек (спрот. чифт);
2) прил. сам
тбква ми н. повр. ми текнува
тбкет м. текст •— печатен ~
печатен текст — ~ на песен
текст на песна
текстйл м. текстил — вълнен
~ волнен текстил
текстилен прид. текстилен —
текстилни стоки текстилни

стоки — текстилна фабрика
текстилна фабрика
текстуален прид. текстуален —
~ превод буквален превод
тектонйчен прид. тектонски
текущ прид. текушт — текуща
сметка текушта сметка —
през текущия месец во текот
на овој месец
тел м. {ми. тблове) жица, тељбодлива ~ боцкава жица
телѓ ср. теле; а гледам като
теле в железница ~ гледам
како теле во шарена врата
телевизионен,

-онна,

-бнио

телевизиски
телевйзия ж. телевизија
телевйзор м. телевизор
телегрйма ж. телеграма
прид.

—

бия | подавам | изпращам
' праќам телеграма — получувам ~ примам телеграма
телеграфен прид. телеграфски
— телеграфна агенция телеграфска агенција — теле­
графна лента телеграфска
лента — — стил телеграф-

ски стил
телегрйф м. телеграф — без­
жичен — безжичен теле­

граф
тблен прид. жичен, телен —
телена мрежа жичена (теле-

на) мрежа
телеобектйв
телепатйчен

м. телеобјектив
прид. телепат-

ски
телесен прид. телесен, физични
— телесно възпитание те­

лесно | физично восп.итување
телефон м. телефон — теле­
фонът звъни телефонот ѕвони
— съобщавам по телефона

соопштувам

по

телефон —

кой е на телефон? кој е

на телефон ?

телефонирам

теория

599

телефонирам н. с. телефонира
телефонист м. телефонйстка

ж. телефонист, телефонйстка
телефонен, -онна, -бнно прид.
телефонски — телефонна слу­
шалка телефонска слушалка
—
указател телефонски
именик — телефонна ка­
бина телефонска кабина
тблешки прид. телешки — те­
лешка кожа телешка кожа —
телешко
(месо) телешко

(месо)
телосложение ср. става, фигура,

телесна конституција
телохранител м. телохранител
тблце ср. телце (зрнце) — бели
| червени кървни телца бе­

ли | црвени крвни телца (зрнца)
телчар м. телчарка ж. телчар,
телчарка
тбма ж. тема — ~ на разказ
тема на расказ — отклоня­
вам се от темата се оддалечувам од темата
тематика ж. тематика — съвре­
менна ~ современа тематика
тематйчен прид. тематски —
— речник тематски речник
тбмбър м. тембр, боја на глас
тбме ср. теме
теменен, -енна, -енно прид.
темен — теменна кост аиат.
темена коска
теменуга ж. бот. темјанушка
теменужен прид. темјанугав,
темјанужен
теменужка ж. бот. (Уй>1а
осюгага) темјанушка
тбмп м. темпо — с ускорени
темпове со забрзано темпо
темпераментен прид. темпера­
ментен
температура ж. температура
— ~ на кипене температура

на

вриењето — спадане |
повишаване на температу­
рата спаѓање ' | зголемување
на температурата — той
има ~ тој има температура
— работна ~ тех. работна
температура

тен м. тен — тя има хубав ~

таа има убав тен
тенденциозен прид. тенденци­

озен
тенденция ж. тенденција—нови
тенденции нови тенденции
тенденцибзност ж. тенденциозност — ~ в изкуството

тенденциозпост во уметиоста
тбндер м. тендер
тенджера ж. тенцере — емай­
лирана ~ емайлирано тенцере
тбнджерка ж. дем. тенџерче
тенекб ср. тенекија, тенеќе
тенекеджйя м. тенеќеџија
тенекбн, тенекйен прид. тене­

киен, тенеќен
тенекййка ж. тенекиче
тбнис м. тенис — ~ на маса

тенис на маса; пинг-понг
тбния ж. мед. тенија
тенор м. тенор — лиричен ~

лирски тенор
теокрация ж. теократија
теолбг м. теолог
теологйчески прид. теолошки
теорема ж. теорема, правйло
— Питагорова ~ Питагорино

правило
теоретизйрам н. с. теоретизира
теоретйк м. теоретичар
теоретйчен, теоретйчески прид

теоретски, теориски
теория ж. теорија, учење — —
на отражението теорија на
одразот — ~ на относител­
ността теорија на релативитетот — ~ на вероятността

теорија на

веројатноста —

тепсия

атомна ~ атомска теорија,
учење за атомите — ~ за
произхода на земята теорија за потеклото на Земјата
— ~ на литературата теорија на литературата
тепсия ж. тепсија — калайдисана — калаисана тепсија;
<7 поднасям на ~ љ; поднесувам на тепсија
тепърва прил. допрва, дури —
той ~ ще види мъка тој
допрва ќе почувствува мака
терапия ж. терапија
теракота ж. теракота (испечена, чиста глина); уметнички предмети од печена глина
тераса ж. тераса
терасовйден прид. терасовиден
терен м. терен — песъчлив
~ песочен терен — ~ за
игра терен за игра
терзание ср. страдање, душевна
болка
терзйя м. арх. терзија, кројач
териториален прид. територијален — териториални води
територијални води
територия ж. територија —
свободна ~ слободна територија
терк л/. {ми. тбркове) терк,
мостра, шаблон, образец, крој
терлйк м. терлик, терлици
термйн м.
термин, назив,
2) прав, рок
терминологйчен прид. терминолошки
терминология ж. термино логи­
ка — граматична | техни­
ческа | юридическа ~ гра­
матична | техничка | правна
терминологија
термйчен прид. термични —
термична електроцентрала

термоелектрана, термоцентрала

техен

600

термометър м. термометар, то­

пломер
термос м. термос
термофор м. термофор
терор м. терор — фашистки

~ фашистички терор
терорйст м. терорист
терористйчен, терористйчески прид. терористични
терсенб прид. прил. терсене
.— ~ човек терсене човек
— тук ми е ~ овде ми е

терсене
терцибр м. терцијар, терциер
тбсен, тясна, тясно прид. тесен,
-а, -о — тесни обувки тесни
чевли — тесни възгледи

тесни | ограничени погледи;
СЈ ~ социалист ист. тесен
социјалист (лев социјалист,
комунист во Бугарија)
тесла ж. тесла
теснинй ж. теснина, клисура
теснолинеен прид. теснолинеен
теснолинбйка ж. тесно линејна
пруга, мал воз, чајниче
теснотйя ж. теснотија, теснота
тесте ср. тесте (едно тесте карти)
тестен прид. тестен — тестени
произведения тестени произ­
веди
тбето ср. тесто — ~ за баница
тесто за пита
•
тетанус м. тетанус
тетрйдка ж. тетратка — —
за класни упражнения те­
тратка за вежби во клас (за
писмени задачи) — ’ по
френски език тетратка по
француски јазик — учени­
ческа ' ученичка тетратка
тефтер м. тефтер — тефтерче
ср. тефтерче
тбхен зам. нивен — това е
тяхна работа тоа е нивна ра­
бота

техник

601

тирАн(ин)

техник м. техничар — зъбен |
земеделски [ строителен
техник забарСки | земедел­

тигър м. зоол. тигар
тика и. чука, тика-така

ски | градежен техничар
техника ж. 1) техника — съвре­
менна
современа техника;
2) техника, начин, метод (па
работа); 3) техника, умееше,
искуство, рутина; 4) техника,
техничка школа — следвам
~ студирам техника
технически прид. технички —
техническо училище техчко училиште — техническо
лице техничко лице — по
технически причини од тех­
нички причини
технологически прид. технолошки — ~ процес технолошки процес
технолог м. технолог
течб и. тече — реката бързо
тече реката брзо тече —

тикам н. пика — тикам си носа
навсякъде секаде го пикам

сълзи текат от очите ми

солзи ми течат од очите —
дните бавно текат дните
полека течат | минуваат; сл
където е текло, пак ще
тече кај што текло, пак ќе

тече
тАчен прид. течен — в течно
състояние во течна состојба
течение ср. 1) тек; 2) промаја; 3)
правец, школа — литера­
турно
литературен правец;
СЈ съм в ~ на работата

сум во тек на работата —
с ~ на времето со текот на

времето
течност ж. течност — мярка
за течности мера за течност
ти зам. ти — ти какво правиш?
ти што правиш? — — и аз

ти и јас
тиган м. тиган, тава — пържа
риба в пржам риба в о тиган

■
(за

часовник)

носот
тиква ж.

1) бот. тиква; 2)
фиг. тиква, празна глава
тиквеник м. тикварник (пита);
зелник со тиква
тиквичка ж. боГп. тиквиче,
тиквичка — пържени тик­
вички пржени тиквички
тил м. тил — в ~ во тилот; 2)
вој. тил, заднина — в тила
на противника во тилот на
непријателот
тилов прид. заднински — ти­
лови части заднински еди­
ници; о ~ герой заднински
,,јупаксс
тиловак м. офицер или војник
од тилот
тим м. тим — футболен ~ фудбалски тим
тимАря н. нар. тимари
тинест прид. тињест
тиня ж. тшьа
тип м. 1) тип, модел, образен
— къщи от един ~ куки
од ист (еден) тип; 2) лик,
тип (во уметноста)
типизация ж. типизација
типичен прид. типичен, карактернстичен — ~ случай ти­
пичен случај
типов прид. типски — типови
къщи типски куки
типогрАф м. типограф, гра­
фични работник
тир Ада ж. тирада
тираж м. 1) тйраж — какъв
е тиражът на вестника?

колкав е тиражот на весникот?
тиражен прид. тиражен
тиран(ин) м. тиранин, деспот

тираничен

602

тираничен, тиранйчески прид.

тирански, деспотски
тирА ср. тире
титАн м. титан, џин
титАнски прид. титански, циновски
титла ж. титула
титуляр м. кани,. редовен службеник (не в. д. или замених)
тиф м. тифус — коремен |
петнист ~ древен 1 пегав
тифус
тих прид. тивок, тих, мирен,
повлечен — тихи стъпки
тивки чекори — тиха нощ
тивка ноќ — тихо море
тивко море
тихо прил. тивко, полека —
говоря ~ говорам тивко — ■—
почуквам на вратата чукам
полека на врата
тичам и. трча — децата ти­
чат по двора децата трчаат
по дворот
тичешком, тичешкАта прил.
трчајќи, со трчање, трчанка
тйчннка ж. прашник
тишина ж. тишина — пълна —
~ потполна тишина — па­
зете —! тишина!
тканА ср. дијал. ткаење (рабо­
тата и резултатот од ткаењето)
тлакй ж. тлака
тлАсвам, тлАскам и. тлАсна

с. турка, турне, поттикнува,
.поттикне
тлАсък м. 1) силен удар, притисок; 2) импулс, поттик
тлАнен, -Анна, -Анно прид.
што гние; посмртен — тленни
останки посмртни останки
тлАя «. тлее, полека гори
тлъст прид. дебел, згоен,
мрсен — тлъсто агне дебело
јагне — тлъсто ядене мрсно

този

јадење — ~' човек дебел
човек; Ј.Ј тлъста заплата
дебела плата — тлъсто кокалче ~ мрсен копан (добро
место, добра служба)
тлъстинА ж. маснотија
то1 зам. (лич. зам. 3. л. ед.
ср. р.) тоа — то обича майка
си тоа ја сака мајка си
то2 зам. (за што се зборувало)
— у Недини слънце грее
~ не било ясно слънце

кај Недини сонце грее тоа
не било јасно сонце
то3 сврз. тоа, тогаш, во тој
случај — ако не тече, ~
поне капе ако не тече, тоа
барем капе
тоалАт м. 1) тоалет, тоалета,
вечерна тоалета; 2) нега на
лице; 3) го. с., тоалет
тоалАтен прид. тоалетен — ~
сапун тоалетен сапун
товА зам. (ср. р. од тоя, този)
тоа ~ дете тоа дете — в ~
село съм роден во тоа село
сум роден — освен ~ освен
тоа — въпреки ~ и покрај
тоа — след ~ по тоа — ~
-онова ова-она
товАр м. товар; багаж; фиг.
товар, грижа
товарАч н. товарач, докер
товАрен прид. товарен — ~
влак товарен воз
товарйтелница ж. товарен лист
тогАва прил. тогаш — прочети
книгата, па ■— ще говорим

прочитај ја книгата па тогаш
ќе зборуваме
тогАвашен прид. тогашен —
тогавашният директор тогашниот директор
този, тАзи, товА зам. (мн. тези
за сите три рода) овој, оваа,

тбзчас

603

ова (мн. овие) — тази жена е
болна оваа жена е болна —
този ученик овој ученик —
това дете ова дете — тези
жени | ученици | деца овие
жени, | ученици, | деца
тбзчас прил. овој час, во овој
момент, веднаш
той, тя, то зам. тој, таа, тоа
те (мн. тие) — ~ няма да
дойдат тие нема да дојдат
ток1 м. топук на чевли — дам­
ски обувки с висики токове

женски чевли со високи топуци
ток2 м. струја —
с високо
напрежение струја со висок
напон — променлив .—■ наизменична струја — няма
'
нема струја — изключвам
тока ја исклучувам струјата
токй ж. тока
току прил. само, предмалку, туку, меѓутоа, одеднаш — сега
~ дойде сега туку (само) што
дојде — — праща писма ту­
ку праќа писма — ~ стана и
извика туку стана и извика
току-речи прил. тукуречи
току-така прил. тукутака
ток^-що прил. тукушто — ■—'
дойдох тукушто дојдов
толерантен прид. толерантен
толкав прид. толкав
толкова прил. толку,
така,
мошне, многу — ~ пъти
толку пати — ■— време
толку време — още
уште
толку — ~ малко толку
малку — ~ важен въпрос
толку важно прашање —
стига ли ти
доволно
ли ти е толку?
толкоз прил. в. толкова

тбпъл

м. (мн. томове) том,
книга — ~ първи том први
тон1 м. тон — два тона въглища два тона јаглен
тон2 м. муз. 1) тон; 2) нијанса,
тон
тонйж м. тонажа
тонйчески прид. I) тонски —
том

тоническо

стихосложение

тонска версификација
топ м. 1) нар. топ; 2) рис (хартија), ролна, пакет
топка ж. топка — гумена ~
гумена топка — снежна ■—■
снежна топка
топлйво ср. огрев — ~ за
през зимата огрев за зимата
топлййка ж. топуска (игла)
топлинй ж. топлина
топлйнен, -йнна, -йнно прид.
топлотен — топлинна изо' лация топлотна изолација —
топлинна енергия топлотна
енергија
топлйнки мн. топлинки
топлотй ж. 1) топлота, топлина,
пријатна температура; 2) фиг.
топлина, срдечност
топлофикация ж. топлификација
топлоцентрала ж. топлана
топля н. топли — тази печка
топли цялата стая оваа печка
ја топли целата соба
топбвен прид. топовски
—
топовна стрелба топовска
стрелба
топогрйфия ж. топограф! ја
топола ж. топола — бяла —бела топола
топтйн прил. разг. топтан
топче ср.
топче; џамлија,
скокалче
топчест прид. топчест, валчест
топъл прид. топол, жежок —
топла стая топла соба — ~

топя1
хляб топол (жежок) леб —
топли думи топли зборови
топя1 и. кваси, наквасува; мака
тбпя2 н. топи,- || — се повр.
се топи, слабее •— калаят
се топи по-лесно от оловото

калај от се топи полесно од
оловото
тор м. (мн. торове) ѓубре (вештачко или арско) — из­
куствени торове вештачки
ѓубриња
торба ж. торба; врека — ~
цимент вреќа цемент; Г7
слагам главата си в торбата

си ја ставам главата в торба
торище ср. ѓубриште
торлак м. торлак, прекар за

населението на северозападна
Бугарија; фиг. прост човек
тормоз м. малтретирање, тор­
моз
тормозя н. малтретира, тормози
торпедоносец м. торпилер, тор­
педен воен брод
торпбден прид. торпеден —
торпедна лодка торпеден
чамец
торс м. торсо ср. торзо
торта ж. торта — шокола­
дова ■—■ торта од чоколадо
тортиера ж. чиниј а за торта
торф ји. тресет
торя н. ѓубри
тост м. {ми. тостове) тост
(свечена здравица)
тотблен прид. тотален
точа1 «. точи, остри — ~
бръснач острам брич
точа2 н. 1) точи, налева — ~
вино от бъчвата точам вино
од бочвата,- 2) суче(кора)
— ~ кори за баница сучам
кори за пита

604

тракторист

точен прид. точен — ~ отго­
вор точен одговор — точно
време точно време
точилар м. точач, острач
точило ср. точило
точка ж. точка — точка и
запетая точка и запирка —
гледна ~ гледна точка — ~
първа от дневния ред прва

точка на дневниот ред —
горна

| долна мъртва ~

мот. горна | долна мртва
точка
точност ж. точност
тоя, тая, това зам. в. този
тояга ж. тој ага, овчарски етап
траверса ж. траверза, праг
(железнички)
травма ж. мед. траума
трагбдия ж. трагедија; фиг.
трагедија, несреќа, катастрофа
трагик м. трагичар
'
трагичен прид. трагичен —
трагично зрелище трагична
глетка
традиционен,

-бнна,

-бнно

прид. традиционален
традиция ж. традиција — по
~ по традиција
трае н. трае
траен прид.. траен — трайни
цветове трајни бои — трайни
знания трај ги знаења
трайно прил. трајно, постојано
тракам н. трака
траки ми. ист. Трачани
тракиец м. тракийка ж. тракиеп;, тракијка (жител на
јужна Бугарија)
трактовка ж. третман, толкување
трбктор м. трактор — гъсени­
чен ' трактор-гасеничар
тракторист, тракторйстка ж.
тракторист, тракторйстка

трамбувам

трамбувам

и.

605

набива; разг.

маршира
трамваен прид. трамвајски —
~ билет трамвајски билет
— трамвайна спирка трам­

вайна станица
трамвай м. трамвај — отивам
с
одам со трамвај — сли­
зам от ~ слегувам од трам-

вај
трамплин м. трамбулина
трандафйл м. трендафил, ружа
транс м. мед. транс
транскрипция ж. транскрип­

ции а
транспонирам н. транспонира
транспорт м. транспорт, сообраќај — въздушен | же­
лезопътен | воден ■—■ воз-

душен, авионски | железнички | речен, морски транспорт
транспортен прид. транспортен,
сообраќаен — транспортни
средства сообраќајни сред­
ства
транспортир м. бескрајна лента,
конвеер
трансфузия ж. трансфузија
трансцендбтен прид. трансцендентален
траншбя ж. вој. траншеја
трап м. (мн. трапове) трап,
окоп, јама
трапбза ж. трпеза
трапезария ж. трпезарија
трапчйнка ж. мал трап, трапче, вдлабнатина; дупчена об­
раз кај полни деца
трасб ср. траса — трасето
на новия път трасата на
новиот пат
трасировка ж. трасирање
траур м. траур; жалост —
дълбок ~ длабока жалост —
пося ~ носам траур

трепетлика

прид. траурен; по­
требен, жалоссн
траурно
шествие траурна (потребна)
поворка, процесија — ~ марш
посмртен марш
трая н. разг. трае, чека, трпи,
ќути — трай, копьо, за
зелена трева ~ не умри
ковьу до зелена трева
трббвам н. требува
требя и. треби, чисти, уредува
трбвен прид. тревен; што е
од трева
трсвйст прид. тревен, покриен
со трева
тревога ж. 1) тревога, возбуденост; 2) тревога (сигнал
што предупредува за опасност)
— въздушна ~ воздушна
тревога
тревожа н. тревожи, вознемирува; || — се повр. се тревожи,
се вознемирува — моля, не
се тревожете! молам не
вознемирува јте се!
тревбжен прид. тревожен, вознемирен
'
тревопйсен прид. тревопасен
(за животно)
тревясал прид. трепјосап
трезвен прид. 1) трезвен; 2) фиг.
паметен, бистар, разумен
трезвеник м. трезвеник
трендафил м. бот.. (Роѕа сепиГоНа) трендафил, ружа
тренйрам н. тренира
тренировка ж. тренинг, тре­
нираше
треньор м. треньорка ж. тренер, тренерка
трепвам н. трбпна с. трепнува,
трепне
треперя н. трепери
трбпет м. трепет
трепетлика ж. бот. (Рори1иѕ
ггетиЈа) трепетлика
траурен

трептене

606

трептене ср. трепетење; вибра-

ција
трептя и. трепети, трепка, мига
тресй и. тресеј || — се повр.

се тресе
треска ж. треска — блатна

~ маларија
трескав прид. трескав — тре­
скави приготовления трес­

кави подготовки
трета ж. третина — една ~-

една третина
трбти бр. трети — ~ клас
трети клас — на ~ април
•на трети април — на третия
ден на третиот ден — говоря
в трето лице зборувам во

трето лице
третирам н. с. третира
треторазреден прид. третораз­

реден
три бр. три — имам ~ деца
имам три деца — на ~ части
на три дела — часът е ~
и половина часот е три и

половина
три — на почетокот на сложе­

ните реченици означува дека
е нешто направено од три
дела: триетажен трикатен
— трицветен тробоен —
тримесечен тримесечен —:
тригодишен тригодишен
трибагреник м. триколор
трибуна ж. трибина
тривиален прид. тривијален
тригодишен прид. тригодишен
— тригодишно дете три­
годишно дете
тригономбтрия ж. тригонометрија
.
тригонометрйчески, тригоно­
метричен прид. тригономе-

триски
тридесет, трийсет бр. триесет
— прехвърлил съм триде­

три ъгълен

сетте сум минал триесет го­
дини — през тридесетте
години во триесеттите го­
дини
тридесетгодишен прид. триесетгодишен
тридесетина бр.
триесетипа
тридневен прид. тридневен
триж прил. трйпати, триж
трикатен прид. трикатен
трикотаж м. тркотажа
трилогия ж. трилогија
трима бр. тројца
тримесечие ср. тримесечје —
през първото ~ во текот
на првото тримесечје
тримоторник м. тримоторник
тринадесет, тринййсет бр. трйнаесет — на ~ части на тринаесет делови
тринадесети, тринайсети бр.
тринаесетти
тринбделен прид. тринеделен
триножник м. триногарник,
триножник
трио ср. трио ■—■ струнно ~
гудачко трио
трион м. пила, бичкија
трисрйчен прид. трисложен —
трисрична дума трисложен
збор
трйста бр. триста
тристйен прид. трисобен — ~
апартамент трисобен стан
триумф м. триумф
триумфйлен прид. триумфален
— триумфална арка три­
умфална порта, арка
трифйзен прид. трифазен —
— ~ ток трифазна струја
трицветен прид. тробоен —
трицветна лента тробојка,
тробојна лента
тричленен, -бнна, енно прид.
тричленен
триъгълен прид. триаголен

три ъгълник

607

триъгълник м. триаголник —
равностранен ~ рамностран

триаголник
трия н. трие
тровя н. труе; || — се повр.

