Текст
                    Международныйязык ЭСПЕРАНТОполный учебникvopuc "KoumjiInternacia lingvoESPERANTOplena lernolibroРекомендовано
Российским Союзом Эсперантистов
в качестве учебного пособия для занятий
на курсах языка эсперантоМоскваИздательство «Импэто»
2009

УДК 811.922
ББК 81.8
К60Boris Kolker
Internacia lingvo Esperanto: plena lernolibro
Pentristo Vjaceslav Те
Respondeca redaktoro Elena SevĉenkoКолкер Б.Г.K60 Международный язык эсперанто: полный
учебник. Internacia lingvo Esperanto: plena lerno¬
libro / Б.Г. Колкер. 2-е изд., испр. — М.: Импэ-
то, 2009. — 264 с.ISBN 978-5-7161-0172-2Предлагаемая книга Бориса Григорьевича Колке-
ра является наиболее полным учебником языка эспе¬
ранто на русском языке. Автор учебника — эсперан-
толог, преподаватель языков и переводчик. Член Ака¬
демии эсперанто. Почетный член Всемирной ассоциа¬
ции эсперантистов. В течение двух десятилетий руко¬
водил в СССР массовыми заочными курсами эсперан¬
то. Преподавал эсперанто в университетах Сан-Фран-
циско и Хартфорда. В настоящее время ведет продви¬
нутый курс эсперанто в интернете.Учебник может быть использован для занятий с
преподавателем на курсах языка эсперанто, а также
для заочного и самостоятельного изучения языка.Для широкого круга читателей.УДК 811.922
ББК 81.8© Колкер Б.Г., 2009
© Издательство «Импэто»,
ISBN 978-5-7161-0172-2 оформление, 2009
Содержание/ЕпЬауоНемного об эсперанто и об этом учебнике 4Урок 1 / Leciono 1 7Урок 2 / Leciono 2 18Урок 3 / Leciono 3 27Урок 4 / Leciono 4 36Урок 5 / Leciono 5 45Урок 6 / Leciono 6 54Урок 7 / Leciono 7 66Урок 8 / Leciono 8 76Урок 9 / Leciono 9 86Урок 10 / Leciono 10 96Урок 11 / Leciono 11 105Урок 12 / Leciono 12 116Урок 13 / Leciono 13 127Урок 14 / Leciono 14 137Урок 15 / Leciono 15 149Урок 16 / Leciono 16 158Урок 17 / Leciono 17 169Урок 18 / Leciono 18 177Урок 19 / Leciono 19 186Урок 20 / Leciono 20 198Ключ к упражнениям 208Suplemento / Приложение 220Указатель 239Эсперанто-русский словарь 2463
Немного об эсперанто и об этом учебникеДорогой читатель!Я не хочу утомлять тебя длинным предисловием.
Если ты взял в руки эту книгу, я полагаю, что ты име¬
ешь какое-то представление о международном языке
эсперанто. Если нет — прочитай листовку в конце этой
книги. Если ты захочешь узнать побольше о строе язы¬
ка эсперанто и о его социально культурном фоне, по¬
знакомься с короткими и интересными материалами
на русском языке после каждого из 20 уроков и поли¬
стай два первых урока этого нескучного (!) учебника.Эсперанто — живой, полноценный язык, развива¬
ющийся по тем же законам, что и все языки. Благода¬
ря логичности его структуры и интернациональности
его лексики он изучается во много раз быстрее, чем
иностранные языки.Известный языковед профессор Евгений Алексее¬
вич Бокарёв, которого я считаю своим учителем, од¬
нажды сказал мне: «Много лет я собираю аргументы
против эсперанто. Я много отдал бы хоть за один
серьезный аргумент. Но серьезных аргументов против
эсперанто я не нашел».Может быть, кто-то из твоих знакомых скажет:
«Зачем тебе эсперанто? Лучше учи английский». Как
языковед по образованию (кандидат филологических
наук), преподаватель языков и профессиональный пе¬
реводчик научно-технической литературы с несколь¬
ких языков, я хотел бы сказать в ответ следующее.
Первое — лучше изучить легкий язык (эсперанто) хо¬
рошо, чем трудный язык плохо (а шансов изучить
иностранный язык хорошо очень мало). Второе —
одно другому не мешает и даже помогает. Я лично
изучил эсперанто в юности, и он дал мне толчок и
базу для изучения других языков. Среднестатистичес¬
кий эсперантист знает иностранные языки гораздо
лучше, чем другой среднестатистический член обще¬4
ства. У эсперанто и английского языка сегодня и в
обозримом будущем — разные ниши, а потому они
друг другу не конкуренты.Изучив эсперанто по этому необыкновенному
учебнику, который уже давно называют классическим,
ты будешь чувствовать себя в языке как птица в поле¬
те, как рыба в воде. Тем более, что для этого издания
я вновь (в который раз!) переработал его материал.Ты сделаешь доброе дело, если подаришь экземп¬
ляр этого учебника местной библиотеке. Как сказал в
одном из своих стихотворений создатель языка эспе¬
ранто Лазарь Заменгоф, La nepoj vin benos «Внуки
вас благословят».Принципы и особенности этого учебника
следующие:— тщательный отбор лексики на основе трудно со¬
вместимых принципов частотности и тематичнос-
ти: 1200 корневых слов учебника покрывают око¬
ло 90% неспециализированного текста и достаточ¬
ны, чтобы вести беседу на многие темы;— комплексное изложение грамматики в форме крат¬
ких правил с разнообразными примерами;— особое внимание к интернациональной лексике,
что дает возможность уже на начальном этапе ос¬
воить большой лексический и грамматический ма¬
териал;— высокая повторяемость материала, способствую¬
щая его прочному запоминанию;— насыщенность диалогов разговорными выражения¬
ми;— подчеркнутое внимание к упражнениям на слово¬
образование, что позволяет быстро развить чув¬
ство языка;— постоянная тренировка в употреблении предлогов;— лексико-грамматические упражнения, содержащие
пословицы и афоризмы;5
— перевод с русского языка на эсперанто на темы,
близкие к теме основного текста;— составление рассказов и диалогов по ситуациям;— ключи ко многим упражнениям;— языковые игры, способствующие «погружению» в
языковую среду;— многообразные интересные информационные, ли¬
тературные, лингвистические материалы об и на
эсперанто, благодаря которым усваивается страно¬
ведческий аспект, чему пока уделялось мало вни¬
мания в учебниках эсперанто;— беседа автора с учащимися после каждого урока;— опора на русский язык везде, где это целесообраз¬
но;— развитие самостоятельного мышления, умения на¬
ходить выход из необычных ситуаций.Конкретные методические рекомендации по изуче¬
нию материала даются в каждом уроке.Учебник предназначен для кружкового, самостоя¬
тельного и заочного изучения эсперанто лицами, гово¬
рящими на русском языке. Тысячи людей учатся по
нему в интернете.Пишите мне (на эсперанто!) по электронной почте:
bkolker@gmail.com. Я обязательно отвечу на ваши
письма.Борис Колкер,член Академии эсперанто,ваш гид по стране Эсперантиде6
Урок 1 Leciono 1Алфавит1-1. Алфавит эсперанто построен на основе латин¬
ской графики и состоит из 28 букв; 22 фонемы обо¬
значены латинскими буквами непосредственно, шесть
используют латинские буквы с диакритическими зна¬
ками (табл. 1).Таблица 1БуквыНазваниябуквРусскиесоответствияБуквыНазваниябуквРусскиесоответствияА ааaК ккоКВ ЬЬобL 11ольС сЛсоцМ штомС ĉĈOчN ппонD ddoдО ооОЕ ееэР рР°ПF ffoфR ггорgoгS ssoсGĝgoджьЛS ŝsoшН hhoгт ttoтЛ( придыхательное)и иuуН ВВоXŬ ŭuoУI iiИ(краткое)1 ĴjoйV VVOВJĴĴoжZ zzo3Произношение1-2. Каждой букве соответствует один звук, каж¬
дому звуку соответствует одна буква. Все звуки про¬
износятся чётко. Ударение всегда падает на предпос¬
ледний слог.7
Гласные1-3. В эсперанто пять гласных фонем.«а» произносится как русское [a]: ananaso, atako, dato.
«е» произносится как русское [э]: ekonomio, momento,
metro, adreso, teniso, temperaturo, Esperanto. В
связи с тем, что «1>> — мягкий звук, «£» после «/»
звучит ближе к русскому [е]: bileto, ргоЫето,
elektro.«i» произносится как русское [и]. Поскольку перед
«г» согласные звуки не смягчаются, как в русском
языке, «г» после согласных (особенно после «t» и
«d») произносится как в русском слове «иглами»,
т.е. слегка приближаясь к [ы]: кто, institujto,
apetito, direktoro, radio.«о» произносится как русское ударное [о]: formo, modo}
biblioteko, koncerto, portreto. Нельзя произносить
безударное «о» как [а], особенно в окончаниях
слов.«и» произносится как русское [у]: frukto, respubUko.Если два гласных стоят рядом, они произносятся
раздельно: poeto, ideo, miliono, partm, linjp,
demokratio, federacio.Согласные1-4. В эсперанто 23 согласные фонемы.«т» произносится как русское [р]: procento, karaktero.«I» произносится мягче, чем в русском [ла], но твёр¬
же, чем в [ля]; такой звук образуется, если уста¬
новить кончик языка чуть выше верхних зубов:
fakidtato, palmo, fŭmo, rezulto, lampo, piano,
kilogramoy metalo, klubo, lustro.«с>> произносится как русское [ц]: konferencoy sceno,
medicino, situacio.«с» произносится как [ч]: campionoy ĉokolado.«д» произносится как [г]: grupOy gitaro, geografio,
signal о.8
произносится мягче, чем сочетание [дж] в словах
«джунгли» и «джерси», слитно, т.е. как звонкое
[ч]: etaĝo, inĝeniero.4h» соответствует украинскому «г» или придыхательному
звуку в русском слове «ага»: horizonto, heroo, historic>.
«/2» произносится как русское [х]: Ного, Петю.«j>> произносится как русское [й] и может смягчать
предыдущий согласный; будучи согласным, не не¬
сет на себе ударения и не влияет на место ударе¬
ния: jubileo, projekto, rnajo, sinjoro, Filipinoj.«/» произносится как [ж]: ĵaketo, ĵuno.«s$> произносится как русское [с]: soldato, studento,
kongreso, sistemo.«£» произносится как [ш]: maŝino, я/iso, ŝofого, gulaso.
«г;» произносится как русское [в]: vagono, шо.«г» произносится как русское [з]: гого, muziko.«ŭ» напоминает русское [у] в быстро произнесённых
словах «мяу», «гаубица», «пауза»; будучи соглас¬
ным, не несет на себе ударения и не влияет на ме¬
сто ударения: aŭtomobUo (—aŭto), aŭtobuso, aŭtoro,
kosmonaŭto, paŭzo, Eŭropo.Произношение остальных согласных не представ¬
ляет трудностей.Ассимиляция согласных допустима, но не обяза¬
тельна: absoluta [абсолюта] или [апсолюта], ekzameno
[экзамэно] или [эгзамэно].В названиях согласных букв добавляется -о: 6о,
со, со, do, fo и т.д. Некоторые аббревиатуры читаются
по буквам, поэтому в них каждый слог является удар¬
ным: (/ЕЛ (и-е-а), UK (u-ko), KKS (ko-ko-so). Другие
читаются как обычные слова; если они оканчиваются
на гласный, то ударение стоит на предпоследнем сло¬
ге: TEJO, ALE, REU, если же на согласный, то на
последнем слоге: OSER, OkSEĴT, IFEF. Встречается
и гибридное чтение: PMEG (pomego).Правописание1-5. Заглавные буквы употребляются в тех же
случаях, что и в русском языке. Перенос слова на сле¬9
дующую строку производится в любом месте, напри¬
мер: Es-peranto, Esp-eranto, Esper-anto, однако жела¬
тельно одну букву не переносить и не оставлять.Грамматика1-6. Имена существительные оканчиваются на -о:
klaso, fabriko.Имена прилагательные (а также порядковые чис¬
лительные и притяжательные местоимения) оканчива¬
ются на -a: juna, aktiva, speciala, aktuala, lazura. При¬
лагательные обычно стоят перед существительными:
nova dam о.Глаголы в неопределённой форме оканчиваются на
-г: vidi «видеть», sidi «сидеть», rekomendi «рекомендо¬
вать».Производные наречия оканчиваются на -е: serioze
«серьёзно», fakte «фактически», originate «оригиналь¬
но», sekrete «секретно», «по секрету», aŭtomobile «в
автомобиле», maje «в мае».Другие части речи не имеют специальных оконча¬
ний: minus, plus, tri, nuly пи.Словообразование1-7. Меняя окончания, получаем слова, относящи¬
еся к разным частям речи: intereso «интерес», interesa
«интересный», interesi «интересовать», interese «инте¬
ресно». Из следующих ниже восьми корней путём до¬
бавления окончаний -о, -а, -е, -г можно образовать
32 слова: sport-, inform-, fot-, praktik-, reklam-,
organiz-y kritik-, telefon-.Лексика1-8. Интернациональные слова составляют основу
лексики эсперанто, ударение в них не всегда совпада¬
ет с ударением в аналогичных словах русского языка:
«революция», но revolucio. Полезно проводить сопо¬10
ставление эсперантских слов с родственными словами
в русском и в других языках. Благодаря тому, что эс¬
перанто базируется на общеевропейской лексике, пос
ле освоения основного курса эсперанто вы будете до
вольно легко ориентироваться в ряде европейских
языков, даже не изучая их, и углубите своё знание
русского языка.Имена собственные1-9. Имена собственные, взятые из языков,
пользующихся латинским алфавитом, сохраняют ис¬
ходное написание. Но рекомендуется при первом
употреблении такого имени в тексте давать в скобках
его написание эсперантскими буквами: Auld (Old),
Beaucaire (Boker), Grosjean-Maupin (Groĵan-Mopgri),
Kalocsay (Kaloĉaj), Lejzerowicz (Lejzeroviĉ), Newell
(Njuŭel), Schwartz (Svarc), Szathmari (Satmari),
Waringhien ( Varengjsn).1-10. При передаче имен собственных, написан¬
ных русским алфавитом, русские буквы, не имеющие
соответствий в эсперанто, обозначаются следующим
образом:«щ»ŝĉ:^Vereŝĉagin, Sĉebetovka, Blagoveŝĉensk,
Sĉerba, Sĉors, Sĉukin, Sĉusev;= i: Ribakov, Siktivkar, Groznij, Belifi, Cemovci;
’e’ = e после согласных: Fedorenko, Vasilevskij,
Uspenskij, Aliger, Iĵevsk, Tuapse;je в остальных случаях: Jesenin, Jekaterina, Jelec,
Jenisejsk, Dmitrijev, Mendelejev, Kijev, Gribojedov,
Gurjev, Vasiljev, Zaporoĵje, Objedkov,’ё’ = о после «л» и шипящих: Mogilov, Gumilov,
LiHaĉov, Sĉolkovo;jo в остальных случаях: Jolkin, Fjodorov,
Okajomov, Jerjomenko, Solovjov;’ю’ = и после «л»: Ludmila, Luba, Lubimov,
Luberci, Iluŝin, Kluĉi, Mamlutka;ju в остальных случаях: Jutkevic, Neftejugansk,
Aktjubinsk, Izjum, Cjurupinsk, Ternrjuk, Vjugin;11
А А’я’ = а после «л»: Celabinsk, Polana, Salapin,
Lapunov, Gala;ja в остальных случаях: Jalta, Jakutsk, Jakovlev,
Krasnojarsk, Feodosija, Suja, Pjatigorsk, Slavjansk,
Uljanovsk, Podjaĉev, Tatjana, Majja-,V = перед «и», «о» — у. Iljiĉ, Zaliarjin, Ruĵjin, Ar-
daljon;перед остальными гласными опускается: Grigorj-
ev, Irtenjev, Prokofjev, Oĵerelje, Muravjov, Ruĉjov,
Vjunov, Iljuŝin, Darja, Uljancev;в конце слова и перед согласными:
после «л>> и шипящих опускается: Tiraspol,
Jaroslavl, Babel, Olga, Uralsk, Kerc;после остальных согласных — j\ Kazanj, Harjkov,
Ustj-Kamenogorsk, Igorj',<?&» опускается: Podjablortskij, Objaĉevo, Izjurov.1-11. Ударение в именах собственных сохраняется
на том же месте, где оно стоит в соответствующем языке.1-12. Имена собственные обычно не принимают
окончания -о: Piron, Varankin, Lorjak, Sekelj, Maŭra,
Nemere, Tallinn, Vilnius, Tartu, Magadan, TiHvin, Soĉi,
Gagri, Batumi, Samarkand, Vjaĉeslav, Nelli.Но широко известные имена могут употребляться
и с окончанием -о. В таких словах ударение падает на
предпоследний слог: Maksymo, Arfiimedo, Moskvo,
Simferopolo, Eŭpatono, Kiŝinevo, Rigo, Azio, Amenko,
Volgo, Bajkalo, Atlantiko, Altajo, Krimeo, Mgrso.Женские имена обычно не принимают окончания -о
и часто употребляются с окончанием -a: Svetlana,
Aleksandr a, Maria, Izabela.ЗАДАНИЯ1.1. Изучите теоретический материал урока. В даль¬
нейшем изучайте теоретические разделы урока без
особого на то указания. Все тексты и упражнения
прочитывайте по несколько раз вслух, чётко и не
торопясь. Записывайте их на диктофон и время от12
времени прослушивайте. Постарайтесь найти (на¬
пример в интернете) записи текстов в образцовом
произношении, а также записи песен на эсперанто.1.2. Перепишите алфавит и выучите его наизусть.1.3. Прочитайте и расставьте ударения:Rusio, Ukrainio, Belorusio, Litovio, Latvio, Esto-
nio, Moldavio, Kazahio, Uzbekio, Turkmenio, Kirgizio,
Taĝikio, Azerbajĝano, Armenio, Kartvelio. Afganio,
Alĝerio, Anglio, Argentino, Aŭstrio, Bahamoj, Bangla-
deŝo, Brazilo, Centr-Afriko, Cefiio, Cilio, Dominika Res-
publiko, Egiptio, Etiopio, Fiĝio, Finnlando, Francio,
Germanio, Grekio, Gibutio, Hindio, Hispanio, Indone-
zio, Israelo, Jamajko, Japanio, Jemeno, Kamboĝo, Kana-
do, Kenjo, Kubo, Libano, LiKtenŝtejno, Luksemburgo,
Maŭritanio, Meksiko, Mozambiko, Nederlando, Nikarag-
vo, Nov-Zelando, Omano, Pakistano, Peruo, Portugalio,
Ruando, Sauda Arabio, Svedio, Turkio, Urugvajo, Vene-
zuelo, Vjetnamio, Zimbabvo.1.4. Прочитайте, расставьте ударения, переведите:Aktuala filmo. Speciala piano. Absoluta ĉampiono.
Nova modo. Moda ĵaketo. Partia konferenco. Geografia
fakultato. Historia jubileo. Sporta grupo. Esperanta klu-
bo. Eŭropa kongreso. Koncerta afiŝo. Cokolada fabriko.
Kluba biblioteko. Ekonomia situacio. Hemia instituto.
Direktora aŭtomobilo. Fota lampo. Elektra maŝino.
Sekreta signalo. Heroa karaktero. Originala domo. Juna
poeto. Lazura horizonto. Adresa informo. Frukta vino.
Ekzamena rezulto. Momenta paŭzo. Tria etaĝo. Trimetra
palmo. Sinjoro direktoro. Minusa temperaturo. Absolute
nova ideo. Interesi praktike. Organizi serioze. Projekti
maje. Ataki heroe. Reklami afiŝe. Informi telefone. Sidi
grupe. Sidi biblioteke.1.5. Переведите на эсперанто:Новая гитара. Интересная история. Исторический
факт. Автомобильный спорт. Спортивный автомобиль.
Студенческий хор. Хоровая музыка. Музыкальный
фильм. Рекламная афиша. Концертная реклама. Ме¬
дицинский институт. Телефонная линия. Активный13
студент. Студенческая конференция. Рекомендатель¬
ная форма. Организационная проблема. Инженерная
проблема. Автобусный билет. Юбилейная дата. Эко¬
номическая география. Металлический вагон. Демок¬
ратическая республика. Портретная фотография. Мет¬
рическая система. Аппетитный гуляш. Бразильское
кино. Российская Федерация. Нулевая температура.
Особое (специальное) жюри. Юбилейный съезд (конг¬
ресс). Актуальная идея. Серьёзно интересовать.1.6. Напишите эсперантскими буквами фамилии пи¬
сателей и поэтов:Айтматов, Аксёнов, Андреев, Антокольский, Ахма¬
дулина, Ахматова, Багрицкий, Бакланов, Бек, Беляев,
Блок, Брюсов, Булгаков, Бунин, Вересаев, Визбор,
Вознесенский, Высоцкий, Галич, Гранин, Грин, Гросс¬
ман, Дементьев, Добролюбов, Дудинцев, Ефремов,
Жванецкий, Заболоцкий, Зощенко, Ильина, Инбер,
Каверин, Кассиль, Катаев, Кедрин, Ковальджи, Ко¬
ган, Кольцов, Корнилов, Короленко, Коротич, Лугов-
ской, Мандельштам, Мартынов, Матвеева, Окуджава,
Пастернак, Пильняк, Пришвин, Рождественский, Са¬
мойлов, Светлов, Сельвинский, Семёнов, Слуцкий,
Смеляков, Стругацкий, Твардовский, Трифонов, Ут¬
кин, Фадеев, Хлебников, Цветаева, Чёрный, Чуковс¬
кий, Шмелёв, Шукшин, Щипачёв, Эренбург, Языков.1.7. Заведите эсперанто-русский и русско-эсперант¬
ский алфавитные словари в общих тетрадях. Выпи¬
сывайте в них все простые (корневые), производные
и сложные слова, которые встречаются во всех разде¬
лах урока. Корневые слова подчёркивайте. Слово по¬
лезно выписывать вместе с тем словом, с которым
оно связано по смыслу. Желательно эти словари
иметь всегда при себе и просматривать их от начала
до конца в свободное время. Слова, которые вы знае¬
те твёрдо, помечайте и в дальнейшем при сплошном
просмотре пропускайте. Заучивать слова наизусть не
нужно: всё, что вам понадобится, постепенно уло¬
жится у вас в памяти в процессе занятий.14
Вероятно, изучение первого урока не доставило вам за¬
труднений. А между тем вы сделали большой шаг в освое¬
нии эсперанто: теперь вы знаете алфавит, произношение,
правописание, базовые правила грамматики и словообразо¬
вания, а также 117 корневых слов (почти 10% корневых
слов этого курса!) и много собственных имен. Переходите к
следующему уроку, лишь твёрдо освоив предыдущий. Для
занятий эсперанто старайтесь находить время каждый
день, хотя бы по 15 минут. Благодаря стройной структуре
языка изучать вам его будет интересно, легко и приятно.
С каждым пройденным уроком вы будете чувствовать, что
ваши знания значительно пополнились. И если вы приложи¬
те определённые усилия, то недалек тот день, когда вы бу¬
дете владеть международным языком эсперанто почти
так же свободно, как и родным.ПРИЛОЖЕНИЯВ приложения входят языковые игры, которые способ¬
ствуют выполнению целей основного курса эсперанто (их
можно повторять и в дальнейшем на материале последую¬
щих уроков), а также дополнительные информационные,
литературные и интерлингвистические материалы.Языковая игра сОбразуйте сами слова»Образуйте на эсперанто слова на основе соответствую¬
щих русских слов: анализ, асфальт, атом, бензин, бомба,
бровь, цемент, чек, диалог, диплом, дисциплина, душ, эк¬
ран, электроника, элемент, энергия, фантазия, фигура, фон¬
тан, фронт, геофизика, инвалид, инструмент, ирония, какао,
категория, кларнет, компания, конституция, копия, коридор,
котлета, квадрат, краб, кран, лаборатория, лифт, лилия, ли¬
рика, литр, метод, механика, миллиард, министр, митинг,
нерв, норма, облигация, опера, операция, паста, патриот,
пенсия, поэма, поэзия, проза, принцип, ракета, религия, ре¬
цепт, роса, салат, секция, сезон, сфера, симпатия, структура,
сумма, шнур, табак, телеграф, теория, термометр, террито¬
рия, тип, тон, торт, вальс, вата, вертикаль, вуаль, зона.15
A.M. ГорькийО ЕДИНИЦЕ
(отрывки)Лет за 20 до сего года, когда я жил на острове Капри,
явились ко мне гости из Якутии — Алексей Семёнов, иолурус-
ский-иолуякут, с женою Наташей, китаянкой из-под Шанхая...Семёнов рассказал, что он сирота, жил — кажется — в
Троицко-Савске «мальчиком» при магазине фирмы «Кунст и
Альберс», в свободное время занялся «от скуки» изучением
«эсперанто», но, изучив его, стал сомневаться в том, что есть
люди, которые говорят на таком языке. Сомнение — поучи¬
тельно, не сомневаясь — не убедишься. Алексей Семёнов убе¬
дился в том, что эсперанто существует, очень своеобразным
способом: он послал в Лондон, фирме, торгующей дичью, те¬
леграмму на эсперанто, предложив поставлять англичанам мо¬
роженых рябчиков. Рябчиков у него, конечно, не было, но
англичане ответили ему тоже на эсперанто, значит, этот язык
существует и, зная его, можно путешествовать по Европе...Через некоторое время Семёнова переводят приказчи¬
ком в Якутск, там он знакомится с нижегородским маляром
Упрыжкиным и евреем извозчиком Браиловским... Втроём
они начинают развивать культурную работу в Якутске:
организуют кружок любителей драматического искусства...Зоркий глаз Семёнова открывает в окрестностях Якут¬
ска огнеупорную глину, тройка «культуртрегеров» делает
кирпич, он идёт на перекладку печей в казённых зданиях
города: зимою при двух топках в день простой кирпич быс¬
тро перегорал. Устроили первую в Якутске оранжерею, на¬
шли около города литографский камень...Вооружённый только «эсперанто» и прочитав несколь¬
ко книг по истории культуры, он с женою объехал все глав¬
нейшие города Западной Европы, побывал во всех музеях,
осмотрел ряд промышленных предприятий и крайне удивил
меня емкостью своей памяти, своеобразием оценок...Алексей Семёнов был избран наркомфином в Якутии...Коцюбинский, говоря о Семёнове, вспоминал Крашенин¬
никова, Дежнева, Щапова и других северян. У меня к людям,
подобным Семёнову, с юности горит, не угасая, чувство глу¬
бокого уважения и — не скрою — зависти. Хорошо они умеют
жить. Это потому, что радостно и неутомимо умеют работать.1929 г.[Якутские друзья А.М. Горького. Якутск, 1988, с. 63-73.]16
Константин ПаустовскийКНИГА О ЖИЗНИ. ДАЛЕКИЕ ГОДЫ
(отрывок)Я часто бывал у Эмйы Шмуклера, но все же предпочи¬
тал этому семейному дому каморку другого моего товарища
по гимназии, поляка Фицовского...Фицовский заставил меня изучить международный язык
«эсперанто». У этого языка, выдуманного варшавским оку¬
листом Заменгофом, было то достоинство, что он был легок.На этом языке печаталось в разных странах много га¬
зет. В этих газетах меня интересовали столбцы адресов тех
людей, которые хотели переписываться на эсперанто.По примеру Фицовского, я начал переписываться с не¬
сколькими эсперантистами в Англии, Франции, Канаде и
даже Уругвае. Я посылал им открытки с видами Киева, а вза¬
мен получал открытки с видами Глазго, Эдинбурга, Парижа,
Монтевидео и Квебека. Постепенно я начал разнообразить
свою переписку. Я просил присылать мне портреты писателей
и иллюстрированные журналы. Так у меня появился прекрас¬
ный портрет Байрона, присланный молодым английским вра¬
чом из города Манчестера, и портрет Виктора Гюго. Его мне
прислала молоденькая француженка из Орлеана. Она была
очень любопытна и задавала много вопросов — правда ли,
что русские священники носят одежды из листового золота и
что все русские офицеры говорят по-французски...РУССКИЙ ПИСАТЕЛЬ,ПИСАВШИЙ НА ЯПОНСКОМ И ЭСПЕРАНТО23 декабря 1952 года умер Василий Яковлевич Ерошен¬
ко, русский писатель удивительной судьбы, ослепший
в раннем возрасте. Изучив язык эсперанто, он уехал
из Москвы в Лондон, где поступил в Королевский
колледж для слепых. В 1914 году Ерошенко пересе¬
лился в Токио и вскоре начал публиковать рассказы и
сказки на японском языке. В 1919 году как «больше¬
вистский агент» он был выслан из Японии. Несколько
лет писатель прожил в Пекине, читал в университете
КУРС русской литературы, затем вернулся на родину.[Вокруг света, 2008, № 1]17
Урок 2 Leciono 2Грамматика2-1. Наиболее употребительные личные местоиме¬
ния: mi «я», li «он», ш «мы», vi «ты», «вы».Притяжательные местоимения образуются при¬
бавлением окончания -а к личным местоимениям: mia
adreso} via pasporto, nia progreso, lia gitaro.2-2. Глаголы в настоящем времени имеют во всех
формах окончание -as. Личное местоимение перед гла¬
голом не опускается. Например, от глагола havi
«иметь»: mi havas «я имею (у меня есть)», vi havas
«ты имеешь (у тебя есть)», li havas «он имеет (у него
есть)», ni havas «мы имеем (у нас есть)».2-3. В отличие от русского языка, в настоящем
времени глагол-связка estas «есть», «является», «име¬
ется», «находится» от глагола esti «быть» не опускает¬
ся: Nia celo estas demokratio. Marso estas planedo.
Если же в предложении имеется глагол-сказуемое, то
связка не употребляется: Ni sidas.2-4. Формы множественного числа слов, оканчи¬
вающихся на -о или -а, образуются прибавлением
окончания -у. novaj frazoj; niaj geografiaj kartoj; Vi
estas juna «Ты молод»; Vi estas junaj «Вы молоды».2-5. Винительный падеж слов, оканчивающихся
на -о или -а, а также личных местоимений образуется
прибавлением окончания -п: Mi vidas komedian filmon;
Mi vidas Lunon; Ni vidas lin.Глагол havi всегда требует винительного падежа,
глагол esti — никогда; Li havas elegantan palton; Lia
palto estas eleganta.Если слово стоит во множественном числе, то сна¬
чала прибавляется окончание а потом -п: Mi havas
tri rublojn; Aktoro havas interesajn rolojn.Значения других падежей выражаются предлогами.18
2-6. Определённый артикль la употребляется с
существительным, обозначающим предмет, о котором
слушающему или читающему что-то известно. Артикль
не переводится на русский язык или изредка перево¬
дится словами «этот», «известный», «упомянутый»,
«всякий». Отсутствие 1а равносильно неопределённому
артиклю: Mi vidas portreton (какой-то, не известно ка¬
кой); La portreto (именно этот) estas originala.Если существительному предшествуют определе¬
ния, то артикль стоит перед ними: Li kontrolas la trian
teknikan projekton.При именах собственных, количественных числи¬
тельных, всех местоимениях и при слове Esperanto
(которое всегда пишется с прописной) артикль 1а
обычно не употребляется, кроме редких специальных
случаев, указанных в последующих уроках: tri kilo-
metroj, nia klaso. Обычно la не употребляется также
при существительном в роли именной части составно¬
го сказуемого: Li estas ŝoforo. Употребление или не¬
употребление артикля обязательно лишь в несомнен¬
ных случаях. В менее явных случаях артикль упот¬
ребляется по смыслу.2-7. Значение родительного падежа выражается
предлогом de, который обычно не переводится на рус¬
ский язык или иногда переводится как «от»: fiziko de
metaloj, parko de kulturo, la profesio de Petro,
studento de la pedagogia instituto, la gramatiko de
Esperanto, la klimato de Afriko. Ni vidas progreson de
Esperanto. Обратите особое внимание: projekti domon,
но projekto de domo.2-8. Русское слово «его» очень многозначно и, от¬
носясь к человеку, имеет на эсперанто следующие пе¬
реводы: de li, lin, lia, liaj, lian, liajn: Mi vidas lin. Mi
vidas lian aŭtomobilon. Lia aŭtomobilo estas eleganta.
Liaj ideoj estas novaj. Mi vidas liajn dokumentojn.2-9. Отрицание выражается частицей ne «не»: Iva-
no ne estas pedagogo\ Li ne sportas. Частица ne не вли¬
яет на употребление падежа: «Я вижу дом» Mi vidas19
domon — «Я не вижу дома» Mi ne vidas domon (а не
*Mi ne vidas de domo)', «У меня есть лампа» Mi havas
lampon — «У меня нет лампы» Mi ne havas lampon.2-10. Наиболее употребительные союзы: kaj «и»,
«а», sed «но», «а»: La trolebuso estas nova kaj
komforta; Vi estas akurataj, sed vi ne estas aktivaj; Ni
reklamas kaj afiŝas koncerton.2-11. Наиболее употребительные предлоги: en «в»,
sur «на», kun «с»: En la teatro estas interesa komedio.
Sur la studento estas eleganta palto. Nadeĵda kun Anna
sidas en la universitata biblioteko.Предлоги в эсперанто имеют более узкие и конк¬
ретные значения, чем в русском языке: Li estas en la
fabriko «Он на фабрике» (а не *’в фабрике’). Поэтому
на русский язык их следует переводить в соответствии
с правилами, а на эсперанто — в соответствии со смыс¬
лом, с логикой, но в обоих случаях не буквально.2-12. Наиболее употребительные вопросительно -
относительные слова: kiu «кто», «который», «какой
(из)», kio «что», kie «где». Слово kiu может прини¬
мать окончания -j и -п: Kiu estas kapitano? Kiu
romano estas interesa? Kiujn fruktojn vi vidas? Mi
vidas domon, kiu estas nova. Kio estas en la telegramo?
Kion vi vidas? Kie estas la redaktoro? — Li estas en la
kabineto, kie sidas teatra jurio.Словообразование2-13. Сложное слово образуется путём сложения
простых слов или корней, причём определяемое слово
находится в конце цепи, а предыдущее его определяет:
kinofilmo, radioprogramo, trietaĝa domo. При сложении
слов нежелательны труднопроизносимые скопления со¬
гласных, для чего определяющее слово употребляется с
окончанием: elektromotoro (а не *elektrmotoro). Чтобы
показать составные части слов, на письме их можно со¬
единять дефисом: sport-klubo, Esperanto-kongreso.* Знак (*) указывает на ошибочную форму.20
2-14. Суффикс -ist- обозначает профессию или че¬
ловека, имеющего какой-либо постоянный род занятий
или являющегося приверженцем определённого уче¬
ния, движения: maŝinisto, specialisto, esperantisto,
matematikisto, literaturisto, aŭtisto «водитель».2-15. Суффикс -in- обозначает лицо женского
пола: studento — studentino, poeto — poetino, heroo —
heroino, tenisisto — tenisistino, telefonisto — telefonis-
tino, sinjoro — sinjorino «господин — госпожа, дама».
Однако при обозначении профессий и должностей,
когда принадлежность к женскому полу не является
существенной, суффикс -in- может опускаться: Irena
estas sekretario de nia Esperanto-klubo.TEKSTOEŭgeno Jevtuŝenko kaj Nikolao Gribaĉov estas ru-
siaj poetoj. Alberto kaj Viktoro estas fizikistoj. Valente-
na estas ekonomiisto. Veronika kaj Marina estas peda-
gogoj. Li estas direktoro de la Respublika biblioteko. Ni
vidas sur afiŝo detalan informon. Lia sekretariino telefo-
nas. Liaj lekcioj estas en la centro de niaj interesoj. Lin
ne interesas viaj projektoj. La studentino de la fizika-
matematika fakultato havas ekzamenojn en majo. En nia
biblioteko estas katalogoj. Li kritikas la programon de
nia koncerto. Tri sekundoj. La grupo de programistoj si-
das en la tria etaĝo de la informa centro. Tbiliso estas
centro de la Kartvela respubliko. La elektristo akurate
kontrolas elektrajn lampojn en la redakcio. La Esperan-
ta literaturo estas juna. La rezultoj de viaj ekzamenoj
interesas min. Mi ekzamenas vin. La soldatoj marŝas.
Kiu estas gitaristo? Kun kiu vi sidas en la parko? Ni or-
ganizas lekciojn, kiuj propagandas novajn teknikajn
ideojn. La teknika progreso en Angolo estas reala. Kion
vi vidas sur la horizonto? Kie estas la geografia karto de
Eŭropo? En la direktora kabineto estas portreto de na-
cia heroo.21
ЗАДАНИЯ2.1. Прочитайте текст вслух, расставьте ударения,
переведите в соответствии с нормами русского язы¬
ка. Сделайте обратный перевод на эсперанто и
сравните его с оригиналом. Проанализируйте допу¬
щенные ошибки.2.2. Прочитайте названия городов, расставьте уда¬
рения:Krasnodaro, AstraKano, Permo, Tjumeno, Omsko,
Novosibirsko, Kievo, Harkovo, Minsko, Aŝhabado, Du-
ŝanbeo, Alma-Atao, Erevano, Bakuo; Prago, Berlino,
Bukareŝto, Beogrado, Londono, Kopenhago, Helsinko,
Parizo, Bruselo, Antverpeno, Madrido, Barcelono,
Roterdamo, Genevo, Vaŝingtono, Novjorko, Ĉikago,
Otavo, Havano, Pekino, Gakarto, Tokio, Hanojo, Bej-
ruto, Kabulo, Teherano, Kinŝaso, Jerusalemo.2.3. Что означают следующие слова? Переведите их.Teknikisto; historiisto; Kemiisto; kontrolisto; muzi-
kisto; lekciisto; planisto; projektisto; signalisto; ĉam-
pionino; sportistino; biletistino; elektrogitaro; elektrosis-
temo; elektrotekniko; kinoklubo; kinobileto; kinoheroo;
kinokomedio; kinopropagando; kinoreklamo; kinoaktor-
ino; kinokritikisto; radiokoncerto; radiosignalo; radio-
tekniko; radiosistemo; radiosporto; radiotelefono; radio-
inĝeniero; fotodokumento; fotoreklamo; adresi; signali;
ekzameni; dokumenti; neinteresa; neakurata; nereala;
nekomforta; neprofesia.2.4. Переведите сочетания:En la aŭtobuso; en la universitato; foto en mia
pasporto; en la centro de la parko; en nia etaĝo; esti
en la kongreso; frazo en Esperanto; sur la piano de
Rio-de-Janejro; sur Luno; sur nia planedo; kun apeti-
to; kun nula rezulto; romano de Dostojevskij; la his-
torio de Esperanto; katalogo de dokumentoj; la celo
de nia marso.22
2.5. Переведите на эсперанто:Я вижу парк на плане Самары. Трёхкилометровый
поход (марш). Инженеры и техники сидят в кабинете
директора. Где ваш шофер? — Он в автомобиле.Он экзаменует студентов Московского физико-
технического института. Мы фотографируем студен¬
ток нашего университета. Вы видите афишу с рекла¬
мой кинофильмов. Что интересует тебя? — Меня инте¬
ресуют физика и математика, а не география. У кого
есть (кто имеет) роман Пушкина «Евгений Онегин»? —
Роман у Натальи Васильевны Крыловой.2.6. Напишите эсперантскими буквами фами¬
лии, имена, отчества членов вашей семьи, друзей,
коллег, вашего преподавателя эсперанто, названия
городов, в которых вы бывали.Возможно, вам показалось, что в этом уроке очень много
теоретического материала. Однако весь он использован в
тексте у а текст очень легоку не так ли? Зато ваши позна¬
ния в области грамматики теперь весьма велики: они позво¬
лили вам перевести с русского языка, хоть не без труда, до¬
вольно сложные фразы. А ведь вы пока прошли всего лишь
два урока! Изучение каждого урока будет приносить вам
радость познания и открытий, а также усвоение 5% курса.