се труе; фиг. труе (душата),
задава мака, се коси
трогателен прид. трогателен
трогвам и. трогна с. трогнува,
трогне — трогна ме вашето
внимание ме трогна вашето
внимание
трогнат прид. трогнат — дъл­
боко съм ~ длабоко сум
трогнат
троен прид. троен — <-■' съюз
троен сојуз; — ~ канап тро­
ен канап
тройка ж. тројка (карта, трам­
ваи бр. 3, руска запрега)
тройкаджия м. разг. тројкаџија
тройно прил. тројно
тролбй м. тролејбус
тролейбус м. тролејбус — оти­
вам с ~ одам со тролејбус
тром, тромав
прид. тром,
тромав
трой м. трон, престол — кач­
вам се на трона стапувам
на престол
тронен прид. тронен, престолен
— тронно слово престолна
беседа, говор на владар
тропам н. тропа, чука
трбпане ср. тропаше
тропи мн. тропи, стилски фи­
гури
тропически прид. тропски — ~
климат ' тропска клима —
тропическа треска тропска
маларија
тропот м. Тропот
тросвам н. тросна с. треснува,
тресне, одговара (и фрла) на
лутено

трудещ се
троснат прид. лут, намуртен
— ~ отговор лут одгбвор
троскот м. бот. троскот
тротинб ср. тротннет
тротоАр м. тротоар, плочник
трофбен прид. трофеен — тро­
фейно оръжие трофејно ору-

жј е
трофбй м. трофеј — военен ~

воен трофеј
трохА ж. трошка — хвърли
трохите на кокошките фрли

им ги трошките на кокош­
ките
трошА и. троши [(прави трошкй,
дроби (крши) нешто)]; фиг.
троши (пари)
трошлйв прид. трошлив
труд м. 1) труд — умствен [
физически ~ умствен
|
физични труд — производи­
телност на труда продук­
тивност на трудот — раз­
деление на труда поделба
на трудот — охрана на труда
заштита на трудот — живея
от труда си живеам од својот труд; 2) напор — без
много
без многу напор
— давам си ■— давам напор;
3) научен труд научен ~ на­
учен труд — написал емного трудове по история

напишал многу научни тру­
дови (дела) од историја
труден прид. тежок, труден,
мачен — трудна задача
тешка задача — трудни вре­
мена тешки времина — труд­
но положение тешка положба; СУ трудна жена
трудна жена
трудещ се 1) прид. работен;
2) м. работен човек, трудбеник

трудничък

608

трудничък прид. не многу ле­

сен, тежок
трудно прил.

тешко — това
се произнася много ~ тоа
се изговара мошне тешко

трудност ж. тешкотија, труд­
ност — не представлява

не претставува тешкотија
трудов прид. трудов, работен
— трудова дисциплина ра­
ботна дисциплина — ~ народ
работен народ — трудова
книжка работна книшка —
трудова войска работни во-

ени единици (како посебен
род војска во Бугарнја што
се занимава со градба на
патишта, железнички линии
и др.)
трудовак м. војник во редовна
работна единица
трудоден м. трудоден
трудолюбив прид. трудољубив
трудоспособен прид. способен
за работа
трудя се и. повр. 1) се труди; 2)
се залага
труженик м. труженица ж.
трудбеник, работен човек
труп1 м. труп
труп2 м. труп, трупец (пресечен
дел од дрво)
трупам н. трупа
трус м. (мн. трусове) потрес,
земјотрес
труфипо ср. средство за разубавување, накит
тръбй ж. 1) труба — свири
тръбата свири трубата; 2)
цевка — водопроводна ~
водоводна цевка — водосточ­
на ~ олук — дихателна ~
анат. душник, трахеја—безшевна ~ бесшевна цевка
тръбач м. во). трубач

трябвам

тръгвам и. тръгна с. трга,
тргне — ~ на работа тргам
на работа — влакът тръгва
в осем часа возот трга во
осум часот — накъде си
тръгнал? каде си тргнал?
тръгване ср. тргнуваше
трън м. (мн. тръни, тръне)
трн, трње — седи като
на тръне седи како на трње
трънка ж. бот. (Ртиппѕ ѕртоѕа)

трненка, трнинка
1) трнлив; 2)
фиг. тежок, трнлив
тр ъпка ж. (обично тр ъпки мн)
морници, трпки — тръпки ме
побиват морници ми лазат
тръпна н. се тресе, чувствува
морници по телото, трпне
тръпчйв прид. кисел, стипчав;
скомииьав
тръс м. кае
тръсвам н. тръсна с. треска,
■тресне ис(тресе) — тръсна
парите й си отиде ги тресна
парите и си отиде
тръстика ж. бот. трека —
захарна ~ шеќерна трека
тръстиков прид. што е од
трека
тр ътка ж. тртник; тртка
тръшвам н. тръшна с. треска,
тресне; кутнува, кутне; || — се
повр. се кутнува, се кутне, се
треска, тресне
трюм м. трем (на брод)
трябва н. безл. треба — това

трънлив прид.

~ да се извърши внима­
телно тоа треба да се направи
внимателно — корабът тряб­
ваше да отплува бродот

требаше да отплови
трябвам н. треба, е потребен —
~ ли ти? ти требам ли?
— това много ми трябва

тоа многу ми треба

тряскам
тряскам н. трясна с. треска,

тресне

,
трясък м. трескот
туба ж. 1) туба; 2) кантичка
за бензин
туберкулоза ж. мед. туберку­
лоза — скоротечна ~ брзотечна туберкулоза
туберкулозен прид. туберкуло­
зен
тубероза ж. бот. тубероза
туз м. асо; газда, параллија
туй зам. ова, тоа
тук (тука) прил. овде, тука — ~
и там овде и таму — ~ съм
овде сум
тукашен прид.- овдешен, тука­
шен — той не е ~ то] не е
овдешен
туловище ср. труп (човечни)
тулумба ж. арх. тулумба
тумор мн. мед. тумор — добро­
качествен

туширам

609

|

злокачествен

~ доброкачествен — злока­
чествен тумор
тунел м. тунел
тупалка ж. тупалка, тупало
тупам н. тупа — сърцето
ми тупа срцето ми тупа
тупвам н. тупна с. тупа, тупне
тупкам н. тупка
тупти н. тупка, пулсира
тупурдйя ж. разг. турканица;
ѓурултија
тур1 м. тура, рунда
тур2 м. топ, кула (шахов.
фигура)
турбина ж. турбина •
турбогенератор м. турбогене­
ратор
туризъм м. туризам
турист м. турйстка ж. турист,
туристка
туристйчески прид. туристички
— туристическа хижа планинарски дом

туркння ж. Турчинка
турне ср. турнеја — отивам на

~ одам на турнеј а
турнир м. турнир — шахматен

шаховски турнир
турски прид. турски —■ ~
език турски — турско иго
турско ропство — турско
правителство турска влада
турта ж. крава; че, турта, леп­

не без квасец
турча и. турчи
турчин м. (мн. турци) Турчин
туршйя ж. туршија
турям н. турна, туря с. тура,

тури
тутакси прил. веднаш, брзо
туткал м. туткал
туткалйсвам н. туткалйсам

с.

туткалисува,

туткалиса

тутманик м. 1) леб, месен со

путер (маст) и сиреше; 2) фиг.
простак (за човек)
■
тухла ж. тула, цигла — по­
строен от тухли изграден •
од тули
тухлар м. тулар
тухлйрпица ж. туларница, тулана
тухлеп прид. туларскн
туч м. нар. туч, секој леан ме­
тал; фиг. нешто тешко ■
тучен1 прид. од туч, железен,
бронзен
тучен2 прид. 1) плоден, што
дал добар род — тучни
ниви ниви што дале добар
род; 2) (за трева) буен, сочен;
3) дијал. згоен, дебел— тучни
овни дебели овни
тученица ж. бот. (Рогш1аса
о1егасеа) тучница
туш м. 1) туш (спец, мастило); 2)
туш (соборуваше на противникот во бореше)
тушйрам «. тушира

"9 Бугарско-македонски речник

тщеславие
тщеславие ср. славољубје, праз­

ноти) а, суетност
тъгА ж. тага, жалост
тъгувам н. тагува, жали —~
по майка и баща тагувам за
мајка и татко
> '
тъжа н. тажи, жали; || — се
повр. се жали — тъжи се
на сина си се жали на сина си
тъжачка ж. тажачка
тъжба ж. 1) тужба — пода­
вам
поднесувам тужба;
2) тага, жалост
тъждествен прид. идентичен,
еднаков
тъждество ср. идентичност,
сличност, еднаквост
тъжен прид. тажен — тъжно
настроение тажно настроение
тъжител м. тъжителка ж.
тужител, тужителка
тъжовен прид. тажен, нажален
тъй прил. така — тия работи
~ стават тие работи така
се прават
тъй като сврз. бидејќи, затоа што, зашто, оти
тъкаи ж. 1) ткаенина — ко­
принена
свилена ткаенина;
2) ткаење; 3) биол. ткиво
— съединителна ~ спојно
ткиво
тъкйч м. ткајач
тъкйчен прид. ткајачки — ~
стан разбој за ткаење —
тъкачна фабрика ткајачница
тъкйчка ж. ткајачка; текстилна
работничка .
тъкмо прил. токму, точно — ~
това ни трябва токму тоа
ни треба —
на време
идваш токму на време доаѓаш
— ~ на това място точно на
тоа место

т ънкост

610

тъкмя н. нар. токми, подготвува — тъкми го за път

го подготвува за пат
тълковен прид. толковен, што
толкува — ~ речник толко­

вен речник, речник со толкувања
тълкувам и. толкува — криво |
погрешно ~ закона по­
грешно го толкувам законот
тълпй ж. толпа
тълпя се н. повр. се патрупува,
се собира
тъмен прид. 1) темен, затворен
(по боја) — тъмна нощ темна
ноќ — тъмни дрехи темна
облека; 2) сомнителен — тъм­
но минало сомнително минато
тъмнина ж. 1) темнина, мрак
— в тъмнината во мракот;
2) фиг. непросветеност, заостанатост
тъмница ж. темница, затвор
тъмничар м. 1) ' темиичар,
чувар; 2) затвореник, робијаш
тъмничен прид. темничен
тъмно прил. темпо, мрачно
— ~ ми е пред очите темно
ми е пред очите
.
тъмно-во сложен збор значи
„темно'', „затворено“: тъмно
жълт темножолт, тъмносив
темносив, тъмночервен темноцрвен итн.
тъна н. тоне — ~ в калта
тонам во калта ~ в мизерия
тонам во сиромаштво
тънко прил. танко — тя ~
преде таа танко преде
тънкокр&к прид. танконог
тънкост ж. 1) танкост; 2)
детаљ, специфичност, финеса,
танчина — познава въпроса
с

всичките

му

тънкости

детаљно го познава тоа прашање — тънкости на закона

тънък

финеси на законот — впу­
скам се в тънкости се
впуштам во детали (танкости)
тънък прид. 1) танок —
конец танок конец; 2) со
убава става, убав — тънка
мома девојка со убава става;
3) незначителен, пезабележлив
— тънка разлика незабележлива разлика; 4) внимателен,
детален — ~ анализ де­
телина анализа — тънки
сметки танки сметки; ЕЈ
гдето е тънко, там се
къса каде што е
танко,

таму се кине
тъп прид. 1) таи — ~ нож
тап нож; 2) тап, глуп — тъпа
глава тапа глава
тъпак м. тъпичка ж. тапа,

глупак, глупачка
тъпАн м. тапан — бия ~ удирам

на тапан
тъпанАр м. тапанар
тъпанче ср. тапанче
тъповръх прид. затапен, што

има тап врв
тъпоумен прид. тапоглав, глуп
тъпоумие ср. глупост, малоум-

ност, идиотизам
тъпча и. набива, гази; гнете,
тапка, колка; мачи — ~ на
едно място тапкам на едно
место — ~ трева газам трева
— тъпча народните права

ги газам народните права —
тъпчат го с храна го колкаат
со храна — тъпчат народа
го мачат народот; Г7 — се
повр. се колка, јаде многу
търбух м. трбушка, шкембе
търг м. наддавање, лицитација
търгАш м. 1) шпекулант; 2)
тезгар — какъв ти худож­
ник, той е търгаш ~ каков
уметник, тој е тезгар
39'

търпя

611

търгашки прид. тезгарски —
търгашко изкуство тезгар-

ска уметност
м. трговец; фиг.
сметкаџија
търговия ж. трговија —вътре­
шна | външна — внатрешна |
надворешна трговија — раз­
менна ~ размена на стока

търговец

— ~ на едро | на дребно

трговија на големо | на мало
— въртя ~ се занимавам со
трговија
търговски прид. трговски, комерцијален — ■— договор
трговска спогодба — ■— флот
трговска флота — търгов­
ска камара трговска комора
—

търговска

мрежа

тр­

говска мрежа
търгувам н. тргува
тържествен прид. свечен —
тържествено събрание све­
нено собрание, свенена ака­
демика
тържество ср. свеченост
тържествено прил. свенено,
официјално
тържествувам и. тријумфира,
тржествува
тържище ср. пазар
търкало ср. тркало
търкАлям и, търколя с. тркала
— ' бурета тркалам буриња
търкам и. трие; чисти
търнокоп м. дикел
търпелив прид. трпелив; ми­
рен, рамнодушен
търпение ср. трпение — губя
губам трпение
търпя и. трпи, поднесува —
не мога да ~ повече не

можам повеќе да трпам —
търпя лишения поднесувам
лишувања

търейч

612

търсйч м. барач, испитувач —
златотърсач копач на злато
т ърся н. 1) бара, испитува — ~
квартира барам стан—някой
те търси некој те бара —
какво търсиш тук? што
бараш овде? — той много
не търси тој многу не бара;
П ~ със свещ барам со свеќа
— търси под вола теле

бара под вол теле
търтей м. зоол. трут (пчела);
фиг. мрзливец, лежач, па­
разит, готован
търчй-лъжй м. разг. трчилаж
тършувам н. пребарува, пребара
тъст м. дедо, тест
тътен м. татнеж
тътна н. татни — земята
тътне от тежките танкове

земјата татни од тешките
тенкови
тътнеж м. татнеж
тътря и. влече (некого со себе),
влече нешто со напор, влечка
|| — се повр. одвај се влече
тъща ж. баба, тешта — ~
къща превръща тешта кука
превртува
тюлйн м. зоол. (РЬоса) фока, ту­
лен
.
тюрбан м. чалма, вид женска
крпа за глава
тюрма ж. разг. затвор, темница

У
тютюн м. бот. (ЬИсойапа 1аЪасит) тутун — садя ~
садам тутун — нижа ~

нижам тутун
тютюнджйя м.

тутунар, ту-

тунџија
тютюнев прид. тутунски — ~
дим тутунски чад — тютю­
нева фабрика фабрика за

тутун (цигари)
тютюнище ср. тутуниште
тютюиопроизводйтел м. про-

. изводител на тутун
тютюноработник м. тутунски

работник
тюфлбк м. душек, сламеник
тюхкам н. туфка; |[ — се повр.

се туфка
тюх! изв. ту! туф!
тяга ж. цуг (на оџак); в леча
— конска ~ коњска влеча
тяло ср. (ми. телй) 1) тело,
организам — здрав дух в
здраво тяло здрав дух во

здраво тело; 2) леш; 3) тело,
труп, главен дел на машина
(возило и др.); 4) тело (геометриско); 5) тело, форум, кор
— доайен на дипломати­
ческото тяло
доајен на

дипломатскиот кор
тясна прид. в. тбсен
тясно прил. тесно
тях зам. нив
тяхна, тяхно зам. нивна, нивно
(е. техен)

У
у пред, кај, во, у — ~ жените
любопитството е голямо кај

жените љубопитството е големо — бях
Иванови на
обед бев на ручек кај Иванови

— ~ кого са парите? во
кого се парите? — живея
~ родителите си живеам

кај своите родители
у изв. у

убедбн

613

убедбн прид. убеден, непоко-

леблив
убедите лен. прид. убедлив —
довод убедлив факт, аргумент
убедителност ж. убедливост
убеждавам н. убедя с. убедува,

убеди
убеждаване ср. убедување
убеждение ср. 1) впечаток,

мислење; 2) убедување, сфаќање, идеја — политически
убеждения политички сфаќања
убежище ср. засолниште, азил
— право на ~ право на
азил
убивам н. убия с. убива, убие
— ще го убия ќе го убијам;
фиг. уништува, уништи
убиец м. убиец
убийствен прид. убиствен
убийство ср. убиство
убит прид. убиен
убождам н. убода с. удобува,
убоде; || — се повр. се убоде
уббрка ж. вој. чистење на
кругот (касарнскиот двор)
убягвам и. убягна с. избегува,
йзбега; фиг. се извлекува, се
извлече
уважавам1 и. уважа с. уважува,
уважи, зема (зеде) во обѕир
— уважиха искането ми

уважија моето барање
уважавам2 н. почитува, цени—
учителя си го почитувам
мојот учител — уважавай
чуждите мнения почитувај
ги туѓите мислења
уважаем прид. почитуван, ценет -— уважаеми другарю
почитуван другару (друже)
уважение ср. почитување, по­
чит — той е достоен за —то; е достоен за почит

го

уви

прид. оправдан,
што може да се уважи —

уважйтелен

отсъствува по уважителни
причини отсуствува по оправ­

дани причини
увйрдвам и. увйрдя с. чува,
варди — увардих млякото
да не изкипи го дочував

млекото да не претече
и. уведомя с.
известува, извести, инфор­
мира
увековечавам н. увековеча с.
овековечува, овсковечи
увеличавам и. увеличй с. зголемува, зголеми; увеличува,
увеличи —
производство­
то го зголемувам производ­
ството
увеличение ср. зголемување —
на посевната площ зголемуваже на сеидбената површина
увеличйтелен прид, увеличителен — увеличително стъкло
лупа, увеличително стакло —
увеличителна форма грам.
аугмептатив
увенчавам и. увенчйя с. увенчува, увенча, крунисува, круниса; завршува работа со
успех
уверен прид. уверен, убеден,
сигурен —
съм, че е
така уверен (убеден) сум
дека е така
’
увербние ср. уверување; уве­
рение (документ)
увертюра ж. увертира
уверявам и. уверя с. уверува,
увери; || — се повр. се увери
увеселение ср. веселба, забава,
игранка
увещавам н. увещйя с. наговара, наговори, убедува, убеди
уви! из в. уви!
уведомявам

увивам

614

увивам и. увия с. 1) увива,
увие; || — се повр. се увива,

се увие
увирам н. уврй с. се сварува,
се свари од горештина
увирам се н. уврй се с. повр.
се вовира, се вовре, се присламчува, се присламчи, се
натрапува, се натрапи
увисвам и. увисна с. се пробесува, се провиснува; отежнува; натежнува; || — се
повр. се обесува, се обеси
(некому на врат); виси, е
обесен
увлекателен прид. привлечен,
забавен, интересен — ~
разказ интересен расказ
увлекателно прил. забавно, ин­
тересно —
разказва раскажува интересно
увлечение ср. пасија, страст;
краткотрайна љубов; воодушевување; хоби
увличам н. увлекй с. привле­
кува, привлече; придобива;
освои; граба (девојка); || —
се повр. се вљубува во нешто,
се воодушевува
т^вод м. увод, предговор
^воден прид. уводен — уводна
статия уводна статија, уводник
уволнение ср. отпуштање (од
работа), отказ
' уволнявам и. уволня с. отпушта, отпушти (од работа);
дава отказ
уволнйтелен прид. отказен —
уволнителен билет вој. до­
кумент за демобилизација, војничка книшка, буквица
увонявам се и. повр. разг. се
смрдува, се смрде

уголемявам

уврйждам и. увредя с. оште-

тува, прави штета, напакостува
увъртам се н. увъртя се
с. повр. се умилкува, се митка
угаждам н. угодя с. угодува,
угоди
угар м. угар
угйрка ж. 1) качулка (од ци­
гара); 2) угарка
угйсвам и. угйсна с. се угаснува, се угасне; фиг. се умори
угасявам и. угася е. угаенува,
угасне, изгаенува, изгасне
угйснал прид. угаснат
углавен прид. привичен —
углавно преследване при­
вично гонење — углавно
престъпление кривично дело
(е. наказателен)
угледен прид. убав, пријатен —
угледна жена убава жена
углъбявам се н. углъбя се
повр. се задлабочува, се задлабочи
угнетен прид. угнетен
угнетйтел м. угнетувач
угнетявам и. угнетя с. угнетува
уговйрям и. уговоря с. договара, договори; || — се повр.
се договара, се договори
уговорка ж. услов; оградување,
резервисаност; клаузула, одредба
угоден прид. угоден, пријатен
угодлйв прид. угодлив, сервилен
угодник м. подлизурко, ласкавец, полтрон
угоднича н. е сервилен
угойн прид. згоен, дебел
уголемен прид. зголемен
уголемявам и. уголемя с.
зголемува, зголеми

угощйвам

615

угощйвам и. угостя с. наго-

стува, нагости
угощение
ср.
гозба

нагостуваше,

угрйжвам се «. угрижа се

с. повр. се загрижува, се загри­
жи
угрйжеи прид. загрижен
угризение ср. каеше; грижа
на совеста
угроза ж. опасност, застрашуватье
удава ми се и. повр. ми поаѓа
од рака, ми се дава можност,
успевам
удавник м. удавница ж. (у)давеник, (у)давеничка
удйвям и. удйвя с. дави; || —
се повр. се дави
удар м. удар — ~ с юмрук
удар со тупаница — сърде­
чен ~ срцев удар — слънчев
— сончев удар, сончаница —
с един ~ со еден удар
удйрвам и. удйря с. удира,
удри — ударил му една
Плесница му удрил една шлаканица — ударихме го на
веселба удривме на веселба
ударен прид. ударнички — ~
труд ударничка работа
ударен прид. 1) удрен, ненорма­
лен; 2) грам, акцентиран, на­
гласен
ударение ср. акцент — бър­
каш ударението грешиш во
акцентот — ударението пада
на първата сричка акцентот
паѓа на првиот слог — силово
~ експираторен акцент
ударник м. ударничка ж.
ударник, ударничка
удйрник м. вој. ударна игла
(на оружје)
ударничество ср. ударништво
удйчен прид. успешен

^Дрям

удвоен прид. удвоен, дуплиран
удвоявам н. удвоя с. удвојува,

удвои

прид. чуден, пеобичен —
знак извичник (!)
удивление ср. восхитуваше, чу­
деше
удивлявам се и. удивля се
с. повр. се восхитува, се восхити
удйбен прид. I) удобен, комфорен — удобно жилище
комфорен стан; 2) соодветен;
3) згоден--- случай згоден
случај — удобно време
згодно време
удобство ср. комфор — апар­
удивйтелен

тамент с всички удобства

стан со полн комфор
удовлетворбние ср. задоволу-

ваше, сатисфакција
удовлетворявам и.
удовле­
творя с. задоволува, задо­

воли
ср. задоволство,
уживаше, радост — с найголямо ~ со најголемо за­
доволство
удостоверение ср. уверение,
потврда
удостоверявам и. удостоверя
с. потврдува, потврди, докажува, докаже
удостоявам и. удостоя с.1)
наградува, награди, одликува

удоволствие

— той бе удостоен с орден

тој беше одликуван со орден;
2) удостојува — удостоиха
ни с присъствието си нд

удостоиј а со своето присуство
удръжки мн. одбитоци, запи­
раше (при исплатата)
удрям н. удйря с. удира, удри
— ~ с юмрук по масата

удушйвам

удирам со тупаница на масата
—печати на писма удирам
печати на писма; СЈ удари
дванаестия час удри дванаесеттиот час — хайде да
ударим иаправо ајде да
удриме направо — виното
го удари в главата виното
го удри в глава — житото
удря на мухъл житото ми­

риса (удира) на мувла
удушавам, удушвам н. удуша

с. задушува, задуши, задавува, задави — удушихме се
от дим се задушивме од
чад — ще те удуша ќе
те задушам
уд^шване ср. задушување, задавување
удължавам н. удължа с. продолжува, продолжи; попушта, попушти — удължих
срока го продолжив рокот
— ~ рокля го попуштам
фустанот
удължаване ср. продолжување, проширување, зголемување — ~ на съобщител­
ните линии проширување
на сообраќајните врски
уединен прид. осамен
уединение ср. осаменост, самотија
уеднаквявам и. уеднаквя с.
изедначува, изедначи, типи­
зира
уедрявам н. уедря с. прави
нешто да биде покрупно, спојува, спои, консолидира
уем м. уем
'
уж прил. божем
ужас м. ужас, стравотија —
ужасите на войната стравотиите на војната
ужасен прид. избезумен, многу
■ уплашен

украса

616

ужйсен прид. ужасен, страшен
— ужасно време ужасно

време
ужилвам н. ужиля с. каснува,

касне (пчела и сл.), боцнува,
боцне, пецка, пецне; фиг.
касне, пецка, жегнува, ши­
ба, боцка
узаконявам н. узаконя
с.
озаконува, озакони, легали­
зира
узнавам н. узная с. узнава,
узнае
узрявам н. узрбя с. узрева,
узрее
узурпатор м. узурпатор
уиски ср. виски — ~ със сода
■ виски со сода
уйдисвам н. уйдйсам с. ујдисува, ујдиса
уйдурдйсвам н. уйдурдйсам
с. разг. нагласува, дотерува,
дотера
уйдурма ж. разг. ујдурма
указ м. указ, декрет
указание ср. упатство, совет,
инструкција, директива —
практически указания прак­
тични совети
указйтел м. регистар, именик,
адресар и др.
указен прид. указен
уклон м. скршнување — десен |
ляв ~ десио | лево скршнување (политичко)
укор м. укор
укорявам н. укоря с. укорува, укори; осудува, осуди
— укорихме неговата постъка. ја осудивме неговата

поетапна
м. украйнка ж.
Украинец, Украйнка
укрйса ж. декор, декорација,
украс
украйнец

украсявам
украсявам н. украся с. укра-

сува, украси
украшение ср. украс
укрепвам н. укрбпна с. зацврстува, зацврсти
укрепление ср. утврдување,
фортификација — брегово ~
утврдување на брег
укрепявам н. укрепя с. утврдува, утврди; || — се повр.
се утврдува, се утврди
укривател м. укривйтелка ж.
прикриван (на украдени пред­
мети), јатак.
укривам н. укрия с. 1) укрива,
укрие; 2) крие, скрие
укротйтел м. укротйтелка ж.
укротител, укротйтелка
укротявам и. укротя с. укротува, укроти
улавям н. уловя с. фаќа, фати
— ~ топка фаќам топка; —
се повр. се фати (во оро), се
зафати (за работа)
улбгнал прид. сталожен — ~
човек сталожен човек
улеснение ср. олеснуваже
улеснявам н. улесня с. олеспува, олсспи >
#лика ж. (мн. улики) индиција,
трага, знак (за откриваше ви­
новник)
улйсвам се н. улйсам се с.
повр. се занесува, се занесе
(во работа), се унесува, се
унесе
!
улица ж. улица — задънена |
сляпа ~ слепа улица —
живея на ~ Шипка № 10

живеам на улица Шипка бр. 10
н. улича с. фрла
сомнение (на некого за нешто)
уличен прид. уличен — улично
движение уличен сообраќај
—
бой вој. улична борба
уличавам

умерен

617

— улична жена уличарка,

проститутка
уличник м. уличар, мангуп
улов м. лов, количпна уловени

риби
ултимйтум м. ултиматум
ултрамодерен прид. ултрамо-

дерен, супермодерен
улучвам н. улуча с. погоду-

ва, погаѓа, погоди
улягам се и. улегне се с. повр.

(се) улегнува, (се) улегне —
пръстта се улегна от дъж­
довете земјата улегна од

дождовите
ум м. (мн. умове) ум, памет,
интелект — големи умове
са се занимавали с тези
въпроси големи умови се

занимавале со овие прашања—
смятане на ~ сметање напамет — дошъл му е умът
в главата му дошол умот во
главата; с оничай си ума
бери ум! — ~ да ти зайде да ти зајде умот —
изгубил си ум си го загубил
умот
умалптел м. мат. смалувач
(број), намалувач
умалйтелен прид. 1) смалувачки; 2) умалителна форма
грам, демииутив
умаляемо ср. мат. намаленик
умел прид. снаодлив, вешт,
искусен .— умело движение
вешто движеше
умен прид. умен — ~ съвет
умен совет — умно дете
умно дете — умни хора
умни луѓе
умение ср. умееше, вештина,
способност
■
умерен прид. у,мерен

618

уместен

унйсям

уместен прид. умесен, на место
— уместна забележка уме-

умнйк м. умнйца ж. умник,

сна забелешка
умбя н. умее — тя умее да се
облича таа умее да се облекува

умно прил. умно, паметно, муд-

— той не умее да чете

тој не умее да чита
умивам и. умйя с. измива,
измие; || — се повр. се измива,

се измие
умивалня ж. мијалница
умивалник м. мијалник; лавабо
умилен прид. умилен, нежен,

жалослив
умиление ср. сочувство; неж­

ност
умйлквам се н. умйлкам се

с. повр. се милка, се умилкува
и. умра с. умира,
умре — ~ далече от близ­
ките си умирам далеку од
блиските — той умря скоропостижно тој умре ненадејно — ~ от скука умирам
од досада — колкото да не
умра от глад колку да не
умрам од глад
умирйчка ж. разг. умирачка
умирйтел м. што смирува
умирявам н. умиря с. умирува,
' умири; смирува, смири
умйслен прид. замислен, загрижен
умйрам

умйслям

се

н.

умйсля

се

с. повр. се замислува, се
замисли
^мисъл м.
предоХшслуватье,
умиела — с ~ со предомислуваше
умишлен прид. што е со предомислување, умйслен
Емната прил. умно, со ум’- карай
~ колата терај ја умно колата
— постъпвам ~ постапувам
умно

умница
ро, разумно

и. умножа с.
умножува, умножи, намножува, намножи
умножение ср. умножуваље,
намножуваше — таблица на
умножението таблица на мно­
жен,ето
умозаключбние ср. заклучок,
суд
умозрбние ср. спекулативна
миела
умопобъркан прид. умоболен
умопомрачение ср. душевно
растројство
умора ж. умор, умора
уморен прид. уморен — тон
е много ~ тој е многу уморен
уморителен прид. заморен, на­
порен, тежок — ~ път
напорен пат
уморявам се н. уморя се
с. повр. се уморува, се умори
умотворение
ср. умотворба
(народна)
Умствен прид. умствен, инте­
лектуален — умствена рабо­
та умствена работа — умст­
вено разстройство душевно
растројство — ~ работник
интелектуален работник; фиг.
багаж културен багаж
умувам н. умува, филозофира;
фиг. се двоуми
умуване ср. умуваше, филозофирање
умъдрям се и. умъдря се с.
повр. се здрвува, се здрви
умълчавам се и. умълчй се
с. повр. замолчува, замолчи
унйсям се и. унеей се с. повр
се унесува, се унесе; се занесува, се занесе
умножавам

619

унгарец

унгйрец м. унгарка ж. Унгарец,
унгарски прид. унгарски —
унгарска музика унгарска
музика — ~ език унгарски

јазик
унес м. занес, транс
унийтски прид. унијатски —
униатска черква унијатска

црква
универмаг м. скратеница за
универсален магазин сто-

ковна кука
универсален прид. универзален
— универсално
средство

универзално средство
университет м. упиверзитет
университбтски прид. универ-

зитетски
унизителен прид. понужувачки
унижение ср. понижение —
търпя унижения трпам по­

нижениј а
унижйвам н. унижа с. пони-

жува, понижи
унил прид. депримиран, демо­

рализиран; тажен, нерасположен
униние ср. депримираност, умор,
нерасположение; малаксаност,
меланхолија
унифицирам н. с. унифицира
униформа ж. униформа —
военна | ученическа ~ воена
| ученичка униформа — с | в
~ во униформа
униформен прид. униформен
унищожавам н. унищожй с.
1) уништува, уништи — огън­
е

унищожителен прид. разорен,

катастрофален, беспоштеден —

Унгарка

ят

упрйва

унищожил

всичко

огнот уништил сб; 2) поништува, поништи (марки)
унищожение ср. уништување,
истребување
унищожйтел м. средство за
уништување

унищожителна критика

беспоштедна критика
упадък м. 1) декаденција; 2)

назадување (имотно, стопан­
ско; 3) пропаѓање
упйдъчен прид. декадентен, назаден — упадъчни влияния
декадентни влијанија
уплйшвам н. уплаша с. уплашува, уплаши
уплйтам н. уплетй с. вплеткува,
вплетка, вплете
уплътнявам и. уплътня с.
1) набива (земја); 2) фиг.
корисно го исполнува (испол­
ин) своето време
уповавам се н. повр. се надева
упование ср. над еж, очекување
уподобявам и. уподобя
с.
прави нешто да биде, слично
на друго
упойка ж. наркоза, анестезија
— пълна | местна —> целосна | локална наркоза
упорйт прид. 1) упорен, неумо­
рен; 2) тврдоглав; 3) напорен,
тежок
упоритост !)■ упорност; 2) непокорност, тврдоглавост
упорствувам н. с. се спротивстава; е упорен, упорствува
употреба ж. употреба, користење — начин на ~ начин
на употреба — излиза от
~ излегува од употреба
употребйм прид. употреблив
употребявам н. употребя с.
употребува, употреби
упоявам н. упоя с. I) опива,
опие; 2) дава наркоза
упрйва ж. управа, раководство
— член на управата член
на управата

620

управител
управител м. управителка ж.

управник, управител, управи­
телка; раководител; директор
управителен прид. управен —
~ съвет управен одбор
управление ср. 1) управа, раководство; 2) установа, ин­
ституции а
управлявам н. управува, раководи установа (организација), тера (кола, коњи и сл.)
управляващ 1) прид. што упра­
вува, што владее; 2) вршител на должност, отправник
на работите (диплом.')
управник м. управници ж.
државен раководител, државник, член на влада, висок
раководител
упражнен прид. извежбан, искусен
упражнение ср. задача, вежба
— домашно

]

класно

домашна | писмена задача —
гимнастически упражнения

гимнастички вежби — упраж­
нения вежби
упражнявам н. упражня с. 1)
(у)вежба; 2) применува, примени — упражних насилие
применив сила; 3) се занимава
(со нешто) —
лекарска
професия се занимавам со
лекарска 'професија; || — се
повр. се вежба, тренира
^прек м. упрек, укор
упреквам н. упрекна с. упрекнува, упрекне
упълномощавам н. упълно­
мощя с. ополномоштува, ополномошти
упълномощен прид. ополномоштен
упътвам и. упътя с. упатува,
упати
ура! изв. ура!

уреждам

1)
изработува, изработи; 2) разработува, разработи
уравнение ср. равенка —• ~
с две неизвестни равенка со
две непознати
уравниловка ж. уравниловка
уравнителен прид; компензационен — ~ фонд резервен фонд
| фонд за ризик
уравновесен прид. урамнотежен,
сталожен, стабилен
уравнявам н. уравня с. израмнува, израмни
ураган м. ураган (торнадо,
.оркан, циклон)
ураганен, -анна, -анно прид.
урагански, оркански
уран (ураний) м. уран, ура■ ниум
ураниев прид. ураниумов, ура­
нов — ураниева руда ура­
нова руда
урва ж. клисура, урва, стринина
уред1 м. уред, прибор, машина,
апарат
уред2 м. нар. уредност, ред
во кука, чистота во кука
уредба ж. 1) уредба, суредување,
ред; 2) инсталација — радио
~ разгласна станица
уредби прид. уреден, подреден
уредник м. уредница ж. уред­
ник, уредничка — ~ на
списание уредник на спи­
сание — редактор - —■ уре­
дник на издание
урбждам н. урбдя с. 1) уредува,
уреди; 2) решава, реши (спор,
прашање); 3) приредува, приреди — уреждаме забава
приредуваме забава; 4) договара, договори — уредихме
среща договоривме состанок
уработвам н. уработя с.

урбчен
урбчен йрид. одреден, догово­
рен, закажан — в уречения
час во закажаното време
урина се с. повр. се (из)губи,

се (ис)чисти (се мавне од
очите)
урина ж. урина, моч
уров м. бот. (У1с1а ѕагѓ/а)
уров
уровен м. ниво,
стандард
— жизнен ' животен стан­
дард — умствен ~ инте­
лектуално ниво
урод м. изрод; идиот, дегенерик
уродлив прид. дегенериран, из­
роден
урок м. лекција, . училищен
час — имам ~ в VIII клас
имам час во VIII одделение
— учителят предаде нов ~

наставникот ја предаде но­
ва лекција — труден ~
тешка лекцща — частни
уроци приватни часови —
приготвям си уроците ги
подготвувам лекциите; учам —
това да ти е за ~ ова нека
ти е лекција
урочен прид. што се однесува
на час | на лекција — ~
план писмена подготовка за
час
урОлог м. уролог
усамотен прид. осамен, осамотен
усвоявам н. усвоя с. усвојува,
усвои (знаење), прифаќа, прифати
усуквам и. усбкна с. исекнува,
исекне
усет м. усет — ~ за езици
усет за јазици — няма усет
към красивито нема усет
за убавото — художествен
~ уметнички усет (чувство)

621

условие

усбщам и. усбтя с. 1) усетува,

усети, почувствува; 2) сфаќа,
сфати, одгатнува, одгатне; 3)
зауши, забележи
усбщане ср. 1) осетување; 2)
чувствуваше, чувство — при­
ятно
пријатно чувствува- •
ње (чувство)
усилвам н. усиля с. усилува,
усили, засилува, засили
усилвател м. засилувач (што .
служи за засилување)
усилен прид. усилен, напорен,
тежок, форсиран ■.— усилена
работа усилена работа —
марш вој. форсиран марш
усилие ср. усилба, напор, напрегаше — напразни усилия
залудни напори — върховни
усилия натчовечки напори
(усилби)
ускорен прид. забрзан — с
ускорени темпове со забрзано темпо
‘
ускорение ср. забрзуватье
ускорявам н. ускоря с. забрзува, забрза — ~ движе- _
пието па мотора го забрзувам движењето на моторот —
ускорихме
изпълнението
на плана го забрзавме из-

вршувањето на планот
условен йрид. условен; релати-

вен
условен прид. 1) условен —
условна присъда условна
пресуда; 2) релативен — вси­
чко това е много условно

сето тоа е мошне релативно;
3) грам, условно наклонение
можен начин; потенцијал,
кондиционал
условие ср. у елов — поста­
вям условия поставувам ус­
лови — какви са вашите

»«■•1

условно

уста

622

условия? какви се вашите
услови ?
условно прил. условно — осъ­
ден — условно осудеи
усложнение ср. усложнување,
компликација — ~ на бо­
лест усложнување (компликација) на болест
усложнявам н. усложня с.
усложнува, усложни, компли­
цира
услуга ж. услуга — правя ~
правам услуга — комунални
услуги комунални услуги —

аз съм на вашите услуги ~

ја сум на ваша услуга; 47
мечешка ~ мечешка услуга
услужвам и. услужа с. услужува, услужи — мога ли
да се услужа с вашата
писалка? можам ли да се

послужам со вашето перо?
услужлив прид. услужлив
усмивка ж. насмевка, усмевка
— едва забележима ~ одвај
забележлива насмевка — тъ­
жна ~ тажна насмевка
усмирявам и. усмиря с. сми-

рува, смири
усмихвам се «. усмихна се

с. се насмевнува, се насмевне
усмихнат прид. насмевнат
усмотрение ср. наоѓање, мисле­
ше — по собствено ~ по

сопствено наоѓање
усмърдявам се и. усмърдя се

се смрдува, се смрди
усоен прид. осоен, усоен (што

лежи во сенка, што не го фаќа сонце)
усойница ж. зоол.
(У1рега
аттосЈусеѕ) осојница (вид зми' ја)
успех м. успех — желая ти
ти пожелувам успех! — той

постигна

големи

успехи

то; постигна големи успеси
— слаб ~ в училище слаб
успех в училиште — с ~
со успех
успешен прид. успешен — ус­
пешна операция успешна
■ операција
успешно прил. успешно — ра­
ботите вървят
работите
одат успешно
успивам и. успя с. успива,
усппе
успокоение ср. успокојување
успокоявам и. успокоя
с.
успокојува, успокои — ~
съвестта си си ја успокојувам
совеста — успокойте се!
успокојте се!
Успореден прид. паралелен —
успоредна линия паралелна
линиј а
успоредна ж. разбој (гимнастичка направа)
успоредник лг. геом. паралелограм
успявам л. успея с. успева,
успее — не успях да хвана
влака не успеав да го фатам
возот — искам да успея
в живота сакам да успеам
во животот
уста ж. ми. 1) уста — големи
~ голема уста — не си
отварям устата не ја отворам устата — стоя със
зяпнала ■— стојам со отво­
рена уста; 2) усни, уста —
целува го в устата го бакнува в уста; 3) уста, отвор
грло (на шишиња, цевки,
пештери и др.); а говоря
с ' половин ~ ~ зборувам
со половина уста — взе ми
думата от устата ~ ми го

устав

623

зеде зборот од уста — на
устата ми беше
на уста
ми беше (зборот) — влизам
на хората в устата му влегувам в уста на луѓето (по­
ето јано ме озборуваат) —
изплъзна ми се от устата

~ ми се испушти од уста —
не е за неговата ~ лъжица

не е тоа лажица за неговата
уста — устата му мирише
на мляко ~ устата му ми­
риса на млеко
•
устав м. статут, правилник,
повелба — ~ на дружество
статут на друштво (здруженИе) — ~ па ООН повелбата
на ООН
уставен прид. статутареи, што е
во врека со правилник
установен прид. установен
установявам и. установя с.
1) установува, установи; 2)
воспоставува, воспостави —
— връзка воспоставам врека;
3) пронаоѓа, пронајде — уста­
новихме, че това не е
вярно најдовме дека тоа не е
точно; || — се повр. се реши,

се определи (за нешто)
устат прид. нар. устат
устен прид. 1) устен — устна
хармоника усна хармоника;
2) устен, непишан — устно
творчество усно | народно
творештво — ~ изпит устен

испит
устиб ср. 1) утока, устие; 2)

отвор, грло (на шише и др.);
3) теснец, клисура
устнен прид. грам, уснен, ла­
биален
устни ми. усни — черйило
за устни кармин, црвило
за усни — хапя си устните

си ги гризам усните

утвърдителен

устно прил. усно
устойчив прид. 1) стабилен —
устойчиво равновесие ста­

билна рамнотежа; 2) издржлив ■
устоявам н. устоя с. 1) достојува, достои; додржува,
додржи; се запази; 2) издржува напад; се одбранува;
3) изврши (ветуваше), достојува на збор — ~ на дума­
та си си достојувам на зборот
Устрем м. јуриш, устрем, полет
устрембн прид. устремен, на­
сочен, сконцентриран
устремен прид. устремен; силен
устремявам и. устремя с.
устремува, устреми
устройство ср. 1) устројство,
конструкција; 2) организација,
уредуваље — обществено ~
општествено уредување
устройвам,
устройвам
и.
устроя с. устројува, устрои;
организира; приредува —
концерт приредувам концерт
— устроил си живота си
го средил животот — ~ де­
монстрация организирам де-,
монстрација
усъвършбнствувам и. усовршува; || — се повр. се
усовршува
усърден прид. вреден, трудо-.
љубив
усърдие ср. грижливост, тру-.
дољубивост
утййка ж. 1) талог; 2) фиг._
талог, цган, отпадок
утаявам и. утая с. утајува,.
утаи, сокрива
утвърдйтелен прид. позитивен,,
потврден — ~ отвовор пози-,
тивен одговор

участвувам

утвърждавам

утвърждавам, утвърдявам н.
утвърдя с. потврдува, потвр-

ди; озаконува, озакони
утбха ж. утеха
утешавам н. утеша с. утешува,
утеши
утешителен прид. утешителен,
утешен
утилитйрен прид. утилитарен
утилитарйзъм м. утилитаризам
утилитаристйчен прид. утилитиристички
утйхвам н. утихна с. 1) стивнува, стивне; 2) се смирува,
се смири, престанува, преста­
не, запира, запре (за ветар)
утопйст м. утопйстка ж. утопист
. утопйчен прид. утописки — ~
социализъм утописки социјализам
утопия ж. утопија
уточнявам н. уточня с. уточнува, уточни
утре прил. утре — ~ замина­
ваме утре заминуваме —
днес или ■—■ денес или утре
— ~ е празник утре е празник
утрешен прид. утрешен —
утрешният мач ще бъде
интересен утрешниот фуд-

балски натпревар
интересен

ќе

биде

утринен, -инна, -инно прид.
утрински, утрен — утринна
гимнастика утринска гимна­
стика — утринна заря утрин-

ска зора; вој. утринска смотра
(преглед)
утро ср. утро — добро ~!
добро утро!
утроба ж. утроба
утром прил. нар. наутро
утроявам и. утроя с. утројува,
утрои