Например, к настоящему моменту вы прогили уже 10%
курса - конец близок!Регулярность занятий - вот залог вашего успеха. Опти¬
мальный темп - один урок в неделю при ежедневных заня¬
тиях по 15-30 минут. Если же вы хотите работать с пол¬
ной нагрузкой, то изучайте по одному уроку ежедневно.
Результат будет феноменальным - всего лишь через три
недели вы освоите основы международного языка! Для
тех, кто знает хотя бы один западноевропейский язык и
обладает усидчивостью, можно рекомендовать метод
«погружения» - проходить ежедневно по три урока. Та¬
кое интенсивное изучение основ эсперанто за одну неделю
лучше всего проводить во время отпуска или каникул.23
ПРИЛОЖЕНИЯЯзыковая игра «Определяемое»Не заглядывая в учебник или словарь, подберите к
прилагательному как можно больше подходящих по смыслу
существительных. Например: nova — domo, maŝino... По¬
беждает тот, кто за определённое время подобрал наиболь
шее число слов.Клод Пирон (Женева)ГДЕ МИФЫ, ГДЕ РЕАЛЬНОСТЬ?Когда я был маленьким, мне говорили: «Не бойся
спрашивать дорогу. Используй свой язык, и ты доберешься
до края света». Однако уже через несколько километров
пути оказывалось, что там пользуются другим языком. По¬
этому и обращаться к кому-либо на улице было бесполезно.Мне говорили: «Чтобы общаться с иностранцами, учи
иностранные языки в школе». Но я заметил, что 90 процен¬
тов взрослых не могут полностью выразить то, что они хо¬
тят, на том языке, который они изучали в школе.Мне говорили: «Зная английский язык, ты сможешь
быть понятым в любой точке земного шара». Но я видел
однажды, как в одной испанской деревне столкнулись два
автомобиля: французский и шведский; и водители не смог¬
ли объясниться ни друг с другом, ни с полицейским. В ма¬
леньком таиландском городке я видел одного туриста, отча¬
янно пытавшегося рассказать о своих симптомах местному
врачу — но напрасно. В течение долгого времени я работал
в ООН и в ВОЗ (Всемирной организации здравоохране¬
ния) на всех пяти континентах и могу засвидетельствовать,
что и в Гватемале, и в Болгарии, и в Конго, в Японии, и во
многих других странах английский язык практически бес¬
полезен вне больших гостиниц и аэропортов.Мне говорили: «Благодаря переводам, культурные цен¬
ности даже наиболее удалённых народов теперь доступны
для каждого». Однако когда я сравнил переводы с оригина¬
лами, я на шёл столько пропусков, несоответствий и искаже¬
ний смысла, что я пришел к следующему выводу: перево¬
дить на наши языки на самом деле означает обманывать.Мне говорили в странах Запада, что они хотят помочь
странам третьего мира, одновременно уважая местные обы¬24
чаи и культуру. Однако я видел, что использование анг¬
лийского и французского языков сопровождается сильней¬
шим культурным давлением. Я видел, что без учёта «язы¬
кового достоинства» других людей, мы с самого начала ста¬
раемся навязать им наш язык, чтобы разговаривать с ними.
И я был свидетелем множества проблем, возникших при
обучении местных кадров, поскольку специалисты из запад¬
ных стран не знают местных языков, а учебников на этих
языках просто не существует.Мне говорили: «Общественное образование для всех
гарантирует равенство возможностей для детей всех клас¬
сов». А я видел, особенно в странах третьего мира, что бо¬
гатые семьи посылают своих детей в Англию и США для
изучения английского языка; и я видел народные массы,
буквально закованные цепями собственного языка, задав¬
ленные той или иной пропагандой, без какой-либо внешней
перспективы, народы, которые (опять же с помощью языка)
насильно удерживаются в состоянии социальной и экономи¬
ческой отсталости.Мне говорили: «Затея с эсперанто позорно провали¬
лась». Однако я был свидетелем того, как в одной европей¬
ской горной деревне дети местных жителей свободно разго¬
варивают с японскими туристами только после шести меся¬
цев обучения этому языку.Мне говорили: «В эсперанто отсутствует человеческий
фактор». Я изучал этот язык, я читал стихи и слушал пес¬
ни на этом языке. На этом языке мне поверяли свои завет¬
ные мысли бразильцы, китайцы, иранцы, поляки и даже
один юноша из Узбекистана. И вот я — некогда профессио¬
нальный переводчик — должен признаться, что эти беседы
были самыми непосредственными и глубокими, которые я
когда-либо вел на неродном языке.Мне говорили: «Эсперанто — это конец всякой культу¬
ры». Однако, когда в странах Восточной Европы, Азии,
Латинской Америки меня принимали эсперантисты, я вся¬
кий раз убеждался, что практически все они более развиты
в культурном отношении, чем их соотечественники того же
социального слоя. И когда я присутствовал на международ¬
ных дебатах, которые проводились на этом языке, на меня
всякий раз большое впечатление производил их поистине
высокий интеллектуальный уровень.Разумеется, я говорил об этом с людьми, которые меня
окружали. Я говорил им: «Послушайте! Смотрите! Вот нечто
экстраординарное: язык, который действительно решает про¬25
блему коммуникации между народами. Я видел, как венгр и
кореец обсуждали на этом языке философские и политичес¬
кие вопросы, причём с невероятной лёгкостью, несмотря на
то, что со времени начала обучения этому языку прошло
только два года. Я видел то и это, и еще вот это...»Однако мне возражали: «Это несерьёзно. И, кроме
того, этот язык искусственный».Я не понимаю. Когда яркие чувства человека, его по¬
буждения, тончайшие оттенки его мысли выражаются не¬
посредственно с помощью языка, рожденного в результате
удачного скрещивания многих национальных языков, мне
говорят: «Он искусственный!»Но что я видел, путешествуя по свету? Я видел, как
люди в отчаянии оставляли какую-либо надежду погово¬
рить с теми, кто населяет страну, через которую они проез¬
жали или в которой они находились. Я много раз был сви¬
детелем объяснений с помощью жестов, что нередко приво¬
дило к нелепому непониманию. Я видел людей, которые
жадно стремились к культуре, однако языковые барьеры не
позволили им прочесть столь необходимые им книги.Я видел огромное число людей, потративших более 6—
7 лет на изучение какого-либо языка, которые при разговоре
спотыкались на каждом шагу, были не в состоянии найти
нужное слово, имели чудовищное произношение и, пытаясь
что-то выразить, полностью теряли нить разговора. Я был
свидетелем того, как языковое неравенство и даже дискрими¬
нация процветали во всем мире. Я видел дипломатов и специ¬
алистов, говорящих в микрофоны и слышащих через наушни¬
ки голос, совершенно отличный от голосов их действитель¬
ных партнёров по переговорам. И это вы называете «есте¬
ственной коммуникацией»? Неужели искусство решения про¬
блем с учётом как интеллектуальных, так и эмоциональных
аспектов, более не свойственно человеческой природе?Мне говорили многое, однако я чувствовал, что всё это
не то. Поэтому я сбит с толку и блуждаю в замешательстве
в этом обществе, которое декларирует право каждого на об¬
щение с другими людьми. И я не могу понять, то ли меня
намеренно обманывают, то ли я сошёл с ума.Клод ПИРОН (Claude PIRON) - профессиональный переводчик,
специалист в области индивидуальной и социальной психологии, ав¬
тор многих научных и художественных произведений на разных язы¬
ках, включая язык эсперанто.[http://www.esperanto.mv.ru/RUS/piron.htmll26
Урок 3 Leciono 3Лексикаagrabla «приятный», bazo «основа», «база», bela «кра¬
сивый», bona «хороший», «добрый», din «сказать»,
«говорить (что-либо)», facila «легкий», «нетрудный»,
frato «брат», granda «большой», «великий», jaro «год»,
knabo «мальчик», konatigi «познакомить», kurso «курс»,
«курсы», labori «работать», «трудиться», leciono
«урок», lerni «учить (что-либо)», «изучать», «учить¬
ся», «обучаться», lingvo «язык», longa «длинный»,
«долгий», monato «месяц», necesa «необходимый»,
«нужный» (estas necese = necesas «необходимо», «нуж¬
но», «надо»), plezuro «удовольствие», povi «мочь»,
пса «богатый», saluti «приветствовать», sama «тот же
самый», «такой же самый», scii «знать», tago «день»,
tempo «время», vespero «вечер», voli «хотеть».Грамматика3-1. Личные местоимения: ŝi «она», ĝi «он, она,
оно» (о неодушевленном предмете или абстрактном
понятии, о животном или о лице, пол которого неизве¬
стен), ili «они». Русское слово «его», кроме перево¬
дов, указанных во 2-м уроке, может иметь следующие
переводы: de ĝi, ĝin, ĝiat ĝiaj, ĝian, ĝiajn.3-2. Глаголы в прошедшем времени имеют во
всех лицах окончание -is: mi laboris, vi laboris, li
laboris, si laboris, ĝi laboris, ni laboris, ili laboris.3-3. Количественные числительные: nul (nulo)
«нуль», unu «один», du «два», tri «три», kvar «четы¬
ре», kvin «пять». Количественные числительные не
могут присоединять к себе окончаний -/ и -п (кроме
unuj «одни», nuloj, nulon, nulojn) и не влияют на па¬
деж существительного: «Я изучил пять уроков курса
эсперанто» Mi lernis kvin lecionojn de Esperanto-kurso.27
Порядковые числительные образуются с помощью
окончания -а\ nula «нулевой», kvina «пятый». Оконча¬
ние -о превращает числительное в существительное:
ипио «единица», trio «тройка», а окончание -е — в на¬
речие: due «во-вторых», kvine «в-пятых».3-4. Вопросительно-относительные слова: kiom
«сколько», kiel «как, в качестве».3-5. Вопросительная фраза строится либо с помо¬
щью вопросительных слов (например, kiu?, kio?, kie?,
kiom?, kiel?), либо с помощью вопросительной частицы
си, которая на русский язык обычно не переводится, но
может и переводиться частицей «ли». В разговорной ре¬
чи частица си иногда может опускаться: Mi kontrolas, си
vi scias la lecionon «Я проверяю, знаете ли вы урок»; Vi
lemas Esperanton. Си vi lernas Esperanton? Vi lemas
Esperanton? Vi scias, ĉu ne? Vi ne scias, ĉu?3-6. Иногда для выражения русского родительно¬
го падежа используется не предлог de, а предлог da.
Он употребляется между существительным или наре¬
чием, обозначающим более или менее определённое
количество (меру), и словом, обозначающим однород¬
ную массу, не имеющую чётких границ, из которой
берется это количество. Предлог da не употребляется
после количественного числительного, а также перед
артиклем, личным и притяжательным местоимением.
На русский язык предлог da не переводится, а следу¬
ющее за ним существительное переводится в родитель¬
ном падеже: kilogramo da fruktoj, kilogramo de la
bonaj fruktoj, kilogramo de miaj fruktoj, kilogramo de
Hi, grupo da soldatoj, grupo de niaj soldatoj; Kiom da
tempo vi lernas Esperanton? Du monatojn.3-7. Значение дательного падежа выражается
предлогом al, который на русский язык не переводит¬
ся или может переводиться предлогом «к»: Li diris al
ŝi agrablan frazon.3-8. Предлоги: рог «для», «за», «с целью», «для
того чтобы»; dum «во время», «в течение», «пока», «в28
то время как» (dume «тем временем», «пока»); inter
«между», «среди»: Kio estas bona рог vi, estas bona por
mi; piano por jaro; dum leciono; inter ni.3-9. В эсперанто после предлога обычно употреб¬
ляется именительный (общий) падеж, т.е. существи¬
тельное имеет окончание -о: domo «дом», en domo «в
доме», inter domoj «между домами»; mi «я», рог mi
«для меня», kun mi «со мной». Если же после предло¬
га употреблен винительный падеж, то это зависит не
от предлога, а от других причин.3-10. В отличие от предлога наречие употребляет¬
ся самостоятельно: Elvira lernas kun Rimma — Ili
lernas kune (вместе); La knabo estas en la domo — La
knabo estas ene (внутри).3-11. Непроизводные наречия: ankaŭ «также»,
«тоже», «и» (стоит непосредственно перед словом, к
которому относится), hodiaŭ «сегодня», tre «очень»:
Hodiaŭ ankaŭ mi estis en la universitato «Сегодня и я
был в университете»; tre interese «очень интересно»;
La romano estas tre interesa «Этот роман очень интере¬
сен»; La problemo tre interesas min «Эта проблема
очень интересует меня».3-12. Частицы: jes «да»; пе «не», «нет»; пиг «толь¬
ко», «(всего) лишь»: Jes, mi volas; Ne, mi ne povas; Al
mi estas bone nur kun vi; nei «отрицать».3-13. Дополнительное придаточное предложениеприсоединяется к главному с помощью союза ke
«что», «чтобы», который не следует путать с место¬
имением kio «что»: Li diris, ke li lernis la lecionon «Он
сказал, что он выучил этот урок»; Li diris, kion li
lernis hodiaŭ «Он сказал (то), что он выучил сегодня».3-14. Иногда слова-приветствия являются усечён¬
ной формой длинной фразы, в таких случаях вини¬
тельный падеж сохраняется: saluton al vi! «привет
тебе!» (т.е. я шлю тебе привет), bonan tagon! «добрый
день!» (т.е. я желаю вам доброго дня), bonan apetiton!29
«приятного аппетита!» (т.е. я желаю вам приятного
аппетита).Словообразование3-15. Предлог может употребляться в функции
приставки и называется в таком случае предлогом-
приставкой: internacia «интернациональный», «между¬
народный», interplaneda «межпланетный», enpartia
«внутрипартийный», kunlabori «сотрудничать», kunsidi
«заседать», dumkongresa «происходящий во время
конгресса»; surafiŝa portreto «портрет на афише».3-16. Приставка mat- придаёт слову противопо¬
ложное значение: пса «богатый» — malriĉa «бедный»;
malbone «плохо»; malagrable «неприятно»; malplezuro
«неудовольствие»; malkomforto «дискомфорт», «не¬
удобство»; malprogresi «регрессировать», «приходить
в упадок»; Estas malfacile diri «Трудно сказать»; Mia
domo estas negranda, sed ankaŭ ne malgranda; Si havas
malbonan karakteron; mallonga Esperanto-kurso.Пунктуация3-17. Знаки препинания можно расставлять так
же, как и в русском языке.Ni lernas Esperanton— Bonan tagon, Andreo!— Saluton, Nikolao! Mi volas konatigi vin kun Nina.— Tre agrable. Ĉu ankaŭ vi lernas en la universi-
tato?— Ne. Mi laboras. Cu vi estas studento?— Jes. Mi lernas kun Andreo en la sama grupo. Kio
estas nova?— Nina diris al mi, ke hodiaŭ vespere en la centra
kulturdomo estas la unua leciono de Esperanto-kurso.— Kio estas Esperanto?— Cu vi ne scias? Gi estas internacia lingvo, facila,
bela kaj riĉa. Ni povas lerni ĝin dum mallonga tempo.30
— Dum kiom da jaroj?— Necesas nur kvar-kvin monatoj por lerni la bazon
de la lingvo. Nu, kiel? Cu vi volas lerni Esperanton?— Jes. Kun granda plezuro. Kaj Nina?— Ankaŭ ŝi. Kaj du knaboj — Saŝa kaj Jenja. Ili
estas ŝiaj fratoj.ЗАДАНИЯ3.1. Что означают следующие слова?Malnova; maljuna; nejuna; nemaljuna; metalisto;
realisto; motoristo; portretisto; aŭtomobilisto; medici-
nisto; radiisto; laboristino; momenta; dua; hodiaŭa; jesa;
longo; grando; afiŝi; sporti; lernojaro; filmaktoro; meta-
lofiemio; aŭtomotoro; motorvagono; sistemotekniko; tri-
programa; triprocenta; novmoda; muzik-pedagogia insti-
tuto; unuaklasa; scivola; scipovi.3.2. Переведите сочетания:Diri al la kapitano; de tago al tago; miliono da
faktoj; dum koncerto; dum laboro; mi ne vidis vin dum
longa tempo; dum kunsido; inter ili; por knabinoj; pro-
gramo por tago; romano en la franca lingvo; lerni en
vespera kurso; labori kun plezuro; domo kun kvin
etaĝoj; vidi sur la piano; heroo de nia tempo.3.3. Переведите фразы:Esperanto estas la lingvo por ni. Por bonaj aktoroj
ne estas malbonaj roloj (F. Schiller/Siler). Kritiki estas
tre facile. Kiun daton ni havas hodiaŭ? — Hodiaŭ estas
la kvara (tago) de majo. Kie vi lernis por esti fiemiisto? —
Same kiel Paŭlo, mi lernis en la Moskva universitato
dum kvin jaroj. En la bona malnova tempo. Li diras
«jes», ŝi diras «ne». Cu ankaŭ vi scias, ke en la
Esperanto-klubo estas interese? — Jes, mi scias: de tem¬
po al tempo mi estis inter esperantistoj kune kun mia
frato Danielo. Kiom da jaroj havas via fratino Helena? —
Si estas malgranda, nur trijara. Ili laboras kaj laboras,
sed ili ne havas bonajn rezultojn. Mi ne scias, kio estas
necesa por havi bonajn rezultojn; mi scias nur, ke31
necesas tempo. Ĉu la interleciona paŭzo estis mallonga? —
Ne, ĝi estis longa. En la unua vespero mi vidis lin, lian
fratinon kaj liajn fratojn; sur lia fratino estis bela palto.
Bertalan Farkaŝ estas la unua kosmonaŭto-esperantisto.
Unue necesas voli, due necesas povi. Bonan novan jaron
al vi! La tempo laboras por ni (W. Gladstone/Gladstoŭn).3.4. Переведите на эсперанто:Лена учится в пятом классе. Она изучает эсперан¬
то в классе в течение трёх месяцев. Её брат Александр
тоже изучает международный язык, но на курсах в
республиканской библиотеке. Он говорит, что эспе¬
ранто — необходимый язык с оригинальной и очень
легкой грамматикой, что изучать эсперанто — удо¬
вольствие.3.5. Составьте на эсперанто диалог по ситуации:Вы встречаете товарища, которого давно не виде¬
ли. Расскажите ему, где вы учитесь, поинтересуйтесь,
где учится он. Расскажите ему, как вы начали изучать
эсперанто.Все тексты учебника прочитывайте вслух несколько раз,
добиваясь четкости произношения и беглости. Чем больше
вопросов к тексту вы составите, тем больше пользы будет
для вас. Упражнения тоже желательно прочитывать и вы -
полнять вслух.Если вы хотите расширить свой языковой кругозор, позна¬
комиться с увлекательной историей слов эсперанто, рус¬
ского и других языков, создать себе представление о «путе¬
шествиях» слов из одних языков в другие, использовать эти
сведения для углубления знания русского языка, а также
для более быстрого освоения эсперанто и других языков, то
пытайтесь найти эсперантским словам «родственников» в
русском и в других языках, пользуясь словарем иностран¬
ных слов, этимологическими, энциклопедическими, термино¬
логическими, двуязычными и другими словарями.32
ПРИЛОЖЕНИЯЯзыковая игра «Родственные слова»В изученных уроках встречается много интернацио¬
нальных слов. Отыщите родственные им слова в русском и
в других языках, которые вы знаете. Систематическое заня¬
тие этой игрой значительно облегчит вам изучение иност¬
ранных языков.Доктор филологических наук
А.Д. Дуличенко«НАДЕЮЩИЙСЯ»(отрывок)Создатель эсперанто Людвик Лазарь Заменгоф (1859 —
1917) родился в городе Белостоке, в ту пору входившем в
состав России. Детство его прошло в многонациональном и
многоязычном окружении. «Идея международного языка,
осуществлению которой я посвятил всю свою жизнь, — пи¬
сал он русскому эсперантисту Н.А. Боровко, — появилась
у меня в детстве». Первоначально как своего рода игра: со¬
единяя друг с другом слова различных языков, Людвик пы¬
тался создать нечто вроде тайного кода для разговора с од¬
ноклассниками. Он сначала решил воскресить один из ве¬
ликих языков древности и Средневековья — латинский, но
потом пришел к выводу, что это не решение проблемы.Как-то обратив внимание на надписи типа «кондитер¬
ская», «швейцарская» на улицах родного города, он неожи¬
данно открыл для себя, что с помощью отдельных элемен¬
тов (вроде суффикса -ская) можно составлять новые слова.
Это давало большие возможности для образования понятий
на основе уже имеющихся: «На угрожающе толстые слова¬
ри пал луч света, и они [словари] начали быстро умень¬
шаться в моих глазах. Механика языка была передо мной
как на ладони, и... вскоре после этого я уже имел написан¬
ную полную грамматику и небольшой словарь», — вспоминал
Заменгоф впоследствии. Время окончания гимназического
курса — 1878 год — совпадает с появлением проекта искусст¬
венного языка «Lingwe universala» — «Всеобщего языка».В кругу молодых приятелей Заменгофа проект вызвал
интерес и даже энтузиазм. Но отец с самого начала был33
против «странных» увлечений сына, он настаивал, чтобы
Людвик стал врачом-окулистом, и отправил его в Москву.После завершения обучения юноша приехал в Варшаву
(семья жила уже там). И тут выяснилось, что отец сжег ру¬
копись лингвопроекта и все наброски к нему. Людвик тяже¬
ло пережил потерю и долго не мог заново приступить к ра¬
боте. В начале 80-х годов украдкой, чтобы не узнали зна¬
комые и родственники, он вновь начинает разрабатывать
основы международного языка и заканчивает проект к 1887
году. Опасаясь того, что клиенты перестанут обращаться к
окулисту-филологу, Заменгоф решил печатать проект под
псевдонимом. Он долго ищет его и останавливается на сло¬
ве «надеющийся». На титульном листе ложится надпись:
«D-ro Esperanto». Далее по-русски следовало название:
«Международный язык. Предисловие и полный учебник»,
но само пояснение приводилось на новом языке.Заменгоф не сразу нашел издателя: никто не принимал
всерьез его работу и не желал ее печатать. Благодаря тому,
что тесть дал денег, Заменгоф смог, наконец, за свой счет
издать учебник международного языка, который получил
название по псевдониму: «Esperanto». Затем выходит поль¬
ское издание, а несколько позднее — французское, немец¬
кое и английское.В чем же особенность эсперанто? Почему ему суждено
было выжить в отличие от других искусственных языков?Один из сторонников движения за международный
язык в России писал в начале века: «Да и пора уже было
остановиться: ужас охватывает, как вспомнишь, что за пос¬
ледние 200 лет появилось более 150 систем всемирного язы¬
ка». Следует, однако, иметь в виду, что и «отрицательный»
опыт имеет значение. Неудачи прокладывали путь к более
успешному решению.Прежде всего, для эсперанто характерен принцип «од¬
ному звуку — одна буква», то есть фонетическое написание
слов (на основе латинского алфавита), что позволяет мак¬
симально приблизить устную речь к письменной. Тем са¬
мым снимаются трудности графического и орфографическо¬
го характера, возникающие при изучении таких европей¬
ских языков, как английский и французский, в которых,
как известно, существует своего рода «пропасть» между на¬
писанием слов и их произношением.Грамматика эсперанто сведена к 16 правилам, которых
оказалось достаточно для выражения грамматических отно¬34
шений, необходимых для того, чтобы система выполняла
свои словоизменительные функции: правила образования
существительных, глаголов, местоимений, прилагательных,
числительных, союзов, предлогов и т.д. Исключений эта
грамматика практически не знает, чем резко отличается от
грамматики этнических языков. Выучить правила способен
любой человек за очень короткий срок.Что касается словаря, то он, напротив, приближен к
наиболее распространенным европейским языкам и базиру¬
ется на общих лексических единицах. Из русского в эспе¬
ранто взяты такие корневые элементы, как перге — непре¬
менно, krom — кроме, cel — цель, dom — дом, krut —
крутой, ро — по, tri — три, past — пасти, ĉerp — черпать,
glad — гладить и др. Из французского: buŝo (bouche) —
рот, mateno (matin) — утро, mem (meme) — сам, tre (tres) —
очень, tuta (toute, итал. tutto) — весь и т.д. Из итальян¬
ского: adiaŭ (addio) — прощай, artikolo (articolo) — статья,
ĉielo (cielo) — небо, popolo — народ, promesi (promesso) —
обещать и т.д. Из латинского: fenestro (fenestra) — окно,
homo (homo) — человек, apud — около, dum — в то время
как, kun (cun) — с, sub — под.Так Заменгоф, конструируя грамматику эсперанто, в
одном случае по принципу контраста с европейскими язы¬
ками, в другом — по принципу их подобия, нашел опти¬
мальный вариант.В первом учебнике он поместил и образцы литератур¬
ного творчества на новом языке — перевод известных клас¬
сических произведений.В науке не прекращаются споры о том, следует ли раз¬
вивать литературу на искусственном языке. Может ли такая
литература обладать теми же эстетическими ценностями,
которые характерны для национальных литератур? Пока
идут споры, эсперантская литература пишет свою историю,
пишет, несмотря на определенный скептицизм и замалчива¬
ние со стороны «большого литературоведения».Эксперимент, начатый сто лет назад, прошел проверку
временем. Число людей, пользующихся этим языком, рас¬
тет с каждым годом. Эсперанто преподают в 63 высших
учебных заведениях 23 стран мира.[Наука и жизнь. 2005. № 1]35
Урок 4 Leciono 4Лексикаbildo «картина», «картинка», «изображение», «образ»,
blanka «белый», ĉambro «комната», ĉevalo «лошадь»,
demandi «спросить», familio «семья», fan «делать»,
gazeto «периодическое издание», «журнал», «газета»,
hundo «собака», instrui «учить» (обучать, препода¬
вать), kalkuli «считать», «подсчитывать», «вычис¬
лять», kamarado «товарищ», kato «кот», «кошка»,
kreto «мел», kuŝi «лежать», legi «читать», lernanto
«учащийся», «ученик», meblo «мебель» (один пред¬
мет), тиго «стена», ofico «должность», «служба»,
рарего «бумага», paroli «говорить» (о чём-либо),
respondi «отвечать», skribi «писать», stari «стоять»,
tablo «стол», tabulo «доска», vorto «слово».Грамматика4-1. Глаголы в будущем времени оканчиваются на
-os: mi faros «я сделаю», «я буду делать» (нельзя ска¬
зать *mi kunfaros или *mi estos fari), vi faros, li faros,
si faros, ĝi faros, ni faros, ili faros; Vi estos esperantisto.4-2. Наречия: тогдай «завтра», nun «теперь», «сей¬
час», multe «много»: Hodiaŭ al mi, тогдай al m\ Nun vi
povas demandi; Kiu multe vidis, multe scias; En la cambro
mi vidis multajn homojn (= multe/multon da homoj).4-3. Предлог per указывает на орудие, предмет,
посредством которого совершается действие; на рус¬
ский язык передаётся формой слова в творительном
падеже, а иногда словами «посредством», «с помо¬
щью» и т.п.: Per malmultaj vortoj li multe diras «Не¬
многими словами он многое говорит»; interparoli per
telefono «разговаривать по телефону»; Li respondis al
mi per bela saluta frazo.4-4. Предлоги: pri «о»; се «у», «при»; ĝis «до»:
Mi parolis pri vi nur bone «Я говорил о тебе только хо-36
рошо»; се la frato «у братаĵ:eesti «присутствовать»;
ĝis тог дай «до завтра»; Gis la celo estas kvin
kilometroj «До цели пять километров».Переводя с русского языка, не следует злоупот¬
реблять предлогами, так как в эсперанто они не уп¬
равляют падежами: «документ с фотографией»
dokumento kun foto (а не *dokumento kun per foto).4-5. Числительные: ses «шесть», sep «семь», ok
«восемь», пай «девять», dek «десять». Сложные числи¬
тельные от «одиннадцати» до «девятнадцати» образова¬
ны путём сложения основ (сложные слова, в первой ча¬
сти которых dek «десять», а во второй — соответствую¬
щая единица): 11 — dek unu, 12 — dek du и т.д.Десятки представляют собой сложные слова, во
второй части которых dek «десять», а в первой — соот¬
ветствующая единица: 20 — dudek, 60 — sesdek и т.д.,24 — dudek kvar, 45 — kvardek kvin, 69 — sesdek пай,
73 — sepdek tri, 88 — okdek ok, 99 — naŭdek пай, 100 —
cent, 215 — ducent dek kvin, 1000 — mil, 2512 — du mil
kvincent dek du, 18781 — dek ok mil sepcent okdek
unu\ XXI век — la dudek-unua jarcento.4-6. Порядок слов в эсперанто такой же свобод¬
ный, как и в русском языке, его можно использовать
для логического выделения слова или группы слов: Ni
havas nur dek tagojn; Nur dek tagojn havas ni.4-7. При обращении к одному лицу или к не¬
скольким лицам артикль 1а не употребляется: Knaboj!
Necesas legi la tekston! «Мальчики! Необходимо про¬
читать этот текст!»Словообразование4-8. Суффикс -et- обозначает уменьшительность:
domo — dometo «дом — домик», tablo — tableto, afiŝo —
afiŝeto; bildeto, kateto, ĉevaleto, frateto, portreteto.4-9. Суффикс -eg- обозначает увеличение или уси¬
ление степени качества, состояния: bela — belega «кра¬37
сивый — прекрасный», domo — domego «дом — доми¬
ще», delonge — delongege «давно — давным-давно»,
belega vespero «прекрасный вечер».4 10. Приставка те- обозначает повторение, воз¬
вращение; legi «читать» — relegi «перечитать», «снова
прочитать»; rekontroli «перепроверить»; relaboro «пе¬
реработка»; rediro «реплика»; resaluto «ответное при¬
ветствие»; redemandi, rekalkuli, reekzameni.4-11. Суффиксы числительных:-on- образует дробные числительные от количе¬
ственных: duono «одна вторая», «половина»; tri kva-
ronoj «три четверти»; duono da metro; du kilogramoj
kaj duono (= du kaj duona kilogramoj); tri estas duono
de ses. Поскольку дробные числительные обозначают
часть целого, имеющего чёткие границы, после них
употребляется не da, a de: duono de la jaro. Можно
использовать duon- и ему подобные элементы в каче¬
стве приставки: duonjaro (= jarduono) «полугодие».
Для обозначения десятичных дробей применяется сло¬
во komo «запятая»: 1,357 — unu komo tricent kvindek
sep или unu komo tri kvin sep. Если дробная часть со¬
держит больше трех цифр, то применяется только по-
цифровое чтение: 3,14159265359 — tri komo unu kvar
unu kvin пай du ses kvin tri kvin пай.-obi- образует кратные числительные: duoble
«дважды», «вдвойне»; triobla «тройной».-op- образует собирательные числительные: kvar-
ope «вчетвером»; triopo «трое», «тройка», «трио».Словоупотребление4-12. Фраза Kiu estas li? означает «Кто он?; Как
его зовут?»: Li estas Andreo. Фраза Kio estas li? озна¬
чает «Кто он такой?»: Li estas instruisto (учитель);
bona kamarado (хороший товарищ); (sporta) ĉampiono
(чемпион); esperantisto (эсперантист).4-13. Иногда удобно переводить слова ĝi и ili на
русский язык словом «это»: Kio estas ĝi? «Что это?»
(один предмет); Kio estas ili? «Что это?» (два или не¬38
сколько предметов); Mi ne volas scii pri ĝi «Я не хочу
знать об этом».4-14. В русском языке глагольные приставки мо¬
гут образовывать слова, имеющие новые значения.
При переводе на эсперанто для этих приставок следу¬
ет найти эквиваленты: «переделать» refari, «описать»
priskribi. Но нередко русские глагольные приставки
только образуют форму совершенного вида, выражая
законченность действия, но не придавая нового значе¬
ния — в таких случаях приставки на эсперанто не пе¬
реводятся: «я смогу» mi povos (а не *kunpovos), «я
сделал» mi faris (а не *kunfaris)1 «сфотографировать»
foti (а не *kunfoti)> «написать» skribi (а не *surskribi).Dum Esperanto-leciono— Bonan vesperon, sinjorinoj kaj sinjoroj! Mi estas
Boris Grigorjeviĉ. Mi demandas vin, kaj vi respondas al
mi en Esperanto. Kiu estas vi?— Mi estas Andreo.— Kiu estas via kamarado?— Petro estas mia bona kamarado.— Mia profesio estas instruisto. Kio estas mi?— Vi estas instruisto.— Kio estas vi?— Mi estas lernantino.— Cu vi estas inĝeniero?— Ne. Mi ne estas inĝeniero, sed mi estas oficisto.— Kio estas ĝi?— Gi estas tabulo.— Kion mi faras?— Vi skribas vortojn.— Per kio mi skribas?— Vi skribas per la kreto.— Jes. Mi skribas multe da vortoj: unu, du, tri,
kvar, kvin, ses, sep, ok, пай, dek, dek unu, dek du. Mi
kalkulis. Kion mi faras nun?— Nun vi legas la vortojn.— Cu ĝi estas tabulo?39
— Ne, ĝi ne estas tabulo, sed ĝi estas muro.— Kio estas sur la muro?— Sur ĝi estas murgazeto de Esperanto-klubo.— Kio staras ĉe la muro?— Ce la muro staras tablo.— Kio estas tablo?— Tablo estas meblo.— Kio kuŝas sur la tablo?— Sur ĝi kuŝas blanka papero.— Kio estas ili?— Ili estas bildoj.— Kio estas sur la bildoj, kiujn vi vidas?— Sur la unua bildo estas granda kaj malgranda
ĉevaloj, sur la dua estas malgrandaj kato kaj hundo.— Kie ni estas nun?— Ni estas en la ĉambro.— Ĉu ĝi estas ĉambreto?— Ne, ĝi estas ĉambrego.— Morgaŭ ni parolos dum la leciono pri viaj fami-
lioj. Gis la revido!ЗАДАНИЯ4.1. Напишите цифрами и словами на эсперанто но¬
мера телефонов из вашей записной книжки. Прочи¬
тайте их вслух на эсперанто.4.2. Выполните арифметические действия:2 + 7 = 9 (du plus sep estas пай); 13 + 39 =; 366 +
309 =; 8 — 5 = 3 (ok minus kvin estas tri); 84 — 23 =;
288 — 254 =; 2 x 3 = 6 (duoble tri estas ses); 4 x 4 =; 7 x5 =; 10 x 10 =; 6 : 3 = 2 (ses per tri estas du); 15 : 3 =;
100 : 100 =; 1 : 1 =; 1/4 + 2/4 = 3/4 (kvarono plus du
kvaronoj estas tri kvej^ioj); 2/5 + 1/10 =; 5/8 — 3/8
=; 1/2 x 1/3 =; 1/2/1/3 =; 66,01 - 11,25 =4.3. Что означают следующие слова?Bibliotekistino; malriĉa; riĉega; akuratega; rozeto;
vagoneto; grupeto; reorganizi; triĉambra; enskribi;
alskribi; multjara; multnacia; triono; kvaroble; duope;40
kiomope; ĉetable; ĝisnuna; interparoli; kuna; ununura;
peri; prilabori; malsama; blanki; fotopapero;
kalkulmaŝino; maŝinkalkulo; kretblanka.4.4. Переведите сочетания:De Moskvo ĝis Peterburgo; kalkuli ĝis cent; per unu
vorto; paroli pri bildoj; lekcio pri historio; ĉe la knabo;
Esperanto-kurso ĉe la universitato; sidi ĉe la tablo; en la
ĉambro; skribi sur papero; inter kamaradoj; triopo da
ĉevaloj; dum multaj jaroj; programo por morgaŭ; por
skribi; kune kun vi; responde al via demando;
instruistino de muziko; de nun.4.5. Переведите фразы:Multe paroli kaj multe diri ne estas la samo
(Sofoklo). Kiu multe parolas, ne multe faras. Gi estas
tre malnova historio. Ni^scias, kio estas ni, sed ni ne
scias, kio ni povas esti (Sekspiro). Ili ne scias, kion ili
faras. Kio necesas por domego, necesas ankaŭ por
dometo. Kion mi povas fari por vi? Gis morgaŭ la
fotisto refotos la malnovajn portretojn, kiujn vi vidis ĉe
li. Al lia demando ŝi respondas per jesa frazo. Li estas
granda parolisto, sed malgranda faristo. En nia grupo
estas nun dudek ok studentoj, en la fakultato ni havas
naŭcent sesdek unu studentojn, sed en la instituto lernas
kvar mil kvincent sepdek tri studentoj. Dum kunsido de
la grupo, kie ĉeestis tridek unu studentoj, ili priparolis,
kiel fari la jubilean murgazeton. Cu vi scias, kiom da
vortoj estas necese lerni por la Esperanta leciono? —
Hodiaŭ necesas lerni nur duonon de la novaj vortoj. La
knabino dume ne sciis, ke inter la dekduo da Esperantaj
gazetoj, kiuj kuŝas sur la tablo, la kvina estas por ŝi. Ni
estas triopo da bonegaj kamaradoj.4.6. Переведите на эсперанто:Наша учебная комната большая. Учитель стоит у
доски и говорит новые эсперантские слова. Мы сидим
за столиками и пишем. Он спрашивает нас, и мы отвеча¬
ем ему с большим удовольствием. На нашем столе ле¬
жит эсперантский журнал. Мы читаем его. Он не очень
труден, но есть много слов, которых мы не знаем. У нас41
будет двадцать уроков эсперанто, и мы тоже сможем хо¬
рошо говорить и читать на международном языке.4.7. Составьте рассказ с частичным диалогом по од¬
ной из ситуаций:а) опишите вашему товарищу по переписке, как
у вас проходят занятия эсперанто; б) представьте
себе, что к вам приехали эсперантисты из другого
города; расскажите им, где и как проходят ваши
занятия на курсах эсперанто; в) как бы вы хотели,
чтобы проходили занятия на курсах эсперанто?Механизм эсперантского словообразования прост и
чёток, поэтому он осваивается легко. С другой сто¬
роны, он является главной внутренней пружиной
развития языка, источником необыкновенного богат¬
ства производными словами. Тщательный анализ уп¬
ражнений на словообразование очень важен, к тому
же он развивает логическое мышление, являясь ана¬
логом решения занимательных логических и матема¬
тических задач. Кроме простых, эти упражнения со¬
держат самые сложные и интересные случаи. Анализ
производных и сложных слов будет давать вам удов¬
летворение от догадки, а знания, которые вы приоб¬
ретете сами в результате такого усилия, гораздо
прочнее, чем полученные в готовом виде.ПРИЛОЖЕНИЯ
Языковая игра «Определение»К имени существительному подберите как можно боль¬
ше подходящих по смыслу прилагательных. Например:
domo — malgranda, bela, blanka, familia, papera, hunda...