ухажвам н. е претерано льубе-

зен, се умилкува; задира (же­
на), флертува
ухажвач, ухажьор м. умилкувач (на девојка)
ухание ср. пријатен мирис, арома
ухапвам н. ухйпя с. каса,
каснува, касне — пази се
да те не ухапе кучето вни­
мава) да не те касне кучето
ухйлвам се н. ухйля се с. повр.
се насмевнува, се насмевна,
има весело лице
ухо ср. уво — възпаление
на ухото воспалување на
увото — болят ме ушите
ме болат ушите — усмихвам
се до уши се смеам до уши;
СЈ влюбен до уши вљубен
до уши — и стените имат
уши и ѕидовите имаат уши
— дърпам някого за ухо­
то тргам некого за уво; го
карам некого — през едно­
то ~ влиза, през другото
излиза низ едното уво вле-

гува низ другото излегува —
когато си

видиш

ушите

~ кога ќе си ги видиш
ушите
уча и. 1) учи, подготвува;
обучува; 2) поучува, советува,
упатува — уча сърбохър­
ватски език учам српскохрватски јазик — ~ наизуст
учам напамет; || — се повр.
(се) учи — човек се учи,
докато е жив човек учи додека е жив
участ ж. судбина — примир­
явам се с участта си се
помирувам со судбината
участвувам н. учествува —
в разговорите учествувам во
разговорите
1

учйстие
участие ср. учество — вземам
в програмата земам учес­

тво во програмата; учсствувал!
во програмата
участник м. участница, учас­
тничка ж. учесник, учесничка, учссница
участък м. дел, секција, реон,
кварт, станица — стро­
ителен — градежен реон
— обикалям участака си

го

обиколувам својот реон

— полицейски ~ полицпска
станица — ~ на фронта

сектор на фронтот
учещ се л/. кој учи, ученик,
студент — учащи се уче­

ници; студенти
учббеп прид. учебен — —
час учебен час — учебна
година учебна година —
учебно заведение училишна
установа — учебни пособия
учебни средства — учебни
предмети училишци предмети
— учебни занятия настава
—
план наставен план
— — кораб школски брод
учебна стрелба вој. шкоско

гаѓање
учебник м. учебник — учеб­
ници за основното училище

учебници за основното учплиште
учебникйр м. разг. учебннкар
учен1 прид. учен, образован,
школуван, квалификуван
^чен2 м. научник, научен ра­
ботник — той е голям
тој е голем научник — уче­
ните от цял свят научниците
од целиот свет
учение ср. 1) учеше, доктрина;
2) вој. занимање, обука
ученик м. ученичка ж. ученик,
ученичка — всички ученици

625

учителствувам

и ученички сите ученици и
ученички — ~ от трети клас
ученик од трето одделение
учепйчески прид. ученички —
ученическа униформа ученнчка униформа — учени­
чески хитрини ученички
гаолпи
ученолюбив прид. ученољубив
учено дюбие ср. љубов кон
учељето, ученол,убивост
училище ср. училиште — първоначалпо
основно училпштс — средно | профе­
сионално
средно | стручно
училиште — военно — воено
училиште—ходя на~одам на
училиште — днес нямаме
~ разг. денеска не учиме —
с пансион училиште со
интернат
училищен прид.
училишен,
школски — училищно сви­
детелство училишно свиде­
телство — училищна библи­
отека училишна библиотека
—
звънец училишно ѕвонче — ■—■ инспектор училишев инспектор
учител .V. учителка ж. учител,
учителка, наставник, наставппчка, професор (во средно
училиште) — '--по матема­
тика учител, наставник (про­
фесор) по математика
учителски прид. учителски, наставнички, професорски —
~ институт вища педагошка
школа — учителско съве­
щание учителско советување,
конференција на просветни
работници — учителска заплата учителска (наставничка, професорска) плата
,
учителствувам и. учителствува,
работи како учител

40 Бугарско-македонски речник

:

■

•'

.

<

-

учленйние

626

фактор

учленбние ср. артикулација
учленявам н. артикулира
учредителен прид. основачки
— учредително събрание

ушен прид. ушен — ушни
болести ушни болести
ушйвам н. ушия с. сошива,

основачко собрание
учредявам н. учредя с. основува, основе
учреждение ср. установа, уред

ущйпвам и. учйпя с. штипнува,

— държавни учреждения

сошие
штипне
ущърб м. штета, загуба
уютен прид. удобен, пријатен,

комотен, конфорен

државни установи
учтив прид. учтив, внимате­
лен, убаво воспитан
учудвам се н. учудя се с.
повр. се зачудува, се зачуди

уязвйм прид. 1) чувствителен,

фабрика ж. фабрика — захарна

файтон м. пајтон — пътувахме
с ~ патувавме со пајтон
файтонджйя м. пајтонџија
факел м. факла ж. факел
фйкелен прид. факлин (и фай­
лов) — факелно шествие

за шекер —
хартиена ~ фабрика за хар­
ти] а — строят се нови
фабрики се градат нови фа­
брики
фабрикйнт м. фабрикант, сопсвеник на фабрика, инду­
стриалец
фабрикйт м. фабрикат, фа­
брични производ
фабрикувам и. фабрикува, произведува; фиг. фабрикува,
измислува
фабрйчен прид. фабрични (и
фабричен) — ~ работник
фабрични работник — ~ цех
фабрично одделение; фабри­
чни погон — ~ град фа­
брични (индустриски) град
фйбула ж. фабула, сиже
фаворизйрам и. с, фаворизира
фаворйт м. фаворит, љубимец
фйза ж. фаза, етапа, период
фазйн м. зоол. фазан ,
файдй ж. разг. фајде, корист
~

фабрика

навредлив; 2) слаб, незаштитен, што може да се
освои
уяснявам и. објаснува, толкува

файлова поворка
факлоносец м. учесник во фа­

йловата поворка, факлоносец
факсимилб ср. лит. факсимил
факт м. факт, вистински настан
— фактите говорят по-до­
бре от всичко фактите зборуваат подобро од се — голи
факти голи факти — общо­
известен ~ општопознат факт
фактйчески прид. фактички,
вистински — фактическо по­
ложение на нещата факти-

чка состојба на работите
фактйчески прил. фактички,
(и фактично)
фйктор м. 1) фактор, причина;
2) фактор, важна личност;
3) фактор (графични мајстор)

фактора

627

фактура ж. фактура
факултативен прид. факулта­
тивен — ~ предмет факул­

тативен предмет
факултет м. факултет — фи­
лологически | юридически |
медицински ~ филолошки |

правен | медицински факул­
тет
факултетен прид. факултетски
факултетски прид. в. факул­
тетен
фадйнга ж. фаланга; ред
фалйрам и. с. фалира, бан-

кротира, пропаѓа
фалта ж. фалта
фалш м. 1) лага,

измама;
фалш; лицемерство; 2) муз.
погрешен тон
фалшйв прид. фалшив, лажен,
фалсификуван — фалшиви
документи лажни документи
— фалшиви пари фалшиви
пари
фалшификат м. фалсификат
фалшификатор м. фалсификатор
фамйлен прид. семеен — фа­
милно име презиме (семејно
име) — ~ портрет семејна
слика, слика на семејство
фамйлия ж. семејство, фами­
лна, род
фамозен прид. фамозен (е. про­
словут)
фанариот м. фанариот (Грци

познати како огорчени противици на преродбата оа наро­
дите под турското владеење)
фанатйк м. фанатик
фанатйчен прид. фанатичен (и
фанатични) — фанатична
преданост фанатична верност
фантазйрам и. с. фантазира;
измислува, лаже
фантазьор м. фантазер
40*

фаталйзъм

прид. фантасти­
чен, неверојатен
фантйзия ж. фантазија, имагинација
фантом м. фантом
фар м. (мн. фйрове) фар,
светилник
фарисей м. 1) фарисеј; 2)
лицемер
фарисййгцина ж. фарисејство,
лицемерство
фармацевт м. фармацбвтка
ж. фармацеут, фармацеутка;
аптекар; студент, студентка
По фармација
фармацевтика ж. фармација
фармацевтйчен прид. фармацеутски
фармйция ж. фармација
фарс м. (ми, фйрсове) фарса,
скеч
фас м. качунка (остаток од
цигара)
фасада ж. фасада
фасон м. 1) фазон, крој; 2)
фиг. поза, театралност, препотентно (претенциозно) држење — остави тия фа­
сони! ~ остави ги тие марифети! — смачка му фа­
сона го разголи (го прикажа во вистинска боја), го
посрами, го усрами
фасонирам н. с. фазоиира
фастък м. бот. кикиритка
(почесто во множина: кикиритки)
фасул м. бот. грав ■— зелен ~
боранија — ~ със свинско
грав со свинско
фйсунг м. фйсунга ж. фа­
сонна
фатйлен прид. фатален
•
фаталйзъм м. фатализам
фантастйчен

фйуна

628

фйуна ж. фауна, животински

свет
фашизъм м. фашизам — обща
борба срещу фашизма оп-

шта борба против фашизмот
фашист м. фашист
фашйстки прид. фашистички
— фашистка власт фашистичка власт
февруйри м. февруари — на
трети ~ на трети февруари
— ~ има 28 дни, а когато
годината е висококосна —
29 февруари има 28 дни, а

кога е годината високосна —
29 дни
февруарски прид. февруарски
федерален прид. федерален
федералйзъм м. федерализам
федератйвен прид. федеративен
— Социалистическа феде­
ративна република Юго­
славия Социјалистичка Феде­

ративна Република Југославија
федерйция ж. 1) федерација;
2) сојуз
феерйчен прид. волшебен, при­
казен
фейлетон м. фељтон
фейлетонен, -бнна, -онно прид.
фељтонски
фелдфббел м. вој. арх. фелдфебел, наредник (е. старшинй)
фелдшер м. арх. лекарски
помошник, фелдшер
феминйзъм м. феминизам
фенбр А/, фенер — магически
~ магично око
феноменален прид. феноме­
нален
феод м. феуд
феодйл м. феудалец
феодйлен прид. феудален — ~
строй феудално устројство,
феудализам

физически
фбредже ср. фереџе
фбрма ж. 1) фар ма — живот­
новъдна ~ сточарска фарма;

2) тех. конструкција (градежна)
ферментация ж. ферментација
фестивал м. фестивал — мла­
дежки ~ младински фести­
вал
фетишизъм м. фетишизам
фехтовка ж. мечување
фехтовчик м. мечувалец
фиаско ср. фијаско
фйба ж. шнола (за коса)
фигура ж. фигура — геоме­
трична ~ геометриска ■ фи­
гура — восъчна ~ восочна
фигура — стройна ~ стројна
фигура
фигуратйвен прид. фигурати­
вен
фигурйнт м. фигурант, ста­
тист
фигурйрам н. с. фигурира
фиданка ж. фиданка, садница
фиде ср. фиде
физйк м. физичар — световно
известни физици физичари
од светски глас
фйзика ж. физика (наука) —
ядрена ~ нуклеарна физика
физиологйчен прид. физиолошки
физиология ж. физилогија
физиономия ж. физиономија
физйчески прид. 1) физични
— ~ кабинет физични ка­
бинет —
опити физични
опити, експерименти; 2) фи­
зични, телесен — ~ недоста­
тък физична мана — ~ труд
физични труд — физическо
възпитание физично | телес­
но воститание; а физическо
лице прав, физично лице
(правно лице)

физкултура

629

ж. фискултура,
телесно воспитание
физкултУ-рен прид. фискултурен — —■ събор фискултурен слет
физкултйрник м. физкултурннчка ж. фискултурник, фискултурничка
фиксирам н. с. фиксира
фиктивен прид. фиктивен
фикус м. бот. фикус
физкултура

филантропичен, филантропйчески прид. филантропски
филателия ж. филателија
филиал м. филијала
фнлйз м. фиданка, филиз
филйстерски прид. филистер­

ски, малограѓански

.

филия ж. фелија, момичка —
намазах на децата по една
~ с масло им намачкан на

децата по една фелија леб со
путер — режа на филии сечам фелии
филм м. филм (лента); филм
(филмско дело) — ням |
говорещ
нем | топски
филм — игрален | докумен­
тален
игран | документарен
филм — цветен ~ филм во
боја, колор-филм — ри­
суван ~ цртан филм —
югославски | съветски |
френски филм југословенски

| советски | француски филм
фйлмов прид. филмски — ~
артист филмски артист —
филмова лента
филмска
лента — филмово студио
филмско студио — филмова
звезда филмска. звезда
филоксбра ж. зоол. филоксера
филолог м. филоложка ж.
филолог

фискйлен

филологйчески прид.
филолошки — <—' факултет фи-

лолошки факултет
филоложки прид. филолошки
философ м. 1) филозоф; 2)

фиг. филозоф, оној што многу
филозофира
■1
филосбфия ж. филозофија
филосбфски прид. филозофски
философствувам и. с. пејор.
филозофира
•
фйлтър м. филтер — цигари *
■ с
цигари со филтер
- •
филхармонйчеп прид. филхар’ мониски
филхармония ж. филхармбнија
фин прид. фин, тенок, нежен,
деликатен, прецизен — фини/
напитки фини пијалоци —
фина механика прецизна ме­
ханика
финал м. 1) финал, крај; 2)
финале
финален прид. финален; краен,
завршен
финйнси ми. финансии, ма-1
теријалпи средства, парични
средства
финансов прид. финансиски —
финансова система финан­
сиски систем — финансово
управление отсек за финанспи; управа на приходи
фип^с м. финеса
•"
фиорд м. фјорд
финикйец м. ист. Феникиец
финлйндец м. филандка ж.
Финец, Финка
фйра ж. фира, отпадок —
признавам ~ признавам }
давам фира
фйрма ж. фирма — голяма
~ голема фирма
фирмопйсец м. фирмописец
фискален прид. фискален

фистйн

фистйн ж. фустан
фистула ж. мед. фистула
фитил м. фитиљ; запалка (за
експлозив); а пущам фи­
тили пуштам фитили, пот-

форма

630

флотационен,

-онна,

-онно

прид. флотациски, флотационен
флотйция ж. флотација
флотйлия ж. флотила; ескадра
(одред на бродови)
флуор м. хем. флуор
палувам (некого), поттикнувам
фоайе ср. фоаје
(некого на нешто)
фитилджйя м. разг. потпалуфойерверк м. арх. илуминација, огномет
■ вач, поттикунувач; интригант
фокстрот м. фокстрот — тан­
фиш м. фиша, картонче, ливче
фишек м. фишек
цувам ~ играм фокстрот
флаг м. знаме. (бродено)
фокус1 м. физ. фокус
фламйнго ср. зоол. фламинго
фокус2 м. трик — фокуси с
флйнг м. вој. фланг, страна,
карти трикови со карти
фокусник м. факир, илузибок
флйнгов прид. вој. бочен, страонист, магионичар
■ ничен------ удар бочен напад
фолклор м. фолклор
фланела ж. фанелка — спортна
фолклорйстика ж. фолклори■ фланел(к)а спортска фанелка;
стика, наука за фолклорот
- 2) фланел (вид текстил); 3)
фон м. 1) фон, основна боја; 2)
; •џемпер
втор план, средина
фланблен прид. фланелски, од ’ фонд м. фонд — резервен |
фланел — фланелно бельо
запасен —■ резервен фонд
алишта од фланел
— речников ~ лексички
фланкйрам и. с. фланкира,
фонд, фонд на зборови (за
удира отстрана
речник)— жилищен ~ станбен фонд
флегматичен прид. флегматифондйция
ж. фондација, фонд
■ чен, мирен
фонема ж. фонема
флейта ж. флејта
фонетика ж. фонетика
флексия ж. грам, флексија
фонетйк м. фонетичар
флексйвен прид. флексивен —
фонетйчен прид. фонетски —
■ флексивни езици флексивни
~ правопис фонетски пра­
јазици
вопис
флирт м. флерт (љубовна игра,
фонтан м. фонтана, водоскок
кокетираље)
,
форма ж. 1) форма, облик,
флиртувам и. с. флертува
граматична форма — —< и
флокс м. бот. (РЬ1ох рашси1аи)
съдържание форма и содрвид градинско цве!<е со
жина — във ~ на кълбо
широка круна
во вид на топка — грама­
флора ж. флора, растителен
тична ~ граматична форма
свет — флората на Бъл­
— форми за множествено
гария флората на Бугарија
число форма на множината —
болестта е в лека ~ болеста
флот м. флота — военен ~
е во лесна форма — не съм
воена флота | морнарица —
търговски —■ трговска флота
във ~ не сум во форма;

формален

631

2) структура, организација —
форми на управлението ор­
ганизации а на власт, форми
на управување — ~ на стиха
структура на стихот; 3) уни­
форма — ученическа ~ уче­
ничка униформа; 4) калап,
модел (за лиегье); 5) заобленост — женски форми
женски форми, облини на
женското тело
формален прид. формален —
формална логика формална
логика
формализирам се н. с. повр.
се формализира, се бирократизира
формалйзам м. 1) формализам,
бирократизам; 2) формализам
(правец во уметноста)
формалист м. .1) формалист,
бирократ; 2) приврзаник на
формализмот во уметноста
формалност ж. формалност
формат м. формат — джобен
~ џебен формат
формация ж. формација (геолошка или општествена)
формен прид. 1) оформен, униформисан — формено облек­
ло униформа; 2) вистински,
изграден —~ мошеник вис­
тински расипаник — стана
~ скандал се случи вистински
скандал
формула ж. формула, образец,
правило
формулировка ж. формулација
— ясна — јасна формулација
•
формуляр м. формулар, образец
форсирам и. 1) форсира, забрза;
2) вој. форсира (река)
фортификйция ж. фортификација
форум м. форум

фразьорство
форца ж. разг. сила, форца,
јачина — не си давам много

~ не си давам многу форца;
не брзам многу
фосфатен прид. фосфатен —
фосфатни торове фосфатни
ѓубриња
фосфорен прид. фосфорен —
фосфорна бомба фосфорна [
запалива бомба
фото скрат. фото, фотогра­
фи)^; фотографски
фотогеничен прид. фотогени­
чен
фотограф м. фотографка ж.
фотограф, фотографка
фотографирам и. с. фото­
графира, снима
фотография ж. фотографи) а
— цветна ~ фотографира
во боја
фотометър м. фотометар, свет­
ломер
фотомонтаж м. фото-монтажа
фоторепортьор м. фото-репор­
тер
фототйпия ж. фототипија
фотоцинкогрйфия ж. фотоцинкографија
фотьойл м. фотелја
фрагмент м. фрагмент — фраг­
мент от романа фрагмент
од роман
фрагмбнтен,

фрагментйрен

прид. фрагментарен
фрйза ж. фраза — изтъркана
— излитена' фраза — празни
фрази празни фрази
фразеологйчен прид. фразеолошки
фразеология ж. 1) фразеологија; 2) фразираље
фразьор м. фразьорка ж.
фразер, фразерка; дрдорко,
дрдорка
фразьорство ср. фразерство

632

фракционен

фракционен,

-бнна,

-бнно

йрид. фракциски, фракционерски — фракционна борба
фракциска
(фракционерска)
борба
фракционбр м. фракционер
фрйкция ж. фракција, група
(на партија)
франкомасонски прид. масон­
ски
франк м.
(мн. франкове)
франк — това струва три
. франка тоа чини три франка
французин м. . французойка
ж. Французин, Французинка
французски прид. в. фрбнски
фрапйрам н. с. фрапира —

.

той ме фрапира с поведе­
нието си тој ме фрапира

со своето поведение
фрас м. фрас, голем страв
фрйсвам н. фрйсна с. фрасну-

ва, фраска, фрасне, плеснува,
плесне
фрбза ж. фрезмашйна ж.
фрез-машина
френетйчен прид. френетичен
фрбнец м. в. французин
фрбнски йрид. француски — ~
език француски јазик — ~
ключ тех. француски клуч
— френско грозде бот. црвена рибизла, мисиркино грозј е
фриволен прид. фриволен
фризйрам н. с. (се) фризира
фризьор м. фризьорка ж.
фризер, фризерка
фризьорски прид. фризерски
—
салон фризерски са­
лон
фрикасй ср. готвено месо со
бела каша
фриц м. пејор. фриц, шваба
фронт м. фронт (во разни
значења) — пробивам ~
пробивам фронт — отивам

фурйжен

на фронта одам на фронт
— водим война на два
фронта водиме војна на два
фронта — Отечествен фронт

Отечествен фронт (општествено-политичка организација во
Бугарија што ги опфаќа сите
напредни партии); фиг. —
на мира фронт на мирот;
борба за мир
фронтален прид. фронтален —
фронтално нападение фрон­
тален напад
фронтов прид. фронтов, фронтовски — фронтова линия
линија на фронтот
фронтовак м. борец, фронто­
вак — фронтоваци и тило­
ваци борци на фронтот и
борци во тилот
фрукти мн. овошје
фруктнбра ж. сад за овошје
фруктов прид. овошен — —
сладолед овошен сладолед —
сок овошен сок
фуга ж. 1) фуга (во градежништвото); 2) муз. фуга
фугйрам н. с. фугира
фУДУл(ин) м. фудулка ж.
разг. фодул, фодулка
фукара м. и ж. разг. фукара,
сиромав
фукарйя ж. разг. фукаралак
фундаментален прид. фунда­
ментален
фунйя ж. инка
функционален прид. функци­
онален
■
функционер м. функционбрка
ж. функционер, -ка
функция ж. функција
фурйж м. фураж, крма, добиточка храна
фурйжен прид. фуражен, крмен
— фуражни растения фу­
ражни растенија

фурйжка

633

капа (од уни­
форма), шапка
фургон м: фургон, товарен
вагон
Фурдй ж. фурда, лошоквалптетна стока
фурма ж. урма
фурна ж. 1) фурна; 2) рерна
фурнаджйя м. пекар, фурнаџија
фурнйрам, фурнировам н. с.
фурнира
фурбр м. големо восхитуваше
фуста ж. фуста, долниот дел
од фустан
фустйн м. фустан
футбол м. фудбол (топка и
игра)
футболен прид. фудбалски — ~
мач фудбалски натпревар —
~ рефер фудбалски судија
футболйст м. фудбалер
—
известен ~ познат фудбалер
фуражка ж.

ха изв. 1) де, ајде, ај, а— ^сега,
момчета! де, (а) сега, момчиња! — ~ да те видя де да те
видам!; 2) аха —
добре
че се видяхме аха, добро што

се впдовме
хабер м. нар. абер, вест; зна­
еше, поим — той няма ~
от тая работа тој нема абер
од таа работа
хабилитация ж. хабилитација
хабилитйрам се н. с. повр.
хабилитира, бидува избран
за предавач (наставник) врз
основа на хабилитација на
високошколска установа
хйбя н. (се) аби, троши; растура (материјал), неуспешно

хазййкин

футурйзъм м. футуризам
футуристйчен прид. футуристи-

чки
фуча и. фучи (ветар, човек,

животно)
фъртуна ж. фортуна, виулица,

луша
фъскам н. фъсна с. 1) шушка,

шушне (врело железо во
вода); 2) жарг. (из)бега —пак е фъснал пак избегал
(од училиште, од работа и
сл.)
фъстък м. бот. кикиритка
(почесто во множина: кикирнтки)
фъфля и. зборува нејасно,
мрмори
фъшкйя ж. кошеки измет
фю! 113в. фуј!
фюрер м. фирер

работи;

тапи,

расипува

—

хабиш само'брадвата само
ја абиш секпрата — не струва
да си хабиш здравето не

вреди да си го трошиш здра­
вното
хаван н. 1) аван; 2) уред (справа)
за дробеше тутун
'
хавлия ж. авлија (за капеше)
хаджй м. хаджйя
хаджия ък м. ацнлак
‘
хаджйя м. хаджййка ж.
аџија
.
хазаин м. хазайка ж. газда,
газдарица; стопан, стопанка;
станодавец,- станодавка
хазайкин прид. што й припаѓа
на газдарицата (на стопанката)

•

у.у
'

хазйрт м. хазард, комар

зардна игра)
хазартен прид.