Побеждает тот, кто за определённое время подобрал наи¬
большее количество прилагательных, или тот, кто первый
подобрал заданное число прилагательных.42
Михаил ИсаковскийПЕРВЫЕ ЛЕТНИЕ КАНИКУЛЫ
(Отрывки из автобиографической книги
«На Ельнинской земле»)После того как в гимназии закончился мой первый
учебный год, я приехал в Глотовку...Я читал книги, если они были, писал что-то, с
увлечением изучал язык эсперанто. Язык этот мне давался
чрезвычайно легко: уже недели через две я хорошо знал
грамматику эсперанто и множество слов, что давало воз¬
можность читать текст, почти не прибегая к словарю. Я мог
уже и немного разговаривать на языке эсперанто, хотя раз¬
говор приходилось вести лишь с самим собой.Я выписал себе ежемесячный журнал «La ondo de
Esperanto» («Волна Эсперанто»). Меня особенно интересо¬
вали печатавшиеся в нём стихи, написанные по-эсперант¬
ски. Чаще других печатались стихи ныне покойного поэта-
эсперантиста Георгия Дешкина. Они мне чрезвычайно нра¬
вились, и некоторые из них я помнил наизусть...В журнале «Волна Эсперанто», на последней странице
печатались адреса желающих переписываться на языке эспе¬
ранто...Я выбрал два адреса, которые показались мне наиболее
подходящими, наиболее интересными: адрес француженки и
адрес итальянского синьора. Я написал им два ничего не го¬
ворящих письма, какие обычно писались при подобных об¬
стоятельствах: я, мол, в таком-то журнале прочёл ваше сооб¬
щение о желании переписываться, а также ваш адрес; мне-де
тоже хотелось бы завести переписку и т.д. Далее для первого
знакомства я сказал кое-что о себе: учусь в гимназии, а сей¬
час провожу летние каникулы у себя дома...Первым пришёл ответ из Франции. Моей корреспондент¬
кой оказалась совсем ещё молодая девушка, и, не скрою, это
обстоятельство было для меня особенно приятным. Юная
француженка писала, что очень любит свою родную Фран¬
цию и что она была бы вполне счастлива, если бы не эта
проклятая война, которая принесла и принесет ещё столько
бедствий как Франции, так и другим странам. К своему
письму моя корреспондентка приложила засушенный цветок,
написав при этом, что он вырос на её любимой французской
земле, и что она посылает его мне в подарок.43
Что касается другого письма, которое я отправил в
Италию, то тут произошла довольно-таки казусная история,
которая произошла по моей наивности, по незнанию многих
вещей, которые я обязан был знать, поскольку затеял пере¬
писку с итальянским синьором...Итальянский синьор прислал мне открытку... В письме —
а оно было весьма кратким — мой итальянский адресат со¬
общал, что он композитор, что живет на берегу Lago
Maggiore (Большое озеро), где у него имеется собственная
вилла... и что на обороте открытки напечатаны ноты его
музыкального произведения. Это было всё.Я не знал, что мне делать с композиторской открыт¬
кой. Не отвечать на неё — обидится, думал я. А если отве¬
тить, то как? Ведь ему, наверное, надо писать что-либо о
музыке, а в музыке я не понимал ровно ничего. Я знал
лишь русские народные песни и некоторые мелодии мог
воспроизводить на мандолине, пользуясь цифровыми нота¬
ми, а более того собственным слухом.И я совершенно справедливо решил: если мой коррес¬
пондент композитор, то он, безусловно, знает итальянские
народные песни. Но русских-то народных песен он навер¬
няка не знает. Вот я и надумал послать ему русскую песню
«То не ветер ветку клонит». Текст её я перевел в ритме
оригинала и даже с сохранением перекрестной рифмы...Я записал мелодию песни цифровыми нотами на обык¬
новенном листке бумаги, вырванном из тетради. При этом
я предупредил итальянского композитора, что посылаемую
песню следует играть только на мандолине.Не знаю, дошло моё письмо или нет, но я не получил
уже ни одной строчки из виллы, расположенной на берегу
Lago Maggiore в Италии.Эта смешная, анекдотическая история давно ушедших
лет очень ярко припомнилась мне, когда осенью пятьдесят
седьмого года я нежданно-негаданно попал на дотоле неиз¬
вестные мне берега Lago Maggiore, где, наверное, стояла ещё
вилла итальянского композитора, которому я послал столь
необычное письмо и который не иначе посчитал меня за рус¬
ского дикаря. Но разыскивать виллу я не стал, тем более
что к тому времени позабыл и фамилию её владельца...[Дружба народов. 1971. № И, с. 23-26.]44
Урок 5 Leciono 5Лексикаaĝo «возраст», alia «другой», «иной» (interalie «между
прочим»), amiko «друг», avo «дед», blonda «белоку¬
рый», Ыиа «синий», «голубой», ĉio «всё», danki «бла¬
годарить», edzo «муж», farti «жить», «поживать»,
«чувствовать себя», filo «сын», fini «кончить» (fine
«наконец»), forta «сильный», «крепкий», ĝoji «радо¬
ваться», haro «волос», hejmo «дом», «семейный очаг»,
horo «час», infano «ребенок», iri «идти», «ходить»,
kelkaj «несколько», kompreni «понять», komputi «вы¬
числять», «пользоваться компьютером», letero «пись¬
мо», loĝi «жить (проживать, населять)», mateno
«утро», пото «имя», «название», okulo «глаз», patro
«отец», peti «просить», rakonti «рассказать», saĝa «ум¬
ный», sana «здоровый», tuta «весь», «целый» (tute
«совсем»), urbo «город», uzino «завод», veni «при¬
йти», «приехать», «прибыть», «наступить», vivi «жить
(существовать)».Грамматика5-1. Кроме уже изученных нами вопросительно¬
относительных слов kiu «кто», «который», kio «что»,
kie «где», kiom «сколько», kiel «как» существуют сле¬
дующие вопросительно-относительные слова (место¬
имения и местоименные наречия): kia «какой», kien
«куда», kiam «когда», kial «почему», kies «чей».5-2. Указательные слова образуются от вопроси-
тельно-относительных путём замены начального k на t:
tiu «тот», tio «то», tia «такой», tie «там», tien «туда»,
tiam «тогда», tiom «столько», tial «потому», «поэто¬
му», tiel «так», ties «того (принадлежащий тому)».
Близость выражается частицей ĉi: tiu сг, ĉi tiu «этот»;
tio ĉi, ĉi tio «это»; tie ĉi «здесь»; tien ĉi «сюда»: Mi ne45
volas tion ĉi scii «Я не хочу это знать». Если нет про¬
тивопоставления «близкое — далекое», то tiu, tio мо¬
гут употребляться в значении «этот», «это»: Ni parolos
pri tio тог дай «Мы поговорим об этом завтра».5-3. Направление движения к цели (т.е. при воп¬
росе «куда?»), выражаемое существительным или на¬
речием, обозначается, как и винительный падеж,
окончанием -п\ Mi estas en la klaso (kie?); Mi iras en
la klason (= klasen) (kien?). При предлогах al «к» и
ĝis «до», которые сами по себе обозначают направле¬
ние движения к цели, окончание -п не употребляется.5-4. Сравнительная степень прилагательных и
наречий образуется от положительной степени с помо¬
щью слов pli ... (ol) «более ... (чем)», malpli ... (ol)
«менее ... (чем)»: Kvar okuloj vidas pli bone, ol du
«Четыре глаза видят лучше, чем два»; Unu horo da
interparolo estas pli bona, ol kvindek leteroj (M. Sevig-
ne/Sevinje) «Один час разговора лучше пятидесяти
писем»; Pliaĝa frato estas dua patro «Старший брат —
второй отец»; pli malbona «худший» (более плохой),
malpli bona «худший» (менее хороший).Превосходная степень образуется от положитель¬
ной степени с помощью слова plej «наиболее», «са¬
мый», «всего», которое не принимает окончание -п: Li
estas la plej saĝa «Он самый умный»; En Esperanto-
klubo ni legas la plej interesajn leterojn «В клубе эспе¬
рантистов мы читаем наиболее интересные письма»;
Plej interese «интереснее всего».5-5. Предлоги: el «из»; ĉirkaŭ «вокруг»; post
«после, через», «за»; antaŭ «перед»: el la urbo «из го¬
рода»; Li faris plej bone el ni «Он сделал [это] лучше
всех нас»; elstara «выдающийся»; ĉirkaŭ tablo «вокруг
стола», ĉirkaŭ ok horoj «около восьми часов»; post mi
«за мной», post kvar tagoj «через четыре дня», post tio
«после того», poste «потом»; antaŭ domo «перед до¬
мом», antaŭ monato «месяц назад», antaŭ nelonge «не¬
давно», antaŭa «передний», «предыдущий», «предва¬
рительный», antaŭe «впереди», antaŭen «вперед»,46
antaŭ ol «прежде чем»; Ĉio estas malfacila, antaŭ ol
esti facila «Всё трудно, прежде чем быть легким».5-6. Притяжательное местоимение sia «свой», об¬
разованное от возвратного местоимения si «себя»,
употребляется только в 3-м лице: Mi vidas mian patron
«Я вижу своего (моего) отца»; Vi vidas vian patron
«Ты видишь своего (твоего) отца»; Li vidas sian patron
«Он видит своего отца»; Li vidas lian patron «Он ви¬
дит его отца (т.е. отца другого человека)»; Ili vidas
sian patron «Они видят своего отца»; Li dankas siajn
kaj liajn amikojn «Он благодарит своих и его друзей»;
Cio havas sian kialon «Всё имеет свою причину»; Рог
cio estas sia tempo «Всему своё время».Слово sia относится к субъекту последнего выра¬
женного действия: La patro petis la filon fari sian
laboron (de la filo) «Отец попросил сына сделать свою
работу (сына)»; La patro petis la filon fari lian laboron
(de la patro) «Отец попросил сына сделать его работу
(отца)».5-7. Глаголы в условном наклонении имеют во
всех формах окончание -us: mi komprenus «я понял
бы», ili komprenus «они поняли бы»; Си mi povus peti
vin pri tio? Условные придаточные предложения при¬
соединяются к главному при помощи союза se «если»:
Se mi povus, mi venus al vi «Если бы я смог, я пришёл
бы к тебе»; Se vi scius Esperanton bone, vi povus legi
tiun ĉi leteron. Se mi estus franco, mi parolus france.5-8. Наречия: ankoraŭ «ещё», jam «уже», certe
«уверенно», «точно»; «конечно», «несомненно», «вер¬
но» (certa «уверенный», «несомненный», «точный»,
«определённый»): Li diris ankoraŭ kelkajn vortojn; Vi
estas ankoraŭ malgranda infano. Si estas jam nejuna\
Certe, por esti sana, necesas vivi en ĝojo.5-9. Иногда, для придания динамичности, в выс¬
казываниях пословичного типа связка estas может
опускаться: Kio (estas) mia, tio (estas) bona «Что моё,
то хорошее»; Kia demando, tia respondo.47
Словообразование5-10. Суффикс -ul- означает лицо, характеризую¬
щееся определённым свойством: junulo «юноша»,
milionulo «миллионер», profesiulo «профессионал»,
belulino «красавица», samaĝulo «ровесник».5-11. Суффикс -ап- означает «житель, член кол¬
лектива, последователь»: moskvano «москвич», urbano
«горожанин», partiano «член партии», kursano «кур¬
сант», samklubano «одноклубник».5-12. Приставка де- означает совместность лиц
обоего пола: patro + patrino = gepatroj «отец + мать =
родители», filo(j) + filino(j) = gefiloj. Если в данной
ситуации принадлежность упоминаемых лиц к разным
полам несущественна, то приставка де- может опус¬
каться: La instruisto petas la lemantojn (= geleman-
tojn) respondi al liaj demandoj.5-13. Приставки и суффиксы могут играть роль
корней и образовывать новые слова: апо «член (кол¬
лектива)», «житель», «последователь», mala «противо¬
положный», eta «маленький» — etulo «малыш» — etuli-
по «малышка», гее «опять», «снова».Ni parolas pri familio— Kiel vi fartas, geamikoj?— Dankon, bonege!— Mi estas tre ĝoja. Anatolo, kiomjaraj estas viaj
gefamilianoj?— La plej aĝa el ni estas mia avino. Si havas ĉirkaŭ
sesdek jarojn. La patro estas pli aĝa, ol la patrino. Mi
estas la plej juna el niaj gefamilianoj.— Nina, mi petas vin rakonti pri via patro.— Mia patro laboras kiel elektristo. Matene li iras
en la uzinon kaj laboras tie ĝis la dek-sepa horo. Post
tio li revenas hejmen. Dum sia tuta vivo li laboris en la
sama uzino.48
— Andreo, kia estas via fratino?— Ŝi estas bela, saĝa junulino kun bluaj okuloj kaj
blondaj haroj. Sia nomo estas Olga. Antaŭ nelonge ŝi
finis universitaton kaj nun ŝi loĝas kun sia edzo en alia
urbo. Tial ni skribas leterojn unu al la alia. Si skribas,
ke ili vivas bone. Ili laboras kiel komputistoj.— Petro, ĉu vi havas infanojn?— Jes, mi havas filon. Li estas sana kaj forta etulo
kun grandaj belaj okuloj. Li ĉion komprenas, sed dume
li ankoraŭ ne parolas. Se li estus kelkajn monatojn pli
aĝa, li, certe, jam parolus.ЗАДАНИЯ
5.1. Что означают следующие слова?Radiouzino; novulo; aktivulo; jubileulo; dujarulo;
modulino; bluokululo; gejunuloj; internaciisto; direkto-
rino; direktoredzino; direktorinedzo; papereto; petegi;
ĵuriano; aliplanedano; samklasano; malantaŭ; duonhoro;
triope; kelkoble pli; reformi; ĝisvivi; alfari; alivorte;
antaŭdiri; ĉirkaŭiri; dumviva; ellabori; kunulo; tiea;
pridemandi; postskribo; petskribo; patronomo; okul-
haroj; hejmsidulo; patrina; urbo-heroo; trijara; triajara.5.2. Переведите сочетания:Patroj kaj filoj; antaŭ tri tagoj; ĉirkaŭ la urbo; havi
ĉirkaŭ cent rublojn; eliri el la hejmo; reveni hejmen; li
estas la plej forta el ni; post la laboro; fini post unu
horo; sidi sur ĉevalo; ĝis la fino; ĉe la filo; domo kun
naŭ etaĝoj; tio estas al vi de mi; informi per telegramo;
multo da amikoj; veni por longa tempo; inter kvar
muroj; dum matenoj; forta pri matematiko; specialisto
pri fiziko; certa pri ŝia alveno; ĝoji pri letero; kontrolo
de medicinistoj pri malsanuloj; lekcio du horojn longa;
filino dek kvar jarojn aĝa; ira-revena bileto.5.3. Переведите фразы:Kiu vivos, tiu vidos. Kion vi volas, tion vi povas.
Kia edzino, tia edzo. Kiom da demandoj, tiom da
respondoj. Kie estas sano, tie estas belo. De kie vi49
venas, tien vi revenas. Tio estas certa, kiel duoble du
estas kvar. Unu malsaĝulo povas fari tiel multe da
demandoj, ke ilin ne povos respondi dek saĝeguloj. Kiu
ne iras antaŭen, iras malantaŭen (V.G. Belinskij). Kio
estas al vi malagrabla, tion ne faru al aliaj. Tia estas la
vivo. La vivo instruas nur tiujn, kiuj gin lernas
(V.O. Kluĉevskij). Kaj la vivo estas bona, kaj vivi estas
bone (V.V. Majakovskij). Estas pli facile fari pli multe, ol
la samon. Pli bone esti juna avo, ol maljuna patro. Pli
bone malmulte kompreni ol malbone kompreni (Anatole
France/Frans). Plibono estas malamiko de bono. Li ne
estas el la plej grandaj saĝuloj. Li faris sian kaj lian
laborojn. Kiam vi ellernis Esperanton? — Tiam mi estis
ankoraŭ studento de la unua jaro. Mi lernis Esperanton
dum tri monatoj, poste mi skribis samtempe ĉirkaŭ dek
leterojn al geesperantistoj kaj tial mi havis kelkajn leter-
amikojn; kvar el ili skribas al mi ĝis nun. Sago estas
antaŭvido (Terenco). Kial vi ree telefonis al mi? — Kun vi
tre volus paroli pri la laboro de la Esperanto-klubo
redakcianino, kies familinomo estas Vasiljeva. Si diris, ke
necesas veni morgaŭ tage, sed plej bone jam matene. —
Kien? — En la redakcion de la vespera gazeto: la kabineto
de Galina Aleksandrovna estas en la kvina etaĝo. Mi tute
ne komprenas tion. Mi ne tute komprenas tion. La tempo
venos — ni cion komprenos. Estas bone, se hundo estas
amiko, sed malbone, se amiko estas hundo. Cent amikoj
estas malmulte, unu malamiko estas multe. Duona amiko
estas ankaŭ duona malamiko. Estas necese multe lerni por
kompreni, ke vi scias malmulte (M. Montaigne/Montenj).
Scio estas forto (F. Bacon/Bekon).5.4. Переведите на эсперанто:Мой отец — рабочий. Ему 48 лет. Он работает на
мебельной фабрике. Моя мать — учительница. Она пре¬
подаёт математику. У неё светлые волосы и голубые
глаза. Мой брат окончил недавно институт в Петербур¬
ге. Теперь он живет в Иваново, поэтому мы пишем друг
другу письма и разговариваем по междугородному теле¬
фону. Он физик. Его жена — инженер. Они много рабо¬
тают. У них есть сын — маленький Дима. Он уже хо¬50
дит и говорит. Но пока его понимают только его роди¬
тели. Я ещё не понимаю многих его слов.5.5. Расскажите о вашей семье или составьте диалог
по одной из ситуаций: а) вы показываете вашим то¬
варищам семейный фотоальбом и отвечаете на их
вопросы о членах вашей семьи; 6) вы встречаете
друга, которого давно не видели, и обмениваетесь
семейными новостями; в) расскажите друг другу о
своих лучших друзьях.Конечно, вы обратили внимание, что все уроки содержат
много разговорных оборотов речи, пословиц и афоризмов.
Очень полезно выписывать их на отдельные карточки, под¬
чёркивая ключевое слово и расставляя карточки в алфа¬
витном порядке ключевых слов. Вы станете обладателем
ещё одной ценной картотеки, если расположите карточки в
алфавитном порядке ключевых слов русских переводов этих
словосочетаний и фраз. Если у вас есть компьютер, то вме¬
сто картотек можно создать файлы с соответствующими
словариками и постепенно пополнять их. Регулярно прочи¬
тывайте эти карточки/файлы, стараясь удержать в па¬
мяти ходовые фразы, выражения, устойчивые словосоче¬
тания. Не заучивайте слова вне контекста, старайтесь
связать их с другими словами.Через каждые пять уроков повторяйте весь пройденный ма¬
териал. В свободное время просматривайте предыдущие
уроки: каждый раз вы будете находить что-нибудь, на что
вы раньше не обратили внимания. Кстати, вы уже изучили
340 корневых слов.ПРИЛОЖЕНИЯ
Языковая игра «Действия»К имени существительному подберите как можно боль¬
ше глаголов, обозначающих действия, которые может со¬
вершать данный предмет. Например: knabo — iras, ĝojas,
komprenaSy gitaras...51
Э. Af ВартаньянПУТЕШЕСТВИЕ В СЛОВО
(отрывки)Сегодня благодаря усилиям энтузиастов эсперанто со¬
бирает под свои знамена всё новые группы людей. Где их
сейчас только нет, эсперантистов!Гиды, владеющие этим языком, навязывают свои услу¬
ги туристам у стен римского Колизея; сторожат иностран¬
цев перед порталами афинского Парфенона; карабкаются с
настырными иностранцами по крутым плитам Хеопсовой
пирамиды в Гизе.Спрос на гидов-эсперантистов вызывает всё большую
зависть переводчиков самых распространенных языков. В
повышении этого спроса ничего удивительного нет. Лексика
эсперанто состоит в основном из интернациональных слов...
И потому эсперанто легко усваивается образованными
людьми не только в Европе, двух Америках, Австралии, но
и частично в Африке и Азии... Довольно существенной
причиной живучести этого вспомогательного языка являет¬
ся его нейтральность. Он... и «ничейный» и «всейный»...Бодуэн де Куртенэ1 изучил эсперанто за 20-25 часов и
уже после каких-нибудь десяти часов мог вполне свободно
читать и понимать. Правда, это Куртенэ. Однако, согласи¬
тесь, что, если у вас уйдёт вдесятеро больше времени, заня¬
тие того стоит. Вы везде можете встретить людей, с
которыми найдёте общий язык.[Э.А. Вартаньян. Путешествие в слово. М., 1982,с. 213-214 и 221.]КОСМОС И МЕЖДУНАРОДНЫЙ ЯЗЫК ЭСПЕРАНТО...Известно, что основатель научной космонавтики
Константин Эдуардович Циолковский был членом Союза
эсперантистов советских республик и интересовался пробле¬
мой межъязыкового общения и разными проектами плано¬
вых языков.После полета в космос космонавта № 2 Германа Титова в
1961 году в нескольких номерах газеты «Известия» был опуб¬1 И.А. Бодуэн де Куртенэ — известный языковед.52
ликован большой очерк журналистов А. Волкова и Н. Шта-
нько о семье космонавта. Герман Титов родился в деревне
на Алтае. Его отец Степан был сельским учителем, уже не¬
молодым человеком получил заочно высшее образование,
преподавал немецкий язык. Выяснилось, что в молодости
Степан Павлович страстно увлекался эсперанто, печатал
стихи и вел обширную переписку — особенно запомнились
ему портниха из Германии, крестьянин из Японии и учи¬
тель из Австралии (в те годы эсперанто действительно был
популярен «в низах», его нередко называли «языком проле¬
тариата» и, в частности, на этих основаниях во многих
странах давили).После начала гонений на эсперанто в 1937-м году Сте¬
пан Павлович считал, что эсперанто умер. Но после публи¬
кации в «Известиях» он стал получать письма, книги и жур¬
налы на эсперанто со всего мира. Он быстро установил кон¬
такты с советскими эсперантистами, ему даже удалось воз¬
главить делегацию, представлявшую СССР на 49-ом Всемир¬
ном конгрессе эсперантистов в Гааге (Нидерланды).Как же узнал Степан Титов об эсперанто в далеком ал¬
тайском селе? Читаем в очерке: «Жил до революции в Жу¬
равлихе священник Иннокетпий Серышев. У него была бога¬
тая библиотека... Как-то церковь загорелась, и крестьяне во
время пожара растащили книги — на курево. Топоров после
этого ходил по домам и выменивал книги на старые газеты:
ваму мол, все равно из чего самокрутки вертеть. Ему помога¬
ли ученики. И вот в коммуне появилась своя библиотека».Прочитала этот очерк эсперантистка Варвара Серыше-
ва, жившая тогда в Подмосковье. Оказалось, что она сестра
Иннокентия Серышева, который был еще жив и жил в
Австралии. Выяснилось, что именно он преподавал эсперан¬
то Адриану Топорову, а уже Адриан Топоров обучил Степа¬
на Павловича Титова. Во время полета Германа Титова Ад¬
риан Топоров жил на Украине — и он тоже возобновил
контакты с эсперантистами.Прошло какое-то время, и полет в космос совершил вен¬
герский космонавт Берталан Фар каш. Оказалось, что этот
космонавт и даже его дублер были эсперантистами (в социа¬
листической Венгрии эсперанто пользовался серьёзной госу¬
дарственной поддержкой и был очень популярен). Берталан
Фаркаш считается первым космонавтом-эсперантистом в мире.[По материалам статьи
М. Абольской в «Kuriero de Esperanto».]53
Урок 6 Leciono 6Лексикаaceti «купить», akvo «вода», ami «любить», bani «ку¬
пать», bonvenon! (= bonan venon!) «добро пожало¬
вать!», devas «должен», «обязан», distrikto «район»,
doni «дать» (eldoni «издать»), dormi «спать», fenestro
«окно», ferrni «закрыть», floro «цветок», frua «ран¬
ний», gaso «газ», gasto «гость», ĝusta «точный», «пра¬
вильный» (ĝuste «точно», «правильно», «верно»; «как
раз»), ho! «о!», «ох!», horloĝo «часы», kara «дорогой»,
komuna «общий», kuiri «варить», «готовить пищу»,
libro «книга», lito «кровать», «постель», manĝi «ку¬
шать», «есть», meti «класть», «помещать», «ставить»,
«положить», mondo «мир», «свет», montri «показать»,
питего «номер», pordo «дверь», poŝo «карман», preferi
«предпочитать» (prefere «предпочтительно», «лучше»),
rapida «быстрый», «скорый», reto «сеть» (Interreto
«интернет»), ricevi «получить», rigardi «смотреть»,
«глядеть», seĝo «стул», sofo «софа», «диван», sonori
«звенеть», spegulo «зеркало», strato «улица», ŝati «лю¬
бить», «высоко ценить», «нравиться» (mi ŝatas «мне
нравится», «я люблю»), ŝranko «шкаф», teko «порт¬
фель», varma «теплый», vera «истинный», «настоя¬
щий», «подлинный» (vere «истинно», «действитель¬
но», «по правде говоря»; vero «истина», «правда»).Без перевода: balkono, bufedo, kvartalo, magazeno,
minuto, televido.Грамматика6-1. Предлоги: sen «без»; tra «через», «сквозь»; je —
предлог с неопределённым значением; употребляется,
если неясно, какой предлог следует употребить: Vere,
mi ne scias, kion mi farus sen vi! «По правде говоря, я
не знаю, что бы я делал без тебя!»; Si venis en la
laborejon sen matenmanĝi «Она пришла на работу, не54
позавтракав (= без того, чтобы позавтракать)»; sencela
«бесцельный»; eniri tra la рог do «войти через дверь»;
Je via sano! «За ваше здоровье!»Не следует злоупотреблять предлогом je.6-2. Союзы: ай «или», «либо»; саг «потому что»,
«так как», «поскольку», «ибо»: Ай ипи, ай alia; Ni
devas reveni, car estas jam malfrue.6-3. Наречия: baldaŭ «вскоре», «скоро»; hieraŭ
«вчера»; neniam «никогда»: Hieraŭ mi ricevis leteron
de mia bulgara leter-amiko, kiu baldaŭ venos al mi
gaste; Mallaborulo neniam havas tempon «У лентяя ни¬
когда нет времени» Mi neniam estis en Zimbabvo.6-4. В эсперанто во фразе употребляется только
одно отрицание: Neniam estas grandaj faroj sen
grandaj malfaciloj (Voltero) «Никогда не бывает боль¬
ших дел без больших трудностей».6-5. Глаголы в повелительном наклонении окан¬
чиваются во всех формах на -и: Rigardu! «Смотри!»,
«Смотрите!»; Ni rigardu! «(Давайте) посмотрим!»; Ili
rigardu! «Пусть они посмотрят!»; Mi rigardu! «Посмот¬
рю-ка я!»; Rigardu al mi en la okulojn! «Посмотри мне
в глаза!»; Рог havi amikon, estu amiko! «Чтобы иметь
друга, будь другом!»; Ni iru kune! «(Давайте) пойдём
вместе!»; Ni ĝoju! «Будем радоваться!»; Си ni legu?
«Почитаем?»; Mi ne scias, kiel mi danku vin! «Я не
знаю, как мне благодарить вас!»; De kie mi sciu tion?
«Откуда мне это знать?»; Kion fari, estu kiel estos!
«Что делать, будь как будет!»; Vivu nia lingvo
Esperanto! «Да здравствует наш язык эсперанто!»Если глагол-сказуемое главного предложения вы¬
ражает волю, то придаточное предложение вводится
союзом ke «чтобы» или рог ke «для того чтобы», при¬
чём глагол придаточного предложения стоит в повели¬
тельном наклонении: «Я хотел бы, чтобы вы пришли»
Mi volus, ke vi venu (нельзя сказать *Mi volusy ke vi
venis); «Я говорю тебе это, для того чтобы ты был
уверен во мне» Mi diras al vi tion, por ke vi estu certa55
pri mi; «Если хочешь, чтобы тебе было хорошо, не де
лай так, чтобы тебе было плохо» Se vi volas, ke al vi
estu bonef ne faru tiel, ke al vi estu malbone; «Необхо¬
димо, чтобы вы сделали работу до конца» Necesas, ke
vi faru la laboron ĝis la fino.6-6. Частицы: jen «вот» (jena «вот этот», «следую¬
щий»), ес «даже»: Jen pri kio mi volas paroli kun vi
«Вот о чём я хочу поговорить с тобой»; Jen malsaĝulo!
«Вот дурак»; Jen tiel! «Вот так!»; Jen kio estas
interesa! «Вот что интересно!»; Jen la tuto! «Вот и
всё!»; Jen kial mi telefonas al vi «Вот почему я звоню
тебе»; Inter gejunuloj ес maljunulo junas «Среди моло¬
дых даже старик молод»; Tion ес mi komprenas «Это
понятно даже мне»; Ес ne petu min pri tio.Словообразование6-7. Суффикс ~ig~ означает «сделать, заставить
сделать (что-либо или каким-либо), привести в состоя¬
ние»: aktivigi «активизировать» — aktivigo «активиза¬
ция»; sidigi «посадить»; dormigi «усыпить»; ĝustigi
«уточнить»; surtabligi «поставить на стол»; aĉetigi «за¬
ставить купить»; igi «заставить»; La ĝojo plilongigas la
vivon «Радость удлиняет жизнь»; Ne igu min rapidi
(= Ne rapidigu min)! «Не торопи меня!»; Scio de Espe¬
ranto tre faciligas lemon de aliaj lingvoj.6-8. Суффикс -itj- означает «делаться, становить¬
ся, стать»: kuiriĝi «вариться»; blankiĝi «побелеть»;
plimultiĝi «умножиться»; iĝi «сделаться», «стать»; Li
edziĝis al ŝi «Он женился на ней»; Cio nova iĝos
malnova «Всё новое станет старым»; La vivo povas
finiĝi, sed la laboro neniam finiĝas «Жизнь может кон¬
читься, но работа никогда не кончается».6-9. Глагол с суффиксом -ig- всегда требует после
себя слова в винительном падеже, с суффиксом -iĝ- —
никогда: Sciigu min pri tio «Уведоми меня об этом»;
Sciiĝu pri tio «Осведомись об этом».56
6-10. Суффикс -ej- означает «место, помещение»:
lernejo «школа», dormejo «спальня», oficejo «место
службы», «учреждение», scenejo «сцена»; Aĉetu
ĉevalon kaj nur poste faru ĉevalejon «Купи коня и
лишь потом делай конюшню».6-11. Суффикс -И- означает «орудие, инструмент,
средство»: sonorilo «звонок», malvarmigilo «холодиль¬
ник», liniilo «линейка», dormigilo «снотворное»,
komputilo «компьютер».Словоупотребление6-12. Обозначение времени на часах. Слово, обо¬
значающее час, является порядковым числительным,
перед ним употребляется артикль: Kioma horo estas?
«Который час?»; 6.00 — estas la sesa horo; 6.30 — estas
la sesa kaj duono (= kaj tridek); 6.45 — estas kvarono
antaŭ la sepa; 6.58 — estas du minutoj antaŭ la sepa;
7.08 — estas ok minutoj post la sepa; 7.15 — estas
kvarono post la sepa.Для указания на определённый момент времени
употребляется предлог je: Je kioma horo vi venos? — Mi
venos je la dua horo «В котором часу ты придешь? — Я
приду в два часа»; je duono post la dua «в половине
третьего»; je kvin minutoj antaŭ la dua «без пяти два».La loĝejo de Nikolao— Andreo, je kioma horo ni devas esti ĉe Nikolao?— Je duono post la sepa.— Ni malfruas, car estas jam dudek kvin minutoj an-
taŭ la oka.— Via horloĝo rapidas. Ni venos pli-malpli ĝusta-
tempe.— Cu vere?— Mi certigas vin, Nina. Ni baldaŭ alvenos. Estas
ĝuste lia *kvartalo. Cu vi vidas la naŭetaĝan domegon
kun la numero 215? Tie loĝas Nikolao.— Nu, fine! Jen surskribo sur la pordo «Loĝejo nu
mero 153». Sonorigu!57
— Bonvenon, karaj gastoj! Andreo, donu al mi vian
tekon aŭ metu ĝin tien. Eniru kaj sidiĝu! Estu kiel ĉe vi
hejme! Cu mi montru al vi la loĝejon?— Jes, certe. Kiam vi enloĝiĝis en la domon?— Antaŭ du kaj duona jaroj (= antaŭ du jaroj kaj
duono, = du jarojn kaj duonon antaŭe). Tiam la distrik-
to estis tute nova, eĉ sen trolebusoj. Mi volas, ke vi
rigardu tra la fenestro. Tie estas magazeno, kiu
malfermiĝis antaŭ kelkaj tagoj en nia strato.— Cu tio ĉi estas komuna ĉambro?— Jes. Ni metis tien ĉi sofon, tablon, seĝojn, kompu-
tilon kun rapida Interreto kaj televidilon. Ce la fenestro
estas multe da floroj.— Tio ĉi estas dormoĉambro kun litoj kaj spegulhava
sranko.^Cu tiu ĉi pordo eliras sur la balkonon?— Guste. Kaj tio estas kabineto.— Bela skribotablo kaj geografia karto de la mondo
sur la tuta muro! Kaj sur tiu pordo estas bela afiŝo pri
internacia Esperanto-kongreso.— Verdire, mi neniam vidis tiom da libroj en unu
ĉambro!— Mi treege ŝatas legi kaj havas grandan Esperantan
bibliotekon. Hieraŭ mi ricevis de mia leter-amikino el
Belgio «Libron de amo» — ĝi estas tre originala eldono.— Kies portreto ĝi estas?— Gi estas fotoportreto de Lazarj Markoviĉ Zamen
hof, aŭtoro de Esperanto.— Cu vi manĝas en la kuirejo?— Jes, ni preferas manĝi tie. Tial ĝi estas samtempe
nia manĝoĉambro. Tie estas tableto, bufedo kaj seĝoj.
Sur muro estas flor-bildo. Antaŭ nelonge ni aĉetis
grandan malvarmigilon. Ni havas ankaŭ banĉambron,
varman akvon, gason, telefonon. Skribu mian telefon-
numeron: 347-15-58.— Kaj vi skribu la numeron de mia poŝtelefono:
8-916-432-65-37.— Ho, estas jam malfrue! Andreo, estas tempo por iri.— Jes, jes. Venu al mi postmorgaŭ vespere.— Mi dankas. Mi plezure venos. Cion plej bonan!— Gis baldaŭ!58
ЗАДАНИЯ6.1. Что означают следующие слова?Dormeti; manĝegi; respublikano; multobligi; duoni-
gi; varmigi; nuligi; ĉirkaŭigi; pligrandigi; altabliĝi; ekza-
meniĝi; esperantistiĝi; edziniĝi; ellitiĝi; deĉevaliĝi; inter-
vidiĝo; muzikilo; elektrovarmigilo; (re)speguli; interri-
gardi; fotiĝo; gasakvo; porinfana magazeno; manĝejo;
lekciejo; rozejo; tenisejo; malsanulejo; malvera; alinacia;
antaŭa; ĝisiri; kunmeti; postparolo; travivi; vesperman-
ĝo; montrofenestro; senbiletulo; senelirejo; pri-ama ro-
mano; malforta; neforta; senforta; taglibro; senedzinulo.6.2. Переведите сочетания:Manĝi sen apetito; sen fino; li sidis sen rigardi min;
iri tra la ĉambro; je la naŭa horo; je tri jaroj pli juna;
malpliigi je duono; sur balkono; junulino kun teko;
inter la fenestroj; ĝis la mateno; ĉe la pordo; antaŭ
dormo; bildo de hundo; en la lernejon; paroli en la
nomo de la direktoro; kelke da floroj; el tio ĉi ni vi¬
das jenon; rigardi per televido (= televidi); fari la la-
boron dum kelkaj horoj; veni post пай tagoj; iri por
akvo; instrui matematikon al infanoj (= instrui in-
fanojn pri matematiko); labori ĉirkaŭ ok horojn; rigar¬
di al la tabulo; libro pri geografio; iri al la laborejo;
esti horloĝe akurata.6.3. Переведите фразы:Cu esti aŭ ne esti? (Sekspiro). Prefere malĝoja fino,
ol malĝojo sen fino. Prefere ellerni facilan lingvon bone,
ol malfacilan malbone. Ni rnangas por vivi, sed ne vivas
por manĝi (Kvintiliano). Lernu juna, por esti saga mal-
juna. Ne instruu min vivi! (I. Ilf kaj Je. Petrov). Amu
domon novan kaj amikon malnovan. Lerni neniam estas
malfrue. Pli bone malfrue, ol neniam (Titus Livius). Eĉ
la plej longa tago havas finon. Ne la jaroj maljunigas,
sed la vivo. Kiu ne petas, tiu ne ricevas. Kio fariĝis, tio
jam ne^refariĝos. Scio estas ilo, sed ne celo (L.N. Tol-
stoj). Cio havas siajn «sed» kaj «se». La vespero mon-
tros, kia estis la tago. Kiu scipovas paroli, scias ankau,59
kiam necesas paroli (Plutarfio). La vivo estas mallonga,
necesas rapidi (N.I. Vavilov). La filo ne iĝos bona nur
tial, ke la patro estas bona. Malbonaj libroj povas mal-
bonigi nin same, kiel malbonaj kamaradoj (G. Fielding/
Fjjding). Li estas nuloble nul. Se vi demandas, faru
saĝajn demandojn. Diru al mi, kio estas via amiko, kaj
mi diros, kio estas vi (M. Cervantes/Servantes). Dum ni
vivas, ni vivu! Kiu diras «a», tiu diru ankaŭ «b». Mi ne
povas doni al vi tiom, kiom vi volas. Infanoj estas floroj
de la vivo (A.M. Gorjkij). La amo estas pli agrabla, ol
la geedziĝo, car la romanoj estas pli interesaj, ol la his-
torio (S. Chamfort/Samfor). Tio ne povas esti, ĉar tio
povas esti neniam (A.P. Cefiov). Ankaŭ morgaŭ estos
tago. Unue kontrolu, poste parolu. Edzigu filon, kiam
vi volas, — edzinigu filinon, kiam vi povas. Ё1 multaj
milonoj fariĝas milionoj. Neniam diru “neniam”!6.4. Переведите на эсперанто:Несколько дней назад мои друзья Феликс и Раиса
получили двухкомнатную квартиру с балконом на
восьмом этаже. Поэтому вчера мы (я) с Феликсом хо¬
дили в мебельный магазин. Мы купили новый книж¬
ный шкаф и диван-кровать. Мы хотели купить боль¬
шой красивый телевизор, но Феликс сказал, что он
дорогой и он купит его потом. А пока мы ещё купи¬
ли белый буфет для кухни и электрический звонок
для входной двери. Мы вернулись домой очень по¬
здно.6.5. Расскажите о вашей квартире или о квартире,
в какой вы хотели бы жить, или составьте диалог
по одной из ситуаций: а) обсудите с товарищами,
какая мебель самая практичная и удобная; 6) по¬
делитесь своим мнением по поводу удобств новых
микрорайонов; согласны ли с ним ваши товарищи?;в) ваш друг получил новую квартиру и приглашает
вас на новоселье; вы осматриваете его квартиру,
обсуждаете расстановку мебели, предлагаете свои
варианты размещения мебели в квартире.60
Вероятно у вам уже пришла в голову мысль, что было бы лег¬
че и интереснее изучать язык не одному, а вдвоём или втро¬
ём (напримеру с членами семьи, однокурсниками, соседямиу
сослуживцами). Что ж, попытайтесь осуществить вашу
идею. Вместе вы могли бы проверять знания друг друга, по¬
правлять ошибки, отмечать особенности языка, вести не¬
сложные беседы, ведь ваш лексический запас уже довольно
значителен: он составляет 400 корневых слов, не считая
производных и сложных слову имен собственных, а также
распространенных выражений.ПРИЛОЖЕНИЯ
Языковая игра «Производные слова»С помощью какого-нибудь суффикса, приставки или
предлога в роли приставки образуйте как можно больше
значимых слов, например: mallonga, malamiy maldormo...Николай Гу дековЯЗЫКОВОЙ БАРЬЕР
И НЕЙТРАЛЬНЫЙ МЕЖДУНАРОДНЫЙ ЯЗЫК...Каждый житель нашей страны минимум шесть лет
изучал какой-то иностранный язык. Почти каждый знает,
насколько бессмысленно было это занятие: даже из тех,
кому посчастливилось учиться в «специальной» языковой
школе, не более половины могут нормально объясняться на
долго «зубрившемся» языке. Не много прибавили и занятия
в институте — в лучшем случае умение понимать специаль¬
ную литературу. Только непрерывные занятия языком в те¬
чение всех школьных лет, или гувернеры-иностранцы, или
интенсивные долговременные заграничные стажировки мо¬
гут помочь обычному человеку, не имеющему особых спо¬
собностей к языкам, прилично овладеть хотя бы одним.
Есть, конечно, особо способные к языкам люди, есть поли¬
глоты, знающие десятки языков, но их немного, и не они
«делают погоду». А деньги на обучение тратятся огромные!61
И Россия не исключение: то же самое можно видеть прак¬
тически во всех странах — лишь незначительная по числен¬
ности элита, которая может позволить себе непропорцио¬
нально большие затраты средств и времени на изучение
иностранных языков, ими реально владеет.Даже самые замечательные инициативы по изучению
языков не сделают Европу по-настоящему единой. Альтер¬
натива — обязательное введение общего языка, как то про¬
исходило до сих пор в многонациональных государствах.
Да, единство при этом на какое-то время достигается. Но
оно либо нестабильно и вызывает протесты против засилья
языка «старшего брата», либо ведет к постепенному исчез¬
новению, ассимиляции языков. Для объединяющейся Евро¬
пы оба варианта одинаково неприемлемы, однако логика
развития вынуждает использовать чей-то язык для межна¬
ционального общения — а значит, лишает единство долго¬
временной перспективы.Однако, как говорится в известной афише московского
метро, выход есть! Это общее двуязычие, когда каждый че¬
ловек, кроме своего родного, знает общий нейтральный
международный язык, настолько простой, чтобы им могли
овладеть все, независимо от способностей, и чтобы при
этом его выразительные возможности были по крайней
мере не меньше, чем возможности национальных языков.
Ну и, конечно, неплохо бы (хотя это и не самое главное),
чтобы этот язык красиво звучал.Эта идея не нова. Ее разрабатывали такие великие
мыслители прошлого, как Декарт, Коменский и Лейбниц.
Комиссия по разработке такого языка была создана по ука¬
зу Екатерины II. За прошедшие столетия были предложены
сотни проектов таких языков, некоторые — весьма краси¬
вые и остроумные, однако мало какие из них удовлетворя¬
ли всем необходимым требованиям. В основном они интере¬
суют лингвистов или сохраняются в качестве исторических
курьезов. Однако одному из проектов, предложенному не
великим философом и не профессиональным лингвистом, а
скромным врачом-окулистом из Варшавы Лазарем Марко¬
вичем Заменгофом (1859—1917), опубликованному под
псевдонимом д-р Эсперанто (Надеющийся), была уготована
непростая судьба.Власти почти всех стран, да и представители официаль¬
ной культуры и науки, эти власти обслуживающие, всегда
относились к эсперанто и людям, им владеющим, с боль-62
той настороженностью, а при случае нередко старались с
ними расправиться. Поначалу эсперантисты не испытывали
особых сложностей — их было еще слишком мало. Однако
уже в 1895 г. российские подписчики первого журнала на
эсперанто «La Esperantisto» потеряли возможность его по¬
лучать — в нем был опубликован перевод запрещенной цен¬
зурой статьи Льва Толстого. Если в 1905 г. Заменгоф полу¬
чил от французского правительства орден Почетного легио¬
на, то уже в 1921 г. в Лиге Наций именно французская де¬
легация поставила барьер на пути официальной поддержки
эсперанто в этой организации — Франция почувствовала
сильного конкурента международному применению своего
языка, а значит, и своему влиянию. Кстати, 45 лет спустя,
уже ООН, сменившая Лигу Наций, отказалась рассматри¬
вать петицию о возможном использовании эсперанто, под¬
писанную почти восемьюдесятью миллионами человек, по¬
скольку эта петиция исходила от граждан и неправитель¬
ственных организаций, а не была предложена государства¬
ми-членами. Запреты на преподавание эсперанто в школах
и университетах имелись в самых разных странах на протя¬
жении всей истории его существования. Поэтому распрост¬
раняется международный язык в основном благодаря дея¬
тельности общественных организаций и клубов эсперантис¬
тов и преподается чаще всего на курсах, которые при них
организуются. Только в некоторых странах (Болгария, Вен¬
грия, Югославия) существует традиция преподавания этого
языка в школах и вузах.Однако все ограничения официального распростране¬
ния эсперанто и отдельные преследования не могут срав¬
ниться с отношением к этому языку тоталитарных режимов.
Для Гитлера эсперантисты были «естественными» врагами,
распространителями коммунистических и еврейских идей, а
потому подлежали уничтожению. И с 1933 года они все на¬
чали попадать в концлагеря. Сначала только представители
рабочего эсперанто-движения. Но к 1939 г. разогнали даже
тех из них, кто, проявляя лояльность к режиму, был готов
использовать нейтральный язык для пропаганды нацизма за
границей.Не лучшая судьба ждала эсперантистов в «стране побе¬
дившего социализма». Поначалу под влиянием идеи проле¬
тарского интернационализма язык эсперанто получил широ¬
кое распространение в СССР. Его изучали на курсах в
Красной Армии, рабочие корреспонденты публиковали в га¬63
зетах огромное количество писем от своих товарищей за
границей об их жизни и рабочем движении. Радио Комин¬
терна вело на эсперанто передачи, издавались книги, слова¬
ри и учебники. Однако после «великого перелома» отноше¬
ние к эсперантистам стало меняться. Их контакты и пере¬
писка с иностранцами стали казаться подозрительными, да
и реальную информацию о положении в мире они получа¬
ли, а не только читалл тщательно профильтрованные совет¬
ские газеты. Их деятельность стала всячески ограничивать¬
ся, в 1937 г. многие эсперантисты были арестованы по об¬
винениям в шпионаже, «троцкистском эсперантистском за¬
говоре» и т.п., а в 1938 г. движение было полностью раз¬
громлено. Десятки активистов были расстреляны, многие
сгинули в сталинских лагерях. В 1940 г. начался разгром
сильного эсперанто-движения в присоединенных к СССР
Прибалтийских странах, а после 1948 г. приостановилась
только начавшая возрождаться после мировой войны дея¬
тельность эсперантистов в Восточной Европе.Возрождение началось только в 1956 г., во время «хру¬
щевской оттепели». Серьезной толчок в этом направлении
дала международная встреча молодых эсперантистов в рам¬
ках Всемирного фестиваля молодежи и студентов в Москве
в 1957 г. Вскоре были изданы небольшие пособия, в раз¬
ных городах страны появились курсы, стали организовы¬
ваться встречи. Однако постоянный контроль за деятельно¬
стью советских эсперантистов со стороны различных идео¬
логических и прочих «органов» не давал им воспользовать¬
ся возможностями эсперанто в полную меру; было крайне
трудно пропагандировать язык. Только с началом пере¬
стройки эсперантисты в России получили возможность
жить нормальной жизнью, однако экономические трудности
последнего десятилетия не позволяли воспользоваться но¬
выми возможностями в полной мере.Однако российские эсперантисты активно участвуют в
жизни мирового эсперантистского сообщества, ездят на Все¬
мирные конгрессы и другие международные встречи, пишут
и издают книги. И, конечно, им небезразлична судьба Ев¬
ропы, составной частью которой является Россия. Необхо¬
димость единой и мирной Европы, новой международной
культуры, не отрицающей, но дополняющей и стимулирую¬
щей традиционные национальные культуры, вполне ими
осознается. Поэтому мы с энтузиазмом восприняли инициа¬
тиву по объявлению этого года Европейским годом языков64
и стараемся по возможности показать, что сохранение евро¬
пейских языков, включая языки народов России, интерес к
их развитию и изучению возможен только при все более
широком использовании международного нейтрального
языка эсперанто.Дело в том, что эсперанто в силу легкости изучения и
быстрого преодоления «разговорного порога» снимает страх
перед общением на чужом языке. Логичная и простая грам¬
матика облегчает понимание сути грамматических правил,
присущих любому языку. К тому же, интернациональная
лексика пополняет запас слов, которые уже есть в самых
разных языках, особенно в европейских. Поэтому, если ре¬
бенок сначала изучит эсперанто, другие языки дадутся ему
гораздо легче.Второе преимущество распространения эсперанто — его
использование в роли посредника между представителями
одной профессии, близких по характеру общественных
организаций и партий, фирм и т.п., разных стран. Чем
больше эсперантистов в таких организациях, тем легче
осуществляются между ними контакты — как человечес¬
кие, так и деловые. На государственном уровне, на уровне
крупных коммерческих корпораций и политических партий
это мало заметно, там традиционные контакты с помощью
высокопрофессиональных переводчиков (как бы ни были
они дороги) вполне удовлетворительны, но для небольших
общественных организаций, малого бизнеса, небольших
турфирм эсперанто может оказаться чрезвычайно полез¬
ным.[Независимая газета. 6 октября 2001 г.]АЛЬФРЕД НОБЕЛЬ -
ОСНОВАТЕЛЬ НОБЕЛЕВСКОЙ ПРЕМИИ...Альфред Нобель даже попробовал себя в качестве
драматурга — его единственная пьеса, «Немезида», четырех¬
актная трагедия в прозе о Беатрисе Ченчи, была издана,
когда автор был уже при смерти, но весь тираж, кроме трех
экземпляров, был уничтожен сразу после его смерти, так
как пьеса была сочтена скандальной и кощунственной. Пер¬
вое уцелевшее издание (двуязычное, на шведском и эспе¬
ранто) было опубликовано в Швеции только в 2003 году.[Частный корреспондент, 11 декабря 2008 г.]65
Урок 7 Leciono 7Лексикаbroso «щётка», ĉarma «прелестный», dento «зуб»,
deziri «желать», diablo «чёрт», fojo «раз», forgesi «за¬
быть», grava «важный», homo «человек», kampo
«поле», kapo «голова», kombi «причесать», koni
«знать», «быть знакомым» (rekoni «узнать», «при¬
знать»), kosti «стоить», koverto «конверт», kuri «бе¬
жать», land о «страна», lasta «последний», lavi «мыть»,
levi «поднять», loko «место», mono «деньги», nokto
«ночь», objekto «предмет», «вещь», parto «часть»,
pasaĝero «пассажир», pensi «думать», «подумать», «по¬
лагать», «мыслить», pezi «весить», «иметь вес», pied о
«нога», «ступня», porti «нести», preni «брать»,
«взять», proksima «близкий», г esti «остаться», rikolto
«урожай», гида «красный», salti «прыгнуть», studi
«изучать», «учить (что-либо)», «учиться», «исследо¬
вать», sufiĉa «достаточный», sukceso «успех» (sukcesi
«иметь успех»; «успеть», «суметь»), tramo «трамвай»,
trovi «найти», vesto «одежда», viro «мужчина».Грамматика7-1. В отличие от русского языка, где возвратное
местоимение «себя» в роли дополнения может быть
связано с подлежащим любого лица, в эсперанто для
каждого лица подлежащего употребляется в роли до¬
полнения соответствующее личное или возвратное мес¬
тоимение: mi lavas min «я мою себя», «я моюсь»; vi
lavas vin «ты моешь себя», «ты моешься»; «вы моете
себя», «вы моетесь»; li lavas sin «он моет себя», «он
моется»; li lavas lin «он моет его» (т.е. другого чело¬
века); ni lavas nin «мы моем себя», «мы моемся»; ili
lavas sin «они моют себя», «они моются»; ili lavas ilin
«они моют их» (т.е. других людей).66
В некоторых сложных словах, ставших традици¬
онными, sinу sia могут употребляться для любого
лица: sindona «преданный», «самоотверженный»; sia-
tempe «в своё время».Местоимение si употребляется либо в винительном
падеже, либо с-предлогом, а самостоятельного упот¬
ребления не имеет: Li estas la plej kara por si «Он для
себя дороже всех».7-2. Частица пе стоит непосредственно перед отри¬
цаемым словом: Ne mi ricevis la respondon «Не я полу¬
чил ответ» (а кто-то другой); Mi ne ricevis respondon
«Я не получил ответа»; Mi ricevis ne respondon «Я по¬
лучил не ответ» (а туманное обещание).7-3. В русском языке наречие и краткое прилага¬
тельное среднего рода часто совпадают по форме. В
эсперанто наречие и прилагательное всегда отличают¬
ся друг от друга окончаниями: «Я знаю его хорошо
(как?)» Mi konas lin bone; «Это хорошо (каково?)»
Tio estas bona.7-4. Наречия: арепай «едва», «еле»; tuj «сейчас»,
«тотчас», «сразу», «немедленно»; перге «непременно»,
«обязательно»; ĉiam «всегда»: Mi арепай endormiĝis;
Kiu donas tujy donas duoble «Кто даёт сразу, даёт
вдвойне»; Laboro nur tiam estas ĝojiga, kiam estas
nepre necesa (L.N. Tolstoj); La plej malkara ne ciam
estas la plej malbona «Самое дешёвое — не всегда са¬
мое плохое»; Mi deziras al vi resti ĉiam juna kaj bela.7-5. Предлог sub «под»: Ili sidis sub palmo.7-6. Винительный падеж:а) указывает, что слово в предложении является
прямым дополнением, т.е. объектом действия: Mi
amas vin;б) указывает направление движения к цели, при¬
чём предлоги al и еп при слове в винительном падеже
могут опускаться: iri en la hejmon (= iri la hejmon);
eniri en tramon (= eniri tramon); veni al domo (= veni
domori). Наречие, употребляющееся в этом значении,67
также приобретает окончание -п: kuri hejmen, alveno
Moskven.Предлоги, указывающие направление движения к
цели (al, ĝis, tra), не требуют винительного падежа.
Предлоги, указывающие направление движения не к
цели (de, el) или вообще не указывающие направление
движения (например, dum, kun, per, рог, рп, sew, da,
je), никогда не требуют винительного падежа.Некоторые предлоги (например, ея, swr, swfc, ш£ег,
antaŭ, /?os£, се) требуют после себя именительного па¬
дежа, если они обозначают место, или винительного
падежа, если обозначают направление движения к
цели: en la domo «в доме», en la domon «в дом»; sur la
tablo «на столе», sur la tablon «на стол»; sub la lito
«под кроватью», sub la liton «под кровать» и т.п.;в) употребляется в конструкциях, которые в
предложениях выступают как обстоятельства, выра¬
жая меру времени (kuŝi du horojn, malsani du mo-
natojn), меру расстояния (m du kilometrojn), меру
стоимости (kosti ducent rublojn), меру веса (pezi du
kilogramojn);г) иногда может заменять предлоги, если при этом
смысл остается ясным; примеры, связанные с обозна¬
чением направления движения к цели, даны выше;
кроме того: Mi venos la kvinan de majo (= en la kvina
de majo)] Mi dankas (demandas, instruas, rigardas) vin
(= al vi); Mi dormis (instruis, iris, kuris, laboris, lernis,
parolis, restis) sep horojn (= dum sep horoj), la tutan
tagon (= dum la tuta tago); Mi forgesis (petis, ĝojis,
certis, dankis) vian alvenon (= pri via alveno); Li kuris
tri kilometrojn (= tra tri kilometroj); Li estas kvardek
jarojn aĝa (= aĝa je kvardek jaroj), kelkajn monatojn
(= je kelkaj monatoj) pli aĝa ol mi; Mi venis du horojn
pli frue (= je du horoj pli frue).Гораздо менее удачны формы: mi venos sabaton (=
en sabatOy sabate) [«в субботу»], mia filino loĝas
Moskvon (= en Moskvo, Moskve), mi kuŝas liton (= en
la lito у enlite), mi sidas seĝon (= sur seĝo, surseĝe),
responde vian demandon (= al via demando).68
Формы с винительным падежом короче и дина¬
мичнее, формы с предлогом — точнее и употребляют¬
ся в более официальном стиле.При обозначении времени в часах предлог je не
заменяется винительным падежом: Mi venas je la sepa
horo vespere.Следует избегать скопления слов в винительном
падеже при одном глаголе: Mi rigardis filmon dum du
horoj (а не *Mi rigardis filmon du horojn); Mi sciigis
sin pri tio или Mi sciigis tion al si (а не *Мг sciigis sin
tion).Если имя собственное оканчивается на гласный, то
в винительном падеже к нему добавляется окончание-п, если на согласный, то -on: Mi trovis en la ĉambro
Borison, Arkadij-on kaj Zoja-n.7-7. При однородных формах глагола подлежащее
обычно не повторяется: Mi levis min, matenmanĝis,
prenis la lernolibrojn kaj eliris el la hejmo.Словоупотребление7-8. Слово mono «деньги» обычно употребляется в
единственном числе: Ne tiel bone estas havi monony
kiel malbone estas ne havi ĝin.7-9. Дни недели: lundo «понедельник», mardo
«вторник», merkredo «среда», ĵaŭdo «четверг»,
vendredo «пятница», sabato «суббота», dimanĉo «вос¬
кресенье». С названиями дней недели определённый
артикль 1а обычно не употребляется.Matene en tramo— Bonan matenon, Nikolao! Kial vi estas tiel ruga?— Car mi postkuris la tramon kaj apenaŭ sukcesis
ensalti gin lastmomente.— Cu vi levis vin malfrue?— Jes. Hieraŭ mi studis lernolibron ĝisnokte, tial
enlitiĝis tre malfrue. Kaj hodiaŭ mi malfermas la
okulojn - diablo prenu! Restas nur kvaronhoro! Mi tuj
surpiediĝis, subakvigis la kapon, lavis min kaj samtempe
rapide brosis la dentojn, vestis min kaj elkuris el la69
hejmo sen kombi la harojn, eĉ monon por la maten-
manĝo forgesis.— Nu, ne gravas! Mi kunprenis sufiĉe da mono:
matenmanĝo en nia studenta bufedejo kostas nemulte.
Jen mi havas en la poŝo sufiĉe da rubloj. Interalie, mi
ricevis ankoraŭfoje alilandan leteron en Esperanto.— El kiu lando?— Pensu nur — ĝi venis el la malproksimega Aŭstra-
lio! E1 ^alia parto de la mondo!— Cu? Vere, tre malproksima loko!— En la koverto troviĝis priskribo de Melburno kaj
ĉarma bildkarto: multaj homoj — viroj kaj junulinoj —
rikoltas sur kampo.— Kie estas la letero?— Hejme. Mi montros ĝin al vi, se vi havas deziron.— Mi ĉiam deziras koni interesajn objektojn. Kiam
vi alportos tiun ĉi leteron?— Marde aŭ merkrede aŭ alitempe.— Tio estas bona. Mi antaŭdankas vin. Sed mi ĝis
nun ne ricevis retleteron el Japanio. Mi interesiĝis ĉe
mia leter-amiko pri japaniaj televidiloj — necesas rekoni,
ke ili estas tre bonaj kaj pezas malmulte.— Mi pensas, ke li nepre respondos — tuj kiam li
havos necesajn informojn.— Jen la universitato. Sed antaŭ ni multas
pasaĝeroj. Tial ni proksimiĝu al la elirejo kaj rapidu
eltramiĝi!ЗАДАНИЯ7.1. Что означают следующие слова?Parteto; grandegulo; gastejo; gefratoj; leterportisto;
sekretigi; plibonigi; fotilo; duonjara; duobligi; rerakonti;
antaŭhieraŭ; kelkcent; multvorta; alproksimiĝi; senhari-
ĝi; restu; surstrate; tutmonda; malkara; unufoje; unua-
foje; lastfoje; jarkvino; trafari; samlandano; alivesti sin;
demeti; subteksto; subpieda; sube; tranokti; malsukcesi;
ĉeesti; ĉiopova; ĉirkaŭpreni; enigi; kunigi; nedeviga;
nepra; jese; interkompreno; ĝustatempulo; lavmaŝino; la-
borloko; ĉevalkurejo.70
7.2. Переведите со*четания:De la каро ĝis 1а piedoj; rigardu sub la piedojn;
temperaturo sub null°; en sabato; kun lia subskribo; pri-
paroli dum tagmanĝ^; unu fojon por ĉiam; per unu fojo;
konoj de lernantoj <Pri la historio; malsana je la piedoj;
ĝis kie?; fenestro all la strato; enamiĝi al pliaĝulo; aliĝi
al Esperanto-klubo; la PleĴ bela el la virinoj; veni por
vidi vin; kinejo kun* mil lokoj; dekduo da kovertoj; levi
sin de la tablo; rest* sen mono; nokto sen dormo; iri tra
la strato; antaŭ kelk^aĴ minutoj; tio estis ĉirkaŭ dimanĉo;
proksimiĝo celen; labori tage-nokte.7.3. Переведите ф)Разы;Kio nin ne interesas> tion ni tuj forgesas. La «tuj»
de sinjoroj estas mtJlte da horoj. Ni interesiĝas pri ho-
moj, kiam ili inter#siŜas P™ ni (Publius Syrus/Sirus).
Tempo estas mono ^B. Franklin). Li havas pli da mono,
ol li povas kalkuli. Riculo ne scias, kiu estas lia amiko.
La homo estas tio, kio П estas, sed ne tio, kio li estis.
Kiam la vino eniras> ^a saĝo eliras. Apenaŭ lin portas la
piedoj. La vesto, kiun ne havas, vin ne varmigas. Se
vi amas preni, amv1 nepre redoni. Ne ĉiam diru tion,
kion vi scias, sed ci£m sciu, kion vi diras. Kia gasto, tia
gastigo. Mi ne estas tiel riĉa, por ke mi aĉetu malkarajn
objektojn. Multfoje povas ami la homo, sed nur unufoje
li amas (A.I. Kuprii1)- Ci tio restu inter ni! Pli bona es¬
tas malgranda «jen prenu!», ol granda «morgaŭ venu!».
Por esti bona instru*sto, necesas ami tion, kion vi instru-
as, kaj tiujn, kiujn instruas (V.O. Kluĉevskij). Vivu
kun la homoj tiel, ke viaj amikoj ne estiĝu malamikoj,
sed ke malamikoj estiĝu amikoj (Pitagoro). Vivi sen
virinoj estas same malfacile, kiel kun virinoj (Aristo-
fano). Viro devas pfeni edzinon, kiu havu duonon de lia
ago plus sep jarojn. Se la homo ne enamiĝis ĝis kvardek
jaroj, prefere li ne enamiĝu ankaŭ poste (В. Shaw/Ŝo).
Se du homoj faras e£ tute saman laboron, rezulto ne estos
sama. Ne sufiĉas fari bonon, necesas ankoraŭ fari gin bone
(D. Diderot/Didro). Kiu pH frue venas, pli bonan lokon
prenas. Kiu venis post la mango, restas sen manĝo. Ĉio sia
estas plej ĉarma. Esperanto estas la plej facila lingvo.71
7.4. Переведите на эсперанто:Вчера я встал рано, почистил зубы, умылся и
оделся. После завтрака я сложил учебники в портфель
и вышел из дому. Через четверть часа троллейбус был
уже вблизи университета. Я пришёл за пять минут до
занятий. В течение двух часов у нас была важная лек¬
ция по истории, а затем — практические занятия по
физике и математике. Я пообедал в студенческой сто¬
ловой и пошёл в библиотеку. Полтора часа я занимал¬
ся спортом. Дома я поужинал и сел читать такой инте¬
ресный роман, что даже забыл про телевизор. В поло¬
вине двенадцатого я лег спать.7.5. Расскажите о вашем рабочем дне или со¬
ставьте диалог по одной из ситуаций: а) если бы у
вас была сильная воля, какой у вас был бы режим
дня? Спросите товарищей, как это осуществить; б)
вы ездите на работу или ходите пешком? Что вы
видите по дороге?; в) побеседуйте с товарищем о
вашей работе, чем она вам нравится и чем не нра¬
вится; г) побеседуйте с товарищем о работе, кото¬
рой вы мечтаете заняться. Чем она вас привлекает?Как вы заметили, пункты, разъясняющие теоретический
материал, коротки. Но пункт 7-6 - исключение. И не слу¬
чайно: правильное употребление винительного падежа тре¬
бует определённого навыка, приобретаемого тренировкой.
Благодаря наличию винительного падежа фраза на эспе¬
ранто становится гибкой.ПРИЛОЖЕНИЯЯзыковая игра «Однокоренные слова»От корневого слова образуйте как можно больше слов пу¬
тём изменения окончания, добавления суффикса, приставки
или корня. Например: sana — sano, malsana, sanigi, resaniĝi,
malsanulejo, porsana, piedmalsano...72
С.Н. КузнецовОСНОВНЫЕ ПОНЯТИЯ И ТЕРМИНЫ
ИНТЕРЛИНГВИСТИКИ
(извлечение)АВТОНОМИЗМ (схематизм) — одно из ведущих на¬
правлений в конструировании апостериорных языков; про¬
тивопоставляется натурализму. Автономизм исходит из
того, что плановый язык должен строиться по образцу есте¬
ственных языков, но при этом может иметь собственные
(автономные) правила и закономерности.АВТОНОМНЫЙ ЯЗЫК (схематический язык) — пла¬
новый язык апостериорного типа, следующий принципам
автономизма... К числу автономных языков относятся: эс¬
перанто, идиом-неутраль, идо.АКАДЕМИЯ — орган, осуществляющий контроль за
функционированием и развитием плановых языков коллек¬
тивного использования... Академия эсперанто имеет глав¬
ным образом охранительные функции, лишь официализи-
руя коллективно вырабатываемую норму языка.АПОСТЕРИОРНЫЙ ЯЗЫК — плановый язык, состав¬
ленный по образцу и из материала естественных языков.
Так, в эсперанто почти все слова являются заимствования¬
ми из естественных языков.АПРИОРНЫЙ ЯЗЫК — плановый язык, словарный
состав и грамматические элементы которого не заимствуют¬
ся из естественных языков, а конструируются по собствен¬
ным правилам данного языка.ВСПОМОГАТЕЛЬНЫЙ ЯЗЫК — термин, применяе¬
мый для более точного определения роли международного
языка как побочного средства общения, не предназначенно¬
го для замены национальных языков.ЕСТЕСТВЕННЫЙ ЯЗЫК — человеческий язык, воз¬
никший и развивающийся стихийно-эволюционным образом.ЖИВОЙ ЯЗЫК — разговорный язык, принадлежащий
определённому языковому коллективу и изменяющийся в
процессе коммуникативного использования... Живой язык
отличается от проекта систематическим и постоянным (без
разрывов во времени) использованием его в общении. Тако¬
во функционирование языка эсперанто.ИНТЕРЛИНГВИСТИКА — раздел языкознания, изу¬
чающий межъязыковое общение и международные языки
как средство такого общения.73
ИНТЕРНАЦИОНАЛИЗМ - общий элемент (лексичес-
кий или грамматический) нескольких мировых языков, ус¬
военный ими в силу генетической общности или взаимных
культурных влияний.ИСКУССТВЕННЫЙ ЯЗЫК — знаковая система, со¬
зданная человеком для использования в такой области, где
применение естественного языка оказывается неэффектив¬
ным или невозможным... Из числа искусственных языков к
компетенции интерлингвистики относятся лишь междуна¬
родные искусственные (иначе: плановые) языки, по своему
строению близкие к естественным языкам.ЛИНГВОПРОЕКТИРОВАНИЕ (конструирование язы¬
ка) — построение языковой системы сознательным (не сти¬
хийным) путём.МЕДИАЛИЗАЦИЯ — усреднение фонетической нормы
слов, заимствованных из нескольких естественных языков.МЕЖДУНАРОДНЫЙ ЯЗЫК — язык-посредник, систе¬
матически используемый в общении разноязычных народов.МИРОВЫЕ ЯЗЫКИ — крупнейшие естественные язы¬
ки, регулярно употребляемые при международных сношени¬
ях в качестве языков-посредник<НАТУРАЛИЗМ — направление в современной интер¬
лингвистике, выступающее за максимальную апостериор¬
ность планового языка, т.е. возможно большее его прибли¬
жение к формам естественных языков.НАТУРАЛИСТИЧЕСКИЙ ЯЗЫК - плановый язык
апостериорного типа, построенный по принципам натура¬
лизма. К числу натуралистических языков относятся: лати-
но-сине-флексионе, окциденталь, интерлингва.НЕЙТРАЛЬНОСТЬ — отличительная черта планового
языка по отношению к естественным (национальным) язы¬
кам, понимаемая как его независимость от политических,
экономических и иных интересов той или иной нации.ОБЩЕЧЕЛОВЕЧЕСКИЙ ЯЗЫК - прогнозируемый
язык объединённого человечества, возникновение которого
связывается с отмиранием наций и национальных языков.
Современная интерлингвистика проводит чёткое различие
между таким гипотетическим языком и вспомогательным
языком международных сношений, пользование которым
будет происходить в условиях сохранения национальных
языков.ПЛАНОВЫЙ ЯЗЫК — то же, что международный ис¬
кусственный язык.74
ПРИНЦИП МЕЖДУНАРОДНОСТИ - принцип со¬
знательною усвоения интернациональной лексики, приня¬
тый большинством апостериорных языков.СМЕШАННЫЙ ЯЗЫК — плановый язык, совмещаю¬
щий качества априорных и апостериорных систем.ЭВОЛЮЦИЯ ПЛАНОВОГО ЯЗЫКА — изменение
планового языка в процессе его использования.ЭСПЕРАНТОЛОГИЯ — подраздел частной интерлинг¬
вистики — теория языка эсперанто.ЯЗЫКИ-ИСТОЧНИКИ — естественные языки, матери¬
ал которых заимствуется плановым языком.ЯЗЫК МЕЖНАЦИОНАЛЬНОГО ОБЩЕНИЯ -
язык-посредник, используемый народами многонациональ¬
ного государства для взаимного общения, например рус¬
ский язык в качестве языка общения народов СССР.[Москва, 1982.]ЛЕГЕНДАРНЫЙ РАЗВЕДЧИК
НИКОЛАЙ КУЗНЕЦОВ И ЭСПЕРАНТОЕще в Талице Ника разузнал, что в Тюмени тоже есть
кружок эсперантистов. Руководил кружком Георгий Нико¬
лаевич Беседных. В отличие от молодежного талицкого
кружка тюменский гордо именовался клубом и состоял в
основном из взрослых.Довольно быстро выявилось, что пятнадцатилетний па¬
ренек, куда менее начитанный, нежели его взрослые колле¬
ги по клубу, говорит на эсперанто гораздо лучше их, почти
с той же скоростью, что и на родном русском.Георгий Николаевич не мог нарадоваться на такого ста¬
рательного, хотя и очень уж юного помощника. Но даже
он, знавший Нику лучше, чем другие, был поражен, когда
на очередном занятии в клубе Кузнецов прочитал сделан¬
ный им перевод на эсперанто любимого с детства стихотво¬
рения — «Бородино».Общение со взрослыми кружковцами сыграло очень
значительную роль в формировании мировоззрения Ники
Кузнецова, становлении характера, просто накоплении жиз¬
ненного опыта. Как-никак, занятия велись хоть и на эспе¬
ранто, но разговоры шли на темы, самые актуальные для
того времени.[Т.К. Гладков. Легенда советской разведки — Н. Кузнецов.М., 2001. Отрывок в сокращении.]75
Урок 8 Leciono 8Лексикаaero «воздух», afero «дело», alta «высокий», arbo «де¬
рево», atendi «ждать», atenta «внимательный»,
aŭskulti «слушать», decidi «решить», «принять реше¬
ние», dika «толстый», feliĉa «счастливый», gaja «весе¬
лый», helpi «помочь» (helpa «вспомогательный»), io
«что-то», «нечто», kanti «петь», komenci «начать»,
libera «свободный», ludi «играть», тапо «рука
(кисть)», memori «помнить», nombro «число», okazi
«произойти», «случиться», «состояться» (okazo «слу¬
чай»), рапо «хлеб», pilko «мяч», plaĉi «нравиться»,
ripozi «отдыхать», sako «мешок», «сумка», simpla
«простой», sola «единственный», «одинокий», «один»
(sole «единственно», «одиноко», «только»), stacio
«станция», teni «держать», tero «земля», verda «зеле¬
ный», veturi «ехать», vizaĝo «лицо».Грамматика8-1. Отрицательные слова образуются от вопро-
сительно-относительных путём замены начального k
на пеп: neniu «никто», «ни один», «никакой»; nenio
«ничто»; nenia «никакой»; nenie «нигде»; nenien «ни¬
куда»; neniel «никак»; nenial «без причины»; neniam
«никогда»; neniom «нисколько»; nenies «ничей».8-2. Обобщительные слова образуются от вопро¬
сительно-относительных путём замены начального k
на с: ĉiu «каждый» (ĉiuj «все»); его «всё»; ĉia «вся¬
кий», «любой»; ĉie «везде»; ĉien «во все стороны»; ĉiel
«всячески»; ĉial «по любой причине»; ĉiam «всегда»;
Нот «целиком»; ĉies «всех (принадлежащий всем)».8-3. Местоимения:тет «сам» — не изменяется по числам, родам и
падежам и стоит после слова, к которому относится:76
Kiu amas sian edzinon, amas sin mem «Кто любит свою
жену, любит себя самого»; La faktoj parolas рог si
mem «Факты говорят сами за себя»; Tio okazis per si
mem «Это произошло само по себе»; La instruistoj
malfermas la pordon, sed vi devas eniri mem «Учителя
открывают дверь, но вы должны войти сами»; Kiu рог
ciuj laboras, pri si mem ne memoras.oni — неопределённо-личное местоимение, означа¬
ющее «люди», «многие», «некто»; употребляется, ког¬
да речь идёт о действии каких-либо лиц без точного
указания, кто именно из них выполняет данное дей¬
ствие; на русский язык обычно не переводится, соот¬
ветствует 3-му лицу множественного числа, иногда —
безличному обороту: La bonon oni memoras, la mal-
bonon oni forgesas «Добро помнят, зло забывают»; La
gasto manĝas tion, kion oni al li donas «Гость ест то,
что ему подают»; Kiam oni ne havas, kion oni ŝatas, oni
ŝatu tion, kion oni havas «Когда не имеешь того, что
любишь, приходится любить то, что имеешь»; Oni
povas «Можно»; Oni povos «Можно будет»; Oni devas
«Следует», «Необходимо»; Oni ne povas esti felica la
tutan vivon «Нельзя быть счастливым всю жизнь»;
Oni ne povas deziri tion, kion oni ne konas (Ovidio)
«Нельзя желать того, чего не знаешь».8-4. Частицы:do «итак», «следовательно», «же»: Do ni komencu!
«Итак, начнём!»; Mi pensas, do mi estas (Dekarto) «Я
мыслю, следовательно, я существую»; Parolu do! «Го¬
вори же!»nek «ни» употребляется в паре с другим отрица¬
тельным словом: nek tien, nek гееп «ни туда, ни
сюда». Но нельзя сказать *nek unufoje «ни разу»;
правильные формы: ес ne unufoje или пе ... ес
unufoje: Havi multe da amikoj estas havi ec ne unu
amikon (= ne havi et unu amikon) (Erasmo) «Иметь
много друзей — значит не иметь ни одного друга»; Еп
Petrodvorec mi estis ес ne unufoje (= ne estis eĉ
unufoje), sed en Ermitaĝo mi estis pli ol unufoje «В77
Петродворце я не был ни разу, а в Эрмитаже я был не
раз»; Mi ne scias tion, nek volas scii «Я не знаю этого
и не хочу знать».Частица сг, обозначающая близость, может упот¬
ребляться (прежде всего, в разговорной речи и в по¬
эзии) самостоятельно, вместо tiu сг, tiun ĉi, tiuj сг,
tiujn сг: сг homo, сг knabojn; ĉi-matene «этим утром»;
ci-minuta «сиюминутный».8-5. Наречие for «прочь»: kuri for «бежать
прочь»; la manojn for! «руки прочь!»; Iru for! «Уйди
прочь!»; vivi for de la gepatroj «жить вдали от родите¬
лей»; fora lando «далекая страна».8-6. Предлоги: ekster «вне», «за»; apud «около»,
«возле»; okaze de «по случаю»: esti ekster ludo «быть
вне игры»; apud magazeno «возле магазина»; apudurba
aŭtobuso «пригородный автобус»; okaze de via sukceso
«по случаю вашего успеха»; apudlunaf eksterplana.8-7. Причастия действительного залога образу¬
ются с помощью суффиксов -ant- (настоящее время),
-int- (прошедшее время), -ont- (будущее время) и
окончания -a: leganta «читающий», leginta «прочитав¬
ший», legonta «собирающийся читать», «тот, который
будет читать или прочтет». Заменив окончание -а на -о,
получаем существительное, обычно обозначающее че¬
ловека: leganto «читатель», komencanto «начинаю¬
щий», lernanto «учащийся», organizanto, praktikanto.