хапвам

634

хазйрт

хазарден

(ха-

—

халка ж. алка; бурма
халосап прид. разг. алосан,

налудничав

хазартна игра хазардна игра,

халбевам н. халосам с. разг.

комар

1) алоса, силно удрира; 2)
(по)троши; || — се повр. се
алоса
халосник м. разг. палавник,
пакосник
халтав прид. разг. лабав, раз­
влечен, неоптегнат
халюцинация ж. халуцинација
хамйл(ин) м. амал, носач
хамалувам н. амалува; ’рга
(работи)
хамбар м. амбар
хамам м. амам, турска баља
хамелеон м. 1) зоол. камелеон;
2) фиг. превртливец
хамут м. амут
хан1 м. {мн. хйнове, ханища)
ан, меана, гостилница (со
штала за добиток)
хан2 м. кан
хангйр м. хангар — ~ за
въртолети хангар за хели­
коптери
ханджйр м. апџар, кама, остар
нож
ханджия м. аиџија, меапџија
ханъма ж. анама, була, мажена Турчинка
хаос м. хаос, стихија, неред
— в главата ми е —1 во
главата ми е хаос — в стаята
му е винаги ~ во неговата
соба секогаш е неред
хаотичен прид. хаотичен —
хаотично положение хаоти­
чна состојба
хап м. ап, апче, таблета —
хапове за кашлица апчшьа
против кашлица
хапвам н. хапна с. апнува,
апне, малку јаде; проба (јадење)

хазна ж. нар. азна, државна

каса, големи пари
хаир м. нар. аир, корист, среќа
— на — да е! нека види

аир!
1) ајвар; 2) ајвар
(рибен), кавијар
хййде изв. ајде
хайдук м. ајдук, разбојник,
арамија
хайдуклък м. разг. ајдуштво,
разбојништво, арамиство
хайдутин м. хайдутка ж.
ајдук, народен заштитник,
одметник
хайдутство ср. ајдуштво
хайдушки1 прид. ајдучки — ~
песни ајдучки песни
хайдушки2 прид. ајдучки, раз­
бойници, арамиски
хАйка ж. хајка
хайлйз(ин) м. ајл,аз, безделник
хайлазувам н. безделничи, ајљазува, ајљази
хаймана м. нар. ајмана, иеранимајко, мангуп
хййта м. безделник, ајта
хАла ж. 1) бура, луња; 2) човечйште; 3) лапач, ненасит­
ник; 4) мит. ала, змеј
халйл прил. нар. алал, од срце
— да .ти е — нека ти е алал
халйт м. домашна наметка;
болничен мантил
халвй ж. алва — ~ с орехи
алва со ореви
халваджйя м. алваџија; и —
за. бозаджия алваџија за
бозаџија
хйли мн. 1) покриен пазар;
хайвбр м.

2) : е. хйла

635

хйпка

хапка ж. залак — само една

само еден залак
хаплив прид. 1) аплив, што каса
— хапливо куче куче што
каса; 2) фиг. што навредува,
злобен, штетен
хйпя и. 1) апе, гризе, каса;
2) фиг. навредува
харикйри ср. харикири (самоубиство на јапански начин)
характер м. карактер — те са
близки по — тие се блиски
по карактер — твърд —
цврст карактер — посещени­
ето

няма

официален

~

посетата нема службен карак­
тер
характерен прид. 1) карактерен
— — човек карактерен чо­
век; 2) карактеристичен —
характерни черти карактеристични одлики | црти —
характерна усмивка карактеристична насмевка
характеристика ж. характе­
ристика — правя ~ на ге­
роите в романа давам карактеристика за ликовите во
романот
характеристичен прид. карак­
теристичен
харамия м. арх. арамија, ајдук,
разбојник
хйрач м. ист. арач
харем м. харем
харбсвам н. харесам с. (се)
долага, (се) допадне, бендисува, бендиса — виното ми
харесва виното ми се допаѓа
— харесах я таа ми се до­
падна — харесва ли ви на­
шият град? ви се допаѓа
ли нашиов град?
харйзан прид. подарен, аризан;
на — кон зъбите се не гле­

хйрча

дат на аризан коњ забите
не му се гледаат
хармйн м. 1) гумно; сноп ј е
подготвени за вршеше; 2)
време на вршењето; 3) разг.
берба на овошје или зеленчук;
4) мешаше на тутуни — тютю­
нев експерт по харманите

тутунски стручњак за мешаше
на тутуни
харманджййски прид. вршидбен, гумнарски
хармоника ж. хармоника —
свиря на ~ свирам на хар­
моника — устна ~ усна
хармоника (е. акордеон)
хармонйчен прид. 1) хармо­
ничен, рамномерен; 2) сложен,
еднодушен
;
хармониум м. хармониум
хармония ж. хармонија —
професор по
професор
по хармонија — ~ на цве­
товете хармонија па боите
хйрта ж. повелба, документ
хартйен прид. хартиен — ~
фенер лампион — хартиена
фабрика фабрика за хартија
—• хартиено

производство

производство на хартија
хартйя ж. хартија — разчер­
тала ~ шпартана хартиј а —
вестникарска ~ весникарска
хартија — цветна хартиј а
во боја — амбалажна ~
хартија за амбалажа, амбала­
жна харти ј а
харч м. арч, трошок, расход
харча н. арчи, троши — колко
вода харчите? колку вода
трошите? —
пари трошам
пари; || — се повр. се арчи, се
продава — харчи се като
топъл хляб се троши како
топол леб

хв ърлям

харчиък
харчлък м. разг. ситни тро-

шоци, арчеви (и арчови)
хас л/. разг. има си хас има
смиела — струвам — обрнувам внимание; ме засега
хасб ср. асе — ~ за чаршафи
асе за чаршафи
хасбн прид. асен
хастар м. постава — копринен
свилена постава
хатър м. 1) атер; 2) волја,
желба — гледам му хатъра
му правам атер; 3) почитување
— поканих го за ~ на баща
му го поканив за атер на

татко му, го поканив од почит
кон татко му; 4) пристрасност;
5) незадоволство, жалост —
става ми ~
криво ми е
хвалА
ж. слава; претерано
фалење; пофалба
хвалебствен, хвалббен прид.
фалбен, пофален, пофалбен,
што фали
хвалипръцко ср. разг. фаленичар, фалбација
хвалебствие ср. пофалба, панегирик, ода
хвАля к. фали — всеки си
хвали стоката секој си ја
фали стоката; || — се повр.
се фали
хванат прид. фатен — хванат
на местопрестъплението фа­
тен на дело (привично); фа­
тен на лице место
хващам и. хвАна с. 1) фаќа,
фати — хванах го за ръката
го фатив за рака —
топка
фаќам топка — не хванах
нито една рибка не фатив
ни едно рипче; 2) фати; почнува, почне — ~ да чета почнувам да читам — тая година
зимата хвана рано годинава
зимата фати рано; 3) фаќа,

збира — шишето
хваща два литра шишето
зазема,

збира два литра; 4) гиба;
пипа, пипне — не хващай
чашата, че е гореща не ја
фаќај чашата оти е жешка;
|| — се повр. се фаќа, се фати,
се гиба, се гибне — (се) зафаќа, (се) зафати (на некаква
работа); СЈ хваща ме срам
ме фаќа срам — той хвана
гората тој избега в шума —
~ път (из)бегам, заминувам,
заминам — хванало ме ви­
ното ме фати виното — хвана
ми очите ми се допадна —
хващам се на бас се фаќам
на бас, се обложувам — ~ се
за работа се фаќам за работа
— ~ се на хорото се фаќам
на оро — това се не хваща
ова не се смета, ова не се брои
хвойна ж. бот. (ЈипЈрегиѕ соттитѕ) смрека
хвръква н. хвръкна с. летнува,
летне
хвъркат прид. крилат, што
може да лета; фиг. вреден,
брз
хвърлей м. 1) пушкомет; 2)
оддалеченост до која човек
може да фрли камен
хв ърлям, хв ъргам н, хв ърля с.
фрла, фрли —' копие фрлам
копје — конят ще те хвърли
коњот ќе те фрли; || — се
повр. се фрла, се фрли; СЈ ~
око фрлам око (на некого или
на нешто) — ~ топа умрам —
~вина фрлам вина (на некого)
-т— ~ се някому на шията
му се фрлам некому околу
врат — хвърля се с парашут
скокам со падобран — това се
хвърля в очи тоа паѓа в

хвърча
очи (се забележува) — хвър­
кам жребий фрлам ждрепка
хвърчй н.' лета — орелът
хвърчи високо орелот ви­
соко лета
хвърчило ср. летало, летачка
хе частица ете, еве, на — ~ ти
хляб, ~ ти и вода еве (на)ти

леб, еве (на) ти и вода
хегемония ж. хегемонија
хедонйзъм м. хедопизам
хей из в. еј
хектар м. хектар
хектолитър м. хектолитар
хелиография ж. хелиографи) а,

фототипија
хем срез, ем — ~ шуто, ~
боде ем шуто, ем боде
хендбк м. нар. ендек
хептен прил. нар. сосем, ептен
— ~ слаб сосем слаб
хергеле ср. нар. ергеле
хербариум, хербйрий м. хербариулг
херинга ж. зоол. харинга
хермафродйтен прид. хермафродитски
хермелйнов прид. хермелински,
од хермелин
херметйчески прид. прил. хер­
метичен; херметични — ~
затворена кабина хермети­
чни затворена кабина
харния ж. мед. хернија, кила,
брух
херой м. арх. в. герой
хесапчйя м. нар. .есапчија,
сметкаџија
хесйпя н. нар. есапи. смета,
прави сметка, мисли, има ка­
мера
хетера м. хетера
хетерогенен, -бнна, -енно прид
хетероген
хийтус м. грам, хијат
хибрид м. хибрид

химйк

637

хибриден прид. хибриден
.
хигиена ж. хигиена; чистота
хнгпенйчен прид. хигиенски .
хигромйтър м. хигрометар
хйдра ж. зоол. хидра, слатко-

воден полип
хидравлйка ж. хидраулика
хпдравлйчески, хидравлйчен
прид. хидрауличен — хидра­
влична преса хидраулична

преса

хидрАпт м. хидрант
хидрография ж. хидрографија
хидроелектростаиция ж. хи­

дроцентрала
хидрологйчен прид. хидроло-

шки
хидрометеорологичен прид. хи-

дрометеоролошки
хидроплан лг. хидроавион
хидротехнйчески прид. хидро-

технпчки
хиена ж. зоол. хиена
хйжа ж. 1) планинарски дом,

туристичка кукичка; 2) пла­
нинска кукичка, колиба
хйлка ж. ракета, лопатка за
пинг-понг
хилав прид. слаб, нсмоќен;
болппкав, неспособен
хйлусен прид. хилусен
.•
хиляда ж. ил) ада — две хиляди
две илјади — десет хиляди
десетилјади — -—иедна нощ
ил) ада и една ноќ
хиляден прид. илјаден .
хилядогодйшен прид. илјадагодишен
хилядолетие ср. милениум, илјадалетие
хйля се н. повр. се смее сдржано (тивко), се потсмевнува
химера ж. химера
химйк м. хемичар; студент по
хемија

химикал

638

химикал м. хемикалија — пи­
салка с ■— хемиски молив
химически, химичен прид. хе­
миски — химическо съеди­
нение хемиско соединение —
състав хемиски состав —
химическо чистене хемиско
чистеше — химическа ин­
дустрия хемиска индустрија
химия ж. хемија — органична |
неорганична
органска |
неорганска хемија — препо­
давател по ~ наставник по

хемија
химн м. химна — национален

национална химна
хипбрбола ж. хипербола
хиперболйчен прид. хипербо-

личен
хипертрофия ж. хипертрофија
хипноза ж. хипноза — леку­
вам с
лекувам со хипноза
■ — аз съм под ' јас сум под

хипноза
хипнотйзъм м. хипнотизам
хипотеза ж. хипотеза; прет-

поставка
хипотетйчен прид. хипотетичен
хирургйчен,
хирургйчески
прид. хируршки — ~ нож
хируршки нож — хиругически инструменти хирур-

. шки инструменти
хирург м. хирург
хистологйчен прид. хистолошки
хитлерйст м. хитлеровец, на-

цист
хитрец м. итрец, бистар човек;

препреден човек, досетлив чо­
век
хйтро прил. итро, лукаво, па­
метно, умно
хйтър прид. итар, бистар, остро­
умен, паметен, лукав, досетлив
— хитра лисица итра ли­

хлебозавод

сица — Хитър Петър Итар
Петар, јунак од народните
прикаски (како Настрадин
Оца и сл.)
хич прил. разг. ич, ништо,
воопшто ништо — ~ не се
ядосвай пч немој да се јадосуваш
хйщен прид. граблив; зверски,
крвожедеп
хлабав прид. лабав, млитав
хлад м. лад, свежина, свежест,
пријатно заладување
хладен прид. 1) пријатно студен,
свеж; 2) фиг. даден, рамнодушен — хладно оръжие
ладно (студено) оружје
хладйлник м. ладилник, фрижидер (домашен); ладилник
(магазин)
хладина ж. свежина, свежест,
лад, ладнина — да излезем
вън на
да излеземе надвор
на свежина
хладнокр ъвен прид. ладнокрвен
хладовйна ж. нар. свежо време,
не многу студено време; ладовина
хладък прид. млак, умерено
студен
хлапак м. лапе, детиште
хлапетйя мн. разг. дечишта
хлапб ср. в. хлапак
хлебар м. лебар, пекар, фурнаџија
хлебарка ж. зоол. лебарка
хлебарница ж. пекарница, продавница за леб, фурна
хлебен прид. лебен — хлебно
брашно лебно брашно —
хлебна мая квасец за леб,
маја за леб
хлебозавод м. парна пекар­
ница, претпријатие за произ­
водство па леб и печива

хлебобъркачка

639

хлебобъркачка ж. мешалка за

тесто (машина)
хлебче ср. лепче
хленч (мм. хленчове) цимолење, кенкање, плачеше, квичење
хленча и. кейка, цимолй, цимолка
хлипам и. липа, плаче
хлопам н, тропа, трескоти
хлопотйр м. клопотарец
хлбпвам н. хлопна с. тропа,
тропка, тропне
хлор м. хлор
хлорирам и. с. хлорира —
вода хлорирам вода
хлорофйл м. хлорофил
хлузгам и. 1) турка (некого
или нешто) да се слизне; 2)
удира, бие, тепа
хлъзвам се н. хлъзна се с.
повр. се лизга, се слизне
хлъзгав прид. лизгав — хлъз­
гава улица лизгава улица
хлътвам 11. хлътна с. пропаѓа,
пропадне — очите му хлът­
наха очите му пропаднаа
хл ътнал прид. 1) пропаднат
(за очи); 2) разг. вљубен,
зацапан
хляб м. (мн. хлябове) леб —
пшеничен | ръжен ~ пченичан | ’ржен леб — черен |
бял ~ црн | бел леб ■— ра­
ботя за парче — работам за
едно парче леб; СЈ изкарвам
си хляба си го вадам лебот
— той си е взел хлеба в
ръцете тој си го зел лебот
в раце — има още ~ в
него то; е уште способен за
работа — има още много
да яде уште е млад, има

уште многу сомуни да јаде —
харчи се като топъл ~ се
троши како топол леб
хмел м. хмел.

хоноруван
хобот м. сурла (кај слон и сл.)
ход м. 1) движење, одеше, од —
заден — движеше на назад;
рикверц; 2) тек — пригото­
вленията са в ~ подготовките

се во тек; 3) чекор, начин
на одеше; 4) потег — дипло­
матически ~ дипломатски
потег; 5) процес, развој — ~
па събитията развој на на­
станите
ходатай м. протежер, посред­
ник, застапник; ,,врека“
ходатайствувам н. се застапува
за некого, интервенира, протежира
ходило ср. 1) стапало; 2) под­
вижно дубаче за дете
ходя н. оди — ~ на училище
одам на училиште — '—по
улицата одам по улица —
ще ходя на кино ќе одам
на кино — ~ по работа
одам по работа — ~ си си
одам
хбкам н. вика, кара (некого)
хбканица ж. кавга, викотница
врева
хол м. хол, салон, претсобје
холбра ж. мед. колера
холерйчен прид. колеричен —
- темперамент колеричен
темперамент
хомогенен, -бнна, -бнно прид.
хомоген
хомосексуалйзъм м. хомосексуализам
хомбт м. јарем
хонорар м. хонорар — автор­
ски ~ авторски хонорар
хонорувам н. хонбрира
хоноруван прид. хонорарен,
хонориран — ■—■ професор
хонорарен професор

хор
хор м. хор — детски ~ детски
хор — мъжки | смесен ~

машки | мешан хор
хора мн. луѓе — вие сте добри

~ вие сте добри луѓе
хорй мн. ора (народни), в. хоро
хбрда ж. геом. тетива
хорей м. хореј
хореограф м. кореограф
хореография ж. кореографија
хоризонт м. хоризонт
хоризонтален прид. хоризон­

тален
хорист м. хорйстка ж. хорист,

хористка, член (членка) на
хор
хормон м. хормон
хоро ср. оро — играя ~ играм
оро — водя хорото го водам
орото. — хващам се на хо­
рото се фаќам на оро; СЈ
гладна мечка ~ не играе

гладна мечка оро не игра
хоров прид. хорски — хорова
песен хорска песна
хороводец м. ороводец, танчар
хоросйн м. малтер
хорски прид. 1) човечки; 2)
туѓ — гледай своите работи,
' а не хорските гледа; си ја

својата работа, а не туѓата
хортбнзия ж. бот. хортензија
хоспитйрам н. с. хоспитира
хотбл м. хотел — отсядам в

~ отседнувам во хотел
хотелски прид. хотелски —
хотелска стая хотелска соба
хотелибр м. хотелиер, сопственик на хотел; управник на
хотел
храбрбц м. храбар човек, храб­
рец
хрйбър прид. храбар,
смел,
бестрашен
хрйброст ж. храброст, смелост,
бестрашност

640

храсталак

ж. дупка, шуплина
во стебло
храм м. храм — езически |
християнски ~ пагански |
христи ј аиски храм
храна ж. .1) храиа — суха ~
сува храна — ~ за добитък
добпточна храиа — силна
~ силна храна; 2) фиг. храна —
духовна храна духовна храна;
3) мн. храни — зърнени
храни жита
хранен прид. хранет, добро
хранет
храненик м. 1) храненик, 2)
фиг. паразит
хранилище ср. арх. хранилиште, депозит; склад
хранителен прид. хранлив, хра­
нителен — хранителни ве­
щества хранливи материи —
хранителни продукти храни­
телни продукти, прехранбени
артикли — хранителна ин­
дустрия прехранбена индустрија
хранйтелност ж. хранливост
хранопровод м. анат. храно­
провод
храносмйлане ср. варехье на
храната, дигестија
храносмилателен прид. што се
однесува на вареше на храната
хралупа

— храносмилателни органи

органи за вареше
храня н. 1) храни — ~ дете

хранам дете; 2) фиг. негува,
одгледува — ~ надежда
имам надеж; се надевам; ||
— се йовр. се храни, јаде —
той се храни у нас тој се
храни кај нас, тој јаде кај нас
хрйст м. цбун (и цбунка), грмушка
храсталак м. грмушки, место
обраснато со грмушки

храча
хрАча н. плука — не храчете
по пода! не плука; те на

подот!
хрАчка ж. плунка, плуканица
. — в храчките му има кръв

во неговата плунка има крв
хрАбет м. планински срт, гребен
хрАма ж. хрема — хванала
ме е ~ ме фатила хрема
хрАмав прид. хремав
хризантема ж. бот. хризан­
тема
хриле мн. жабри
хриплив прид. засипнат
хрисим прид. мирен, повлечен,
скромен, кроток
християнин м. християнка ж.
христијанин, христијанка
християнски прид. христијански — християнска черква
христијанска црква
християнство ср. христи јанство
христомАтия ж. читанка, зборник од четива — ■— за пети
клас читанка за петто одделение
хром1 м. хром
хром2 прид. куц,' крив
хромирам и. с. хромира
хроника ж. 1) хроника (рубрика
во весник); 2) хроника
хроникьор м. хроничар
хронически, хроничен прид.
хроничен — хронична хрема
хронична хрема
хроногрАфия ж. хронографија,
летопис, хроника
хронологичен, хронологйчески прид. хронолошки
хронология ж. хронологија
хронометър м. хроиометар
хрумва ми и. безл. ми тек-

641

художествен
хрумване ср. ненадејна идеја,

интуиција
хрупам н. грицка, рупа
хрупкав прид. рупкав, грицкав,

рускав, што може да се грицка
хрускам и. 1) руска, грицка;

2) лапа
хрущял м. ’рскавица
хрът м. ’рт, ловечко куче
хрян м. бот. рен
хубав прид. убав; пријатен,
добар — хубава девойка
убава девојка — хубави къщи
убави куки — хубави цветя
убави цвеќиња — хубаво вино
добро (убаво) вино — хубава
книга убава | добра . книга
— хубави въглища добар
јаглен; О хубава работа!

пејор. убава работа! убаво!
така не требаше — всичко
пай-хубаво! сб најубаво!
хубавАнко м. дијал. помлад
девер
хубавАц м. хубавица ж. убавец, убавица
.
хубавАя н. убавее, (се) разубавува
хубост ж. убост, убавина —
на мъж

~ се не гледа

на маж убавпната не му се
гледа
"
.
хубаво прил. убаво, добро
е от ваша страна убаво е од
ваша страна — ~ гледай
добро (убаво) гледај
’ ■
хубостник м. хубостница ж.
псјор. убавец, убавица, неработник, мрзливеп; штетник
художествен прид. уметнички^

нува (ми текна), ми паѓа на
памет
41 Бугорско-македопскн речник

— художествена литерату­
ра уметничка литература —
художествено произведение
уметничко дело —, художе­
ствена академия уметничка
академија — художествена

художествено

642

самодейност аматерска уметНичка дејност — художе­
ствена картина уметничка
слика
художествено прил. уметнички
художник м. художничка ж.
сликар, сликарка; уметник
(воопшто), уметница
хуквам н. х^кна с. летнува,
летне (почнува, почне да
бега), (из)бега — той хукна
да бяга тој летна да бега
хулиган м. хулигйнка ж. ху­
лиган, силеџија
хулител м. хулител, улител,
клеветник
х^ля н. клевети, озборува,
лошо зборува (за некого),
(
хули, ули
хумйнен, -анна, -йнно прид.
■хуман, човекољубив, човечен
хуманизъм м. хуманизам —
социалистически ■—■ соци;а' листички хуманизам
хуманист м. хуманист
хуманистичен прид. хумани­
стични
хуманитарен прид. хуманита, ..,рен, општествен — хумани...тарни науки хуманитарни |
. опвттествени науки
хумйнно прил. хумано
хуманност ж. хуманост
хумор м. хумор — той има
чувство за
тој има чувство
за хумор

■
.
,.

цйка ж. цака, вецггика, иајсториј а— хванах му цаката

.му;- ја најдов цаката
цап&ло м. 1) пејор. дрдорко;

а,. .2). кал (не многу густа)

цапам

хумореска ж. лит. муз. ху­

мореска
хуморйст м. хумористка ж.

хуморист
хумористичен прид. хумористи’ чен — ~ разказ хумористи­

чен расказ
хуни ми. Хуни
хурка ж. фурна; ЕЈ гледай
си хурката! ~ гледа; си ја

женската работата!
хусар м. хусар, котьаник
хъка-мъка изв. таму-ваму (збу-

нетост)
хълбок м. слабина
хълм м. рид, баир
хълмист прид. ридест
хълцам н. I) ика; 2) липа
хърватин м. хърватка

ж.
Хрват, Хрватка
хърватски прид. хрватски —
~ градове хрватски градови
— хърватска носия хрватска
носи; а — хърватскосръбски
език хрватскосрпски ;азик
хъркам н. ’рка, грчи — ста­
рецът хърка, та не можем
да спим старецот ’рка (грчи)

и не можеме да спиеме
хъш м. бугарски патриот ре-

волуционер — емигрант во
Романи;а пред ослободувашето
од Турците
хъшлйк м. ашлак, бескуќник,
бездомник, безработник
хъшовски прид. емигрантски

Ц
цйпам и. 1) валка — избърши
си добре краката да не
цапаш пода избриши си ги

добро нозете да не го извалкаш подот; 2) мачка, слика

цапвам

слабо; 3) цапа по кал; 4) дрдори, брбори
цапвам н. цапна с. 1) плеска,
плесне (некого), удира, удри;
2) (за)цапа; пата, падне
•
цапотя н. разг. 1) многу валка;
2) дрдори, брбори; 3) мачка,
валка, слабо слика
цар м. (мн. царб) цар, монарх,
владетел, владеач ■— живея
като цар ~ живеам како цар;
а ~ съм! ~ цар сум!
царевица ж. бот. пченка, царевка
царевичйк м. пченкариште,
пченки, ниви со пченка
царевичен прид. пченкарен —
царевично брашно пченкарно брашно
царевичник ,м. нар. пченкарнИк, пченкарен леб, царевница
царедворец м. дворјанин, вла­
стелин
цариградски прид. цариград­
ски
царйзъм м. царизам
царица ж. царица, царева сопруга, кралица (владетелка;
шаха в. кралица); матица (пче­
ла)
царкиня ж. царева ќерка, принцеза
царски прид. 1) царски; 2)
царев
цйрство ср. царство, крал­
ство, држава; фиг. царство,
свет — растително ~ ра­
стителен свет — животин­
ско ~ животинско царство
царувам н. 1) царува, владее;
2) доминира, владее
цафйра ж. овчарска свирка,
шупелка
цацарка ж. бот. (СиситЪПа репѓбгпиѕ) мала тркалеста тиква
«♦

цв ъркот

643

м. цвйнче ср. арх.
цванцик
цвекло ср. цвекло, репа —
захарно | кръмно
шеќерна
| добиточна репа
цвеклопроизводйтел м. произ­
водител на репка
цветйр м. цветйрка ж. цвеќар, -ка
цветйрник м. 1) цвеќарник;
2) полица за цвеќе
цветарница ж. продавница на
цвеќе, цвеќарница
цветйрство ср. цвеќарство
цвбте ср. цвеќе — полски
цветя полски цвеќиња — из­
куствени цветя вештачки цвеќиња; а не е — за мирисане
не е цвеќе за мирисање
цвбтен прид. 1) обоен, во боја, колорисан —
филм
филм во боја .— цветни
метали обоени метали —
цветна слепота мед. далтонизам; 2) цветен — цветна
градина цветна градина, гра­
дина со цвеќе — цветно зеле
карфиол
цветйст прид. цветен, украсен;
фиг. сликовит, уметнички —
~ стил уметнички стил
Цвбтница ж. Цветници (верски
празник)
цветущ прид. што цути, што
е во расцвет, расцутен
цвик м. сурутка, цвик
цвйля н. виска, цвили, ’ржи —
конете цвилят кожите ’ржат
цвъкам н. плука; дрска (за ко­
кошка и за друга живина),
исфрла курешки; валка
цвъркам и. цивка, писка, црцори, црвчи
цвъркот м. црцорење, цивкаље,
цвркот

цвйнец

.

644

, пвъртбж
цвъртбж м. цвркот
цвъртя, ЦВЪрчА Н. ЦВрКОТИ,

црцори
цвят м. 1) боја — основни
цветове основни бои — чер­
.
вен
црвена боја; 2) цвет,
цут— бял
бел цвет; 3) нар.

цвеќе, мувла (на вино или на
туршија)
цев ж. цевка; цевче
.
цедилка ж. цедалка
цедйло ср. нар. цедило
цбдя н. цеди
цезура ж. цезура
цел ж. цел — подвижна ~
вој. подвижна цел — с каква
со каква цел? — достигам
до целта стигам до целта —
' без ~ без цел — целта
оправдува средствата целта
ги оправдува средствата
целвбле ср. вештачко влакно,
вештачка свила, синтетика
целббен прид. лековит — це­
лебна вода лековита вода
целенасочен прид. насочен кон
извесна цел
целенйчъкприд. цел, негибнат
целесъобразен прид. целесообразен, рационален; оправ­
дан, умесен
целинА ж. 1) ледина, необработлива површина; целина
2) фиг. заоставено поле на
работа
цблипа ж. бот. (Аршт §гауео!епѕ) целер
• целителен прид. лековит
целодневен прид. целодневен,
. еднодневен, што трае цел ден
—

целодневна

екскурзия

еднодневна екскурзија — ■—■
детски дом детски дом што
ги држи децата цел ден
целокупен прид. целокупен, цел,
сиот

цбнзура

целом ъдрен

прид.

девствен,

невин
целофАн м. целофан
целувам н. целена е. бацува,,

бакнува, баци, бакне — ~
по устата бацувам в уста
— той ме целуна по челото
тој ме бакна в чело; || — се

йовр. се бацува, се бакне
целувка бакнеж
целулоза ж. целулоза — целу­
лозата се употребява за
производство на хартия це­

лулозата се употребува за
производство на харти ја
целулоид м. целулоид — на­
правен от ~ направен од
целулоид
цбля н. 1) нишани, цели; 2)
насочува, тежнее. (кон нешто);
|| — се повр. се стреми, се
насочува
целя н. нар. лекува (душевно)
цена ж. цена — фабрична |
пазарна ~ фабрична | пазарна
цена — покачване на це­
ните зголемување на цените
—

снижаване

на

цените

снижуван,е на цените — на
всяка — по секоја цена — —
на дребно малопродавна цена;
СЈ ~ няма ~ голема вред­
ност, непреценлива вредност
ценен, -Анпа, -Анно прид. 1)
ценет, што има голема вред­
ност — ценни книжа хартии
од вредност; 2) корисен,
позитивен, со добар квалитет — ценни съвети кориснп
совети
.
цбнз м. школска спрема, квалификација, години служба
— образователен ~ школска
спрема — служебен години
на служба; работен стаж
цбнзура ж. цензура

цензурирам

645

цензурирам н. с. цензурира
ценител м. ценйтелка ж. по­

читател, почитателка, обожавател, -ка —
на. из­
куството обожавател на уметноста
ценност ж. 1) драгоценост,
скапоценост; 2) вредност, спо­
собност, квалитет
ценоразпис м. ценовник
центнбр м. метарска цента
(100 кг)
центрйла ж. 1) централна упра­
ва, главна управа, централа;
2) електрична централа —
атомна елекрическа ~ атомска електрична централа
централен прид. централен —
комитет централен ко­
митет — централна нервна
система централен нервен
систем
централизъм м. централизам
— демократически ~ демократски централизам
центрирам н. центрира, дотерува, штелува
центроббжеп прид. цептрифу. гален
центростремителен прид. центрипетален
център м. (центрове ми.) центар — културен ~ културен
центар — в центъра на
града во центарот на градот
— в центъра на внима­
нието во центарот на вни­
манието — ~ - нападател
центарфор — околийски ~
околиски центар —
на
окръжност центар на круг
ценя н. 1) цени, почитува;
разбира, сака — ■—■ твоето
приятелство го ценам твоето
пријателство — ценя лите­
ратурата ја сакам литера­

цех (

I

турата; 2) цени, определува ■
цена
цбпвам н* цепка, цепи
,
цепенея н. се скочанува, се ’
скаменува
цќпеница ж. 1) цепеница; 2)
разг. етап
. .
цбпка ж. 1) цеп, пукнатина ј
2) шлиц
.
цеплбнка ж. 1) деланка; 2)
дрвце, прат, мала цепеница
цеплив прид. цеплив, што се
цепи лесно
цепнатинй ж. цепнатина, пук­
натина
цбпя н. цепи, се сече; кине
(платно и сл.) —
дърва
цепам дрва — корабът це­
пеше вълните бродот ги ‘
, цепеше брановите — ледове
сечам | кршам мраз; а —
косъма цепам влакно; скржавам
цер м. бот. цер
церембнен, -опна, -онно прид.
церемони) ален, свечен, фор­
мален
церемониал м. цсремонијал
церемониален прид. церемони-'
јалеи — церемониално по­
срещане свечен пречек —
~ марш | параден марш
церемония ж. церемонија, режирана свеченост
церемоня се н. повр. е претерано учтив (нерешителен, ко­
леблив)
' .
церовит прид. лековит — це­
ровита трева лековита трева ‘
церя н. лекува — тази болет
се цери лесно оваа болест
лесно се лекува
'
цех м. {ми. цбхове) 1) погон,
цех, одделение во фабрика;
2) ист. еснаф
:

цивќлен

646

цивилен прид. цивилен, граѓански — цивилни дрехи
цивилна облека — цивилно
лице цивилно лице, цивил
цивилизйтор м. цивилизатор;

пејор. колонизатор
цивилизовам н. цивилизира
цйвка ж. 1) цевче, луле (од

чајник и сл.); 2) мрсул
цйвря се н. нов. в. хленча
цйганин м. цйганка ж. Цига­
нин, Циганка, Ѓуптин, Гупка
цигания ж. циганштилак
цйгански прид. цигански —
цигански песни
цигански
песни ; СЈ циганско лято

циганско лето, сиромашко лето, топла есен
циганјѓвам н. пита како циганка
цигйра ж. цигара — кои ци­
гари пушиш? какви цигари’
пушиш? — да запалим по
една ~ да запалиме по една
цигара
цигара ср. цигарлък м. цигаралак
цигйрен прид. цигарен, што се
однесува на цигара —
дим чад од цигара — цига­
рена фабрика фабрика за
цйггфй'
цйглй јќ'; ‘ќерамида (рамна)
циглйрййца ж. ќерамидница
цигулйр лл виолинист
цпг^лка ж. виолина — свиря
. на ~ свирам на виолина —
първа' ~ а) прва виолина;
б) фиЅ.' раксводна улога
циклйма ж. бот. циклама
циклйчен прид. цикличен
циклостйл ,м. циклостил, апа­
рат. .за” умцожување
ЦЙКЪЛ М;. циклус — ~ стихо­
творения циклус песни
цилйндтьр м. цилиндар
цимент ,м.. цемент

цитирам

циментен прид. бетонски, це-

ментен
цементира,
бетонира; фиг. зацврстува
циментов прид. бетонски, цементен—циментова мазилка
. цементен (бетонски) малтер
— завод фабрика за цемент
цинйзъм м. цинизам; бесрамност, безобразност
цинйчен прид. циничен, бесрамен, безобразен — цинични
думи цинични (безобразни)
зборови
цинкография ж. цинкографија
цйнцарин м. Цинцар, Влав
ционйзъм м. циоиизам
цип м. рајсфершлус, патент
(за закопчуватье)
цйпа ж. ципа (танка прозрач­
на кожичка)
цйрей м. чир — на врата му
излезе ~ на вратот му излезе
чир
цйрк м. (мн. цйркове) циркус
— постоянен ~ поетојан
циркус
цйрков прид. циркуски, артистички — циркови номера
циркуски точки (програма)
циркулйрам н. с. циркулира
— кръвта циркулира крвта
циркулира
циркуляр м. 1) циркулар (кружна пила); 2) распис
цистерна ж. 1) цистерна, ре­
зервоар за вода; 2) цистерна
(брод, вагон и сл.)
цитйт м. цитат
цитйране ср. цитираше
цитйрам н. с. цитира — в
циментйрам н. с.

статията си е цитирал
всички познати автори во

сВојата статија ги цитирал
сите познати автори

Цифра

647

чййка

цифра ж. цифра — кръгла ~
заокружена цифра — арапски цифри арапски цифри,

църква ж. црква — право­
славна | католическа ~

арапски броеви
цйфрен прид. цифрен — цифрени данни цифрени податоци
цицалче ср. дијал. цицалче
цицка ж. разг. 1) цицка, боска;
2) брадавицата на цицката
цицам н. цица (мајчино млеко)
цокъл м. цокле — боядисан
~ мрсно цокле (бојадисано
цокле)
цопам и. цапа, шлапа, шлапка
(по вода, тиња)
цопвам и. цопна с. се брцка,
се брцне (во вода), се плеснува (во вода)
цукало ср. нокшир
цункам н. (детски жаргон)
бакнува, бакне, цунка
цупя се н. повр. се намуртува,
се (на)мурти
цъкам н. цака (часовник); из­
говаря ц-ц-ц; изразува зачуденост или сожалба
цървул м. опинок — свински
цървули свински опинци; о

църкбвен прид. црквен, црковен
цъфвам н. цъфна с. 1) (рас)-

ще вземеш от босия цър­
вулите ~ бараш од мува лој

(или од болва цигер)
цървулан м. разг. селанец;
ирон. опинчар
църкам н. 1) црцори; 2) цврчи;
3) пушта тенок млаз течност

православна | католичка црква

цути; 2) фиг. (ис)пука, (ис)кине (чевли и сл.); 3) фиг. не се
чувствува добро; о когато
цъфнат налъмите ~ кога
врбата ќе роди грозје; кога
ќе се стрижат комарците
цъфнал прид. 1) расцутен; 2)
фиг. пијан, натрескан
цъфтеж м. цутење, времето
на цутењето, цутеж
цъфтя и. цути — ябълките
цъфтят јаболката цутат
цял прид. 1) цел — цяла ябълка
цело јаболко — цяла нощ
не мигнах цела ноќ не заспав
— /•- ден цел ден — цели
обувки високи (длабоки) че­
вли — цели страници цели
страници — цели три метра
цели три метра; 2) вистински,
цел — той е ~ дявол тој
е цел ѓавол
цяло ср. цело, целина, целост
цялостен прид. целосеп, комплетен, сестран — цялостно
разглеждане

на

въпроса

сестрано (целосно) проучување на прашањето
цялост ж. целина, целост
цяр м. нар. лек, начин или
средство за лекуваше

ч
чйвка ж. зоол. чавка
чйдо ср. арх. чедо
чадър м. чадор; шатор
чйен прид. чаен — чайна лъ­
жичка чајна лажица — ~
сервиз сервис за чај

чай м. 1) чај — руски | липов |
китайски
руски | липов

| кинески чај; 2) чајанка —
поканвам на чай с танци

поканувам на чеГ) со танц
чййка ж. зоол. (Еагиѕ) галеб

чбйник

648

чййник м. 1) чајарник, чајник
— електрически ~ елек-

трични чајарнИк; 2) разг.
мала локомотива
чак прил. дури — изпратих го
~ дома го испратив дури
до дома
. чакйл м. зоол. чакал
чакАлня ж. чекалница, чекална
— ~ на гара чекална на
с железничка станица — ле­
карски кабинет с ~ лакарска
ординација со чекалница
чйкам н. чека — ~ трамвай
чекам трамвај — какво ча­
каш? што чекаш? — кого
чакаш? кого го чекаш? —
чака ни тежка работа не
чека тешка работа — чакай!
чекај!; СЈ петима Петко не
чакат петмина Петка не го чекаат — чакай ти! чекај ти!

ќе ти кажам јас тебе!
чакъл м. чакал
.
чакълен прид. чакален (напра­

вен од чакал)
чак ълест прид. чакалест (што

содржи чакал)
чАлма ж. чалма
чАлнат прид. разг. чалнат (за

човек — мрднат со умот,
■ удрен, чакнат)
•
чалъм м. чалам
чам м. чам
ч&мов прид. чамов — чамова
дъска чамова штица
чйнта ж. чанта — ученическа
ученичка чанта — дамска
~ женска (дамска) чанта
чапкън м. разг. чапкан, улич.ник, коцкар, развратник
чйпла ж. зоол. чапја
чар м. чар, шарм
чардак м. чардак
чарк м. 1) чарк (колце, тркало —
обично со запци: на часовник,

част

машина и сл.); 2) чарка за
гајтан, чарк за режење штици
чаровен прид. прекрасен, бо­
жествен, волшебен — чаров­
на песен прекрасна песна
чародбен прид. волшебен, маѓеснички
чародбйски прид. волшебнички
чародбй, чародеец м. волшебник
чаршАф м. чаршав — бели
чаршафи бели чаршави
чаршия ж. чаршија
час м. 1) час, саат — два часа
два часа | саата — колко е
часът? колку е часот? —
скорост ОТ

100 КМ В

брзина од 100 км на час — се­
дем часът преди обед седум
часот претпладне — в — по
география на час по геогра­
фи) а; а на добър час! на до­
бар час! — полицейски ~ полициски час — ~ по-скоро
што побргу — в дванаде­
сетия час ~ во дванаесеттиот
час
чйсов прид. што се однесува на часовник — часова
стрелка стрелка на часовник
часови м. стражар — поставям
~ поставувам стражар
часовник м. часовник, саат
— ръчен | джобен | стенен |
градски | пясъчен
рачен |

цебен | ѕиден | градски | песочен часовник
часовникар м. часовникар
часовой м. стражар
част ж. 1) дел — съставна —
составен дел — резервни час­
ти резервни делови — части
на речта ~ видови зборови;
2) вој. единица — войскова
воена единица; 2) дело-

чйстен

649

круг. на работата — това
не е по моята ~ тоа не спаѓа
во мојот делокруг
чйстен прид. приватен — частни
разговори приватни разго­
вори — ~ учител приватен
учител — частна собстве­
ност приватна сопственост —
~ живот приватен живот —
това е негова частна-работа

тоа е негова приватна работа
1) делче; 2) грам.
партикула, частица
частичен \ прид. делумен
частник 'м. приватник, при­
ватен занаетчија и сл.
частно1 прил. приватно
частно2 ср. мат. количник
чйстност ж. в частност посебно
чатйл м. чатал, чепорошка
чат-пйт прил. разг. чат-пат
чаша ж. чаша — стъклена
~ стаклена чаша — счупени
чаши скршени чаши — дай
ми една ~ вода дај ми
чаша вода; о обича чашата
сака чаша; сака да пие —
горчива ~ горчлива чаша
чйшка ж. чаше; 2) 5от. чашенце
че сврз. 1) дека — казаха ми, ~
си идвал ми рекоа дека си
доаѓал; 2) што — добре
частица

стана,

~

се

срещнахме

добро што се сретнавме; 3)
па —
какво од това?
па што од тоа — ~ той
нищо не знае за това па тој
ништо не знае за тоа; 4)
бидејќи, оти — бързай, ~
ще закъснееш побрзај оти
ќе задоцниш
чббър м. чабур, чабура, крбла,
крбло

червбн

чевръет прид. итар, снаодлив>

брз
чевръсто прил. итро, брзо
чегъртам н. 1) струже;

2>
чкрта
чйдо ср. чедо, родено дете
чбзна и. венее; пропаѓа
чеиз м. чеиз, руба, руво
чек м. (мн. чќкове) 1) чек —.
изплащам > исплаќам чек .
— ~ па предявителя бариран чек; 2) чековна уплатница
(образец)
чекмеджб ср. чекмеже, чекмеџе
•
чбков прид. чековен — чекова
книжка чековна книшка —
чекова
сметка
чековна
сметка
' ■'
чек ърк м. родан, чекрек, чекрк.
челен прид. 1) челен; 2) што ена чело, во првиот ред
.
челик ји. нар. 1) челик; 2) челик,;
дрвце на посебен начин напра­
вено за игра .
челник м. челник; оној штостои на чело, глава, раково^
дител
■
чбло1 ср. 1) чело; 2) чело (почесно место); СУ на ~ 'с: ■
на чело со
чбло2 ср. виолончело, чело •
челюст ж. вилица — горна |
долна ~ горна | долна вилица
чбляд ж. челад, деца
.
чемерйка ж. бот. чемерика,
ченгел м. ченгел
’ '
чеп м. чеп, дрвена затка на.
бочва или каца; глужд
чепйт м. глуждов, со глуждови:
чбпкам н. чепка
чер, чбрен прид. црн
„.
чбрвей м. зоол. црв, глиста..
червбн прид. црвен — червено^
знаме црвено знаме — ~
пипер црвен пипер —
’’

червендалест

650

восък црвен восок
~
кръст Црвен крст — Чер­
вена армия Црвена арми ј а —■
Червената шапчица Црвен-

капа

прид. што има
црвено и полно лице
червенея се н. повр. се црвенее
червеникав прид. црвеникав
червенинй ж. црвенило
червеноармеец м. црвеноармеец
червенокр ъстец м. член на
' организацията Црвен крст
червенопбрка ж. црвеноперка
(риба)
червйв прид. црвлив '
червило ср. црвило, козметично
средство за црвење усни и лице
черво ср. 1) црево — сляпо
~ слепо црево — дванаде­
сетопръстно
дванаестопрсно црево; 2) гумено, плат­
нено црево
червоядина ж. црвојаднина;
разјадено место од црвје во
дрво, плод и сл.
червя, н. црви; || — се повр.
се црви, се срами
чбрга ж. черга; циганска черга
чергйрски йргкц чергарски, номадски
чбрен прид. црн — черна коса
црна коса — — хайвер црн ајвар, 'Навиј ар — черни мисли
црни мисли — черни дни црни дни — черна участ црна
судбина — ~ дроб црн
цигер — черна борса црна
берза —
пипер црн пипер;
— черна металургия црна
металурѓија — Черна гора
Црна Гора — черно злато
црно злато; ќумур — черен
червендалест