Заменив -а на -е, получаем деепричастие: legante «чи¬
тая», leginte «прочитав»: Mallaborulo sidante dormas
kaj kuŝante laboras «Лентяй сидя спит и лежа работа¬
ет»; Farinte malbonon, ne atendu bonon «Сделавши
зло, не жди добра»; La viroy kiu saĝe parolas pri la
amOy ne estas tre enamiĝinta (G. Sand) «Мужчина, ко¬
торый умно говорит о любви, не очень влюблен»; La
tempon venontan ankoraŭ neniu konas «Будущее время
ещё никто не знает».8-8. Конструкция «винительный падеж с инфини¬
тивом» употребляется при глаголах чувственного вос¬78
приятия («видеть», «слышать», «чувствовать» и т.п.):
«Я вижу, что он стоит» Mi vidas lin stari (= Mi vidas
lin staranta, = Mi vidas, ke li star as).Словообразование8-9. Приставка ek- обозначает начало действия или
моментальное действие: ekkanti «запеть»; ekveturi «по¬
ехать»; ekrigardi «посмотреть», «взглянуть»; ekvidi
«увидеть»; ekhavi «заиметь», «приобрести»; ekskribi
«начать писать»: Ek al la laboro! «За работу!»; Рог ek-
koni la homon, necesas lin ekami (L. Feuerbach/Fojer-
bali) «Чтобы познать человека, надо его полюбить».8-10. Суффикс -аг- обозначает совокупность одно¬
родных предметов: vagonaro «поезд»; vortaro «сло¬
варь»; ĉevalaro «табун»; problemaro «проблематика»;
aktivularo «актив»; апаго «коллектив»; аго «группа»,
«множество», «коллектив», «куча» и т.п.; ariĝi «сгруп¬
пироваться»; mar si агоре «идти группой»; gazetara
konferenco «пресс-конференция»; Unu homo ne estas
homaro «Один человек — не человечество».8-11. Наречие for употребляется в качестве предлога-
приставки, обозначая удаление, удаленность, устране¬
ние: foriri «уйти»; forigi «устранить»; foresti «отсутство¬
вать»; foraĉeti «раскупить»; formanĝi «съесть»; forpreni
«забрать»; Си vere vi forveturos? Al neniu fordonu ĝin!
Ne foriru ankoraŭ! Pri amikoj oni devas memori ne nur
en ilia ĉeesto, sed ankaŭ en ilia foresto (Fales).8-12. Местоимение mem употребляется в качестве
приставки в значениях «сам» (memstara «самостоятель¬
ный», memcelo «самоцель», memlerninto «самоучка»)
и «себя» (тетато «самолюбие», memreklamo «само¬
реклама», memportreto «автопортрет»).Словоупотребление8-13. Необходимо чётко различать следующие
близкие по форме и значению слова: Mi legis ĉiun79
libron (каждую книгу), ĉiujn librojn (все книги), ĉion
(всё), tutan libron (всю книгу, т.е. целиком), tutajn
librojn (целые книги), ĉiajn librojn (всякие книги).8-14. Не следует смешивать тет «сам» с похожим
русским словом «самый» в сочетаниях: «самый боль¬
шой» la plej granda; «тот же самый» la sama; с другой
стороны: same (kiel) «так же, (как и)».Ekster la urbo— Aŭskultu, Anatolo, oni povas pensi, ke al vi
okazis io feliĉa.— Kial vi tiel pensas?— Car vi estas hodiaŭ tre gaja.— La gaja vizaĝo ankoraŭ nenion diras. Simple, hie-
гай mi havis agrablan dumtagan ripozon ekster la
urbo.— Atendu momenton! Ĉu vi iris tien sola?— Certe ne. Ni estis kvarope: Nina, Andreo, Nikolao
kaj mi.— Rakontu do! Си vi iris piede?— Ni ne sciis ĉi-foje, kien iri. Fine ni decidis veturi
eksterurben.— Ce kiu oni kunvenis matene?— Ce neniu, sed apud la stacidomo. Mi ĝustatempe
venis per tramo. La forveturonta elektrovagonaro jam
staris ĉe la stacio. Antaŭ ol eltramiĝi, mi komencis
ĉirkaŭrigardi tra la fenestro, kie estas miaj geamikoj.
Sed ĉar mi ne estas tre atenta, mi ne tuj ekvidis ilin
stari inter granda nombro da homoj. Andreo tenis en la
manoj du dikajn sakojn, helpante al Nina.— Си ankaŭ vi mem portis sakon?— Ne, mi havis nuran saketon kun pano por ĉiuj kaj
al done j)i Ikon.— Си vi veturis malproksimen?— Sufiĉe malproksimen. Elirinte el la vagonaro, ni
ekiris tra la arbaro. Altaj verdantaj arboj nin ĉirkaŭis,
la aero estis tre agrabla.80
— Jes, estas bone liberiĝi de ĉiutagaj devoj рог
kelka tempo, memori nek pri la baldaŭa labortago, nek
pri ĉiamaj hejmaj aferoj.— Ni ludis pilkon, interparolis, poste ni eksidis sur
la teron kaj kantis novajn Esperantajn kantojn. Kiam
ekvesperiĝis, ni envagoniĝis kaj ekveturis hejmen.— Do la eksterurbiĝo plaĉis al vi, ĉu ne?— Jes, ege plaĉis. Vi ĝuste diris: hodiaŭ mi estas feliĉa.
Oni devas ne nur bone labori, sed ankaŭ bone ripozi.— Nu, mi jam devas iri. Al mi estis agrable vin
revidi.— Estu sana!ЗАДАНИЯ
8.1. Что означают следующие слова?Kantistino; geedzoj; malhelpi; malalta; maldika; ĝis-
atendi; interrespublika; kelkfoje; memkritiko; morgaŭa;
senrezulta; subteni; trairi; komenca; komencanta; ko-
menciĝanta; helpantino; gelaboristaro; rekomenci; ekvi-
dinte; eksterlandano; bildvortaro; arbareto; arbetaro;
atendejo; ludilo; ĉiujara; ĉiaokaze; ĉiamverda; duonmo-
nata; feliĉegulo; antaŭtempa; apude; malplimulto; plej-
parte; samfamilianoj; aliĝi; eligi; alifoje; plezurigi; sin
deteni; formanĝi; kunludanto; neniigi; nea; onidiroj;
unuavide; okazigi; priafera letero; alttemperatura; ĉiea.8.2. Переведите сочетания:Stari apud la pordo; okaze de la forveturo; ekster la
domo; loĝejo kun kvar fenestroj; venu post vendredo;
ĉirkaŭ Tero; inter arboj; el la urbo; aro da objektoj; ĝi
estas al vi por memoro; en la komenco; komencu de la
komenco; teni per la mano; preni je la mano; ripozi dum
varmega tago; vagonaro al Jekaterinburgo; helpo de
Anatolo al amiko pri grava afero; veturi tra la tuta
lando; faru tion antaŭ cio; foriri sen decidi la demandon;
infanoj sub dek ses jaroj; ludi gitaron; je kapo pli alta;
komence de la leciono; memori por la tuta vivo; urbo ĉe
Dnestro; ripozi ĝis la vespero; rigardi alvizaĝe; je via
feliĉo!; kanti йоге.81
8.3. Переведите фразы:Ankoraŭ neniu plaĉis al ĉiu. Neniu komenco estas
facila. Estas nenio sekreta, kio ne fariĝos malsekreta.
Kiu amas ĉion, amas nenion (D.I. Pisarev). Estas nenio
pli malsaĝa, ol la deziro ĉiam esti la plej saĝa (F. La
Rochefoucauld/Laroŝfuko). Nenia spegulo montras
malbelan virinon. Kiu loĝas ĉie, loĝas nenie (Marcialo).
Mi neniel povas vin forgesi. Neniam malfeliĉo venas
sola. Pli bone malmulte, ol neniom. Cies amiko estas
nenies amiko. Mi atendas ĉiam sole vin. Ne al ĉia
demando necesas respondo ^(Publius Syrus/Sirus). Ciuj
miaj pensoj estas kun vi. Ciu «tial» havas sian «kial».
Ami la tutan homaron ne estas malfacile, pli malfacile
estas ami ĉiun homon (E.G. Kazakeviĉ). Mi memoros
vin ĉiutage, ĉiuhore, ĉiuminute. Esperanton oni povas
lerni en ĉiu ago. Lernolibron oni devas ne tralegi, sed
tralerni (L. Zamenhof). Se vi faras ion, do faru! Nek
ĝojo, nek malĝojo estas senfinaj. Kiu ne ĝojigas per sia
alveno, ĝojigas per sia foriro. Cio ĉi jam estis. Ekster sia
loko nenio estas bona (W. Whitman/Uitmen). Kiu sub-
aŭskultas apud pordo, ekscias ankaŭ tion, kion li ne
volas scii. Multaj homoj vivas ne vivante, sed nur
vivonte (V.G. Belinskij). Pli feliĉa estas la donanto, ol
la prenanto. Se vi laboras sidante, ripozu starante. Tion,
kion la homo faras al si mem, eĉ malamiko al malamiko
ne povas fari. La plej feliĉa virino estas tiu, kiun amas
sia edzo. Ne sole per pano vivas la homo. Unu «nun»
estas pli bona, ol du «morgaŭ». Ne malfermu pordon,
kiun vi ne povas fermi! Pli gravas amiko, ol mona
fabriko. Se vi volas esti feliĉa, estu feliĉa! (Kozjma Prut¬
kov). Vi tre helpos al mi, se vi ne malhelpos al mi. Mi
scias nur tion, ke mi scias nenion (Sokrato). Kiu havas
nenion, estas nenio. La homoj povas esti feliĉaj, nur se la
feliĉo ne estas celo de ilia vivo (G. Orwell/Orŭel).8.4. Переведите на эсперанто:Мне нравится отдыхать за городом. Каждое вос¬
кресенье мы ездим за город на электричке. Но вчера
было холодно, поэтому я решил остаться дома. Мать82
попросила помочь ей, и я, взяв сумку, пошёл в мага¬
зин за хлебом. Возвратившись, я сделал много домаш¬
них дел. Потом я начал изучать учебник эсперанто.
Вскоре позвонил по телефону Сергей и спросил, сво¬
боден ли я. Он весело добавил, что воздух достаточно
потеплел и что он будет ждать меня около парка:
можно будет поиграть в мяч. Но я никуда не пошёл.
Я слушал концерт «Песня года», смотрел документаль¬
ный фильм о первых космонавтах по телевидению и
читал допоздна. Ну что же, я отдохнул вчера неплохо.8.5. Расскажите о вашем выходном дне или составь¬
те диалог по одной из ситуаций: а) ваши коллеги
ездили в выходные дни на машине за город; они
рассказывают об этом наперебой, а вы выясняете у
них подробности; 6) вы совершили поездку группой
за город и обсуждаете её на следующем занятии.Безошибочное употребление предлогов - самый верный по¬
казатель свободного владения любым языком, в том числе и
эсперанто. Употребление предлогов в национальных языках
представляет большие трудности, так как оно основыва¬
ется не столько на логике, сколько на традиции. Употреб¬
ление предлогов в эсперанто основывается главным образом
на логике. Если вы к своей картотеке добавите карточки с
выражениями, в которых зафиксированы расхождения в
употреблении русских и эсперантских предлогов, то ваша
картотека станет ещё богаче. Эти выражения можно вы¬
бирать из разных разделов уроков, особенно из упражнений
с заданием «Переведите сочетания».ПРИЛОЖЕНИЯ
Языковая игра «Заполнение пропущенных букв»Ведущий пишет на доске первую и последнюю буквы
слова и ставит между ними столько точек, сколько букв
пропущено. Играющие пытаются угадать пропущенные бук¬
вы и всё слово.83
Б.Г. КолкерВКЛАД РУССКОГО ЯЗЫКА
В ФОРМИРОВАНИЕ И РАЗВИТИЕ ЭСПЕРАНТОВ результате проведённого исследования нолучен сле¬
дующий основной вывод: эсперанто является функциониру¬
ющим языком, созданным из элементов интернационально¬
го фонда мировых языков Европы, отобранных чаще всего
в форме, которую они получили в русском языке, при зна¬
чительном непосредственном вкладе русского языка во все
уровни, особенно в фонологию, лексическую и деривацион¬
ную семантику, словообразовательные, морфологические и
синтаксические модели...Характер заимствования в плановом языке отличается
от характера заимствования в этническом языке: первое
ориентируется на интернациональность, второе — не всегда.
Поэтому эсперантское слово чаще всего представляет собою
медиализированный инвариант слов-образцов, близких по
форме и семантике, т.е. слово заимствуется в эсперанто,
если оно опознаваемо носителями как можно большего чис¬
ла языков — источников интернационального фонда, кото¬
рые одновременно являются основными языками — источ¬
никами эсперанто (французский, английский, немецкий и
русский).<...> В соответствии с целью и задачами диссертации
на защиту выносятся следующие положения:1. Эсперанто благодаря длительному использованию в
большом международном коллективе превратился в самоор¬
ганизующуюся систему, принципиально близкую самоорга¬
низующимся системам живых этнических языков.2. Генетическая общность эсперанто с его языками-ис¬
точниками означает, что он сознательно создан на их осно¬
ве и не является новой ступенью в процессе их естествен¬
ной эволюции. Эта общность сопоставима с отношением эт¬
нического языка к языкам — источникам его заимствова¬
ний. С другой стороны, эсперанто не является слепком язы¬
ков-источников, а обладает оригинальной структурой, по¬
зволяющей ему развиваться автономно, по собственным за¬
кономерностям.3. Вклад русского языка во все уровни структуры эспе¬
ранто очень значителен, вследствие чего структуры обоих
языков близки друг другу. Этот вклад происходил путём84
отбора элементов как непосредственно из русского языка,
так и из интернационального фонда в том виде, как они от
разились в русском языке.4. Общность эсперанто с русским языком в пласте наи¬
более употребительной лексики, по нашим наблюдениям,
составляет 58,8%. Влияние русского языка на семантику и
фразеологию эсперанто также очевидно, хотя и трудноизме¬
римо.5. В процессе развития эсперанто наблюдается тенден¬
ция к европейскому усреднению форм и к выходу из упот¬
ребления производных и сложных слов, характеризующих¬
ся значительной идиоматичностью, прежде всего тех, кото¬
рые пришли под влиянием русского языка в период форми¬
рования эсперанто.[Б.Г. Колкер. Автореферат кандидатской диссертации.М., 1985, с. 2-4.]ОБ ЭСПЕРАНТО НА РАДИО ЭХО МОСКВЫПерсонально Ваш... 6 сентября 2001 годаВ прямом эфире радиостанции «Эхо Москвы» обозре¬
ватель шведской газеты «Сюдсвенска Дагебладег» Калле
Книйвиля. Эфир ведет Ольга Бычкова.О.Б. Еще один вопрос от Машеньки: «Как вы оценива¬
ете перспективы языка эсперанто, и стоит ли его изучать
молодым девушкам?»К.К. Обязательно стоит, но это, конечно, зависит от
того, для чего язык вам нужен. У меня очень много друзей,
как в России, так и во многих других странах, с которыми
я говорю только на языке эсперанто. Я их просто не знал
бы, если бы я не знал языка эсперанто. Это очень много
интересных людей, кстати.О.Б. Ну, все могут говорить, например, также и по-ан¬
глийски.К.К. Ну, в принципе, да, но тут есть несколько момен¬
тов. Во-первых, конечно, труднее, наверное, я хуже говорю
по-английски, чем на эсперанто, но, наверное, главное для
меня в том, что люди, которые изучали и знают эсперанто,
это какого-то особенного сорта люди, необыкновенные, час¬
то довольно интересные люди.О.Б. В России много таких, в Москве?К.К. В Москве несколько клубов эсперантистов. Я, на¬
верное, после передачи пойду на собрание...85
Урок 9 Leciono 9Лексикаaŭdi «слышать», bati «бить», bordo «берег», diversa
«разный», «различный», ĵeti «бросить», koro «серд¬
це», kuraci «лечить», kutimo «привычка» (kutima
«привычный», «обычный», kutime «обычно»), lumi
«светить», таго «море», miri «удивиться», movi «дви¬
гать», naĝi «плыть», nigra «чёрный», orelo «ухо», pasi
«проходить», plena «полный», rimarki «заметать»,
sablo «песок», sekvi «следовать» (sekvo «следствие»,
«последствие», «подражание»), semajno «неделя»,
silento «молчание», «тишина», somero «лето», suno
«солнце», ŝajni «казаться» (ŝajnigi «делать вид», «при¬
творяться», verŝajne «вероятно»), ŝipo «корабль»,
«судно», tamen «однако», «всё-таки», tendo «палатка»
(tendaro «лагерь»), trinki «пить», vetero «погода»,
vojaĝi «путешествовать».Без перевода: sanatorio, turismo, turisto.Грамматика9-1. Неопределённые слова образуются от вопро¬
сительно-относительных путём отбрасывания началь¬
ного k: ш «кто-то», «некто», «некий», «некоторый»,
«какой-то»; io «что-то», «что-либо», «что-нибудь»; ia
«какой-то»; ie «где-то»; ien «куда-то»; iel «как-то»; ial
«почему-то»; iam «когда-то»; iom «сколько-то», «не¬
сколько», «некоторое количество», «немного»; ies
«чей-то».9-2. Слова, оканчивающиеся на -ш употребляются
самостоятельно или в качестве определения и могут
принимать окончания -j и -п. Соотносительные слова,
оканчивающиеся на -io употребляются самостоятель¬
но, т.е. без существительного, могут принимать окон¬
чание -п и не могут принимать окончание Kiu
knabo donis al vi tiun ludilon? Tiujn fruktojn, kiujn vi86
alportis, mi tre ŝatas; Neniu scias tiel malmulte, kiel tiu,
kiu demandas pri nenio; Kio ne estas en la pensoj, £го ne
estas en la okuloj; Neniu homo volas maljuniĝi, sed ciu
homo volas longe vivi sur la tero\ Malsaĝajn pensojn
havas ĉju, sed la saĝa homo ilin ne eldiras (W. Busch/
Bus)] Cio devas esti komuna inter amikoj (Eŭripido); Iu
venis; Al vi venis iu ulo\ Ciutage oni ekscias ion novan.9-3. Причастия страдательного залога образуют¬
ся с помощью суффиксов -at- (настоящее время), -it-
(прошедшее время), -ot- (будущее время) и окончания
-a: legata «читаемый», legita «прочитанный», legota
«который будет прочитан». Как и у причастий дей¬
ствительного залога, окончание -а можно заменить на
-о или -е. Mono havata estas pli grava, ol mono havita
«Деньги, которые имеешь, важнее, чем те, которые
имел»; Mi havas ion dirotan al vi «Я должен вам кое-
что сказать»; nekonatino «незнакомка»; konatigi «по¬
знакомить»; Si amis kaj estis amata «Она любила и
была любимой»; Liaj tagoj estas kalkulitaj «Дни его со¬
чтены»; Se tio eĉ estas malvero, tamen bone elpensita
(G. Bruno) «Если это и неправда, то хорошо придумано».9-4. Наречия: preskaŭ «почти», tro «слишком»:
Inter «preskaŭ jes»; kaj «jes» troviĝas tuta mondo
(A. de Musset/Mjuse) «Между “почти да” и “да” на¬
ходится целый мир»; Tio estas tro! «Это уж слиш¬
ком!»; Kiu komencas tro frue, finas malfrue.9-5. Предлоги: trans «за», «через», «по ту сторо¬
ну»; super «над»; kontraŭ «против», «о»: trans la maro
«за морем»; transformi «преобразовать», «превратить»,
«трансформировать»; Vi superis vin mem «Вы превзош¬
ли самого себя»; superi la koston «превысить сто¬
имость»; supersekreta; supermoda\ supera kurso de
Esperanto «высшие курсы эсперанто»; Metu super vin
cent instruistojn, sed ili estos senfortaj, se vi ne povas
mem devigi vin (V.A. SuHomlinskij)\ Tiu, kiu ne estas
kontraŭ niy estas por ni; kontraŭrevolucio; kontraŭatako.Для выражения различных (локативных, времен¬
ных, субъектно-объектных) отношений употребляются87
составные предлоги: ekde, pere de, dank’ al (или danke
al), de и др.: еЫе septembro «(начиная) с сентяб¬
ря»; ekscii pere de amiko «узнать через (с помощью)
друга»; La tempo estas la plej malkara kaj samtempe la
plej kara el tio, kion ni havas, car danky al ĝi ni ricevas
ĉion (J. Rainis/Rajnis) «Время — это самое дешёвое и
одновременно самое дорогое из того, что у нас есть,
ибо благодаря ему мы получаем всё»; De sur alta loko
oni vidas malproksimen «С высокого места видно дале¬
ко»; Foriru de antaŭ miaj okuloj! «Уйди с моих глаз!»Словообразование9-6. Суффикс -ad- образует слова, обозначающие
действие; при корнях, которые сами обозначают дей¬
ствие, указывает на его повторность, продолжитель¬
ность или многократность: afiŝado «афиширование»;
planado «планирование»; centro de informado kaj
dokumentado «центр информации и документации»;
veturi «ехать» — veturo «поездка»; veturadi «ездить» —
veturado «езда»; resti «оставаться» — restado «пребы¬
вание»; Legado — jen la plej bona lernado (A.S. Pus-
kin); Malriĉigas ne nehavado, sed tro granda dezirado;
ade «постоянно», «неуклонно», «все (время)».9-7. Суффикс -aĵ- образует слова, обозначающие
конкретный предмет с определённым признаком или
свойством, вещь из определённого материала: aĉetaĵo
«покупка», «купленная вещь»; Hemiaĵo «химикат»; trin-
kaĵo «напиток»; aĵo «вещь», «предмет»; Рог mi ne estas
novajo, ke al vi pli placas la nova aĵo «Для меня не но¬
вость, что тебе больше нравится эта новая вещь»; espe-
rantaĵo «то, что относится к эсперанто (литература, сим¬
волика и т.п.)»; litaĵoj «постельные принадлежности».9-8. Приставка eks- означает «бывший»: eksĉampi-
опо «экс-чемпион»; eksmoda «вышедший из моды»; eks-
igi «уволить в отставку», «исключить»; eksiĝi «уволить¬
ся», «уйти в отставку», «сложить полномочия»; Eksami-
ko iĝas malamiko «Бывший друг становится врагом».88
Словоупотребление9-9. При помощи вопросительного слова kiu спра¬
шивают о чём то, выбранном из определённого коли¬
чества; при помощи слова kia спрашивают о свойстве:
Kiun gazeton vi legas? — Mi legas la gazeton «Juna
amiko»; Kian gazeton vi legas? — Interesan; Kiu tago
estis hieraŭ? — Merkredo; Kia tago? — Varma.9-10. Названия месяцев: januaro, februaro, marto,
aprilo, majo, junio, /м/го, aŭgusto, septembro, oktobro,
novembro, decembro. Перед названиями месяцев ар¬
тикль не употребляется.9-11. При обозначении дат употребляются ар¬
тикль и винительный падеж: Mi venos la sepan (tagon)
de marto «Я приду седьмого марта»; Гго okazis la 13-
an de majo. Пример употребления даты в начале пись¬
ма: la 29-ап de decembro 2009.9-12. «Если ... (то)» se ... 6io>): Se ш faradis, serf
ne finis, ш faris nenion «Если ты делал, но некончил, то ты не сделал ничего».9-13. В разговорной речи вместо ĝis (la) revido!
иногда употребляются сокращённые формы: ĝis la/,
ĝis re/, до/, тш ĝisas vin.Libertempo— Kie vi libertempis la pasintan someron?— Ce la Nigra maro, apud Odeso. Mi estis tie fine
de julio kaj komence de augusto.— Cu en iu ripozdomo?— Tute ne. En turista tendaro. Nenie oni povas trovi
tiajn belaĵojn — oni ĵetas rigardon ĉien, kaj ĉie estas
vidata la senfina lazura maro kun ŝipetoj, moviĝantaj
trans la horizonton.— Cu la vetero estis bona?— Bonega! De eklumo ĝis mallumo mi naĝadis. La
akvo ŝajnis komence malvarmeta, sed iom post iom oni
alkutimiĝas kaj eĉ ne volas elakviĝi. La sablo estas89
varmega, super la kapo lumas la suno. Mi kuŝas sursable
kun fermitaj okuloj. Tra la silento estas aŭdata en la
oreloj nur la maro, kiu batas kontraŭ la bordon.— Kiom da tempo vi pasigis tie?— Tri plenajn semajnojn. La tagoj sekvadis unu post
la alia, mi forgesadis ilin kalkuli kaj foje mi kun miro
rimarkis, ke mia tempo preskaŭ finiĝis. Kion fari! Restis
nur aĉeti diversajn nigramarajn memoraĵojn. Ekde la
dek-naŭa de aŭgusto mi jam estis en la laborejo.
Verŝajne, ankaŭ vi bone ripozis, ĉu ne?— Ne tro bone.— Kial do? Kio okazis al vi?— La kuracisto tiam trovis, ke mia кого estas iom
malsana. Necesis aĉeti vojaĝkarton en sanatorion. Tie mi
estis bone kuracata, trinkis kuracilojn. Dank’ al tio mi,
tamen, rapide resaniĝis.— Sekve, ankaŭ via somera vojaĝo estis sukcesa?— Entute jes. Kiel vi vidas, cio pasis sukcese. Nun
mi denove turismas. La venontan sabaton ni
eksterurbiĝos por rigardi ĉevalkuradon. Cu ankaŭ vi
volus veturi kun ni?— Jen bona ideo! Dankon, ke vi diris al mi pri tio!
Povas esti, sed dume mi ne scias, ĉu mi veturos. Se
vendrede ni intervidiĝos, do ni priparolos tion. Aŭ mi
sciigos pere de Andreo.— Decidite! Nu, fartu bone! Saluton al miaj eksaj
kunlaborantoj!— Ois!ЗАДАНИЯ9.1. Что означают следующие слова?Ekpensi; verdeta; gefiloj; arbaristoj; silentulo;
kontraŭulo; ĉirkaŭmonda; kontrolado; memkontrolo;
nepripensita; senmove; supera; malluma; eksedziĝo;
informejo; pedagogino; trograndigi; interbatiĝi; duon-
plena; reskribi; alilingva; antaŭiri; apudborda; ĉiufoje;
iufoje; multfoje; kelkfoje; alkutimigi; dekutimiĝi; kun-
vojaĝanto; samstratanoj; brosado; okazintaĵo; neloĝata;90
tenilo; malgravaĵo; almanĝaĵo; eksteraĵo; enkapigi;
peranto; plia; postrestaĵo; sunsubiro; surscenigi; ĉemaro;
tromanĝi; transloki; transkapiĝi; plenmano; ĉirkaŭaĵo;
helpa; helpanta; denove; malplena; neplena; mirinfano;
adresanto — adresato; ekzamenanto — ekzamenato;
rekomendanto — rekomendato — rekomendito.9.2. Переведите сочетания:Dank’ al lia heroaĵo; ekde la infanaĝo; informiĝi
pere de specialisto; pripensi ĉiujn «рог» kaj «kontraŭ»;
la teatro estas kontraŭ ni; bati kontraŭ la tablon; tio
estas super miaj fortoj; kuri trans la straton; veturi sur
ŝipo; grupo da turistoj; respondi post semajno; ĉirkaŭ la
tendaro; antaŭ la vojaĝo; sub arbo; apud la bordo; de
mateno ĝis vespero; en la sekva tago; hundo kun longaj
oreloj; bordo riĉa je sablo; li faris tion el amo al ŝi; aŭdi
tra la dormo; per helpo de vortaro; reveni sen aĉeti
panon; esti ekster si; kompreni ĉe la tria fojo; ĉe tia
vetero; dum mia foresto; okaze de la jubileo; peto de la
filo al la patro pri helpo; paroli inter la dentojn.9.3. Переведите фразы:Se iu el vi ankoraŭ ne povas paroli Esperante, do li
baldaŭ povos. Silentu aŭ diru ion, kio estas pli bona, ol
silentado (N.V. Selgunov). Nenia malbono sen ia bono.
Vi jam estas ie malproksimege, je miloj da kilometroj de
mia urbo. Kaj mi scias, ke mi al vi plaĉas, kiel iam vi
plaĉis al mi. Ni atendu iomete por fari pli rapide! (F.Ba-
con/Bekon). Ial mi rememoris vin. Se vi povas, helpu
min iel. Oni ĉiam forte troigas sian saĝon kaj ies riĉon.
Neniam oni povas havi tro multe da amikoj. Mi estis
oficvojaĝe en Moskvo ekde la 28-a de junio ĝis la 18-a
de julio kaj venos tien denove la 1-an de aprilo. Neniu
estas forgesita kaj nenio estas forgesita (O.F. Berggolc).
Dirite — farite. La komencita laboro gravas pli, ol
komencota laborego. La apetito kaj gastoj venas dum
manĝado. Sonorado al li venas, sed de kie — li ne
komprenas. Foresto de novaĵoj estas bona novaĵo. Kiam
la homo estas plena de vivo, li ne demandas, kial li
vivas; li vivas por vivi, ĉar la vivo estas diable bona aĵo!91
(R. Rolland/Rolan). Trovi la kialon de la malbono estas
preskaŭ la samo, kiel trovi kuracilon kontraŭ ĝi
(V.G. Belinskij). La tempo estas la plej bona kuracisto
(Menandro). Estu lumo! Ni transiru al la afero! Li faris
sian lastan translokiĝon. Kiu havas orelojn, tiu aŭdu! La
muroj havas orelojn. Tra unu orelo eniras, tra la alia
eliras. La virino amas per la oreloj, la viro — per la
okuloj. La instruisto laboras super la plej grava
problemo — li formas la homon (M.I. Kalinin). Dufoje
oni ne vivas, tamen estas multe da tiaj homoj, kiuj ec
unu fojon ne scipovas vivi (P. Ruckert/Rjukert). La
sano ne estas cio, sed sen sano ĉio estas nenio. El
hodiaŭo morgaŭ fariĝos historio. Estas homoj, kiuj pa-
rolas unu momenton antaŭ ol ekpensi (J. La Bruyere/
Labrjujer). La homo neniam estas tiel felica aŭ
malfeliĉa, kiel tio ŝajnas al li mem (F. La Rochefo-
cauld/Laroŝfuko). Se vi ne scias, kion fari, faru nenion.
Ne havante, oni petas; ricevinte, forĵetas. Se vi trinkas
vinon, pensu pri sekvoj (Firdousi). Cio havas finon.9.4. Переведите на эсперанто:Международный детский центр Артек находится
на берегу Черного моря. Сюда приезжают дети из раз¬
личных стран мира. Артек — это страна детского счас¬
тья. Нельзя забыть его вечнозеленые деревья, горячее
солнце, синее-синее море, белые корабли у далекого
горизонта. Дети бегают, играют в мяч, поют, плавают,
лежат под солнцем, занимаются спортом. Вечером
обычно смотрят кинофильмы или концерты. Врачи
проверяют здоровье ребят. Для тех, кто отдыхает в
лагере не летом, имеется школа. Кажется, что время в
Артеке проходит очень быстро. Ребята уезжают пол¬
ные радости. Они подружились и непременно будут
писать друг другу.9.5. Расскажите, как вы провели отпуск или кани
кулы или составьте диалог по одной из ситуаций:а) вы обмениваетесь со своими товарищами впечат¬
лениями о проведённом отпуске (все ли хотят по
вторить маршрут? куда бы вы хотели поехать в92
следующий отпуск?); 6) о самом интересном из ва¬
шей поездки вы рассказываете своим друзьям (а
раньше с вами происходили какие нибудь истории
во время отпуска?); в) вы впервые отдыхали у
моря и обмениваетесь впечатлениями с товарищем,
который отдыхает у моря каждый год.Вы уже заметили, что уровень вашего пассивного владения
языком (понимание слов, фраз, текстов) весьма высок. Но
уровень активного владения языком (перевод с русского на
эсперанто, рассказ, беседа) ещё оставляет желать лучше¬
го. И неудивительно: во-первых, это вообще труднее, во-
вторых, требует большой практики. Поэтому, используя
весь материал, изученный в девяти уроках, повторите все
упражнения типа упражнений 9.4 и 95. Старайтесь по¬
больше беседовать на изученные темы.ПРИЛОЖЕНИЯ
Языковая игра «Винительный падеж»Ведущий берет текст (можно даже изученный) и вычёр¬
кивает в нём все окончания -п. Играющим следует восста¬
новить окончание винительного падежа там, где это необхо¬
димо.ЧТО ТАКОЕ ВСЕМИРНАЯ АССОЦИАЦИЯ
ЭСПЕРАНТИСТОВ?Всемирная ассоциация эсперантистов (УЭА) была осно¬
вана в 1908 году. В настоящее время УЭА является самой
большой международной организацией людей, говорящих
на эсперанто, и имеет членов в 113 странах. УЭА работает
не только для распространения эсперанто, но и для ведения
дискуссии о всемирной языковой проблеме и привлечения
внимания к необходимости равенства языков. Её устав со¬
держит следующие четыре цели:93
— распространять использование международного языка
эсперанто;вести деятельность по решению языковой проблемы в
международных отношениях и облегчать международ¬
ное общение;— облегчать разного рода духовные и материальные отно¬
шения между людьми, независимо от национальности,
расы, пола, религии, политики или языка;— укреплять у членов Ассоциации прочное чувство соли¬
дарности и развивать у них понимание других народов
и уважение к ним.Особо важной целью УЭА является распространение
эсперанто в странах и регионах мира, где ещё не существу¬
ет самостоятельное эсперанто-движение, и установление
связи активных эсперантистов из этих стран с всемирным
эсперанто-движением. Кроме того, УЭА уже давно пред¬
ставляет эсперанто-движение в таких международных орга¬
низациях, как ООН, ЮНЕСКО, Совет Европы и др. УЭА
является важным издательством, основным распространите¬
лем эсперантских книг по почте, секретариатом Всемирных
конгрессов эсперантистов и информационным центром.
УЭА обладает большой библиотекой, а сеть её активистов
является самой большой и интернациональной во всем эспе¬
ранто-движении .Но УЭА — это нечто большее, чем только сервисная
организация. Это также и общественное движение, которое
стремится к идеалу — идеалу межчеловеческого взаимопо¬
нимания и сотрудничества. Это означает, что многие из на¬
правлений деятельности Ассоциации зависят от доброволь¬
ной поддержки её членов: эта деятельность не является
коммерческой и осуществляется за счет пожертвований и
подарков. Кроме того, Ассоциации нужны активные и ум¬
ные люди для осуществления этой деятельности.Нет необходимости иметь какой-либо титул или долж¬
ность, чтобы оказывать помощь УЭА. Вы можете делать
это десятками способов, часто очень простыми: регулярно
делать взносы в различные фонды; принимать и активно
выполнять задачи представителей УЭА на местах; привле¬
кать в Ассоциацию в качестве новых индивидуальных чле¬
нов ваших знакомых; платить членские взносы за друзей из
стран с экономическими трудностями; быть посредником в
контактах вашего клуба с клубами в других странах и на
других континентах; обсуждать деятельность УЭА в вашем94
клубе или ассоциации вашей страны; сотрудничать с ин¬
формационной службой, с Центром исследования и доку¬
ментации, с терминологическим эсперанто-центром или с
профессиональной ассоциацией эсперантистов и т.д.Более полувека Центральное бюро УЭА находится в
Роттердаме (Нидерланды). После шести лет работы в арен¬
дуемом доме, в 1961 году УЭА купила собственный дом по
адресу Nieuwe Binnenweg 176, который был отремонтиро¬
ван и расширен в 1985-86 годах. На четырех этажах нахо¬
дятся пять основных рабочих помещений, издательство,
почтовая экспедиция, компьютерный зал, книжная служба,
конференц-зал, кухня и столовая, библиотека имени Гекто¬
ра Ходлера, архив и две спальных комнаты для волонте¬
ров. Всего насчитывается 20 комнат.Обычно в Бюро работает 12—14 человек, не все из них
являются постоянными сотрудниками. Среди постоянных
должностей есть директор, секретарь, два бухгалтера, ре¬
дактор журнала «Эсперанто», верстальщик компьтерных
текстов, экспедитор и сотрудник книжной службы. Здесь
также работают постоянный секретарь конгрессов и Гене¬
ральный директор УЭА.Посетители всегда являются желанными гостями в
Бюро. Просим гостей заранее предупреждать о своем визите.Для осуществления деятельности в Организации Объе¬
диненных Наций у УЭА есть также офис в Нью-Йорке
(США).fhttp: / / www.uea.org/info/ruse/rusa-kio.htmllКОМПОЗИТОР ТАНЕЕВ
ПИСАЛ ДНЕВНИК НА ЭСПЕРАНТОПрофессор Московской консерватории, известный ком¬
позитор и пианист Сергей Иванович Танеев (1856—1915)
помимо природных музыкальных талантов имел массу раз¬
нообразных увлечений, в которых, благодаря постоянному
стремлению познать все новое и неизведанное, достиг зна¬
чительных результатов. ...Он был хорошо знаком с антич¬
ной литературой, знал несколько иностранных языков
(в том числе в совершенстве владел международным язы¬
ком человеческого общения — эсперанто, читая, разговари¬
вая и ведя обширную переписку на нем), активно изучал
философию.[Шахматное обозрение, 2007, № 7]95
Урок 10 LecionolOЛексикаangulo «угол», avenuo «проспект», «широкая улица»,
bedaŭri «сожалеть», bonvolu (bon-volu) «будьте доб¬
ры», «пожалуйста», cigaredo «сигарета», ĉefa «глав¬
ный», «основной» (ĉefe «главным образом», ĉefo «гла¬
ва», «шеф», «начальник», «руководитель»), daŭri
«длиться», «продолжаться», diskuti «обсуждать»,
efektiva «действительный» (efektivigi «сделать дей¬
ствительным », «осуществить » ), ekzemplo « пример »,
erari «ошибиться», esperi «надеяться», evento «собы¬
тие», evidenta «очевидный» (evidentiĝis, ke «оказа¬
лось, что»), evolui «развиваться», flanko «сторона»,
«бок», fumi «курить», «дымить(-ся)», hotelo «гостини¬
ца», «отель», insigno «значок», ĵurnalo «газета»,
katedralo «собор», «храм», klopodi «стараться», «хло¬
потать», «заботиться», «ходатайствовать», kolekto «со¬
брание», «коллекция», koloro «цвет», konduki «вести»,
korespondi «переписываться», mastro «хозяин», «вла¬
делец», mezo «середина», monto «гора», педо «снег»,
okupi «занимать», расо «мир», «покой», pardoni «изви¬
нить», «простить», partopreni (parto-preni) «принимать
участие», persono «личность», «лицо», «человек», popolo
«народ», prava «(он) прав», prelego «доклад», «лекция»,
promesi «обещать», prunte «взаймы», rekta «прямой»,
revuo «журнал», «обозрение», ridi «смеяться», samideano
(sam-ide-ano) «единомышленник», «коллега», «товарищ»
(традиционное обращение у эсперантистов), «последова¬
тель идеи (международного языка эсперанто)», scienco
«наука», sendi «послать», serĉi «искать», signifi «зна¬
чить», sperta «опытный», stelo «звезда», ŝtato «государ¬
ство», trankvila «спокойный», two «башня», unio
«союз», utila «полезный», vojo «путь», «дорога».Без перевода: cirko, galerio, kosmo, Kremlo, me-
tro(politen)o, stadiono.96
Грамматика10-1. Союз kvankam «хотя»: Somere mi libertempis
en Krimeo apud Sudak, kvankam mi preferas libertempi
en Esperanto-tendaro.10-2. Допускается, особенно в поэзии, употребле¬
ние апострофа вместо окончания -о, что не ведёт к из¬
менению места ударения. Сочетания -о/, -on, -ojn не
заменяются апострофом. Скопление согласных при за¬
мене гласного на апостроф нежелательно. Также допу¬
стима сокращённая форма артикля, прежде всего если
перед ним стоит предлог, оканчивающийся на глас¬
ный: Unu, duy triy kvar^— kaj finita la far’\ For de Г
okuloj — for de V koro; Ciu iras, kiel sag* al li diras.10-3. В именной части составного сказуемого зна¬
чение творительного падежа русского языка в эспе¬
ранто передаётся именительным падежом без предло¬
га: «Он был студентом» Li estis studento; «Море было
голубым» La maro estis lazura; «Мальчик стал мужчи¬
ной» La knabo iĝis viro; «Я встал отдохнувшим» Mi
ellitiĝis ripozinta; «Она осталась одинокой» Si г estis
sola; «Он только кажется простаком» Li nur ŝajnas
simplulo; «Счастливому все кажутся счастливыми» А1
la feliĉulo ĉiuj ŝajnas feliĉaj; «Она ушла веселой» Si
foriris gaja\ «Я помню его ребенком» Mi memoras lin
infano; «Я нахожу её решение правильным» Mi trovas
ŝian decidon ĝusta; «Она описала его умным и краси¬
вым» Si priskribis lin saga kaj bela\ «Я назвал его това¬
рищем» Mi nomis lin kamarado\ «Жизнь сделала меня
опытным» La vivo faris min sperta; «Веселое сердце
делает лицо веселым» La gaja koro igas la vizaĝon gaja.Словообразование10-4. Суффикс -uj- означает:а) «вместилище»: monujo «кошелёк», lavujo «умы¬
вальник», ujo «вместилище», «сосуд»;б) «страна, в которой преимущественно проживает
одна нация»: Bulgarujo «Болгария»; в этом значении97
чаще употребляется суффикс -г-: Bulgario или слово
lando: Pollando «Польша», Svislando «Швейцария»;
метафорически: patrujo «отечество», «родина»;
Esperantujo «Эсперантида», «страна Эсперантия».в) «плодовое дерево или кустарник»: fruktujo =
fruktarbo, rozujo «розовый куст».10-5. Суффикс -ет означает «склонный к чему-
либо, любящий что-либо»: laborema «трудолюбивый»;
forgesema «забывчивый»; silentema «молчаливый»;
helpema «отзывчивый»; ето «склонность», «влече¬
ние»; mi emas «мне хочется»; Mallaboremaj homoj
ĉiam deziras ion fari (L. Vauvenargues/Vovenarg).10-6. Суффикс -ind- означает «достойный, заслу¬
живающий»: mirinda «удивительный»; memorinda «до¬
стойный памяти», «памятный»; dankinde «достойно
благодарности»; indo «достоинство»; Ne indas eĉ paroli
pri tio! «Не стоит даже говорить об этом!»; La vivo
estas belega kaj mirinda (V. V. Majakovskij); Kio ne estas
leginda pli ol unu fojon, tute ne estas leginda (K. Weber/
Veber) «Что не заслуживает прочтения более одного
раза, совершенно не заслуживает прочтения».10-7. Приставка mis- означает «ошибочность, не¬
правильность»: misaŭdi «ослышаться»; miskompreno
«недоразумение»; misfaro «проступок»; Ekde la junaj
jaroj lernu pardoni misfarojn de la proksimulo kaj
neniam pardonu viajn misfarojn (A. V. Suvorov).Словоупотребление10-8. Слово bonvolu требует после себя глагола с
окончанием -г: Bonvolu fari tion rapide.ĉu vi parolas Esperante?— Pardonu, sinjoro, mi vidas sur via vesto insignon
kun verdkolora steleto. Cu tio signifas, ke vi parolas
Esperante?— Jes, efektive. Sed bonvolu paroli nerapide, ĉar mi
estas esperantisto-komencanto.98
— Mi estas el Italujo. Mi estas partoprenanto de la
internacia scienca kongreso.— Mi legis pri ĝi en la ĵurnalo «Izvestija» kaj en la
revuo «Ogonjok».— La kongreso daŭras jam kvin tagojn. Venis
diverslandaj personoj el ĉiuj partoj de Г mondo... Kiu
estas via nomo, sinjoro?— Bonvolu nomi min ne sinjoro, sed samideano. Mia
nomo estas Andreo.— Mi tre ĝojas, ke mi povas konatiĝi kun rusia
esperantisto. Mi nomiĝas Georgo.— Cu vi estas en nia ĉefurbo unuafoje?— Jes, ĝuste. Tamen mi esperas ree veni en Rusion kiel
turisto meze de la venonta jaro. Tiam mi estos mastro de
mia tempo, mi povos trankvile pririgardi diversajn angu-
lojn de via grandega lando, konatiĝi ankoraŭ pli proksime
kun via pacema kaj amikiĝema popolo.— Cu vi parolas ruse?— Bedaŭrinde, ne. Kvankam mi iomete studis la
rusan lingvon, tamen mi ne komprenas ĝin sufiĉe. Eĉ la
itala-rusa frazlibro, kiun mi prunteprenis antaŭ la
forveturo, ne multe helpas min.— Kiel do vi trovas vojon en Moskvo?— Kun malfacilo. Ekzemple, antaŭhieraŭ mi longe
serĉadis mian hotelon. Poste evidentiĝis, ke mi
devojiĝis: en iu malrekta strateto mi erare iris ien en
alian flankon. Nu, miaj samgrupanoj ridegis pri mi! Jen
al kiaj misaĵoj kondukas nekono de la lingvo!— Cu vi multon vidis en Moskvo?— Sufiĉe multe, ĉar mi estas fru-levigema. Ekzem¬
ple, mi vidis Kremlon, katedralon de Vasilij Blaĵennij,
Rusian Statan Bibliotekon, Grandan teatron, metroon,
hotelon «Kosmo» en avenuo de Paco, televidan turon en
Ostankino, Tretjakovan bildgalerion, parkon de kulturo
kaj ripozo «Gorjkij», stadionon en Luĵniki, cirkon,
centran domon de literaturistoj, novajn loĝdistriktojn
Jasenevo, Certanovo, Birjulovo kaj, certe, Moskvan
Esperanto-klubon.— Tamen vi sukcesis vidi multon!99
— Ne tre. La ĉefa celo de mia vojaĝo estas ia
kongreso. Do mi klopodas utiligi la tempon ĉefe por
aŭskulti prelegojn, diskuti dum kaj ekster kunsidoj kun
spertaj specialistoj-kongresanoj pri la evoluo de nia
scienco. La kongreso estas grava evento, kaj necesas
plene utiligi ĝin, ĉu ne?— Vi pravas. Sekve, vi estas okupita ĉi tie?— Certe, tre okupita... Cu vi deziras cigaredon?— Dankon, mi ne fumas.— Se ne, do ne... Cu vi kolektas ion?— Jes, bildkartojn pri montoj. Mi ekkolektis ilin
post mia neforgesebla turista marŝo en Kaŭkaza
montaro.— Bonvolu doni al mi vian adreson. Mi iam sendos al
vi bildkartojn pri neĝoplenaj Alpoj. Povas esti, ni ekko-
respondos, car ankaŭ mi ŝatas montojn. Nia tuta familio
okupiĝas pri la monta turismo, eĉ la sesjara fileto.— Tio estus bonega! Mi estas danka al vi. Mi pro¬
mesas nepre skribi.— Ne dankinde. Al mi estis tre agrable konatiĝi kun vi.— Mi deziras al vi fruktodonan laboron en la kon¬
greso! Feliĉan vojon!— Multajn sukcesojn al vi!ЗАДАНИЯ
10.1. Что означают следующие слова?Movado; travivi; organizanto; ekridi; priridi; monte-
to; sciencisto; mastrino; eldonejo; florejo; florujo;
skribilujo; Rusujo; ĉiuflanka; aliflanke; kontraŭstari;
multpromesa; plibeligi; travojaĝi; transloĝiĝi; malsaĝaĵo;
montarano; diskutata; manskribita; malsanema; ekonomi-
ema; enamiĝema; kuŝemulo; misskribo; misa; duon-
malfermi; renovigi; samtempulo; alkonduki; apudmara;
ĉiama; ekstere; enpensiĝinte; interhelpo; deflankiĝi;
nedezirinde; daŭrigota; antaŭkalkulo; senpere; pravigi
sin; subkompreni; diverskolora; neĝblanka; desurmonte;
neforsendita letero; ĉefkuiristo; rektlinia; kolormuziko;
scienca kunlaboranto; lumturo.100
10.2. Переведите сочетания:Sur la monto; dum prelego; post diskuto; antaŭ la
komenciĝo; vivi en paco; pleniĝi per akvo; ekde hieraŭ;
dank’ al via rimarko; peti pardonon de la kamarado ( =
peti la kamaradon pri pardono); sub feliĉa stelo; kun
bedaŭro; okaze de la evento; trans la montoj; ĉirkaŭ la
tagmezo; sperta pri la radiotekniko; okupiĝi pri la
scienco; esperi pri plibono; memore pri nia inter-
konatiĝo; temperaturo super nulo; serĉi tra la arbaro;
jaroj da feliĉo; ĝis kiam?; ami el sia tuta кого; sidi sen
moviĝi; flanko ĉe flanko; forveturi por ĉiam; doni
monon kontraŭ aĉetaĵo; inda je atento; ema al vojaĝoj;
veni en vagonaro; urbeto apud Taŝkento; loĝi ĉi tie ekde
la 1993-a jaro.10.3. Переведите фразы:Vi sekrete vorton diros, ĝi tra Г tuta mondo iros.
Via belo min senigis de trankvil’. Por ke lingvo estu tut-
monda, ne sufiĉas nomi ĝin tia (L. Zamenhof). Mi vin
nomas mia stelo. Li memoris sin tia, kia li volis sin
memori. En bona manĝujo eĉ la manĝaĵo ŝajnas pli
bona. Homo sen patrujo ne havas amikojn. Rumanujo
estas tre bela turisma lando. La vorto «morgaŭ» estas el-
pensita por homoj nedecidemaj kaj por infanoj
(I.S. Turgenev). Laboro donas panon, mallaboremo —
malsanon. Emo al ĝojo kaj al espero estas vera feliĉo
(D. Hume/Hjum). Cio ĉi estus ridinda, se ne estus tiel
malgaja (M.J. Lermontov). Kio estas dirinda, estas aŭ-
skultinda. La homo indas tiom da homoj, kiom da lingvoj
li konas (Karlo la Kvina). Pli bone estas demandi dek-
foje, ol misiri unufoje. Se vi ne legas ĵurnalojn, vi estas
neinformita; se vi legas ĵurnalojn, vi estas misinformita
(M. Twain/Tvejn). Ne serĉu la tagmezon je la kvara
horo! Kiu serĉas, tiu trovas. Ni lernu ne per niaj eraroj,
sed per ies eraroj! Julio kaj aŭgusto ne daŭras ĉiam. Pli
bone bedaŭri pri tio, kio estas farita, ol pri tio, kio ne es¬
tas farita. Utiligu la tempon estantan, antaŭvidu eston-
tan, memoru estintan! Estas multe pli facile erari plene,
ol duone (J.W. Goethe/Gjote). Kiu ĉiam ridegas, estas101
malsaĝa, kiu neniam ridegas, estas malfeliĉa. Kiam tio,
kion ni longe atendadas, fine alvenas, ĝi ŝajnas al ni
neatenditaĵo (M. Twain/Tvejn). La forestanto ĉiam estas
malprava. Nur tiu ne eraras, kiu neniam ion faras. Kiu
kuras tro rapide, ne kuras longe. Plej bone ridas, kiu
laste ridas. Kiam la viroj estas kune, ili aŭskultas unu la
alian; kiam la virinoj estas kune, ili rigardas unu la alian.
Per Esperanto por la mondpaco!10.4. Переведите, обращая внимание на творитель¬
ный падеж:Кто не имел в жизни трудностей, никогда не будет
настоящим человеком. Надо жить так, чтобы каждый
прожитый день казался новым (С.Т. Коненков). На¬
зываться человеком легко, быть человеком труднее.
Нет ничего печальнее жизни женщин, которые умели
быть только красивыми (Б. Фонтенель).10.5. Переведите на эсперанто:Гостиница «Космос» — одна из самых больших и
красивых в Москве. Ее форма напоминает космический
корабль. Она находится на одной из главных улиц горо¬
да — проспекте Мира, в зеленом районе, напротив Ос¬
танкинской телебашни. Тишина, комфортабельная ме¬
бель, компьютеры с высокоскоростным Интернетом по¬
могают как в плодотворной работе, так и в спокойном
отдыхе. Вы можете сделать многое, не выходя из гости¬
ницы: пообедать, позвонить по телефону в любой город
мира, посмотреть программы российского и зарубежно¬
го телевидения, купить газеты и журналы, значки и су¬
вениры, посмотреть кинофильм, послушать концерт, по¬
плавать, заняться спортом или играми. Через огромные
окна 25-го этажа вы увидите всю Москву. В гостинице
«Космос» можно услышать речь на всех языках, и тогда
вы замечаете, что в мире, к сожалению, слишком много
языков, что мешает взаимопониманию.10.6. Изобразите беседу с зарубежным эсперантис¬
том или составьте диалог по одной из ситуаций:
а) вы случайно встретили зарубежных эсперантис¬102
тов, вы знакомитесь друг с другом, рассказываете им
о ваших занятиях эсперанто, о работе вашего клуба
эсперантистов, интересуетесь их страной; 6) вы по¬
бывали за рубежом, встречались там с эсперантис¬
тами и рассказываете об этом в ролях.Обратили ли вы внимание, что вы уже прошли половину
уроков? К настоящему моменту вы изучили 634 часто
употребляющихся корневых слова. Может быть, вы не все
помните? Проверьте себя по вашему словарю. Пусть вас не
смущает, если некоторые из них ещё не удержались в памя¬
ти. Гораздо важнее знать все служебные слова - предлоги,
союзы, непроизводные наречия, частицы, местоимения, чис¬
лительные, соотносительные слова, а также суффиксы и
приставки. Впрочем, они повторяются в каждом уроке и
почти в каждом его разделе, так что не запомнить их бу¬
дет невозможно. На новом лексическом и словообразова¬
тельном материале практикуйте уже описанную игру: от
заданного корня образовать максимум производных и слож¬
ных слов, имеющих значение. Попытайтесь найти их рус¬
ские эквиваленты.ПРИЛОЖЕНИЯ
Языковая игра «Цепочка сложных слов»Составить цепочку слов, образованных с помощью кор-
несложения, так чтобы слово начиналось с корня, которым
кончается предыдущее слово. Например, skribopapero —
papermono — monbileto — biletkontrolo — kontrollaboro —
laborplano...103
Д.Г. ЛукьянецЛИНГВИСТИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ВЫРАЗИТЕЛЬНЫХ
СРЕДСТВ ПОЭТИЧЕСКОЙ РЕЧИ
(на материале эсперанто и французского языка)Эсперанто в результате длительного использования его
как в устном, так и в письменном общении людей разных
национальностей приблизился по своим исполняемым
функциям к естественным языкам;анализ выразительных средств поэтической речи на эс¬
перанто подтверждает возможность творческих преобразо¬
ваний строевых элементов структуры этого языка с целью
создания произведений переводной и оригинальной литера¬
туры;приемы организации ритмической речи, используемые
в естественных языках, реализуются в поэзии на эсперанто;искусственно созданный и применяющийся как есте¬
ственный, язык эсперанто имеет свою стилистику, и в этом
плане он сопоставим с другими языками...Первым автором литературных произведений на эспе¬
ранто был Л. Заменгоф. Вслед за ним появились и другие
авторы, произведения которых вошли в «Фундаментальную
хрестоматию эсперанто». Среди них В. Девятнин, А. Домб¬
ровский, М. Гольдберг, А. Грабовский, А. Кофман, Ф. За¬
менгоф и др. На эсперанто переведены многие произведе¬
ния мировой классики: «Божественная комедия», «Дон Ки¬
хот», «Фараон». В 1931 г. вышел перевод «Евгения Онеги¬
на», выполненный Н. Некрасовым. Многое сделали для раз¬
вития эсперантской литературы Ю. Баги и К. Калочай. Цен¬
ный вклад для изучения эсперантской поэзии содержится в
книге У. Олда «Эсперантская антология». Известные поэты:
Н. Хохлов, Х.Дрезен, Г. Дешкин, Н. Кюрзенс, Р. Россетти,
Дж. Френсис, С. Рублев, К. Гусев и др.[Д.Г. Лукьянец. Автореферат кандидатской
диссертации. М., 1983, с. 3, 8.]104
Урок 11Leciono 11Лексикаagi «действовать», «поступать» (reagi «реагировать»),
aperi «появиться», aŭtuno «осень», batali «сражаться»,
«бороться», «биться», «драться» (batalo «бой», «сра¬
жение», «борьба»; batalanto «боец», «воин», «борец»;
kunbatalanto «соратник»), bruli «гореть», ĉielo «небо»,
dekstra «правый», fajro «огонь», fali «упасть», festi
«праздновать», folio «лист», freŝa «свежий», industrio
«промышленность», inviti «пригласить», kafo «кофе»,
klara «ясный», kuraĝa «смелый», «храбрый», lago
«озеро», militi «воевать», monumento «памятник»,
«монумент», morti «умереть», odori «пахнуть», ofta
«частый», ого «золото», palaco «дворец», paŝi «ша¬
гать», «ходить», placo «площадь», plaĝo «пляж»,
precipe «особенно», «главным образом», prepari «гото¬
вить», profunda «глубокий», promeni «гулять», punkto
«точка», regiono «область», renkonti «встретить»
(renkontiĝo «встреча», «слет»), restoracio «ресторан»,
rivero «река», rondo «круг», salono «зал», simbolo
«символ», skioj «лыжи», standardo «знамя», suferi
«страдать», valoro «ценность», «стоимость», «значе¬
ние», viziti «посетить», voki «звать», «призвать».Без перевода: bukedo, ekspluati, materialo, muzeo.Грамматика11-1. Наречие plu «далее», «более», «больше»
указывает на продолжительность действия или состоя¬
ния, тогда как наречие pli указывает на более высо¬
кую степень качества: Ni iru plu! «Пойдём дальше!»;
kaj tiel plu «и так далее» (но: Mi pli multe iris, ol
veturis «Я больше ходил, чем ездил»); Gis tie kaj ne
plu! «До этого места и не больше!»; Mi plu sportas «Я
продолжаю заниматься спортом»; Mi ne plu sportas «Я
больше не занимаюсь спортом» (раньше занимался, а105
теперь нет); Mi plu ne sportas «Я продолжаю не зани¬
маться спортом»; pluigi «продолжить».11-2. Предлоги: krom «кроме»; preter «мимо»; pro
«за», «из-за», «ради», «по причине»: Krom esti bela, ŝi
estas ankaŭ bonkora «Кроме того, что она красива, она
также добра»; preter rivero «мимо реки»; preterrigardi
eraron «проглядеть ошибку»; Dankon pro la memorigo!
«Спасибо за напоминание!»11-3. Переход из одного состояния в другое, как и
направление движения к цели, обозначается окончани¬
ем -п: Transformi parolon en faron estas multe pli
malfacile, ol transformi faron en parolon (M. Gorjkij)
«Превратить слово в дело гораздо труднее, чем дело в
слово».11-4. При опущенном в предложении существи¬
тельном притяжательное местоимение употребляется с
артиклем: Via kafo estas pli bona, ol la mia «Твой кофе
лучше, чем мой»; La saĝo de ĉiuj homoj, kune prenitajf
ne helpos al tiu, kiu ne havas la sian. Прилагательное
тоже может употребляться самостоятельно, когда оп¬
ределяемое существительное подразумевается. В этом
случае прилагательное часто (но не обязательно!)
употребляется с артиклем или притяжательным место¬
имением: kara mia! «дорогой мой!»; Ne la bela estas
amata, sed la amata estas bela «Не красивая любима, a
любимая красива»; La nova estas la bone forgesita
malnova «Новое — это хорошо забытое старое».Словообразование11-5. Суффикс -ес- образует слова, обозначающие
абстрактное состояние, свойство, качество: aktiveco
«активность»; heroeco «героизм»; facileco «легкость»;
patrineco «материнство»; saĝeco «мудрость»; verŝajneco
«вероятность»; miseco «ошибочность»; ипиеса «еди
ный» (т.е. представляющий собой единство); есо
«свойство»; rememori la pasintecon «вспомнить про¬
шлое»; La estonteco estas nia «Будущее принадлежит106
нам»; Niaj plej grandaj malamikoj en maljuneco estas
mallaboremo kaj neniofarado «Наши самые большие
враги в старости — лень и безделие».11-6. Суффикс -ism- образует слова, означающие
«учение, течение в обществе, направление в искусстве,
науке»; marksismo, esperantis?no, kristanismo, judismo;
La internaciismo kontraŭstaras al la naciismo «Интерна¬
ционализм противостоит национализму».11-7. Суффикс -еЫ- означает «возможность»:
komprenebla «возможный для понимания», «понят¬
ный»; kompreneble «понятно», «разумеется»; manĝebla
«съедобный»; trinkebla «питьевой»; nedisigebla «нерас¬
торжимый»; neforigebla «неустранимый»; еЫе «воз¬
можно»; espereble «возможно», «можно надеяться»;
portebla komputilo «портативный компьютер»; eble
jes, eble пе «может быть, да, может быть, нет»;
Bonvolu pardoni min: mi volis fari plej eble bone «Изви¬
ните меня, пожалуйста: я хотел сделать как можно луч¬
ше»; La tempo pasis nerimarkeble «Время прошло неза¬
метно»; Tio estas nepardonebla «Это непростительно».11-8. Суффикс -ас- означает «презрение»: ridaĉi
«фыркать»; rigardaĉi «глазеть», «таращить глаза»; kri-
tikaĉi «критиканствовать»; mortaĉi «подохнуть»; ĉeva-
laco «кляча»; аседа «прескверный»; Kiam kurĉevalo mal-
juniĝas, ĝi fariĝas ĉevalaĉo. Ciu aĉaĵo trovas sian ŝatanton.11-9. Суффикс -um- не имеет точного значения;
он употребляется в тех случаях, когда другие суф¬
фиксы не подходят по смыслу: proksimuma «прибли¬
зительный»; plenmni «выполнить», «исполнить»; mal-
varmumi «простудиться»; foliumi «листать»; vortumi
«выразить словами», «сформулировать»; bone vortum-
ita ideo «хорошо сформулированная мысль». Он упо¬
требляется и в качестве корня, чтобы обозначить сло¬
во, которое в момент речи не приходит в голову:
Donu al mi tiun umonl «Дай мне ту штуковину!» (за¬
был, как она называется); Kial vi umas tiel longe?
«Почему ты возишься так долго?»107
Tra la urbo— Karaj geamikoj, partoprenantoj de la Renkontiĝo
de esperantistoj de Volgo kaj Uralo, ni invitas vin
rigardi nian internaciisman urbon Ufa. Nun ni staras
apud la monumento de amikeco inter la rusa kaj baŝkira
popoloj— Cu la monumento de amikeco estas simbolo de la
urbo?— Ne. Sur la plej alta punkto de la urbo staras
Salavat, kuraĝa kunbatalanto de Pugaĉov, kiu militis
por liberigo de la popolo, suferinta pro ekspluatado. La
monumento al Salavat estas simbolo de Ufa.— Mi aŭdis, ke Ufa havas riĉan historion.— Tute ĝuste. Ni vizitos hodiaŭ la historian kaj re-
gionstudan muzeon. En ĝiaj salonoj vi povos vidi multe
da valoraj dokumentaj materialoj. Krom tio, ni vizitos
la centran parkon, en kiu ĉiam brulas fajro memore al
lokaj herooj kaj agantoj, kies nomoj estas senmortaj.— Kio troviĝas tie ĉi?— La ĉefa placo. En la Sovetia tempo ĉi tie preter-
paŝadis laborantoj kun ruĝaj standardoj okaze de
grandaj festoj. Nun oni ripozas familie ĉe la placo kaj
en la apuda parko, kiu iom post iom transiras en
arbaron.— Cu Ufa estas industria urbo?— Jes, el iama urbeto ĝi transformiĝis en industrian
urbegon. La peza industrio aperis ĉi tie dum la Granda
Patruja milito kaj de tiam ĝi multe evoluis.— Kio pri la kulturo kaj ĉiutagaj necesaĵoj?— Same kiel en ĉiuj nuntempaj grandaj urboj, ankaŭ
en la nia troviĝas ĉiupaŝe multaj vidindaĵoj: teatroj,
kinejoj, kulturpalacoj, magazenoj, hoteloj, restoracioj,
kafejoj ktp (kaj tiel plu). Sur la loko de malnovaj
domaĉoj staras novaj, komfortaj domegoj. Bonvolu
rigardi dekstren: nun ni preterveturas la Nacian biblio-
tekon, kiu havas riĉan kolekton de libroj, interalie,
ankaŭ en Esperanto.108
— Ĉu en la urbo estas multe da lernejoj?— Proksimume cent tridek lernejoj. Ankaŭ aro da
superaj lernejoj kaj teknikaj mezaj lernejoj. Jen
maldekstre vi vidas la Baŝkirian universitaton. Kaj
proksime de ĝi troviĝas la televida centro. Ne forgesu,
ke morgaŭ vespere okazos televida elsendo pri nia
Esperanto-renkontiĝo.— Kie ripozas la ufanoj?— La urbo troviĝas ĉe tri sufiĉe profundaj riveroj
kun bonaj plaĝoj, kie multaj homoj ŝatas pasigi la
tempon. La urbanoj ofte promenadas kaj skiadas en la
parkoj kaj arbaroj, kiuj troviĝas en la urbo mem. Unu
el la plej belaj loĝdistriktoj de la urbo eĉ havas la
nomon Arbar-parka. Ekster la urbo multas lagoj kun
refreŝiga, travidebla akvo, agrablaj ripozejoj. Precipe
bele estas komence de la aŭtuno, kiam falas orkoloraj
folioj kaj la ĉielo estas ankoraŭ klara. Oni povas porti
hejmen ĉarmajn bukedojn de bonodoraj floroj. Eble,
ankaŭ vi sukcesos fari tion hodiaŭ.— Ni dankas vin pro via interesa rakonto.— Mi ĝojas, ke ĝi plaĉis al vi. Kaj fine mi alvokas
vin bone prepariĝi al la hodiaŭa interkona vespero, dum
kiu vi povos pligrandigi rondon de viaj amikoj.ЗАДАНИЯ11.1. Что означают следующие слова?Klubano; dentisto; realismo; aliloke; ĝisblanke; viri-
naĉo; plenumado; organizaĵo; konateco; kunaŭtoreco;
nepreco; praveco; kuirita; invitota; ridetante; ekdormin-
ta; dormemo; mispaŝi; surpaŝi; malamikeco; apudeco; su-
pereco; brulego; neklarigebla; antaŭfesta; enprofundiĝi;
plidikiĝi; translokiĝi; manĝilaro; karulino; paperujo; in-
dustriigo; antaŭĉambro; deirpunkto; fajr-eltena; inter-
monto; kontraŭvola; kroma; kunteksto; postmorta; pre-
tere; preteriri; sendanka; subulo; ĉirkaŭvojo; vortfarado;
enterigi; prisilenti; elvoki; nevokita gasto; freŝdata ĵur-
nalo.109
11.2. Переведите сочетания:Krom tio; preter ili; tio okazis pro si; li mortis pro
maljuneco; veni pro serioza afero; ami pro beleco; ridi
pro ĝojo; ludi por plezuro; iomete da akvo; labori super
lernolibro; la domoj staris unu kontraŭ la alia; trans la
rivero; ĝis la somero; komenci ekde la aŭtuno; ĉe la
subiro de la suno; ne sen malfacilaĵoj; ekdormi dum
legado; kun rapido de 70 kilometroj en horo; vojaĝo
ĉirkaŭ la mondo; dank’ al la plenumita promeso; letero
el la patrujo; lingvo de paco kaj amikeco; je kelkaj
paŝoj de la instituto; okaze de la festo; mi miras pri via
nescio; fali de sur la tablo; vizito de la patrino al la
magazeno; komenci per kolektado de informoj; paŝo post
paŝo; lerni Esperanton de post septembro; amikeco inter
la popoloj; tio okazis antaŭ miaj okuloj; promeni duope;
aperi el post stratangulo.11.3. Переведите фразы:La tempo pasinta ne plu revenos. Nenio forestas
dum enterigo de la riĉulo, krom homoj, kiuj bedaŭrus
pri li. Vi preteras — mi rigardas vin. Pro multo da arboj
li arbaron ne vidas. La juneco estas feliĉa pro tio, ke ĝi
havas estontecon (N.V. Gogol). Ne edziniĝu al maljunu-lo pro mono, ĉar la mono foriros, sed la maljunulo res-
tos. Tre malĝoje estas ĝoji en soleco (G. Lessing). Por
tiu, kiu ne scias, cio estas ebla. Se ni la feliĉon ankoraŭ
ne trovis, do, eble, pro mallaboremo (S.J. Marŝak). Se
la amo malvarmiĝis, ĝi ne estas revarmigebla. Plena sen-
karaktereco estas tre aĉa karaktero (J. La Bruyere/La-
brjujer). Multe komencite, malmulte plenumite. Se oni
kuracas malvarmumon, ĝi forpasas post sep tagoj; se oni
ne kuracas ĝin, ĝi forpasas post semajno. Ne prunte-
prenu monon, ĉar vi prenas ies monon, sed redonas la
vian; vi prenas gin por kelka tempo, sed redonas por
ĉiam. La homo, kiu ne konas alilandajn lingvojn, ne ko-
nas la sian (J.W. Goethe/Gjote). Esti saga en ies aferoj
estas pli facile, ol en la siaj. Lia maldekstra mano ne
scias, kion faras la dekstra. Unu fojo ne estas ofte, du
fojoj ne estas ĉiam. Oni ne povas vivi por ĉiuj, precipe110
por tiuj, кип kiuj oni ne volus vivi (J.W. Goethe). Mal-
proksima fajro ne varmigas. Post morto kuracilo jam es¬
tas sen utilo. La mortintaj restas junaj (A. Seghers/
Zegers). Ne konante la profundon, ne iru en la riveron.
Eĉ el sub la tero aperas la vero. Kies gasto mi estas, ties
feston mi festas. Kia estas via laboro, tia estas via va-
loro. Oni malmulte pensas pri la valoro de tio, kion oni
havas. Unu horo da dormo antaŭ la noktomezo valoras
pli, ol tri horoj post la noktomezo. Ni ankoraŭ batalos,
diablo prenu! (I.S. Turgenev).11.4. Переведите на эсперанто:Летом я отдыхал в Кишиневе. Это зеленый, сол¬
нечный город. От вокзала идёт центральный про¬
спект, на котором находятся различные учреждения,
памятники, магазины, гостиницы, рестораны. Город
не очень большой, а потому я больше ходил пешком,
чем ездил в троллейбусах и автобусах. Старую цент¬
ральную часть города окружают новые жилые районы
с оригинальными многоэтажными домами. Я был в
музеях, в театрах. Мне очень понравился молдавский
кинофильм «Человек идёт за солнцем». К моей радос¬
ти, я нашёл литературу на эсперанто в Национальной
библиотеке. Было приятно, что молдавские эсперанти¬
сты возили меня на машине по всей республике. В
Тирасполе и Бендерах мы побывали на пляже у Днес¬
тра. Но чаще всего я проводил время у прекрасного
озера, вокруг которого находится огромный парк, и
на так называемом Кишиневском море.11.5. Расскажите о вашем городе или составьте диа¬
лог по одной из ситуаций: а) спросите друг друга о
городах, где вы родились; бывали ли вы позже в
этих городах? 6) ваш товарищ впервые собрался в
Москву; вы были там многократно и даёте ему со¬
веты; в) вы показываете зарубежному эсперантисту
ваш город; г) вы вернулись из зарубежной туристи¬
ческой поездки и обмениваетесь впечатлениями с
товарищами по группе.111
Эсперанто - живой, развивающийся язык, г/ относиться к
нему следует с уважением, шк /с любому живому языку.
Црм пользовании языком эсперанто следует избегать: не¬
брежного отношения к культуре речи, wz.e. допущения оши¬
бок, нарушающих структуру языка и общепринятые нор¬
мы его употребления; влияния родного и других языков, если
этяо нарушает основные структурные принципы эсперан¬
то: интернациональность, регулярность и логичность; при¬
митивизма, выражающегося в пользовании ограниченным
лексиконом и в принципиальном неприятии новшеств; нова¬
торства, выражающегося в готовности принять любые
новшества, в попытках реформировать язык или навязать
ему свои личные идеи.В этом курсе вы изучаете нормативное употребление язы¬
ка. В процессе чтения книг и журналов, международной пе¬
реписки, устного общения вы будете сталкиваться и с дру¬
гими формами, иногда удачными, иногда менее удачными.
Выработайте в себе привычку подмечать и заносить в свою
картотеку все интересные и необычные употребления,
размышлять над тем, что вам кажется неправильным или
неудачным. Но до тех пор пока вы не приобрели чувства
языка, пока не овладели им свободно, предпочитайте фор¬
мы, которые даются в этом курсе.ПРИЛОЖЕНИЯЯзыковая игра «Дополнить предложение»Один из играющих говорит или записывает предложение
из подлежащего и сказуемого. Другие играющие постепенно
дополняют его. Например: Mi legas — Mi legas libron — Mi
legas interesan libron — Mi legas interesan libron hodiaŭ...УЛИЦА ЭСПЕРАНТОПо Казани прошёл слух: Совмин республики идёт против
желания горожан вернуть улице Жданова её прежнее имя.Конечно, это вызвало неудовольствие - выходит, «на¬
верху» не хотят отказываться от имени человека, столь112
скомпрометировавшего себя в годы культа личности? Дело
в том, что после решения исполкома горсовета, который,
учитывая мнение казанцев, распорядился вернуть улице её
старое имя — улица Эсперанто, прошло уже немало време¬
ни, а сообщения об изменении названия так и не появля¬
лось. Как оказалось, Совмин не рассматривал исполкомов¬
ское решение, посланное на утверждение.— Защищают культ, — определили горячие головы.— Мы вернули документ горисполкома только потому,
что никакого утверждения в данном случае не требуется, —
пояснил заведующий орготделом Совмина ТАССР X. Низа-
мов. — Исполком сам вправе решать подобные вопросы.
Только и всего.И вот новость: улица Жданова стала-таки улицей Эспе¬
ранто. Какой и была до 1947 г. Сейчас горжилкомхоз заказы¬
вает новые таблички, почтамт вносит изменения в адреса —
идёт техническое обеспечение принятого решения.[Литературная газета. 07.09.1988.1ИСТОРИЯ УЛИЦЫ ЭСПЕРАНТО В КАЗАНИКазань — один из немногих городов России, который
может гордиться тем, что в нем есть улица знаменитого
Doktoro Esperanto, Лазаря Заменгофа, создателя междуна¬
родного языка Эсперанто. Да, слово Эсперанто здесь напи¬
сано с большой буквы не по ошибке — многие казанцы,
включая и меня, с детства привыкли писать это слово имен¬
но так, сначала как название улицы, а потом — как назва¬
ние языка, Международного Языка Эсперанто.Откуда же появилось такое название улицы? Оно воз¬
никло по ходатайству кружка эсперантистов при садовом
хозяйстве, которые предложили вместо названия улиц «Са¬
довая» или «Ботаническая» именно «Эсперанто». И имя
прижилось. На 12 лет.Однако в 1947 году в Казани, в связи с реформами в уп¬
равлении городом, решили часть улиц с «политически небла¬
гонадежными» названиями переназвать более «надежно» — и
разом переименовали эту улицу в Жданова.Однако это название не прижилось до конца: все равно
старожилы города говорили «Жданова, бывшая Эсперан¬
то», и все равно это название жило.113
И вот однажды, весной 1988 года, во Дворце Химиков,
где активно работал кружок языка эсперанто, во время оче¬
редной встречи всех попросили пройти в актовый зал, где
должна была проходить встреча представителей горсовета с
общественностью. Выступали работники горсовета, расска¬
зывали о достижениях, об улучшениях в городе. В конце
попросили вопросы.Кто-то из эсперантистов, набравшись смелости, написал
записку мэру: «Почему улица Эсперанто в Казани до сих
пор носит имя врага народа Жданова, и ей не вернули ее
первоначальное имя?». На вопрос был получен обычный
ответ «Хорошо, разберемся», и все дружно забыли об этом.А через полгода Сергею Демьянову, тогдашнему руко¬
водителю кружка, звонит взволнованный журналист из
главной городской газеты «Вечерняя Казань» и спрашива¬
ет: «А ты знаешь, что улице Эсперанто возвращают ее
прежнее название?».Вот так состоялась маленькая победа эсперантистов в
Казани, и теперь в нашем городе по-прежнему есть улица
Эсперанто.Александр ГалкинСОЗДАТЕЛЮ ЭСПЕРАНТОЕщё одно место в белорусском городе Гродно отныне
будет связано с памятью медика и учёного Людвика Замен-
гофа — создателя международного языка эсперанто. Реше¬
нием городских властей его имя присвоено новой улице,
расположенной в поселке Южный.Людвик Заменгоф проживал в Гродно в 1893—1897 го¬
дах в старинном здании на нынешней улице Кирова. Об
этом напоминает мемориальная доска, установленная здесь
несколько лет назад. Кстати, надпись на ней сделана на
двух языках — белорусском и эсперанто. Любопытно и то,
что место жительства учёного установлено по данным о пе¬
реписи населения, проведённой в городе в 1895 году, — со¬
ответствующие бумаги сравнительно недавно найдены в
Центральном государственном историческом архиве. Учё¬
ный числился в штате вольнопрактикующих врачей при
Гродненском губернском правлении.БелТА.[Вечерний Минск. 11.08.1998.]114
В ЛИЕПАЕ БУДЕТ ВОССТАНОВЛЕНА
УЛИЦА ЭСПЕРАНТОЛиепая, 27 ноября 1998, BNS. Лиепайская дума реши¬
ла восстановить историческое название улицы Спартака —
улица Эсперанто. Это сделано по предложению Латвийской
ассоциации эсперанто.В Лиепае в своё время активно действовало движение
эсперанто, проводились вечера поэзии, на эсперанто стави¬
лись театральные постановки. В настоящее время в Лиепае
также действует движение эсперанто, к нему подключилась
также исполнительница фольклора Айста Пумпуре (Austra
Pumpure).Предложение было связано с тем, что в июле будущего
года в Латвии пройдут Дни эсперанто Балтии. Возможно,
они будут проведены в Лиепае.Baltic News ServiceИМЕНЕМ ЗАМЕНГОФАКак сообщил официальный представитель Всемирной
ассоциации эсперантистов (UEA) Раймон Бор, на начало
ноября 2001 года в мире насчитывалось 1283 зарегистриро¬
ванных «Заменгоф- и эсперанто-объектов» (Zamenhof- kaj
Esperanto-objektoj). Речь идет об улицах, переулках, пар¬
ках, площадях и других объектах, носящих имя Лазаря За-
менгофа или его знаменитого языка. Есть даже остров Эс¬
перанто (в Болгарии).Некоторые Заменгоф-эсперантские объекты в виду сво¬
ей монументальности не нашли места на нашей планете —
таковы астероиды Заменгоф и Эсперанто...Число объектов, носящих имя Заменгофа или эсперан¬
то, постоянно растет. За последние три месяца список по¬
полнили 23 новых «экспоната»... Кстати, «Заменгоф-эспе¬
рантские объекты» есть и в России. Одним из самых ярких
примеров является далеко не второстепенная улица Эспе¬
ранто в столице Татарстана. Своеобразным Заменгоф-объ-
ектом является группа «Эсперанто» (похоже, с эсперанто
никак не связанная), которая аккомпанирует Агутину в его
выступлениях. А по адресу www.esperanto.ru живет фирма
«Планета Эсперанто», которая занимается... преподаванием
английского языка.[Esperanto новости]115
Урок 12 Leciono12Лексикаaparato «прибор», «аппарат», besto «животное», bezoni
«нуждаться», «иметь потребность» (mi bezonas «мне
нужно»), Ъгипа «коричневый», ĉemizo «рубашка»,
cifero «цифра», desegni «рисовать», «чертить», direkto
«направление» (direkti «направлять», «управлять»),
egala «равный», «одинаковый», ekspozicio «выставка»,
elekti «выбирать», «избирать», fabelo «сказка», fako
«отдел», «отделение»; «специальность», «отрасль», flava
«желтый», fraŭlo «холостяк», «неженатый» (fraŭlino
«девушка»), globo «шар», griza «серый», gusto «вкус»
(gustumi «пробовать на вкус»), halti «остановиться»,
held «светлый», «яркий», kajero «тетрадь», kisi «цело¬
вать», konkurso «соревнование», «конкурс», kovri «по¬
крыть», «закрыть», krajono «карандаш», laca «уста¬
лый», lino «лен», najbaro «сосед», ordo «порядок»
(ordigi «привести в порядок», «упорядочить», «устро¬
ить»), pagi «платить», pentri «рисовать (красками)»,
perdi «потерять», plumo «перо», pluvo «дождь», prin-
tempo «весна», razi «брить», robo «платье», servi «слу¬
жить», signo «знак», «признак» (supersigno «надстроч¬
ный знак»), supro «верх», «вершина», ŝuoj «ботинки»,
«туфли», tajpi «печатать на машинке», taŭgi «годить¬
ся», universala «универсальный», «всеобщий», «все¬
мирный», vintro «зима».Без перевода: gimnastiko, ilustri, kaso, kostumo,
spektaklo.Грамматика12-1. Предлоги: laŭ «по», «согласно», «в соответ¬
ствии с»; ро «по» (употребляется с числительными и с
другими количественными словами); anstataŭ «вмес¬
то»; malgraŭ «несмотря на»; 1ай via peto «по вашей
просьбе»; Si vestas sin laŭ la lasta modo «Она одевает-116
ся по последней моде»; Agi laŭ sia plaĉo «Действовать
по своему усмотрению»; Venu laŭeble pli rapide, mi
atendas «Приезжай как можно быстрее, я жду»; ро
kvin «по пять»; Ili venis ро gmpoj (= родгире) «Они
пришли группами»; anstataŭ mi «вместо меня»; Ад и
anstataŭ perdi la tempon senrezulte «Действуй, вместо
того чтобы терять время безрезультатно»; Elektu
amikon ne rapidante, ankoraŭ malpli rapidu anstataŭigi
lin (В. Franklin) «Выбирай друга не спеша, ещё мень¬
ше торопись променять его»; Ankoraŭ ne estis tia
nokto, kiun ne anstataŭus mateno «Ещё не было такой
ночи, которую не сменило бы утро»; Mi esperas, ke,
malgraŭ ĉio, ni plu restos geamikoj «Я надеюсь, что, не¬
смотря ни на что, мы и дальше останемся друзьями».Предлоги ĉirkaŭ (в значении «приблизительно») и
ро, относясь к числительному, играют роль наречий, а
потому не влияют на падеж существительного, перед
которым стоит числительное: Mi pagis ĉirkaŭ dek
rublojn. Oni donis al ĉiu po du krajonojn.12-2. Союзы: ju (mal)pli ... des (mal)pli «чем
больше/меньше ... тем больше/меньше»: Ju pli mi
lernaSy des pli mi vidas, ke mi devas ankoraŭ lerni.12-3. Частицы: ja «ведь», «же»; jen ... jen «то ...