черносотник

списък црн список; список
на сомнителпи лица — черно
на бяло црно на бело; писмен
документ
чйреп м. череп
череша ж. бот. цреша (дрво
и плод)
черешйк м. црешак
чербшов прид. црешов
чбрква ж. црква (храм или
литургија)
черкбз(ин) м. Черкез
черковен прид. црковен —
черковна камбана црковна
камбана
чернея и. 1) црнее, добива црна
боја; 2) се мачи
чернило ср. ирнило, црна боја
(за веѓи мустаќи и сл.);
фиг. тежок живот
черница ж. бот. црница (дрво
и плод)
черничев прид. црничов —
черничево буре црничово
буре
чернобрйд прид. црнобрад
черновка ж. концепт; копие,
втор примерок
черногорец м. черногорка ж.
Црногорец, Црногорка
черногорски прид. црногорски
—

черногорски

планини

црногорски планини — черно­
горска литература црногорска литература
черно дрешковци мн. Бугари
коишто од црно (темно) сукно
прават народна носија (спрот.
—белодрбшковци)
чернозбм м. црнозем, црница,

црна и плодна земја
м. црнокож, кој
има црна кожа
черносотник м. ист. краен реакционер во царистичка Ру­
си) а

чернокож

чбрня

651

чбрня н. црни, бојадисува во

црно; фиг. црни (некој со
зборови)
черпак м. црпалка, лажица
за црпетье
черпня ж. честење
чбрпя «. 1) чести — с какво
ще черпим гостите? со
што ќе ги почестиме гостите?
2) црпи
черта ж. 1) црта, линија, потег
— права ~ правам линија;
2) црта, одлика, особииа карактеристика
чертая н. црта (технички) — ~
план цртам план
чертателен прид. цртачки, што
служи за техничко цртање
— чертателна дъска штица
за техничко цртавье
чертбж м. цртеж, скица, план
чертичка ж. цртица, цртичка
— голяма
голема црта
чертожник м. чертожничка
технички цртач
черупка ж. лупешка, школка,
тврда обвивка
черчевб ср. арх. черчеве
чесйло ср. чешел за добиток,
чешалка, чешало
чест1 ж.
1) чест, почит,
добро име — той прави ~
на семейството си тој служи
за чест на своето семејство
— въпрос на ~ прашавье на
честа — имаме честта да
ви уведомим имаме чест да
ви соопштиме; 2) чесност,
достойнство; 3) среќа, судбина
— такава му била честта

таква му била среќата; а
отдавам ~ вој. поздравувам
војнички; салутирам
чест2 прид. 1) чест, густ, што се
повторува — чести грешки
чести грешки — честа гора

четвъртина

честа | густа шума; 2) брз,
забрзан — ~ пулс забрзан
пулс — '~■ огън воЈ. брза
стрелба
чествувам н. празнува, прославува
честв^ване ср. празнуваше, прославување
чбстен прид. чесен — ~ човек
чесен човек — честна ' дума
чесен збор — честна мома
чесна мома
честит прид. честит — честита
Нова година! честита Нова
година!
честитка ж. 1) честитка, честитахье; 2) картичка за честитатье
честитявам и. честитя с. че­
стита
чбстно прил. чесно
чбстност ж. чесност
честолюбйв прид. честол>убив,
кој држи многу до својата
чест, амбициозен
честолюбие ср. честољубивост,
достойнство, амбиција
чесън н. бот. лук
чета ж. чета, одред, група
— хайдушка
~ ајдучка
чета — партизанска ~ пар­
тизанска чета
четй н. 1) чита — ~ вестници
читам весници —
между
редовете читам меѓу редови;
2) држи предаваше — ~
лекции предавам на факултет;
а ~ морал морализирам;
советувам; попувам
четвбрен прид. четворен
четворица бр. нар. четворица
четворка ж. 1) четворка (оцен­
ка, карта, трамвај бр. 4 и сл.)
чбтвърт м. ж. четврт —•кило
четврт кило
четвъртина ж. четвртина

четвъртит

652

.

четвъртит прид. четвртест
четвъртокласник м. четвртс-

класник

'

четвъртък м. четврток —
миналия —■ минатиот четвр­
ток — в ~ в четврток —
всеки
секој четврток
чбтен прид. парен — четни
номера парни броеви
чбтене ср. читање (е. чета)
— четене на лекции читање

на свои предавања; настава на
висока школа — литера­
турно четене литературно
читање
четиво ср. четиво, определен
материјал за читање
четина ж. четина (цврсти и
остри влакна)
четинест прид. четинест, што
е покриен со четина .
чбтири бр. четири — ~ дни
четири дни — четири деца
четири деца; СЈ отварям си
очите на
си ги отвор ам
очите на четири
четиригодишен прид. четири­
годишен
четиридесет, четирййсет бр.
четириесет .
четирима, четйрма бр. четворица
четиринадесет бр. четиринаесет
четиристбтин бр. четиристо­
тини
.
четириъгълник м. четириаголник
чќтка ле. четка — ~ за обувки
четка за чевли —
за зъби
четка за заби —
за дрехи
четка за алишта
четлйв прид. читлив — четлив
почерк читлив ракопис
чбтник м. четник (борец во бор­
бите за ослободување од турскиот јарем)

числен

чех м. чехкйня ж. Чех, Че-

хинка
чехлйр м. папуџија, произведу-

вач или продавач на влечки,
влечкар
чбхъл м. влечка — чехли влечки
чбхълче ср. 1) пантовче; 2) зоол.
парамециум
чеша н. 1) чеша; 2) чешла; 3)
влачи (волна)
чешки прид. чешки — ~ език
чешки јазик
чешма ж. 1) чешма — отивам
на ~ за вода одам на чешма
за вода; 2) разг. славина од
која тече вода
чибук м. чибук
чивгар м. нар. ѕевгар
чий, чия, чйе, чий зам. чиј,
чија, чие, чии — чия е тази
къща? чија е оваа кука? —
чии са тези деца? чии се овие
деца?
чййто, чиято, чибто, чийто
реал. зам. в. чий
чилб ср. чиле
чимшйр м. бот. шимшир
чин м. 1) училишна клупа — чи­
нове в класната стая клупи

во училницата; 2) чин, поло­
жа; — висок ~ висок чин
чинбли м. муз. чинели (музички
ударен инструмент)
чинйя ж. 1) чини ј а — дълбока
| плитка ~ длабока | плитка
чинија
чиновник м. арх. чиновник (в.
служител)
чиновнически прид. чиновнич­
ки; фиг. бирократски
чин прид. чпртав (нос)
чирйк м. чирак (ученик при май­
стор, занаетчија)
чиракувам н. чиракува
чйслен прид. цифрен, броен

числител

числител м. 1) мат. броител;
2) тех. нумератор
числйтелно (име) ср. грам, број
число ср. 1) број — троцифрено
трицифрен број — четно |
нечетно ~ парен | непарен
број; 2) грам, број — един­
ствено | множествено ~

еднина | множина; 3) арх. датум — всяко първо
в ме­
сеца секој првй во месецот
числя н. брои, е на список, при­
лага (на нешто); || — се повр.
се брои, се смета — числя се
между здравите се сметам
меѓу здравите
чист прид. чист — ~ въздух
чист воздух — чисти чинии
чисти чинии — чиста съвест
чиста совест — чисто кафе
чисто кафе; О чиста заплата
плата во нето износ — чисто
брашно чисто брашно
чистач м. чистачка ж. чистач,
чистачка
чистка ж. полит. чистка (во
партија, организација и сл.)
чистене ср. чистеше — химиче­
ско ~ хсмиско ' чистеше
чистокръвен прид. чистокрвен,
расен
чистосърдечен прид. искрен,
отворен, чистосрдечен
чистота ж. 1) чистота; 2) морал­
на чистота; нерасипаност
чистя н. 1) чисти; треби — ~
къща чистам кука — ~ ориз
чистам | требам ориз; 2) чис­
ти, убива, уништува
читав прид. читав, цел
читалище ср. читалиште
читалня ж. читалница, читална
читанка ж. читанка
читател м. читател — беседа
с читателите разговор со чи­
тателите

653

човекоядец
чифлик м. чифлик
чифликчйя м. чифлигџија
чифт м. чифт, пар — два чнфта
чорапи два чифта чорапи ■—
или тек чифт или тек
чифтб ср. чифте (ловечка пушка

со две цевки)
чйчо м. чичко
чйчов прид. чичков, чичов ' ’
чйчови ми. куќа (фамилија) чйчкова — ходих у чичови бев

кај чичко ми
члбн1 м, чпбнка ж. член, член­
ка — ~ на организация член

на организација
член2 м. 1) член, параграф; 2)

грам, постпозитивен член; 3)
анат. член (дел на телото);,4)г',
мат. член
членски прид. членски — член­
ска карта членска карта —
~ внос членарина
. ’ ’
членство ср. членство (прила­
гаше кон организација, пар­
тида)
членувам и. 1) членува (член е
па организација, партија);;,2)
грам, членува
чобйн(ин) м. чобан, овчар, иа- •
стир
■
човбк лг. (мн. хора) човекфйч?
луѓе) — той е истински ~
тој е вистински човек -г- ~
на място човек на место
— вътрешен ~ наш | доверг
лив човек — няма жив -<ѓѓ
пема жива душа
човеколюбив ср. човекољубие,
човекољубивост, филантро­
пи) а
човекомразец м. човекомразец
човекоподобен прид. што е сличен на човек
човекоядец ат. човекојадец "

•
'

човбчен

654

човбчен прид. човечен — чо­
вечна постъпка човечна по­

етапна
човечество ср. човештво — чо­
вечеството днес иска да жи­
вее в мир човештвото денес

сака да живее во мир
човешки прид. човечни — ~
род човечни род — човешки
одношения човечни односи
човещинй ж. човештина
човка ж. клун
човъркам н. чепка
чокой м. чокој (романски чиф-

лигџија)
чом&к м. чомак
чопля н. в. човъркам
чорйп м. чорап — копринени
чорапи свилени чорапи —
дймски чорапи женски чо­
рапи — вълнени чорапи вол-

нени чорапи
чорйнен прид. чорапен (што се
однесува на чорап) — чорап­
на фабрика фабрика за чо­

рапи
чорб^ лг. чорба — пилешка ~

пилешка чорба
чорбаджийски прид. чорбаџи-

ски
чорбаджия м. чорбаџија; нар.

дой^кцн ,
чорбест ДрОД. чорбест
чбрлав прид. чорлав, неисчеш-

. лан,. .разбуштравен
чорльо\м. чорло, разбуштравен

човек
чортов прид. чортова кожа ан­

тилопата ќожа или имитација
на антилоп
чоха ж. арх. чоЈа
чбхеййрму. чоен — чохени дре­
хи чоени алишта
чрбво ср. арх. утроба, стомак
чревоугодие ср. гурманлак, цревоугодништво

чудо

чрез пред, преку, со помош на —
съобщавам ' печата сооп-

штувам преку печатот
чрезмерен прид. огромен, нео-

бично голем, исклучителен —
чрезмерни усилия исклучителни напори
чубрица ж. бот. чубрица
чувал м. врека — един
ориз
една вреќа ориз — брашнен
~ врека за брашно
чувам и. слуша, чуе — чуваш
ли ме? ме слушаш ли? — той
не иска и да чуе за това тој
не сака ниту да чуе за тоа —
где се е чуло и видяло каде
се чуло и видело—чувай! слу­
ша; !; С7 да не чуе дяволът
да не чуе ѓаволот — слабо се
чува слабо се слуша
чувам н. нар. чува, варди, пази
нешто
чувствен прид. чувствен, емотивен, страстен, плотски
чувствителен прид. чувствите­
лен; тех'. прецизен—чувстви­
телна жепа чувствителна же­
на — чувствителни везни
прецизна вага, точна вага (терезија)
чувство ср. чувство, емоција —
~ на отговорност чувство на
одговорност — любовни чув­
ства љубовни чувства
чувствувам н. чувствува
чугун м. сурово леано железо
чудак м. чудак
чуден прид. 1) чуден, необичен
— чудна работа чудна рабо­
та; 2) прекрасен — чудна кар­
тина прекрасна елина
чудбеен прид. чудесен, прекра­
сен
чудноват прид. чуден, необичен
чудо ср. (мм. чудеей) чудо —
чудеса ще направя чуда ќе

чудовище

шаваР

655

чукам н. чука
чукан прид. 1) (ис)толчен; 2)

направам — чудеса на днеш­
ната техника чуда на денешната техника
чудовище ср. чудовиште
.
чудовищен прид. 1) чудовиштен; 2) грамаден, колосален;
3) страшен, грозен, одвратен
чудотворен прид. чудотворен
— чудотворно лекарство чу­
дотворен лек
чудя се и. повр. се чуди—чудя
ти се ти се чудам
чужбина ж. ту гина, странство
чужд прид. туѓ — чуждо палто
туѓо палто — чуждо тяло туѓо
тело — в чужди ръце во туѓи
раце; СЈ живея на чужди
гръб живеам на туѓ грб
чужденец м. чужденка ж. туѓинец, туѓинка, странец

нар. чукан (овен)
чуквам н. чукна с. чука, чукне
чул1 м. чул (покривка за доби-

ток)
чул2 прид. дијал. чулав, кој е со

мали (потсечени) уши, со скршеч рог и сл.
чума ж. чума
чумбря се н. повр. се мурти
ч^пвам и. чупна с. откинува,
откине, скршува, скрши, откршувй, открши
чупка ж. 1) остра кривина (на
улица, ограда и сл.); 2) скршено парче; 3) залак
чуплив прид. кршлив — чуп­
ливи вещи кршливи предме­
ти — чупливо! кршливо!
■
чупливост ж. кршливост
чупя н. крши — ~ камъни кршам камења — ~ рекорд соборувам рекорд; || — се повр.
се крши
чуруликам н. чурулика — птич­
ките чуруликат птиците чуруликаат
ч#чул м. кикиришка
чучулига ж. зоол. чучурлига
чучур м. шопур, чучур, чешмурка
чушка ж. I) пиперка — лютива
~ лута пиперка — пълнени

чуждестранен, -&нна, -анно

прид. туѓински, странски
чуждица ж. варваризам, стран­

ски збор, туѓ збор
чуждопоклонник м. кој се по-

клонува на се што е странско
(туѓо)
■_
чуждя се н. иовр. се издвојува,
се држи настрана, се дели од
луѓето
чук м. (ми. чукове) чекан —
сърп и ~ срп и чекан — обу­
щарски ~ чевларски чекан
— пневматичен ~ пнеуматичен чекан; п събирам си чу­
ковете ~ си ги збирам парталите, заминувам

чушки полнети пиперки
чуш^лка ж. дијал. мешунка;

кочанка
чуя с. чуе, слушне

ш
шаблон м. шаблон, образец, ка-

лап
шаблонен, -бнна, -онно прид.

шаблонски, неоригинален

шйвам и. шава, мрда, кршка
— не шавай не шавај, не

мрда;

_

шавар м. бош. шамак, шавар

$

■ ■" '

■

шйввам
•-

:

656

шаввам н. ш&вна с. 1) шавнува,

шавне; мрднува, мрдне; 2)‘
разг. излезе на прошетка; се
' прошета, се раздвижи
шагр^нов прид. шагрински —
шагренОва кожа шагринска
кожа
шадраван м. фонтана, водоскок,
шадрван
шйек м. шајак, вид сукно
шййба ж. шајбна
шййка ж. банда, разбојничка
дружина
шал м. шал — вълнен
волнен шал
’
шалвари мн. шалвари — ша­
рени шалвари шарени шал­
вари
шАпче ср. шалче — копринено
~ свилено шалче
шамар м. шлаканица (е. плес­
ница)
шамия ж. нар. шамија
шампанско ср. шампањ, шам-

пањско вино
шампибн м. шампионка ж.

шампион, шампионка
шампойн м.- шампон
шйнец лг. ров, окоп, шанец
шанкър м. мед. шанкр (вид

венерична болест)
шанс м. (мн. шансове) шанса
— шансовете са на наша
страна шансите се на наша
страна — имам малки шан­
сове за успех имам малку

шанси за успех
шансонќтка ж. 1) шансонетка;

2) шансона
прид. разг. шантав,
глуп, занесен, завеан
шантаж лг. уцена, махинација
шантунг м. шантунг (вид ткае. шша од свилени отпадоци)
шйнца ж. скокатища — ски~ скокалница (во скијање)
шантав

шахматен

шап м. мед. шап (заразна болест

кај добитокот)
шйпка ж. шапка — дамска ~
женска шапка — мека ~ мека
шапка — с ~ со шапка — без
без шапка; СЈ свалям

вадам (симнувам) шапка, правам чест
шапкйр м. шапкар
шапкйрка ж. шапкарка
шапчица ж. шапче
шйрен прид. 1) шарен; 2) фиг.
убав
шаренея се и. повр. се шарени,
се шаренее
шаренина ж. шаренило
шарж м. карикатура; пародија
шйрка ж. 1) шарка (природна);
2) боја; 3) орнамент; 4) мед.
сипаници — дребна —• малИ
сипаници
шарлатан м. шарлатан (рас­
тително масло — од сусам,
афионско семе и сл.)
шарлатйн(ин) м. шарлатан
шарф м. (мн. шарфове) жен.ски шал (за околу вратот),
нтарпа
.
.
шАря н. 1) шари, украсува; 2)
шари, чкрта (со молив и сл.);
3) царка со коприва; 4) скита,
шета без цел; —1| се повр. се
опсипува со сипаници
шаси ср. шасија — ~ на авто­
мобил шасија на автомобил
ш&тра ж. шатор
ш^фер м. девер
шаферка ж деверка
шах м. 1) шах (монарх); 2) крал
(шахов. фигура);'3) шах —
играя ~ играм шах
шахмат м. 1) шах; 2) мат (ситуација во игра)
шахмбтеи прид. шаховски —
турнир шаховски турнир —

шахматист
шахматна фигура шаховска

фигура
шахматист м. шахист
шахта ж. шахта, окно (рудар­

ско, водоводско и сл.)

657

шйбам

шашардйсвам н. шашардйсам с. шашардисува, шашар-

диса
шашармй ж. разг. шашарма,

шашма, конфузија, трик
шашма ж. разг. шашма, ша­

нец
шв^д(ец) м. шведка ж. Шве-

две шестини.

шестгодишно дете

минатиот век

часовник
шев м. шев
шевеп прид. шијачки — шевна
машина машина за шиење
шевица ж. разнобоен вез
шевро ср. 1) шевро (кожа); 2)
боја за чевли
шегй ж. 1) шега — не му е до
шеги не му е до шеги
шегаджия м. шеѓаџија
шегувам се н. повр. се шегува
шедьовър м. ремек-дело
шейнй ж. санка
шейрбтин м. шерет
шейсбт м. в. шестдесет
шемет м. шемет, вртоглавица
шеметен прид. шеметен, вртоглав
шбпа ж. шепа — ~ ориз шепа
(грст) ориз
шбпна и. шепнува
•шепнешком прил. тивко, со шепотење, шепотејќи

.

,

шестдесети бр. шеесетти -~г< _
шестдесета страница шсе-,

Швајцарец, Швајцарка
швейцарски прид. швајцарски
— ~ часовник швај царски

(

шестдесет бр. шеесет — в шест­
десетте години на миналия
век во шеесеттите години на

ѓанец, Швеѓанка
шведски прид. шведски
швейцарец м. швейцарка ж.

5

шествие ср. поворка — тър­
жествено
свечена поворка
— погребално <—• погребйа
поворка, процесија ■—факел­
но ~ факелна поворка
шестгодишен прид. шестгоди-*
шен — шестгодишно дете

шарма
швйба ж. пејор. шваба, Герма­

•

,

шепни ж. шепот
•,
шептя н. шепоти, зборува тивко ' -јј
шбриф м. шериф
шест бр. шест
шбста ж. шестина — две шести

шашав прид. 1) шашлив; 2) за-

веан

: ■ I

сетта страница
шести бр. шести —

■
клас ще-..