то»: Ja tio estis tiel simpla! «Ведь это было так про¬
сто!»; Jen malvarme, jen varme «То холодно, то жарко».12-4. Числительное ambaŭ «оба» не изменяется
по числам и падежам: Rigardu per ambaŭ okuloj!
«Смотри в оба (глаза)!»; Ni ambaŭ lernas Esperanton.12-5. Наречие ĵus «сейчас», «только что»: Mi ĵus
ricevis retleteron «Я только что получил электронное
письмо»; ĵusa evento «только что произошедшее собы¬
тие»; Guste pri tio mi ja jus parolis.12-6. Безличные глаголы употребляются без под-
лежащего. Ими обозначаются явления природы: plu-
vas (нельзя сказать *ĝi pluvas или *oni pluvas), neĝas,
sunas, mateniĝas, estas varmege, и выражаются различ¬
ные отношения к происходящему: okazas ke, povas esti117
ke, ŝajnas, estas eble (eblas), estas grave (gravas), estas
necese (necesas), estas utile (utilas), estas certe ke, estas
bone, estas verŝajne; Okazas, fee prisilenti estas pli bone,
ol diri; йм mem amas neniun, tiun, ŝajnas al mi, ankaŭ
neniu amas (Demokrito); Ne eblas ĉiam esti heroo, sed
ĉiam eblas resti homo (J. W. Goethe/Gjote); Ne necesas
nigrigi la nigran, ĝi jam estas nigra (S. Burin).Словообразование12-7. Суффикс -ing- образует существительные,
обозначающие предмет, в который что-либо вставлено
концом: plumingo «ручка (перьевая)», piedingo «стремя».12-8. Суффикс -су- образует уменьшительные
мужские имена: Viktoro — Viejo, Mikaelo — Miĉjo,
Boriso — Boĉjo.Суффикс -nj- образует уменьшительные женские
имена: Nina — Ninjo, Lzc/ш — Lidinjo, Larisa — Larinjo.При добавлении этих суффиксов слово отсекается
в удобном для произношения месте. Иногда они упот¬
ребляются в словах, обозначающих близких родствен¬
ников и дорогих людей: paĉjo «папа», panjo «мама»,
avinjo «бабушка», filinjo «доченька», karulinjo «доро¬
гая», «милая»; Flanken, fraĉjo! «Посторонись, братец!»Словоупотребление12-9. Чтобы избежать повторения одного и того
же существительного, его можно заменить местоиме¬
нием tiu: La fraŭlino kun la bluaj okuloj estas bela, sed
tiu (= la fraŭlino) kun la brunaj (okuloj) placas al mi
pli (multe).12-10. Для логического выделения подлежащего
или дополнения используются:а) особая конструкция, в которой группа подлежа¬
щего или дополнения помещается между словами estas
и kiu(j) и которая ставится в начале предложения; вы¬
деляемое слово употребляется в именительном падеже,
а его предлог или окончание -п присоединяется к сло¬118
ву kiu: Petro kaj Paŭlo enmanigis al Maria ruĝajn
rozojn. — Estas Petro kaj Paŭlo, kiuj enmanigis al Maria
ruĝajn rozojn; Estas Maria, al kiu Petro kaj Paŭlo
enmanigis ruĝajn rozojn; Estas ruĝaj rozoj, kiujn Petro
kaj Paŭlo enmanigis al Maria; Estas mi, kiu devas danki
vin «Это я (именно я, я сам) должен благодарить вас»;б) слова поте и Juste в значении «именно» (Nome
mi devas danki vin; Guste al vi mi parolas);в) изменение порядка слов (Vin devas danki mi);г) логическая интонация (Mi devas danki vin).Nova magazeno— Mi ĝojas revidi vin, Ninjo! Kien vi direktas vin?— Mi legis en la hieraŭa vespera ĵurnalo, ke oni ĵus
malfermis novan universalan magazenon. Mi volus
rigardi gin.— Kie ĝi estas?— Tute proksime: apud la sekva trolebusa haltejo,
antaŭ la sportpalaco. Cu vi ne kontraŭas, se mi invitos
vin tien?— Al mi estas egale, ĉar nun mi nenien rapidas.
Bone, ni kuniru! Des pli, ke mi bezonas aĉeti kelkajn
aĵetojn.— Ni komencu de ĉi tie! Mi volus vidi vintrajn kaj
printempajn paltojn. Jen tre bela palto, kiel ĉe mia
najbarino. Kia bedaŭro, ke ĝi estas iom tro helkolora!— Mi dume aĉetos dikajn kajerojn kaj ĉirkaŭ dek
krajonojn. Fraŭlino, kiom kostas la kajeroj?— Ili kostas po kvindek rublojn. Bonvolu pagi en la
kason. Cu vi volus preni globkrajonon aŭ plumingon?— Mi prenos ambaŭ. Kaj anstataŭ la kajeroj kun la
flavaj kovriloj, bonvolu doni al mi tiujn kun la grizaj
kovriloj. Estas la griza koloro, kiu precipe plaĉas al mi.— Andreĉjo! Atendu iomete, ne kuru! Kien vi
malaperis?— Mi perdis vin. Kie do vi estis?— Supre. Mi jam trarigardis la tutan etaĝon kaj
konas ĝin de «a» ĝis «zo». Cu vi ĉion aĉetis?119
— Jes, ĉio estas en ordo. Mi vidis laŭmodajn linajn
ĉemizojn kaj brunajn hungariajn kostumojn, sed mi ne
kunhavas tiom da mono. Laŭeble, mi aĉetos alifoje.
Tamen tion mi faros nek hodiaŭ, nek morgaŭ. Cu vi
elektis ion?— Mi acetis malhelajn ŝuojn. Ju pli mi rigardas ilin,
des pli ili plaĉas al mi.— Vere, tre praktika kaj nemultekosta aĉetaĵo! Ili
estas bonaj por pluva vetero. Rigardu, mi neatendite
trovis por mia fratinjo belegan ilustritan libron kun
fabeloj pri bestoj. Ja fabeloj estas ŝia plej ŝatata legaĵo.— Mi serĉadis someran robon, rigardis jen unu, jen
alian, tamen mi neniel povas trovi ian laŭ mia gusto.
Nenio farebla!— Mi vidis multe da bonaj aĵoj. En la apudaj fakoj
estas elektroraziloj «Agidel», ciferecaj fotoaparatoj,
porteblaj televidiloj, malpezaj dormosakoj. Mi vidis
ankaŭ tajpilon kun supersignoj: ĝi taŭgas por tajpi en
Esperanto. Sed tio ne plu estas aktuala: per komputilo
oni povas tajpi literojn en ĉiuj lingvoj, ankaŭ
Esperantajn supersignitajn literojn. Necesas pripensi,
kion aĉeti pli frue.— Malgraŭ tio, ke ni estas ĉi tie nur horon, mi jam
laciĝis.— Do ni iru! Interalie, en ĉi magazeno estas bonega
priservado.— Kion vi faros hodiaŭ plue?— Mi tuj iros al la ekspozicio de pentraĵoj kaj de-
segnaĵoj kaj vespere mi televidos gimnastikan kon-
kurson, poste aŭskultos muzikon. Sed vi?— Mi havas bileton por la spektaklo «Kiso de
Canita».— Kial ni ne vizitu morgaŭ Nikolaon? Laŭdire, li
ekmalsanis.— Memkompreneble, ni iru! Samtempe mi redonos al
li librojn, kiujn mi prunteprenis de li por legado:
«Vojaĝo en Esperanto-lando», «Cu li venis trakosme?»,
«La monto». Krome mi volus peti de li aliajn librojn:
«Kiel akvo de Г rivero», «Metropoliteno» kaj «Koloroj».120
Do bonvolu telefoni al mi en laborejon, kaj ni decidu
pri la tempo.— Ĉion bonan!— Same al vi!ЗАДАНИЯ12.1. Что означают следующие слова?Legejo; ŝuisto; kasisto; gimnastikisto; malantaŭa;
ĉiudimanĉa; dekomence; eksterkonkursa; laŭplane; pli-
fortigi; transiri; travintri; gelernantoj; memlerninto; ele-
ktonta; elektota; bezonata; sunbrunigita; diablaĵo; ek-
pluvis; pluveti; redaktorino; litkovrilo; plenumiĝi; am-
baŭflanka; alpagi; repagi; neelparolebla; anstataŭigebla;
submeti; surmeti; altulaĉo; aneco; ariĝi; superakvego;
elektema; pentrinda; cigaredingo; cigaredujo; nerazita;
forrazi; enujigi; interkisi; ĵusa; perlabori; senlaca; seniĝi;
fakulo; fotokonkurso; aŭtoturismo; pohora pago; krom-
gusto; laŭforta.12.2. Переведите сочетания:Plena ilustrita vortaro de Esperanto; legi anstataŭ
labori; laŭ lia deziro; laŭ mia vidpunkto; laŭ ŝia prome-
so; karaktero laŭ vetero; malgraŭ la alta kosto; aĉeti po
kvar krajonojn; skribi leteron post letero; inter du mili-
toj; atendi ĝis la printempo; veturi sen bileto; telefoni
antaŭ ol veni; amo de infanoj al legado; ĉe la angulo de
la strato; el kio ĝi estas farita?; batali por la patrujo; en
vintro; je kvin kilometroj pli malproksime; paroli ĉirkaŭ
unu horon; sub la suno; ekster kontrolo; super la enire-
jo; dank’ al ilia sperto; pasi preter la haltejo; mi volas
nenion krom tio; laca pro laboro; halti por iom ripozi;
vesto kontraŭ pluvo; transdoni pere de najbaro; ekde la
elektiĝo; bezono de la homaro pri komuna lingvo; okaze
de la ĉampioniĝo; enamiĝi al bela fraŭlino.12.3. Переведите фразы:Laŭ la frukto oni arbon ekkonas. Ni aĉetis po du
cigaredingojn kaj po unu cigaredujon. Nenio anstataŭas
la sanon. Bona matenmanĝo ne anstataŭas bonan tag-121
manĝon. En nia urbo oni anstataŭigis la tramojn per aŭ-
tobusoj. Eventoj okazas mem, malgrau tio, ke oni prisi-
lentas ilin (Sofoklo). Ju pli da havo, des pli da pravo.
La homo estas des pli feliĉa, ju malpli da bezonoj li^ha-
vas. Ja koni bone la homon signifas koni sin mem (Sek-
spiro). Jen ekbatos tre rapide, jen ekhaltos mia kor\
Matenas, vesperas — la tag’ malaperas. Ne valoras perdi
la tempon por tio! Estas al mi tre agrable, ke mi havas
nun okazon saluti vin. Si jus faris matenan gimnastikon
kaj tuj iros en la banĉambron por lavi sin. Nenio fariĝas
tuj. La riĉeco povas veni al ni, sed estas ni mem, kiuj
devas iri al la saĝeco (E. Young/Jung). Hodiaŭ supre,
morgaŭ malsupre. La plej perdita el ĉiuj tagoj estas tiu,
kiam ni ne ridis (S.Chamfort/Samfor). Ni komencas ami
tion, kion ni havas, nur kiam ni gin perdas. Oni ne pov¬
as perdi tion, kion oni ne havas. El ies monujo estas fa¬
cile pagi. Por la bono oni pagas per bono. Senpaga estas
nur la morto, sed ĝi kostas la vivon. Inter du malbonoj
necesas elekti la malplej grandan (Aristotelo). Cio or-
diĝos! Kiu ne havas hararon, ne bezonas Jcombilon. Pli
bone saĝa malamiko, ol malsaĝa amiko. Ĉiu havas sian
guston. Neniu povas esti ĉioscia, nek ĉiopova (Vergilio).
Pro malgranda eraro okazas grandaj malfeliĉoj. La homo
bezonas du jarojn por lerni paroli kaj sesdek jarojn por
lerni silenti (R. Gamzatov). Kaj jen la fino de la fabelo.
Ni ne tiom bezonas helpon de amikoj, kiom la certecon,
ke ni gin ricevos (Demokrito). Se vi ne volas, ke mal¬
amiko eksciu vian sekreton, ne malkovru ĝin eĉ al amiko
(Kabus). Pli valoras paco malbona, ol malpaco plej
bona. Se brulas nenio, fumo ne iras. Pluvo en aprilo —
por la tero utilo. Tro elektema ricevas nenion. Kiu tro
rapide saltas, tiu baldaŭ haltas. Por ĉiu ago venas la
tempo de pago. La plej bona laboro estas ŝatokupo,
bone pripagata. Ofte rideto helpas al peto.12.4. Переведите на эсперанто:Вы хотите посмотреть новый журнал мод, кото¬
рый я получила из Парижа от своей подруги по пере¬
писке? Вот разноцветные летние платья, элегантные
мужские костюмы и рубашки, яркие весенние пальто.122
Посмотрите на эту модную спортивную одежду! А вот
какие красивые купальные костюмы! Вам нравятся та¬
кие туфли? Мне, например, не очень. Но эти саквоя¬
жи — по моему вкусу. В конце журнала вы можете
увидеть и другие вещи — красивые столовые приборы,
часы различной формы и многое другое. А я послала
моей подруге в Париж журналы мод из Москвы и
Риги — они тоже очень хороши.12.5. Расскажите о самом большом универмаге в ва¬
шем городе или составьте диалог по одной из ситуа¬
ций: а) изобразите беседы о покупках в универма¬
ге: двое друзей - продавцы - кассир; 6) выясните,
в каких магазинах каждый из вас больше всего лю¬
бит бывать; куда вы ходите неохотно; в) послезавт¬
ра вы уезжаете в лагерь эсперантистов. Из-за заня¬
тости вы и ваши друзья отложили покупки на по¬
следний день. Что и как вы покупаете, как вы об¬
суждаете покупки?Ваших знаний уже достаточно, чтобы начать чтение.
Обильный материал для чтения можно найти в интерне¬
те. Подпишитесь на один из эсперантских журналов. Нач¬
ните собирать библиотечку эсперантской литературы:
книги можно приобретать в магазинах, в клубах и ассоциа¬
циях эсперантистов, а также путём обмена с зарубужны-
ми друзьями по переписке. Постарайтесь приобрести хоро¬
шие словари. Берите почитать книги у товарищей и давайте
им читать свои. Используйте местные библиотеки, сами
дарите им эсперантские книги. Из центральных библиотек
можно получать книги по межбиблиотечному абонементу,
а также заказывать их микрофильмы. Читайте как можно
больше, особенно то, что интересует вас лично, а также
пьесы и художественную литературу с большим количест¬
вом диалогов. Не забывайте выписывать в вашу картотеку
интересные выражения, слова и словосочетания. Может
быть, в дальнейшем вы сами станете переводчиком или ав¬
тором статей, художественных произведений, научно-по¬
пулярных или научных работ на эсперанто.123
ПРИЛОЖЕНИЯЯзыковая игра «Цепочка слов»Играющие придумывают фразы так, чтобы в следую¬
щей фразе было слово из предыдущей. Игру можно варьи¬
ровать: например, повторяется только существительное,
глагол, последнее слово и т.д.Резолюция ЮНЕСКО 23 C/Res. 11. 11.
ПРАЗДНОВАНИЕ СТОЛЕТИЯ СУЩЕСТВОВАНИЯ
ЯЗЫКА ЭСПЕРАНТОГенеральная конференция,учитывая, что Генеральная конференция на своей
сессии 1954 г. в Монтевидео в резолюции 1C. 1.4.422-4224
отмечает успехи, достигнутые при помощи международного
языка эсперанто в области международного интеллектуаль¬
ного обмена и взаимопонимания народов мира, а также
признает, что эти результаты согласуются с целями и идеа¬
лами ЮНЕСКО,напоминая, что эсперанто достигло тем временем
значительного прогресса в качестве средства развития взаи¬
мопонимания народов и культур различных стран, прони¬
кая в большинство регионов мира и в большую часть чело¬
веческой деятельности,признавая огромные потенциальные возможности
эсперанто для международного взаимопонимания и обще¬
ния между людьми различных национальностей,принимая к сведению значительный вклад
движения эсперанто, и в особенности Всемирной ассоциа¬
ции эсперантистов, в распространение информации о дея¬
тельности ЮНЕСКО, а также её участие в деятельности
Организации,учитывая тот факт, что в 1987 г. будет отмечать
ся столетие существования языка эсперанто,1. приветствует движение эсперанто в связи со
столетием его существования,2. предлагает Генеральному директору продол¬
жать внимательно следить за развитием языка эсперанто в
качестве средства улучшения взаимопонимания между раз¬
личными нациями и культурами,124
3. предлагает государствам членам отметить сто¬
летие языка эсперанто путём проведения соответствующих
мероприятий, выпуска специальных почтовых марок и т.д.,
а также содействовать введению в своих школах и высших
учебных заведениях учебной программы, посвящённой язы¬
ковым проблемам и эсперанто,4. рекомендует неправительственным междуна¬
родным организациям принять участие в праздновании сто¬
летия языка эсперанто и рассмотреть возможность его ис¬
пользования в качестве средства распространения всех ви¬
дов информации среди своих членов, включая информацию
о деятельности ЮНЕСКО.София, 8 ноября 1985 г.[Информационный бюллетень АСЭ.1986, No 3 (57), с. 7-8.]АЛЕКСАНДР ДУБЧЕК - ИНИЦИАТОР
«ПРАЖСКОЙ ВЕСНЫ»После Первой мировой отец Александра Дубчека, па¬
цифист, вернулся из Штатов в Словакию, чтобы не слу¬
жить в армии. Александр тоже приехал, но анонимно, у
мамы в животе. Так что родился он уже в Словакии. За¬
нимался он такой удивительной штукой, как эсперанто, и,
вместе с этим языком, в советском Казахстане подхватил
коммунизм. Во время Второй мировой войны он был в
подполье, участвовал в словацком восстании, потом вы¬
двинулся на партийные посты, а в начале шестидесятых
стал в оппозицию к Антонину Новотному. В декабре 1967-
го Новотный призвал на подмогу Брежнева, но тот пред¬
почел устранить самого Новотного, и так Дубчек стал пер¬
вым секретарем КПЧ. Пражская весна, советское вторже¬
ние... Дубчек думал, что сможет избежать венгерского по¬
ворота событий. Избежал он только трагической судьбы
Имре Надя. Сосланный послом, потом исключенный из
партии, Дубчек работал в лесничестве, вернулся в политику
на бархате 1989-го года. Побыл спикером парламента и по¬
гиб в автокатострофе.[Сергей Бунтман на радио Эхо Москвы,
27 ноября 2006 г.]125
О.В. БуркинаПРОИЗНОСИТЕЛЬНАЯ НОРМА ЭСПЕРАНТОСовременный мир предлагает лингвистам уникальный
объект для исследования — язык эсперанто, созданный За-
менгофом в 1887 г. Этот язык, который эсперантологи
предпочитают называть плановым, а не искусственным,
стал обретать признаки естественного языка благодаря его
использованию постоянно растущим сообществом эсперан¬
тистов в разнообразных социальных контекстах.<...> В результате исследования сформулированы и
выносятся на защиту следующие положения:1. Данные проведенного исследования позволяют кон¬
статировать сформированность произносительной нормы в
эсперанто в соответствии со следующими критериями: ее
существования как факта языкового сознания (в виде еди¬
ных представлений о нормативном произношении у членов
сообщества); наличия у нее определенного класса (группы)
носителей; надэтнолектного характера ее фонетического со¬
держания.2. Социальная специфика носителя нормативного про¬
изношения эсперанто (языка без государства, вненацио¬
нального) заключается в том, что признаки принадлежнос¬
ти к высокому социальному слою, образованности, места
рождения, речевой культуры в семье и другие, характерные
для носителя нормы в этническом языке, не имеют значе¬
ния для эсперантиста. Социальный престиж эсперантиста
базируется на качестве владения языком и его активности в
эсперанто-сообществе.3. Современная произносительная норма эсперанто от¬
носится к «строгой», то есть, следует тенденции сужения
вариативности, потенциально возможной для произношения
в международном языке.4. Современная произносительная норма эсперанто сфор¬
мировалась как на основе широкого устного использования
языка, характерного для современного этапа его функцио¬
нирования, так и на основе традиции культивирования
Фундаменто («плана» Заменгофа), функционирующего в
качестве «народной» языковой политики в эсперанто.[О.В. Буркина. Автореферат кандидатской
диссертации. СПб., 2009, с.~3, 6]126
Урок 13 Leciono13Лексикаajlo «чеснок», bastono «палка», Ыего «пиво», bombono
«конфета», bovo «бык», brili «блестеть», «сверкать»,
buŝo «рот», butero «сливочное масло», серо «лук»,
citrono «лимон», dolĉa «сладкий», fiŝo «рыба», forko
«вилка», friti «жарить», fromaĝo «сыр», glaso «ста¬
кан», haki «рубить», kapti «ловить», «поймать»,
karoto «морковь», kaserolo «кастрюля», koko «петух»,
kremo «сливки», «сметана», «крем», kukumo «огурец»,
kulero «ложка», lakto «молоко», lardo «сало», larĝa
«широкий», laŭro «лавр», legomo «овощ», ligi «свя¬
зать», «завязать», ligno «дерево (материал)», maniero
«способ», «образ», «прием», miksi «смешивать»,
осеапо «океан», ovo «яйцо», ресо «кусок», «штука»,
«деталь», pekli «солить», «засаливать», «мочить», «за¬
готавливать впрок», pipro «перец», pizo «горох», рото
«яблоко» (terpomo «картофель»), porko «свинья»,
preta «готовый», salo «соль», sata «сытый», saŭco
«соус», suko «сок», sukero «сахар», ŝafo «баран», teo
«чай», telero «тарелка», tomato «помидор», «томат»,
tranĉi «резать», turni «повернуть», «обратить», vendi
«продать», viando «мясо», vinagro «уксус».Без перевода: bulko, gramo, kolbaso, polietileno,
supoy ŝaŝliko.Грамматика13-1. Некоторые слова в русском языке употребля¬
ются в единственном числе, а в эсперанто во множе¬
ственном: «картофель» terpomoj, «горох» pizoj и наобо¬
рот: «деньги» mono, «ворота» pordego, «часы» horloĝo;
Li havas pli da mono, ol li povas kalkuli.13-2. После причастий страдательного залога су¬
ществительные, обозначающие деятеля, употребляют¬
ся с предлогом de, а существительные, обозначающие127
орудие или средство действия, употребляются с пред¬
логом per. portreto pentrita de Rafael, la kampo kovrita
de neĝo, pano tranĉita per tranĉilo.13-3. Частица -ся в русском языке многозначна и
передаётся на эсперанто различными способами:— возвратным местоимением, если действующее
лицо сознательно и добровольно направляет действие
на себя: «он моется» li lavas sin;— связкой esti и причастием в страдательном зало¬
ге, если предмет подвергается действию со стороны
другого предмета: «шашлык готовится следующим об¬
разом» la ŝaŝliko estas preparata jene; «дверь закрыва¬
ется (мною)» la pordo estas fermata (de mi);— неопределённо-личным местоимением oni и ос¬
новным глаголом в действительном залоге — в случае,
аналогичном описанному выше: oni preparas la ŝaŝli-
kon jene; oni fermas la pordon;— глагольным суффиксом -iĝ-, если предмет несоз¬
нательно или символически направляет действие на
себя: «дверь закрывается (сама)» la pordo fermiĝas,
«урок начинается» la leciono komenciĝas, «стол нахо¬
дится у окна» la tablo troviĝas се la fenestro; употреб¬
ление -iĝ- нередко допустимо и вместо трёх описан¬
ных выше случаев: la ŝaŝliko prepariĝas jene;— словами unu la alian или приставкой inter- для
обозначения взаимности: «они целуются» ili kisas unu
la alian или же ili interkisas. В этом значении допусти¬
мы также формы ili kisas sin, ili kisiĝas. Форма ili
kisas sin reciproke (взаимно) является устаревшей;— нулем при переводе таких русских глаголов, как
«учится», «дымится», «кусается» и т.п.: «она учится»
ŝi lernas, «сигарета дымится» la cigaredo fumas, «соба¬
ка кусается» la hundo mordas, или если русский
глагол не употребляется без -ся: «нравиться» plaĉi,
«появиться» aperi, «ошибиться» erari, «смеяться» ridi,
«стараться» klopodi, «улыбаться» rideti, «остаться»
resti, «надеяться» esperi, «лениться» mallaboremi;— выпадением суффикса -ig-, если при добавлении
-ся устраняется значение принуждения: «продолжать»128
daŭrigi — «продолжаться» daŭrr, «остановить» haltigi —
«остановиться» halti; «радовать» ĝojigi — «радоваться»
ĝoji] «развивать» evoluigi — «развиваться» evolui; «ве¬
селить» gajigi — «веселиться» gaji; «удивлять» mirigi —
«удивляться» miri.Иногда русское слово с частицей -ся переводится
совсем другим корнем: «получать» ricevi — «получать¬
ся» rezultiĝi\ «переписывать» reskribi — «переписы¬
ваться» korespondi.Словообразование13-4. Суффикс -ег- обозначает частицу, элемент:
te-ero «чаинка». Ankaŭ panero estas рапо «Крошка
хлеба тоже хлеб»; Unu monero ne estas mono «Одна
монета не деньги».13-5. Суффикс -id- обозначает потомка, ребенка:
bovido «теленок», ŝafido «ягненок», fiŝido «малек»,
arbido «саженец»; Ne el ĉiu ovo eliras kokido.13-6. Суффикс -end- обозначает долженствование:
aĉetenda objekto «предмет, который должен быть куп¬
лен», «предмет, подлежащий покупке»; memorenda
dato «знаменательная дата»; Ne ĉio farenda estas
farinda «Не всё, что должно быть сделано, стоит быть
сделанным»; Jen via vojo irenda «Вот путь, по которо¬
му вы должны идти»; Ciu letero estas respondenda «На
каждое письмо должен быть дан ответ».13-7. Приставка dis- обозначает разделение:
disbati «разбить»; disiri «разойтись»; dishaki «разру¬
бить»; dise «врозь»; dise-mise «как попало», «тяп-ляп»;
disa «разъединённый», «разобщённый»; diskapte «на¬
расхват»; disvojiĝo «распутье»; disaŭdigo «(радиопе¬
редача»; dissalti «прыгать в разные стороны», перен.
«распасться», «развеяться в прах».Ŝaŝliko— Ĉar morgaŭ matene ni eksterurbiĝos рог du tagoj,
oni devas decidi, kiu kion kunprenos.129
— La tendo, hakilo kaj manĝilaro: tranĉilo, forkoj,
kuleroj ktp — estas prenotaj de mi.— Mi pensas, ke indas preni fiŝkaptilon kaj ankau
terpomojn, karotojn kaj aliajn legomojn — ni povus
kuiri supon aŭ friti ion.— Nepre. En la magazeno «Oceano» oni vendas nun
bongustajn salitajn fiŝojn. Cu ni aĉetu iom?— Neniuokaze tio estas prenenda, ĉar poste ni vole-
nevole multe trinkos. Mi povas kunpreni bulkojn,
kolbason, ovojn kaj iujn laktaĵojn, ekzemple, buteron,
kremon aŭ fromaĝon.— Ne forgesu pri teo kaj dolĉaĵoj: sukero aŭ
bombonoj. Cu, eble, ankaŭ bieron? Mi tre ŝatas ĝin.— Mi ne estas kontraŭ glaso da biero. Tamen kiel vi
deziras. sed mi estas malsata sen viando. Ni aĉetu
bovaĵon aŭ kokinon! Kiel tio plaĉas al vi?— Brila ideo! Jen kion mi diros al vi: ni faru
ŝaŝlikon! Pri tio mi estas specialisto.— Bonege dirite! Kiu povis tion atendi! Priskribu,
kiamaniere vi preparas ĉi bongustaĵon, se ne estas se-
kreto.— Ek do!— La ŝaŝliko por kvar personoj estas preparata jene.
Vespere necesas preni sescent gramojn da ŝafidaĵo aŭ
bona porkaĵo, distranĉi ĝin laŭlarĝe en pecetojn po 25-
30 gramoj. Meti ilin en teleron aŭ kaserolon. Aldoni du
cepojn kaj ses erojn de ajlo.— Ĉu tutajn?— Ne, dispecigitajn. Almeti ses laŭrajn foliojn, kule-
reton da salo, neplenan kulereton da nigra pipro, ĉion
bone intermiksi.— Tio devas esti bongustega!— Vi ne eraras. Poste ni transmetas ĉion en polieti-
lenan saketon. Ne forgesu aldoni sukon el duono de
citrono kaj du kuleretojn da vinagro. Post bona inter-
miksado la saketo estas forte ligata, enigata en kase¬
rolon, kovrata per kovrilo kaj metata por nokto en mal-
varman lokon.— Kaj plu? Kiamaniere estas farata la ŝaŝliko mem?130
— Oni devas trameti la viandopecetojn sur bastone-
tojn: viando — lardo — viando — viando — lardo —
viando. Kaj oni tenas ilin super varmegaj, sed ne plu
brulantaj lignaĵoj, ĉiufoje turnante la bastonetojn. Post
kiam la viando estas preta, ni metas forte vinagritajn kaj
pipritajn ŝaŝlikojn sur telerojn, ne eligante la basto¬
netojn.— Tia manĝaĵo brulos en la buŝo!— Jes, tio estas ĝusta. Por kvar ŝaŝlikoj estas dis-
metataj sur la telerojn kvar freŝaj tomatoj, du cepoj,
tranĉitaj en grandajn rondajn pecojn, kvar verdaj cepoj,
ses dispecetigitaj ajleroj, kvar peklitaj kukumetoj,
tomata saŭco kaj pizoj. Atenton! La ŝaŝliko estas farata
ne de virinoj, sed de viroj!ЗАДАНИЯ13.1. Что означают следующие слова?Adresato; disflori; ekĝoji; silentema; vendistino;
kritikinda; kritikenda; kritikota; fiŝeto; katideto; fajreto;
fajrero; fajrereto; neĝero; supujo; ŝaŝlikejo; transoceana;
maldolĉega; antaŭlasta; ambaŭmane; ĉiamaniere; alima-
niere; ĉirkaŭhaki; deturni; eltrinkinte; ĝissate; kontraŭa;
multsignifa; plisimpligi; subakva; rapidado; kokinaĵo;
sampatrujano; anstataŭanto; geamantoj; aperonta; al-
movi; almiksi; interkonatiĝi; aĉulo; ebligi; forigenda;
ilujo; piedingo; rebrilo; enpaŝi; laŭlonge; senesperiga;
misformi; tekulereto; supkulero; peklita porao; peklaĵo;
peklakvo.13.2. Переведите сочетания:Inter la vivo kaj morto; labori super si; halti ĉe ĉiu
vorto; dum spektaklo; el sub la tablo; apud lignofajro;
malgraŭ la pluvo; peco da pano; eliri el post la domo;
ekde la venonta jaro; danki pro helpo; por nenio en la
mondo; dank’ al via decidemo; krom sia laboro li scias
nenion; dormu anstataŭ promeni; fermu la pordon antaŭ
ol foriri; trans fenestro; agi sen pensi pri rezultoj; sata je
promesoj; pagi por libro; preta por forveturo; al li
okazis malfeliĉo; ĉirkaŭ la noktomezo; maldormi tra la131
tuta nokto; ekster ligo kun la estanteco; sidi vizaĝo
kontraŭ vizaĝo; ŝaŝliko lau kartvela maniero; preni
kuracilon po kulereto.13.3. Переведите фразы:Hakado de ligno donas lignerojn. Mi repagos al vi
per la sama monero. Montru moneron, ĉio fariĝos.
Foriris bovido, revenis bovo. Hejma bovidino estas pli
bona, ol transmara bovino. Gi estas nek viando, nek
fiŝo. Gasto tro petata foriras malsata. Perdiĝas per
pruntedono amiko kaj mono. Ciu patrino amas sian
idon. Aĵo promesita estas aĵo plenumenda. La maro
kunigas la regionojn, kiujn ĝi disigas (A. Pope/Poŭp).
Por ke la laboro en Esperanto-klubo sukcesu, ĝi devas
esti farata de ĉiuj ĝiaj anoj. La kapo kiel kaserolo, sed
da sago — ec ne unu kulero. Post ananaso, peklita pomo
ne estas bongusta. Post salita manĝaĵo ĉio ŝajnas
sengusta. Oni ekkonas la bovon laŭ la vido, sed la
malsaĝulon lau lia rido. La buterpano falas kutime kun
la butero malsupre. Pli bone apude najbaro, ol frato
post arbaro. Vi ne povas reteni ĉi tagon, sed vi povas ne
perdi ĝin. Faru hodiaŭ, kion vi povas — morgaŭ vi, eble,
okazon ne trovos. Vi sekretos al edzino, si sekretos al
fratino, kaj tiel la sekreto promenados sen fino. Fiŝo
scias pri naĝo ankaŭ sen via sago. Estas malfacile kapti
nigran katon en malluma ĉambro, precipe, kiam ĝi tie ne
estas (Konfucio). Ju pli rapide vi faros tion, des pli
bone estos por vi. Sukero kaj salo estas malamikoj de la
homo. Necesas bruli por la aliaj, sed ne forbruli mem
(T.N. Granovskij). Kiu ne gustumis la maldolĉan, ne
scias, kio estas la dolĉa. Pli bona estas maldolca vero, ol
dolca malvero. La manĝota fiŝo estas ankoraŭ en la
rivero. La hundo de tri mastroj ĉiam malsatas.
Renkontiĝo estas komenco de disiĝo. La pomo ne falas
malproksime de la pomujo. Pli bone ne ĝisiri, ol veni
tro malproksimen. La hodiaŭa ovo estas pli bona, ol
morgaŭa kokino. Kien iras unu ŝafo, tien iras la tuta
ŝafaro. Ju pli oni havas, des pli oni volas havi. Tiom
valoras la aĵo, por kiom ĝi povas esti vendota. Kio ne132
restas en la memoro, ne estas memorinda. La plej bona
maniero longigi la vivon estas ne mallongigi gin
(Seneko). Kaptu la momenton! Vivo sen amo estas la
samo, kiel jaro sen printempo.13.4. Переведите на эсперанто:Когда я была в Венгрии, мои новые друзья приго¬
товили замечательный обед. Самым вкусным был гу¬
ляш, родина которого — город Сегед. Меня часто
спрашивают, как его готовят, и я решила рассказать
вам об этом. Четыре нарезанные луковицы жарятся до
золотистого цвета. Затем к ним добавляется красный
перец и немного воды. Берут трёх цыплят по 800
граммов, режут каждого на восемь частей, кладут в
кастрюлю с луком, закрывают крышкой и варят на
очень слабом огне. Когда мясо наполовину готово,
прибавляют нарезанный картофель, три нарезанные
кружочками моркови и неполный стакан томатного со¬
уса. Затем продолжают варить на очень слабом огне,
добавляя понемногу воды, если это необходимо. Сде¬
лайте гуляш по-сегедски, и вы не пожалеете.13.5. Составьте рассказ или диалог на одну из тем:а) вы с другом или с родственниками делаете по¬
купки в гастрономе к празднику; 6) вы готовите
своё любимое блюдо; в) вы собираетесь в загород¬
ную поездку, обсуждаете, какие продукты следует
взять с собой и что из них приготовить.Очевидно, вы с удовлетворением отметили, что уже непло¬
хо говорите на эсперанто. Развивайте на практике разго¬
ворные навыки, слушайте, как говорят другие на междуна¬
родном языке, и не бойтесь говорить сами. Говорите без на¬
пряжения, самым естественным образом, как на родном
языке. Ведите дневник на эсперанто, думайте на нём. При
этом старайтесь пользоваться преимущественно изучен¬
ными словами. Но если очень необходимыми окажутся неко¬
торые ещё не изученные слова, то не избегайте их, а по¬
смотрите их перевод в словаре или спросите у знакомых.