сто одделение (клас) — ~
септември шести септември,
шестима бр. шестмина •
’
.
шестица ж. шестка (арх. одличн'а оцена; карта; трамвај бр. 6)
шестнадесет, шестнййсеТ■ бр.
'>
шсспаесст
шестокласпик м. шесТокйй-'
спичка ж. ученик (ученичка) :
од шесто одделение ;■ ше'С$о-'
класник, шестокласничка"
.
шесторен прид. шесторен .
■
шестстотин бр. шестотини •
шбтам и. 1) работи низ дуќи;
2) шета
...’ /.
шетня ж. нар. домашна работа;
работа на домаќинка
. ,•
1
шеф м. шеф
: шбфство ср. шефовство; покро­
вителство
;
шибам н. 1) шиба, бичува,'уди’
ра со прачка и сл.; 2) шиба ' '
(за ветар, дожд)
'
"

42 Бугарско-макодонскп речник

шиббй
шиббй м. бот. шебој'
шивалпя ж. (интерна) шивачка

работилница
шивач м. шивйчка ж. шивач,

шивачка
шивйчница ж. шивачка рабо­

тилница
шивашки прид. шивачки — ~
н<ј>?кицц шивачки ножици —
щивашка работилница ши­

вачка работилница
шйен прид. вратен — шийни
прешлени вратни прешлени
шиене ср. шиење
шизофренйчен прид. шизофреничен
шизофреник м. шизофреничар
шикйлка ж. шикла
шикаийрам н. с. шиканира
шйлб“ср. шилеже
шило ср. шило — обущарско
~'Чевларско шило
шимпанз? ср. зоол. шимпанзо
шйна ж. 1) шина; 2) еластична
шипка (во хирургијата)
шинбл -'м, шинел, шинела —
войнишки ~ војнИчки ши­
нел
шипЈ.^.^рн, боцка, остар врв
шипАр. <;-вепар
шќае/р^прид. боцкав
шипка ж.сбот. шипка
шипков "прид. шипков — ~
мармелад мармелад од шипки
шир ‘лг. ширина, простор
шир А ж. шира, благо вино
ширпнй ж. ширина — ~ на
плат ширина на штоф — гео­
графска ширина географска
шприца ,
широк прид. широк — широ­
ката, публика широката пу­
блика. п— широко палто ши­
роко палто — в широкия сми­

658

шкйрто

съл на дамата во широкото
значење на зборот; а ~ соци­
алист ист. приврзеник на десната фракција на бугарската
социјалдемократија (е. тесен

социалист) — стоки за ши­
роко потребление стока за
широка потрошувачка — жи­
вея на широка нога живеам

на широка нога
широкичък прид. прилично ши­

рок, мошне широк
широкогръд прид. широкоград
широчина ж. ширина, широ­

чина
широчък прид. разг. прилично

широк, широчок
шйря и. шири, растура, пренесува; || — се повр. се шири, се

растура, се пренесува
шйфър м. шифра
шифрован прид. шифриран —
шифрована телеграма ши­

фрирана телеграма
шиш м. {ми. шйшове) шиш,

ражен
шишб ср. шише — ~ за вино

шише за вино
шйшкав прид. нар. шишкав, де­
бел — ■—■ човек шишкав

човек, шишкав
шишко ср. разг. шишко (пре-

кар за полн, шишкав човек)
шйшче ср. раженче — две ши­
шчета две раженчиња
шия1 и. 1) шие — ~ риза шијам

кошула; 2) везе, бродира; |[
— си повр. имам дадено нешто
да ми се шие — шия си кос­
тюм си шијам костум
шия2 ж. врат — лебедът има
дълга ~ лебедот има долг
врат; о не по врат, ами по
шия
не по врат, по шија
шкарто ср. шкарт (негодна

стока)

шкаф

659

шкаф м. креденец, шкаф
шкембб ср. разг. шкембе — ~
чорба шкембе-чорба
шкембеджийница ж. шкем-

барница, шкембецилница
школа ж. 1) специјално училиште, курс — театрална
~ театарска школа — ~ за
запасни офицери школа за

резервни офицери; 2) фиг.
школа, правец — роман­
тична ~ романтичарска шко­
ла; 3) обука, пракса, искуство, школа
школник м. момче што служи
рок во школата за резервни
офицери
школувам н. школува; || — се
йовр. се школува, учи
'
шлагер м. шлагер, песма на сезоната; мода
шлайфам н. с. мазни, полира,
шлајфува, изгладува
шлака ж. шлака
шлем м. (мн. шлбмове) шлем
— пожарникарски ~ пожар­
никарски шлем — водолазен
~ нуркачки шлем
шлйфер м. мантил за дожд
шлифовам и. с. шлифува; || —
повр. се шлифува
шлосер м. шлосер, механичар
шляпам н. шлапа (гази по вода,
кал, мек снег и сл.), плеска,
удира со дланка
шляя се н. повр. се мотка,
скита, оди без цел
шмайзер м. шмајзер, автомат
шмекер м. шмеќар
шмекерувам н. шмеќарува
шмугвам н. шмугна с. (с) крие,
шмугне; || — се повр. се
шмугнува, се шмугне
шнйцел м. шницла — виенски
~ виенска шницла
шнола ж. шнола
42*

шперплат
шнур м. 1) шнур, усукана па­

мучна или копринена врвца;
2) вид проводник за електрична струја
шовинйзъм м. шовинизам —
шовинизмът е пречка за
международното
сътруд­
ничество шовинизмот е преч-

чка за меѓународната соработка — местен ~ локален шо­
винизам
шокйрам и. с. шокира
шоколйд м. чоколада — мле­
чен
млечна чоколада
шоколаден прид. 1) чоколаден
— шоколадени бонбони чоколадни бонбони; 2) што се
однесува на чоколада — шо­
коладена фабрика чоколадена фабрика
шоп м. шоп, жител на Шоплукот (Западна Бугарија)
шорти ми. пгорц, куси жен­
ски панталони
шосе ср. пат, друм — автомо­
билно ~ автопат — павира­
но —■ пат од коцки
шофйрам н. шофира (вози, управува автомобил) — умело г—
вешто шофирам
шофьор м. шофер, возач —
опитен ~ искусен возач
шофьорски прид. шоферски,
возачки — шофьорска кни­
жка возачка дозвола — шо­
фьорска будка шоферска ка­
бина
шпйга м. шпага (вид теснаЈи
права сабја со остар врв)
шпалйр м. шпалир — ~ от
войници | ученици шпалир
од војници | ученици
шпйлта ж. шпалта, отисок за
коректура
шперплат м. шперплоча

. I
шперц

660

шперц м. (мн. шпбрцове) кат

лауз
шпибн(ин) м. шпирн
шпионйж м. шпионажа ■— за­
нимавам се с
се занимавам

щава

шумолене ср. шушкање
шумоля и. шумоли
шумооглушйтел м. пригушу-

вач на звук
шумя н. шуми (дига шум; из­

дава шум)

со шпионажа
шпибнка ж. шпионка (жена)
шпора* ж. мамуза, шпора — бодвам с шпори бодам со мамузи
шприц м. 1) шприцер, вино со

сода; 2) шприц (медицински
или слаткарски); 3) шприц,
прскалка
шрапнќл м. вој. шрапнел
шрифт м. шриф, печатарски
букви — курсивен ~ курзивни букви
шуба ж. шуба, бунда — желез­
ничарска ~ железничарска
бунда (шуба)
шубрйк м. грмушки, жбунки,
честак
•
'
шуга ж. мед. шуга
шум м. (мн. шумове) шум,
звук; врева — адски
пеколна врева — много ~ за
нищо многу врева за ништо
— ~ па вълните шум на брановите
шума ж. 1) шума (лисје на широколисни дрвја); 2) дијал.
шума
шумен прид. гласен, бучен; сензациоиален

шунка ж. шунка
шуплйв прид. шуплив
шурей м шура
шуренайка ж. нар. шурнеа,

жената од шурата
шуртя ж. шурти
шут1 прид. шут, без рогови
шут2 м. кловн, дворски смеш­

ник
шут3 м. шут — този футболист
има силен ~ овој фудбалер

има силен шут
шутйрам н. шутира
шутовски прид. шутовски, клов-

новски
шушони мн. галоши
шушукам и. шушука (зборува,

кажува, шепоти нешто тајно,
доверливо)
шушулка ж. 1) мешунка (од
грав и сл.), чушка; 2) мразулец
.
шушумйга ж. шушумига (прпглуп, затворен, срамежлив чо­
век)
шъпа ж. в. шбпа
шъпна н. в. шбпна
шътам н. в. шбтам

щ
ща н. сака, има желба — не ~
не сакам — той не ще дойде
тој не ќе дојде — прави, каквото щеш прави што сакаш
— ще ми се да отида на те­
атър сакам (имам желба) да

одам на театар

щаб м. (мн. щабове) штаб —
генерален ~ генералштаб —
в щаба во штабот — офицерот от щаба штапски офицер
щйбен прид. штабен, штапски
щава ж. штава (специјална теч­

ност за штавување кожи)

щАвя

що

661

щАвя н. штави (обработува ко­

жа со штава)
щАдя н. 1) штеди (има милост,
има обѕири коннекого); 2)
штеди (пари)
щАйга ж. гајба — две щайги
грозде две гајби грозје
щампа ж. 1) литографијај репродукција (на слика); 2) шаб­
лон, мостра
щАнга ж. штанга, штангла (ме­
тален лост)
щанд м. (мн. щАндове) штанд
щандйст м. щандистка ж. про­
давач (продавачка) на штанд
щАстие ср. среќа — пожелавам
ви ~ ви пожелувам среќа —
имах щастието имав среќа
— щастието му проработи

~ му се насмеа среќата
щастлив прид. среќен — ща­
стливи деца среќни деца — ~
край среќен свршеток, хепиенд — живот среќен живот
щастливец м. срейник
щат1 м. (мн. щАти) држава —
Съединените американски
щати Соединетите Американ­

ски Држави
щат2 м. (мн. щАтове) работно
место (предвидено со система­
тизации а) — съкращение на
щата укинување на работно
место — зачислявам на ~
примам во поетојан работен
однос
,
щАтен прид. поетојан, регуларен, што е предвиден со систематизација — ~ преподава­
тел постојан | редовен пре­
даван — щатна длъжност
поетојано работно место
щАтелен прид. внимателен, се­
риозен, детален — щателна
проверка детална проверка

щафАта ж. штафета; штафетна

палка

'

,

щафАтеп прид. штафетен — щафетно бягане штафетна трка
ще частица (за правеше идно

време со значеше йе) — ■
му кажа йе му кажаадр—
утре ~ има буря утјјѓ Ч&Ь

има бура — ние ~ чеЈѓАм
ние йе читаме — той
ше писмо тој йе пшпува
писмо
‘
щАдър прид. штедар
щАка ж. етап (смучарски, би­
: лијардски)
щАкер м. тех. штекер
<
щекотлйв прид. скокотлив, -ДСт
ликатен — ~ въпрос деди-'
катно прашање
’
,
щАмпел м. четвртест печат. - '
щАпсел м. тех. штекер
,
щАрка ж. нар. йерка
.
•
щАта ж. штета, кусок, дефицит
щиглАц м. зоол. штиглец, щТиглиц, трнарче
щик м. бајонет
щипвам н. щйпна с. штипка,
штипе
щипка ж. штипка (за приканувашеалишта и сл.)
щйпци мн. пинцета
..." '■ ’■
щйпя н. штипи
•'
щир м. бот. штир
.. . . .
щит м. штит
I..
щитовйден прид. штитесг —
щитовидна жлеза<1йтйтеста
жлезда
.
що зам. што — ■— е това? што
е тоа? —
за дърво е това?
какво дрво е ова? я-у. <у за
човек е той? каков-човек е

.

*

■
•

;
>.

тој ? — приказваш за- оня,

~ дойде расправаш зауОној '
што ДО) де
-■ ‘

щом

662

щом прил.. штом — <"■> легна,
’ заспя штом ќе легнам, зас­

ъгълче

щур прид. штур, чукнат — той
е малко ~ тој е малку чукнат
щурам се н. повр. се штура
щур^ц м. зоол. штурец
щурйя н. беснее, лудува, прави

пивам
щото сврз. да, што, така што —
погрижете се, ~ всички да
дойдат погрижете се сите

глупости, штурее

да.дојдат
щракам н. штрака — ~ с пуш^ ка щтракам со пушка
щр^нга ж. штранга, ремен за
влечеше
щрек м. штрек
щтрих м. штрих, црта, линија
щтр^дел м. штрудла — ~ с
ябълки штрудла со јаболка '
щръбльо ср. штрбло, штрбав
човек
гцрйййам н. щръкна с. (се)
‘ штркнува, (се) штркне,
щръклбя н. се штрклее (трча,
' бега како луд, поради штрколот, :што го укасал)
щръклица ж. зоол. штркел
щ^ка я'. зоол. штука
щ^квам н. щукна с. нар. штука,
штукне

щурм м. штурм, напад, јуриш
щурмов прид. јуришен — щур­
мова авиация јуришна ави-

јација
щурмовак лг. штурмовик; ко-

мандос
щурмовщина ж. кампатьска |

несистематска работа
щурмувам н. јуриша, напаѓа,

штурмува
щуротия ж. разг. штуротија,

глупост, будалштина
щурчо м. глупак, будала
щърб прид. штрб, штрбав —
щърба баба штрба баба
щъркел м. зоол. 1) штрк; 2)

штркел
щъркелов прид. штрков —
щъркелово гнездо штрково

гнездо (ссдсло)

ъ
-ЪгнесТирид. аглест, ќошест
ъглов прид. 1) аглов, што е на
агол — ъглова къща кука
на агол; 2) ей. ~ удар корнер
ъгловйден прид. агловиден, аг­

ъгъл м. агсл — под ~ под агол
— прав | остър | тъп ~ прав
| остар | тап агол — на ъгъла
има магазин на аголот има

дуќан
ъгълнйк м. винкла, винкел
ъгълче ср. аголче, катче — уют­
но ~ пријатно катче

лест ..... ,
ъгломбр А/. агломер

ь
ь Буквата (ер малък

мал ер),
йеосе: наога во почетокот на
■ ’ зборот во бугарскиот јазик; 'Во " средината на збо­
рот ја смекнува претходна-

та согласка: Кольо Кољо —
гьон ѓон — ликьор (се чита
лиќор) ликер — шофьор (се
чита шофјор) шофер итн.

юшур

663

юбилбен

ю
юбилеен прид. јубиларен —
юбилейно тържество јуби-

ларна свеченост
юбилей м. јубилеј
юбиляр м. јубилар лице (уста-

нова) чиј јубилеј се слави
юг м. југ — отивам на ~ одаи
на југ (во јужните краишта)
югославец, югославянин м.
Југословен
югославски, югославянски

прид. југословенски
Јбжен прид. јужен — ~ вятър
јужен ветар — южни граници

јужна граница
южняк м. 1) јужен ветар; 2) жи­

тел на југот
юзда ж. узда
юзина ж. електрана
юли м. јули — на първи ~ на
први јули — през месец ~

во текот на јули
юлски прид. јулски — ~ горе­
щини јулски горештини
юмрук м. тупаница — стегнат

~ стисната тупаница

,

юнйк м. 1) јунак, херој; 2) арх.

член на гимнастичко друштво
юначага м. јуначиште, јуначина
юначен прид. јуначки, смел, хра-

бар
юначество ср. јунаштво, хра­

брост
юнйшки прид. јуначки — на­
родни — песни јуначки на­

родни песни
юнбц м. јунец, млад бик
юни м. јуни — на пети ~ на
петти јуни — през
во текот
на јунН

юница ж. јуннца, јуничка
юнкер м. 1) јункер; 2)- арх. ка­

дет, воен питомец
юноша м. младич, момчак, мла-

дипец
юношески прид. младинскп —■
юношеска литература мла-

дипска литература
юрвам се и. юрна се с. повр.
јуриува, јурне, се втурнува,
се втурне
юрган м. јорган
юрганджйя м. јоргапџија
юргйнски прид. јоргански — ~
чаршав јоргапски чаршав
юридически прид. правен — ~
науки правни науки — юри­
дическо лице правно лице —
юридическо действие пра­
вен акт — ~ факултет пра­
вен факултет
юридически прил. правпички
— казано по ~ правнички
речено
юрисконсулт м. правен рефе­
рент, правен советник
юрист м. юристка ж. правник,
правничка; студент (студент­
ка) по право
юс м. назив за старословенските
назали — голям | малък ~
голема | мала носовка
юта ж. јута
ютия ж. легла, утија — елек­
трическа г-, електрична легла
ючбунйрец м. јучбунарец (жи­
тел на Јучбунар — дел на Со­
фи) а)
юшур м. исш. десеток (данок
во натура)

я1

ядрен

664

я
я1 изв. 1) ајде, де, ја, ај —
вземи това ајде земи го ова
— ~ ми кажи де, кажи ми;

2) се разбира, уште како —
' ще го чакаме ~ ќе го чекаме
. уште како; 3) види ти — ~
какво стана види ти што стана
я2 зам. (акуз. од тя) ја — видях
~ ја видов
я3 сврз. или . . . или ... ја.. .
ја.,. :той, ~ аз или
тој... или јас, ја тој ... ја јас
ябанджйя лг. нар. јабанец, јабанчија, туѓинец
яблан м. бот. чинар
ябълка ж бот. ј аболко; Г7 Ада­
мова
Адамово јаболко —
~ на раздора ј аболко на раздорот
ябълков прид. јаболков — ~
сладкиш слаткиш од јаболко
ябълчен прид. јаболков —
компот компот од ј аболко
явйш1 прид. разг. јаваш —
тютюн јаваш (мек) тутун
явйш2 прил. јаваш, бавно, по­
лека. — много
работите
многу јаваш работите
явен прид. 1) јавен, отворен, нескриен; 2) очевиден — явна
грешка очевидна грешка
явка ж. јавка
явление ср. 1) појава; настан —
обикновено | всекидневно ~

обична | секојдневна појава;
2) .сцена, појава (дел од чин)
йвор м: бот. јавор
яворов прид. јаворов
явявам и. явя с. јавува, јави;
|| — се повр. се јавува, се јави
ягне ср. нар. јагне
агнешки прид. ј агнешки (е.
йгнешки)

ягода ж. бот. јаготка, јагода —
горска | градинска ~ шумска

| градинска јагода
ягодов прид. јагодов — ягодово
сладко слатко од јагоди
ягорйда ж. јагурида, зелено

грозје
яд м. (мн. ядовб) јад, мака, бес
— извън себе си от
вон
себе од јад (бес) —бера ядове
се секирам, се косам — ~ ме
е криво ми е — пукам се от

~ пукам од мака
ядач м. ядйчка ж. јадач, ја-

дачка, гладен човек
ядвам н. ядна с. каснува, кас-

не (малку јаде)
яден прид. гневен, јадосан
ядене ср. 1) јадење — какво има
за ~ ? што има за јадење? —
обед от две яденета ручек од

две јадења; 2) ручање, хра­
неше — време е за ~ време
е за ручање
ядец м. 1) јадец (коска); 2) узв.
ядец! јадец!
ядйвен прид. што е за јадење
ядйво ср. јадење, храна
ядка ж. јатка — ядки от кай­
сии јатки од кајсии — агнеш­
ки ядки ј агнешки крез ли —
орехови ядки јатки од орев
ядовйт прид. јадовит, гневен
ядосвам н. ядосам с. јадосува,
јадоса; лути (некого), огорчу­
ва: || — се повр. се јадосува,
се јадоса
ядро ср. јадро — атомно ~
атомско јадро
ядрен прид. нуклеарен, што се
однесува на јадро — ядрено
оръжие нуклеарно | атомско
оружје — ядрена физика ну-

яз

клеарна физика — ядрена
война нуклеарна | атомска војна —
взрив нуклеарен ек­
сплозив
яз м. јаз, вир; брана, бент
язва ж. мед. чир, рана (внатре. шна) — стомашна
чир во
стомакот
язвителен прид. зајадлив, зло­
бен; саркастичен; остар, немилосрден — ■—■ хумор остар
хумор — язвителна забележ­
ка зајадлива забелешка
яздач м. яздйчка ж. јавач, јавачка
яздя н. јава; фиг. угнетува
язовец м. зоол. јазовец
язовйр м. вештачко езеро (на­
правено со пзградба на бра­
на) — язовирите ще спасят
страната от сушите вештачките езера ќе ја спасат земјата
од суша
язък прил. разг. јазак, штета,
жалосно, на жалост — ~ за
човека јазак за човекот
яйце ср. јајце — варено ~ ва­
рено јајце — бъркани яйца
кајгана — яйца на очи јајца
(пржени) на око
яйцеклетка ж. биол. женска
плодна ќелија, јајпа ќелија
яйчник м. јајник, женска полна
жлезда
як прид. јак, силен, издржлив,
траен — яки обуща јаки |
здрави чевлп
яка ж. 1) јака — колосана ~
колосана јака — кожена ~
кожена јака; 2) фиг. јака (пената во чаша со пиво)
якав прид. ~ изговор јакавски
изговор (млФко — мляко)
яке ср. випдјакна
якичка ж. дем. јякичка
якобинец м. јакобинец

665

ярък

якост ж. јачина, јакост, отпор-

; ност, издржливост

!

ялов прид. јалов — ялова овца

јалова овца
>
яловица ж. 1) јаловица (овца,
крава и сл.); 2) неротка
.? ■
ям н. 1) јаде — какво.зще
ядем што ќе јадеме —
ва не се яде тоа не. се .јаде; .

2) фиг. троши, разнесува-; 3)- >
фиг. мачи, јаде некого; <^'ИИ
лук ял, ни лук мирисал ни

лук јал, ни лук мирисал — ~
бой јадам ќотек — той винаги
ме яде тој секогаш ме јаде
яма ж. јама, окоп, дупка —
помийна —■ септична јама —
вълча
волчја дупка •—
въздушна ~ безвоздушен
простор (во воздухот) .
ямб м. јамб
ямурлук м. нар. гуша
яничарин м. ист. јаннчар
.
янки м. јенки (Американец)
януйри м. јануари — на трети
,
' на трети јануари — през
во текот на јануари
япубрски прид. јануарски —
студове јануарски мразеви —
януарска изпитна сесия јануарска испитна сесија
японец м. япбнка ж. Јапонец,.
Јапонка
. •
японски прид. јапонски —
стоки јапонска стока —, ~език јапоиски јазик — япон­
ска роза бот. јапонска ружа
яра ж. дијал. горештина, жега
яре ср. јаре
ярбм м. јарем; фиг. ропство
ярина ж. јагнешка волна; волна
од второто стрижеше
ярма ж. јарма (сточна храна)
ярост ж. јарост, бес, лутина
ярък прид. 1) сјаен, светол ;2)
фиг. изразит

666

ясен1
ясен1 прид. 1) ведар, без облаци
— ясно небе ведро небо; 2)

јасен, читлив, разбирлив —
ясна мисъл јасна миела
.ясен2 м. бот. јасен
ясли л«й,1) јасли; 2) детски ја•йено-йрлл;- јасно — кратко и ~
;/ чКратко.и јасно — всичко ми е

С

е јасно

•Ясновидец м. јасновидец, про" рок

яшмак
яснота ж. јаснота, јаснотија
ястие ср. јадење — различни
ястия различни јадења
ястреб м. зоол. јастреб
ят м. старословенската буква
јат ( Ь)
ятак м. јатак
яхвам н. яхна с. јавнува, јавне
яхния ж. јавнија
яшмак м. фереџе, јашмак

ПОВАЖНИ СКРАТЕНИЦИ ВО БУГАРСКИОТ ЈАЗИК
БИБ — Българска инвестициона банка Бугарска инве-

А
АПО — Агитаторско-пропагандистки отдел Оддел за

агитација и пропаганда
АТЗ — Азотно-торов

завод

Фабрика за азотни ѓубриња
АПТ — Албанска партия на
труда Албанска партија на

трудот
Б
БАН — Българска академия
на науките Бугарска акаде­

мика на науките
ББИ — Български библиографски институт Бугарски

библиографски институт
БВС — Български въздушни
съобщения Бугарски возду-

шен сообраќај

'

БДЖ — Български държав­
ни железници Бугарски др-

жавни железници
БДС — Български държавен
стандарт бугарски државен

стандард
БЗНС — Български земедел­
ски народен съюз Бугарски

земјоделски народен сојуз (земјоделска партија)

стициона банка
БКП — Българска комуни­
стическа партия Бугарска

комунистичка партија
БЛС — Български лекарски
съюз Сојуз на бугарските ле­

кари
БМФ — Български морски
флот Бугарска морска флота
БНБ — Българска народна
банка Бугарска народна банка
БРП(к) — арх. Българска ра­
ботническа партия (кому­

нисти) Бугарска работничка
партиј а (комунисти)
БРФ — Български речен флот

Бугарска речна флота
БСД — Българо-съветско
дружество Бугарско-советско

друштво
БСФС — Български съюз за
физкултура и спорт Бугар­

ски сојуз за фискултура и спорт
БТА — Българска телеграфна
агенция Бугарска теЈ еграфска

агенција
БТС — Български туристички съюз Бугарски туристички

сојуз
БЧК — Български Червен
кръст Бугарски Црвен крст