Мысленно переводите на эсперанто всё, что вам попадает¬133
ся на глаза: вывески, афиши, плакаты, заголовки статей в
газетах. Когда вы слушаете лекции, телевизионные или ра¬
диопередачи, пытайтесь на ходу мысленно переводить слы¬
шимое, хошл бы частично. Несмотря на первоначальные
трудности, такая регулярная практика постепенно сдела¬
ет из вас синхронного переводчика, владеющего всеми нюан¬
сами русского языка и эсперанто. Просите знатоков языка
(особенно зарубежных) исправлять ваши ошибки. Не бой¬
тесь критических замечаний, но принимайте их лишь после
того у как вы проанализируете их и убедитесь в их правоте.
Итак, пользуйтесь эсперанто при любой возможности: язык
живет и развивается только тогда, /согдя им пользуются.ПРИЛОЖЕНИЯ
Языковая игра «Рассказ по цепочке»Играющие садятся в круг и вместе придумывают рас¬
сказ. Первый играющий говорит первую фразу, второй —
вторую и т.д. до тех пор, пока рассказ не кончится.Леонид ЮзефовичКЛУБ «ЭСПЕРО»(отрывок из приключенческой повести)— Зинаида... Казароза! — с оттяжкой после каждого сло¬
ва громогласно объявил Линев. — Романсы... на эсперанто!— Подержите пока. — Она отдала Семченко свою су¬
мочку, поднялась на сцену и остановилась в луче, на окра¬
ине розовой дорожки.Все бешено зааплодировали... Дождавшись тишины,
Казароза наклонила голову — волосы посеклись в луче. Ли¬
нев тронул клавиши, и она запела:Эн вало Дагестана дум вармхоро
Сенмова кушис ми кун бруста вундо...Выучила, выучила, с гордостью подумал Семченко,
слушая, как старательно выпевает она чужие милые слова,
которые .в её устах особенно походили на испанские. Каж¬134
дое в отдельности она не понимала, но всё вместе знала,
конечно, чувствовала, где о чём.В полдневный жар в долине Дагестана
С свинцом в груди лежал недвижим я...Тепло и чисто звучал её голос, и Семченко видел перед
собой лесную ложбину под Глазовом, где год назад и он ле¬
жал со свинцом в груди, недвижим. Кто знает, не снилась
ли ей тогда эта ложбина, заросшая медуницей и иван-чаем,
омытый ночным дождем суглинок, струя крови, что чернит
гимнастерку?Вдруг из глубины зала — голос:— Кому продались, контр-ры?И выстрел.Визг, топот, грохот падающих стульев. Ещё выстрел.
Ещё. Судорогой свело щеку, словно пуля пролетела совсем
рядом. Кто-то зацепил ногой провод, розовый луч исчез, но
уже рванули ближнюю штору, зажглось электричество.
Мимо метнулся Ванечка — тонкий, быстрый, лицо серьёз¬
ное, потом всё заслонилось людьми. Семченко отбросил од¬
ного, другого, пробился к сцене и замер.Она лежала на спине, одна рука закинута за голову,
кровь проступала на её блузке...— Убили её! — кричал со сцены Осипов. — Убили!
Уби-или![Л. Юзефович. Клуб «Эсперо». М., 1987, с. 233-235.]Примечание. В 2002 году вышел значительно перера¬
ботанный вариант этой книги — роман «Казароза». В даль¬
нейшем он был экранизирован, и в 2006 году по Первому
каналу Российского телевидения был показан трехсерийный
кинофильм «Казароза».РОМАН О ЛАЗАРЕАкадемический центр в Москве в серии «Окна и зерка¬
ла» выпустил в 2000 году сборник Валерия Земскова,
включающий роман-притчу «Лазарь» и рассказы. Автор —
писатель и литературовед, доктор филологических наук, ав¬
тор рассказов, романа «Четвертый город» (псевдоним Вале¬
рий Анохин), многочисленных литературоведческих и куль¬
турологических публикаций, неоднократно издавался в Рос¬
сии и за рубежом.135
Вот что написано в аннотации к роману:«Роман-притча «Лазарь» — произведение многогранное
и многоплановое. С одной стороны, это вполне детективная
история, острая и увлекательная, где главный герой — пи¬
сатель, приехавший на отдых в маленький прибалтийский
городок, — оказывается в центре таинственных событий,
имеющих давнюю и трагическую историю. С другой сторо¬
ны, автор стремится осмыслить одну из самых печальных
проблем нашей цивилизации — утрату взаимопонимания
между людьми. Кризис европейской классической утопии,
агрессия бездуховности, порождающая в человеке страх пе¬
ред будущим и желание жить одним днем — не это ли при¬
меты современной жизни?»Я прочел роман в один присест. Центральный персонаж
романа Лазарь — это не кто иной, как Лазарь Заменгоф.
«Маленький прибалтийский городок» Севейяй — литов¬
ский городок Вейсейяй, где Заменгоф жил и работал. С
ним у меня связаны приятные воспоминания о пребывании
в 6-ом Прибалтийском эсперанто-лагере (ВЕТ-6). Так вот в
Вейсейяй приезжает на отдых писатель и оказывается в
центре странных событий, связанных с завещанием Замен-
гофа, за которым охотятся темные силы и лингвист из сто¬
лицы. А в завещании зашифрован второй после эсперанто,
совершенно необычный проект всеобщего языка, якобы со¬
зданный Заменгофом. Заменгоф в романе — гений, друг
Серлониса (читай — Чюрлёниса), в романе много инфор¬
мации об эсперанто, Заменгофе, очень доброжелательной.Стиль романа — постмодернизм. Я связался с автором —
он не эсперантист. Это говорит о том, что вне эсперанто-
движения есть серьезные люди, считающие проблему всеоб¬
щего языка насущной, достойной внимания и обсуждения.
Более подробно пересказывать содержание не могу, хоть и
хочется разболтать. Читайте сами. Приобрести книгу труд¬
но — тираж всего 3000 экземпляров, но в библиотеках мо¬
жет быть. А не удастся прочесть, ждите в переводе на эспе¬
ранто. Меня эта идея уже захватила.[Ефим Зайдман. Esperanto новости]136
Урок 14 Leciono 14Лексикаaboni «выписывать (журнал, газету)», «подписываться
на ...», adiaŭ «прощай», akcepti «принять», arto «искус¬
ство», asocio «ассоциация», atingi «достигнуть», birdo
«птица», brui «шуметь», ĉesi «перестать», «прекратить¬
ся», ekzisti «существовать», esprimi «выразить», estimi
«уважать», ĝenerala «общий», «всеобщий», hazardo «слу¬
чайность», herbo «трава», hobio «любимое занятие», «ув¬
лечение», «хобби», kapabla «способный», kaŭzo «причи¬
на», kondiĉo «условие», konsenti «согласиться», konstrui
«строить», kontenta «довольный», korpo «тело», kotizo
«членский взнос», kredi «верить», Iasi «оставить», «пус¬
тить», Нто «граница», manki «отсутствовать», «недоста¬
вать», «не хватать», Mediteraneo «Средиземное море»,
mola «мягкий», naski «родить», naturo «природа», nubo
«облако», opinii «думать», «полагать», «считать», «иметь
мнение», poŝto «почта», prezenti «представить» (герге-
zentanto «представитель»), proponi «предложить», рига
«чистый», rajto «право», regi «царить», «править», «уп¬
равлять»; «владеть языком», registri «записывать», «ре¬
гистрировать» (registrita letero «заказное письмо»),
regulo «правило» (reguli «регулировать»), revi «меч¬
тать», senti «чувствовать», sincera «искренний», socio
«общество», sanĝi «менять», «изменять» (interŝanĝi «об¬
мениваться»), taĉmento «отряд», timi «бояться», trafi
«попасть», «встретить случайно», «застать», vento «ве¬
тер», vilaĝo «деревня», voĉo «голос», zorgi «заботиться».Без перевода: biografio, emblemo, legendo, marko,
temo.Грамматика14-1. Наречия: subite «вдруг», «внезапно», «нео¬
жиданно»; volonte «охотно» (volontulo «доброволец»,
«волонтер»); almenaŭ «по крайней мере», «хотя бы»;137
kvazaŭ «(как) будто», «будто бы», «как бы»: Veni
sabite kaj seninvite\ Kion vi faras, faru volonte! Por
bone regi la lingvon, oni devas okupiĝi pri ĝi almenaŭ
dum unu horo ciutage\ La edziniĝinta filino estas kvazaŭ
fortranĉita panpeco; Li agas tiel, kvazaŭ li estus juna.14-2. Если за существительным в винительном па¬
деже следует приложение — название, выраженное
именем собственным, то оно употребляется в имени¬
тельном падеже: Mi studas la lingvon Esperanto; Mi
renkontis mian amikon Viktoro; Ni vizitis la urbon
Barnaulo; Mi konas profesoron Renato.14-3. Для выражения одновременности, предше¬
ствования или последовательности действий в пись¬
менной речи (в устной — редко) употребляются слож¬
ные глагольные формы, состоящие из глагола-связки
esti и причастия основного глагола (в действительном
или страдательном залоге), играющего роль именной
части составного сказуемого: Mi ofte vizitas unu
familion. Kutime mi venas posttagmeze kaj vidas, ke la
patro estas manĝinta, la filo estas manĝanta kaj la
patrino estas manĝonta. Hieraŭ mi venis al la samaj
geamikoj kaj ekvidis, ke la patro estis manĝinta, la filo
estis manĝanta kaj la patrino estis manĝonta. Kaj mi
scias, ke, se mi venos al Hi morgaŭy mi ekvidos, ke la
patro estos manĝinta, la filo estos manĝanta, kaj la
patrino estos manĝonta.14-4. В русском языке глагол имеет форму совер¬
шенного или несовершенного вида, выражая либо за¬
конченное, либо незаконченное, неограниченное дей¬
ствие. Большинство эсперантских безаффиксных гла¬
голов относится к двувидовым: их видовое значение
выявляется при помощи контекста или лексическими
средствами. Двувидовые глаголы имеют тенденцию
употребляться в тех случаях, когда нет необходимости
подчёркивать неограниченность действия, т.е. они ас¬
социируются со значением несовершенного вида, хотя138
могут употребляться и в значении совершенного: Hie-
гай mi legis la libron dum la tuta tago «Вчера я читал
книгу целый день»; Mi jam legis la tutan libron «Я
уже прочитал всю книгу».Среди безаффиксных глаголов выделяется группа
глаголов абсолютного несовершенного вида (memori
«помнить», ami «любить», stari «стоять», serĉi «ис¬
кать» и др.) и группа глаголов преимущественно со¬
вершенного вида со значениями мгновенного или од¬
нократного действия (fali «упасть», forgesi «забыть»,
trovi «найти», morti «умереть» и др.).Если контекст не даёт повода для сомнений в ви¬
довом значении глагола, следует отдавать предпочте¬
ние простым, т.е. безаффиксным формам глагола.Видовые значения глаголов могут выражаться раз¬
личными способами:1) неограниченность или периодическая повторяе¬
мость действия (несовершенный вид) выражаются при
помощи:суффикса -ad-\ Mi kantadis «Я пел»;сложной формы глагола с причастием на -anta или
-ata: Ne, mi ne estis rememoranta vin, car mi neniam vin
forgesadis «Нет, я не вспоминала вас, потому что я ни¬
когда вас не забывала»; La pordo estis fermata «Дверь
закрывалась»;2) ограниченность действия (совершенный вид)
выражается следующими способами:а) начало действия или моментальное действие:приставкой ek-\ mi ekkantis «я запел»;иногда суффиксом -iĝ-\ mi sidiĝis «я сел»;б) непродолжительное законченное действие:наречием iom: mi iom legis «я почитал»;в) законченное действие:сложной формой глагола с причастием на -inta
или -ita: Mi estas kantinta «Я спел»; La pordo estas
fermita «Дверь закрыта»; La pordo estis fermita «Дверь
была закрыта»;одним из подходящих по смыслу слов в функции
приставки: mi finkantis «я спел»; mi ellernis «я изу¬139
чил»; mi tralegis «я прочитал»; mi ĝisatendis «я дож¬
дался»; ĝi forbrulis «оно сгорело»; mi plenkuiris «я
сварил»; mi satripozis «я отдохнул»; mi alvenis «я при¬
шёл», mi tutkontrolis «я проверил»; Mallaborema homo
ne povas satmanĝi, nek satdormi.Словообразование14-5. Суффикс -estr- означает «руководитель, гла¬
ва, начальник, заведующий»: ŝipestro «капитан кораб¬
ля»; urbestro «мэр», «градоначальник»; grupestro «ру¬
ководитель группы»; fakestro «заведующий отделом»;
Horestro «хормейстер»; Kia estro, tiaj subuloj; Utila
estas tiu estro, kiu malmulte parolas, sed agas por dies
bono (Cicerono).14-6. В словообразовании действует принцип не¬
обходимости и достаточности: в состав производного
или сложного слова следует включить все морфемы
(корни, приставки, суффиксы, окончания), необходи¬
мые для выражения суммарного значения слова, и
изъять все морфемы, без которых значение слова не
изменятся: sano вместо saneco; organizo вместо organi-
zaĵo; parolemo вместо parolemeco.14-7. Чтобы избежать повторения связки estas, её
можно заменить глаголом, образованным от:прилагательного: La fraŭlino belas (ĉarmas, gajas,
solas); Mi atentas (certas, kapablas fari tiony kontentas,
kuraĝas peti vin, plenas de ĝojo, pravas, pretasf rajtas,
sanas)\ La monto blankas (altas, malproksimas); La ĉielo
klaras (bluas)', Ili egalas (samas, diversas, multas); «Mi
feliĉas kun li» — ŝi diris; La ĵurnalo plenplenas de
novaĵoj;существительного: Li direktoras (studentas, estras,
avas)\ Ili amikas (najbaras, triopas); matenas\ sunas;
vent as;наречий и наречных сочетаний: Necesas (eblas,
indas, endas, gravas, utilasy fruas, nepras, agrablas,140
facilas) okupiĝi pri tio; Li enhejmas; La manĝilaro
surtablas.Глагольные формы более динамичны (а потому в
основном употребляются в разговорном стиле и почти
не употребляются в стиле официальном), но иногда
менее точны или придают слову новый оттенок значе¬
ния: La kampo estas verda «Поле зеленое», но La
kampo verdas «Поле зеленеет»; Li aktoras en la Granda
Teatro «Он работает актером в Большом Театре», но
Al mi пе plaĉas, ke li ofte aktoras «Мне не нравится,
что он часто актерствует» (т.е. ведёт себя как актер;
здесь лучше употребить aktorumas).Можно образовать глагол и от причастия, выразив
таким образом сложную глагольную форму одним
словом: La patro manĝintas (= estas manĝinta),
manĝintiSj manĝintos; La filo manĝantas, manĝantis,
manĝantos; La libro legitas (legitis, legitos, legatas,
legatis, legatos, legotas, legotis, legotos). Однако эти
формы являются очень тяжелыми и применяются
крайне редко, особенно с суффиксами причастий дей¬
ствительного залога.14-8. Значение слова зачастую определяется контек¬
стом, поэтому в разговорной речи (в литературной —
лишь с особыми стилистическими целями) допустимы
формы, не регистрируемые словарями: Котепсе ni
piedis, poste tramis «Вначале мы шли пешком, потом
ехали на трамвае»; Ni tralagis «Мы прошли через озе¬
ро»; La novaĵo tramondas «Новость распространяется
по всему миру»; Kiomas (= kioma horo estas) nun?
«Который час?»; Dum la vojaĝo ni samvagonis; Si
magazenis la tutan tagon; La homo vojas; Mi survojas al
la celo; Си vi venos? — Jesy mi tujos; Kienas vi?; Ni
iruy car tempas; Jaris la 1939-a; Си vi jam scias tion? —
Jesy mi jamas; Си vi iros kun mi? — Jesf mi kunvios;
poŝti leteron; tro rapida aŭtado; Ni alteatris ĝustatempe;
Li kelkvortis la historion; Mi promesis al vi foton: jen
ĝi ĉi-kunas.141
LeteroEstimata samideano!Kvankam ni estis interkonsentintaj dum nia hazarda
renkontiĝo pri la korespondado, la ricevo de via
registrita aerpoŝta letero estis por mi kvazaŭ subita.
Plaĉis al mi la enmetitaj belaj bildkartoj pri la sunplena
Mediteranea plaĝo, kie vi libertempas. Koran dankon!Mi tre volonte akceptas la proponon, kiun vi espri-
mis, pri la amika korespondado kaj interŝanĝo de bild¬
kartoj kaj de esperantaĵoj (libroj kaj revuoj en Esperan¬
to, poŝtkartoj, poŝtmarkoj, kovertoj, insignoj, emblem-
oj, afiŝoj, fotoj ktp pri Esperantaj temoj). Mi sendas al
vi ĉi-kune aron da vidaĵoj de nia urbo, pri kiuj vi, espe-
reble, kontentos. Atentu la originalan domegon de la
urbestraro.Mi petas vian pardonon pri la dusemajna silentado,
kiu estis kaŭzita de la ekzamenoj. Mi jam trapasis ilin
kaj almenaŭ dum la nuna libertempo mi estas skribonta
al vi regule.Do kelkajn vortojn por iom prezenti min. Mi
naskiĝis antaŭ dudek jaroj. Ekde la sepjara ago mi estas
senĉese studanta — dek unu jarojn en la meza lernejo,
du jarojn en la universitato. En nia ŝtato ĉiuj rajtas je
senpaga studado, do ekzistas ĉiuj kondiĉoj por fariĝi
homo, utila por la socio. Bedaŭrinde, senpagaj lokoj ne
sufiĉas por multaj homoj.Mi hobias pri arto, precipe pri pentradoA Oni opinias
eĉ, ke mi havas kapablojn pri pentrarto. Cu tio veras,
mi ne certas. Tamen iĝi pentristo neniam estis mia celo,
car mi ne sentas, ke mi povas tie multon atingi.Mi revas pri malproksimaj vojaĝoj kaj kredas, ke la
ekstudo de Esperanto helpos al mi baldaŭ trafi la sim-
bolan landon Esperantujo, kiu ne havas limojn. En la
urba Esperanto-klubo mi ne nur kotizas, sed aktive par-
toprenas ties vivon. Mi jam abonas kelkajn revuojn en
la Internacia lingvo kaj aliĝis al Universala Esperanto-
Asocio (UEA). Ebloj por vojaĝi multas: por ĉi somero
en nia lando estas planataj du junularaj, lernejana, na-142
tur-amika kaj ĝenerala Esperanto-tendaroj. Krome, espe-
rantistoj organizos konstrutaĉmenton, surmontan kaj
surakvan turistajn marŝojn. Kien mi veturu? Pleje ver-
ŝajnas, ke mi konstrutaĉmentos.Mi ŝatas la naturon, la puran aeron kaj tial ofte
dum ripoztagoj mi kune kun geamikoj forlasas la kuti-
majn zorgojn en la urbo kaj veturas en vilaĝojn kaj ar-
barojn. Agrablas frumatene lavi la tutan korpon per ri-
vera akvo, kuŝadi sur la mola herbo, rigardante la nu-
bojn. Cirkaŭe regas senbruo, nur aŭdiĝas la venteto kaj
voĉoj de birdoj, kiuj sur-arbas.Mi kolektas Esperantan bibliotekon. Jus mi trale-
gis la gajan romanon de Cezaro Rossetti (Ĉezaro Roseti)
«Kredu min, sinjorino!». Mankas vortoj por esprimi
mian plezuron! Nun mi estas leganta la faktoplenan li-
bron de Ludovikito «Senlegenda biografio de Zamen-
hof».Mi timas, ke mia letero iĝis tro longa. Tial mi finas,
sendante al vi adiaŭe miajn korajn bondezirojn.Sincere viaAndreoЗАДАНИЯ
14.1. Что означают следующие слова?Motorkonstrua; fotoregistrilo; simbolaro; simbolis-
mo; aĉetanto; konsentema; senreviĝi; familiestro; ek-
bruligi; suneto; duonvoĉe; adiaŭi; deiri; ekstereŭropa;
forveturinta; kontraŭnatura; kontraŭdiro; memregado;
herbaĉo; kunekzistado; ovaĵo; ovoflavo; kamparanoj;
ventego; akceptejo; necerteco; neatingebla; ŝanĝenda; re-
konstruata; apudlima; elteni; enteni; interligo; kromno-
mo; sinsekve; trae; diserigi; artisto; montrilo; artefarita;
malindulo; ektimi; antaŭtimi; iom-post-ioma; kapjesi; ir-
maniero; tempolimo; laŭi.14.2. Переведите сочетания:Venu antaŭ la kvina horo; iri ekster la urbon; loĝi
ĉe la gepatroj; resti anstataŭ estro; interkonsenti pri ren-143
kontiĝo; kontenta pri sukceso; okaze de la naskiĝtago;
malgraŭ via opinio; trinki po du glasojn da suko; manko
de sperto; estimo de la gefiloj al la gepatroj; tra la vent-
ego; aĉeti рог 50 rubloj; skribi por adiaŭi; prepariĝi рог
festo; kuracilo kontraŭ multaj malsanoj; nenie aliloke
krom tie ci; pro kio vi ne venis?; tio estas super mia ko-
mpreno; kaŭze de via nescio; resti inter akcepteblaj
limoj; fari pro neceso; respondi post mallonge; mi finis
tion ĉirkaŭ majo; ŝi loĝas trans la strato; naĝi laŭ bordo;
sub tiu ĉi kondiĉo; havi rajton je studado; kredi al ami-
ko; kredi je feliĉo; kredi je nenio; libera je mankoj; veni
sen esti invitita; sendi per poŝto; dum la proksimaj
tagoj; belarta konkurso; kanti plenvoĉe.14.3. Переведите фразы:Kaj subite vi aperos antaŭ mi. Ne atendita, ne esper-
ita ofte venas subite. Oni parolas pli volonte pri siaj raj-
toj, ol pri siaj devoj. Kun bonaj esperoj adiaŭo estas
ĉiam festo (J.W. Goethe/Gjote). Kio estas komenciĝin-
ta, tio estas finiĝonta. Du moneroj en unu monujo estas
farantaj pli da bruo, ol cent moneroj. Hieraŭ mi estis
forkuranta de pluvo, sed anstataŭe mi trafis sub pluveg-
on. Cu la koko estis kantinta aŭ ne, la tago komenciĝis.
Ellerninte la lingvon Esperanto, mi estis enironta la sim-
bolan landon Esperantujo. Kiu estos manĝanta salon, tiu
estos trinkonta akvon. Tio, kio estas farita de homo, po-
vas esti refarota de homo (F. Winson/tJmson). Kio kos-
tas malmulte, estas estimata ankoraŭ pli malmulte
(M. Cervantes/Servantes). Se la homo vivas sen esti
rimarkata, lia morto ne estos rimarkita. Kio indas esti
farita, tio indas esti farita bone. Pli bone estus al li, seli neniam estus naskita. Neniu estas tiel maljuna, ke li
ne estus kredanta, ke li povas vivi ankoraŭ almenaŭ unu
jaron. Zorgu, ke ĝi estu farita. Tiu ĉi laboro dume ne es¬
tas plenumita, sed ĝi estas plenumebla, plenuminda, eĉ
plenumenda, do plenumata kaj nepre plenumota. Li
ĉiam silentadis, kvazaŭ li estus pleniginta la buŝon per
akvo. Se vi ekmanĝis — finmanĝu, se vi ekparolis —
finparolu! Timo pri malfelico pli aĉas, ol la malfeliĉo144
mem. De bona edzo la edzino ne foriros, same kiel de
bona estro ne foriros subulo. Estro ne malsatas. La kor-
po ne estas la plej granda, kion povas doni la virino
(R. Rolland/Rolan). Ne preterlasu vian feliĉon! Kiun ti-
mas multaj, tiu mem timas multajn. Estas senutile peti
pri estimo kaj amo. Formanĝis en merkredo, ne serĉu en
vendredo. Kia patrino, tia filino. Kia naskinto, tiaj nas-
kitoj. Minuta plezuro ofte estas kaŭzo de longaj suferoj
(Ch. Wieland/Viland). Se ies ago ne estas por vi kom-
prenebla, tio ne estu kaŭzo por opinii ĝin malbona aŭ er-
ara. Se vi scias duonon de tio, kion vi opinias scii, do vi
scias duoble pli multe, ol vi vere scias. Saĝulo iufoje
ŝanĝas sian opinion, malsaĝulo — neniam. Neniu scias,
kiam finiĝas la pasinteco, kaj ĉu ĝi finiĝas ĝenerale, kaj
kie estas limo inter la estanteco kaj estonteco (T. Ivano¬
va). Plena teujo silentas, duone malplena — bruas.
Amikojn unuigas malamikoj. Feliĉa estas tiu, kiu vivas
per sia hobio (B. Shaw/So). Silento estas konsento.14.4. Переведите на эсперанто:Дорогой друг! Совсем недавно ты приступил к
знакомству с международным языком эсперанто, а
сейчас ты уже изучил его основы. Впереди у тебя —
беседы с интересными людьми, международная пере¬
писка, участие в слетах, лагерях, конгрессах эсперан¬
тистов, обогащение знаний, более быстрое изучение
иностранных языков. Ты сам уже можешь организо¬
вать кружок эсперанто: ведь «обучая других, мы
учимся сами». А теперь тебя ждет путешествие в Эс-
перантиду.14.5. Напишите письмо зарубежному эсперантисту
или составьте диалог по одной из ситуаций: а) вы
обсуждаете одно из писем, полученных вашим клу¬
бом эсперантистов, и составляете коллективный от¬
вет; 6) в вашем клубе эсперантистов организуется
выставка самых интересных писем, полученных из
других стран, и вы обсуждаете её.145
Переписка (по электронной или обычной почте), особенно
международная, -- прекрасное средство для совершенство¬
вания языковых знаний, ведь письмо, написанное вам лично,
вы постараетесь понять во всех подробностях, не так ли?
Кроме того, переписка приносит много полезных сведений,
способствует взаимопониманию между народами. В пись¬
мах зарубежным друзьям вы сможете рассказать о жизни
нашего народа, о внешней и внутренней политике нашего
государства. Адреса для переписки возьмите в эсперант¬
ских журналах и в интернете. Для начала не берите адреса
из далеких стран, проще всего установить переписку с эспе¬
рантистами соседних: государств. Ваши письма должны
быть интересными. Прикладывайте к ним две-три видовые
открытки, на конверты наклеивайте красивые марки. Не
ограничивайтесь одним-двумя адресами: пишите письма по
разным адресам до тех пор, пока не получите несколько от¬
ветов. На начальном этапе переписки советуйтесь с опыт¬
ными членами клуба эсперанто относительно содержания,
стиля и оформления писем. В дальнейшем вы и сами сможе¬
те опубликовать объявление о переписке. И тогда вы убеди¬
тесь, что символическая страна Эсперантида не имеет ни
конца, ни края.ПРИЛОЖЕНИЯ
Языковая игра «Пословицы*Раздаются листки с половинами пословиц. Побеждают
пары, которые за одну минуту нашли друг друга и состави¬
ли известные пословицы. Вариант игры: составляются из
листков новые пословицы.ГАРРИ ГАРРИСОН И ЕГО СТАЛЬНАЯ КРЫСАВ конце каждого романа известного американского пи-
сателя-фантаста Гарри Гаррисона о приключениях хитроум¬
ного Джеймса ДиГриза по прозвищу Стальная Крыса есть
такое сообщение:146
«Я получаю много писем из разных стран. Читатели
спрашивают: есть ли на свете такой язык? Есть! На нем,
как на родном, говорит Джим ДиГриз и почти все, кого он
встречает в своих космических похождениях. В будущем эс¬
перанто процветает, но существует ли он в настоящем?Смею вас уверить, существует. Это живой, простой,
удобный язык. Миллионы людей на Земле владеют им как
родным. Он легок в изучении и приятен в использовании.
На нем публикуется много книг, журналов и даже газет.
...» (цитата взята из книги «Стальная крыса поет блюз»,
Москва, издание «Александр Корженевский» и «ЭКСМО-
Пресс», 1998 г.)Когда-то давным-давно, в начале 80-х, прочитав самиз-
датовское издание книги «Специалист по этике» (в другом
переводе «Этический инженер»), где эсперанто упоминается
довольно часто, и взяв адрес Гаррисона у друга — известно¬
го руководителя движения клубов любителей фантастики —
я написал тому письмо с вопросами про эсперанто. Вот же
был шок, когда через месяц мне пришел ответ! Да еще и ча¬
стично написанный на эсперанто! Да, он действительно зна¬
ет эсперанто, изучил его давно, рад узнать, что его книги
любят и читают в СССР.В мае 1998 года Гарри Гаррисон приезжал в Россию по
приглашению своих издателей и в Москве состоялась встре¬
ча писателя с московскими эсперантистами. Ни меня, ни
моего письма он не помнил. В целом разговор длился око¬
ло часа. Вот некоторые из высказываний Гаррисона, кото¬
рые я тогда записал себе на диктофон:— ... американцы не знают, что мир так велик и что
существует кто-то кроме американцев. Они попадают за
границу и с удивлением спрашивают: «Как вы разговарива¬
ете?!». Оказывается, есть другие языки — не только анг¬
лийский! Большинство американцев никогда не выезжают
за пределы Соединенных Штатов.Я же напротив много путешествовал и жил в других
странах. Возможно, это наследственное: моя мать родилась
в России, в Санкт Петербурге, а отец — в Ирландии. А
отец матери родом из Венгрии. Для американцев такая
смесь обычна.Сначала я был как все — когда жил в Нью-Йорке, за¬
тем же, когда начал зарабатывать писательством, я пере¬
ехал в Мексику, затем в Данию, Ирландию... И везде изу¬
чал местные языки. В Мексике я говорил по-испански, в147
Италии на итальянском, в Дании на датском. А фразу «два
пива, пожалуйста!» я могу сказать не меньше чем на пят¬
надцати языках. (Со вкусом произносит несколько приме¬
ров — в том числе на русском).— Когда и как вы изучили эсперанто?— Во время войны. Я служил в армии — на военной
базе в Техасе. У меня была жутко скучная работа — пуле¬
меты, автоматы... И тогда мне попался учебник «Изучите
эсперанто за 20 недель». Я учил, выполнял упражнения,
однако все молча — поговорить мне было не с кем. Впервые
я заговорил на эсперанто в Нью-Йорке, после войны. За¬
тем, конечно, я много общался с эсперантистами, когда
стал жить в Европе.— Несколько лет назад были изданы на эсперанто две
ваши повести, переведенные Вильямом Олдом. Читали ли
вы их и каково ваше впечатление о качестве перевода?— Вильям Олд большой знаток фантастики и он вели¬
колепно владеет эсперанто. Он дал мне свой перевод Тол-
киена «Властелин колец» — просто отлично! — гораздо луч¬
ше чем на английском. (Смеется). Читайте Толкиена на эс¬
перанто!— Было бы здорово издать все ваши лучшие книги на
эсперанто!— А разве двух не достаточно?— Нет, конечно, нет!— Я всегда поддерживаю эсперанто. Буду рад, если мои
книги будут выходить на эсперанто, например в России.[Андрей Григорьевский. Esperanto новости]МУЗЫКАЛЬНЫЙ КОЛЛЕКТИВ «ЭСПЕРАНТО»23.09.2008 - Леонид Агутин и Анжелика ВарумНовая программа «Две дороги. Два пути». В сопровож¬
дении музыкального коллектива «Эсперанто» и шоу-балета
Анжелики Варум.Как всегда, зрителей ждет «живая» музыка в сопровож¬
дении одного из лучших музыкальных коллективов «Эспе¬
ранто»джазовые импровизации любимых хитов — какими
их можно услышать только на концертах, а также новые
композиции с последних альбомов артистов — «Музыка» и
«Любовь. Дорога. Грусть и Радость», уже полюбившиеся
слушателям.[www.press-release.ru]148
Урок 15 Leciono15Лексикаajn «бы ни (было)» (ajna «какой бы то ни было», «лю¬
бой»), aparteni «принадлежать», arda «раскаленный»,
«пылающий», «пылкий», «рьяный», aviado «авиация»,
balo «бал», Ьато «преграда», «препятствие», civitano
«гражданин», danci «танцевать», donaco «подарок»,
eduki «воспитывать», emocio «волнение», «пережива¬
ние», ferioj «отпуск», «каникулы», flugi «летать»,
gajni «выиграть», gratuli «поздравить», humoro «наст¬
роение», imagi «вообразить», «представить себе»,
karbo «уголь», kompari «сравнить», komplika «слож¬
ный», «запутанный», konkuri «состязаться», «соревно¬
ваться», «соперничать», konvinki «убедить», leĝo «за¬
кон», lerta «ловкий», «искусный», «умелый», maniko
«рукав», nivelo «уровень», nordo «север», okcidento
«запад», ordinara «обыкновенный», «обычный», orien-
to «восток», perfekta «совершенный», «безупречный»,
«отличный», ргорга «собственный», raporti «отчиты¬
ваться», «докладывать», ripeti «повторять», solidara
«солидарный» (solidare «солидарно», «заодно»), soni
«звучать», sonĝo «сон», «сновидение», «мечта», «гре¬
зы», speco «вид», «сорт», «род», sprita «остроумный»,
«находчивый», stato «состояние», sudo «юг», ŝarĝo
«груз», «нагрузка», ŝerci «шутить», ŝpari «сберегать»,
«экономить», «сохранять», tasko «задача», «задание»
(taski «задать», «дать задание», «задать работу»),
teamo «команда», «группа», «смена», tin «тянуть»,
«привлекать», «манить», «извлекать», verko «сочине¬
ние», «произведение» (verki «сочинять», «писать»),
verso «стих» (versaĵo «стихотворение»).Без перевода: agiti, aŭtografo, brigade, fanfaro,
improvizi, kalendaro, kosmaro, krokodilo, loterio,
masko, parodio, populara, trotuaro.149
Proksima lando EsperantujoForveturis vagonaroj, forflugis aviadiloj, forportante
niajn geamikojn orienten kaj okcidenten, norden kaj
suden, sed por ni ankoraŭ sonas tendara kanto.Ci-foje Esperantujo troviĝis en Baŝkirio. Se el ho-
moj oni povus kunigi bukedojn, el la anaro de nia Espe¬
rantujo estiĝus belega bukedo — tiom da multeflankaj,
agemaj, spritaj homoj feriis en la 12-a Sovetia Esperan-
tista Junulara Tendaro (SEJT-12).Oni pridiskutis raportojn pri la stato kaj evoluo de
la Esperanto-movado, pri edukado de movadaj aktivuloj,
pri la diversspeca utiligo de la Internacia lingvo.Grandan salonon okupis neripetebla ekspozicio kun
materialoj pri la vivo kaj agado de elstaraj esperantistoj,
ricevitaj el multaj landoj dank’ al la internacia kore-
spondado. Interesaj prelegoj de la tendara universitato
altiradis grandnombran aŭskultantaron. La plej spertaj
pedagogoj perfektigis lingvokonojn de la komencantoj
en paroligaj kursoj. Aktivuloj tradiskutadis demandojn
de Esperanto-instruado.Por la tendaraj koncertoj Esperanto-kluboj, kiel
ĉiam, verkis novajn versaĵojn, teatraĵetojn, kantojn. Dek-
kvino da lertaj gitaristoj plenumadis la gravan taskon de
ilia rapida popularigo.Ankaŭ en la klubo de gajaj kaj spritaj (KGS) la
konkurantaj teamoj parolis nur en Esperanto — do en la
negepatra lingvo, sed ja tie ĉi nepras tuja reago kaj im-
provizado! Jen kiam kiu ajn povus certe konvinkiĝi pri
la viveco de Esperanto!Krokodilo estas ŝerca alnomo, donata al la personoj,
kiuj, malgraŭ la tendara lego, parolas iun alian lingvon an-
stataŭ Esperanto. Tendaranoj, apartenantaj al la rondaĉo
de krokodiloj, ĉe ni preskau ne estis. La lingva nivelo de
la tendaro estis tre alta. Cu oni povas trovi pli bonan
praktikon, ol dusemajna restado en la «lando», kie ĉiuj
ĉirkaŭe parolas inter si nur en Esperanto — dum la matena
gimnastiko, sportaj konkursoj, naĝado, sunbruniĝado,
dancado, en la kafejo «Verda krokodilo» — unuvorte, ĉie!150
Se vi aŭdos la frazon «Kiam mi loĝis sur Luno...»,
ne tro miru: antaŭ vi estas nia tendarano. La ĉambroj,
loĝitaj de ni, portis nomojn de planedoj kaj steloj. La
ejo de la estraro troviĝis sur Olimpo. Al ĉiuj partopren-
intoj estis disdonitaj donace tendaraj insignoj kaj sur-
manikaj emblemoj, ilustritaj libretoj, en kiujn oni tuj
ekkolektis autografojn de Esperantujanoj.La adiaŭa lignofajro bruladis ĝismatene. Okazis
maskobalo kaj poste — elektado de la plej bela junulino
de la tendaro. Oni kantadis kaj ne povis satkanti — ja
tio estis lastaj horoj de la nuna Esperantujo. Morgaŭ ĉio
ĉi estos transformiĝinta en fabelon malproksiman kaj
belegan por renaskiĝi venontjare aliloke. Jes, oni apenaŭ
povas imagi ĉies humoron kaj emocion dum la disiĝo!Tie ĉi ne estis rakontite eĉ pretere pri multaj rimar-
kindaj eroj de la tendara vivo: pri la festo de Neptuno,
la vespero de parodioj, la ĉiutaga murgazeto, la senmal-
gajna loterio, pri la fotoservo, kiu havigis fotojn al la
dezirantoj samtage kun la tendaraj eventoj ktp.Venu mem en Esperantujon kaj vi ekvidos cion per
la propraj okuloj, iĝos ĝiaj plenrajtaj civitanoj. Venu
des pli nun, kiam vi estas gratulenda okaze de la finstu-
do de la ĉefa materialo de la kurso, kiam vi estas pa-
rolonta kaj korespondonta enlande kaj translime kun
multegaj personoj, sciantaj tiun ĉi internacian kompre-
nilon kaj subtenantaj la grandan ideon de komuna, in-
ternacia lingvo de la homaro. Do ĝis la renkontiĝo en
Esperantujo!Apud lago, apud mar’(tendara kanto)Versoj de Boris KolkerApud lago, apud mar’,Ce rivero, en arbar’Gustatempe, sen erar’Malfermiĝas la tendar\151
Jen januar’, jen februar’ — rapidas kalendaro.Kaj junularo kun gitar’ rapidas al tendaro.En vagonar’, sur trotuar’ ekkantu ni, najbar’! —
Dum tuta jar’, dum tuta jar’ ni revis pri tendar’.Por amikaro la hazard’ ne povas esti baro.Por amikaro juna ardo estas ordinaro.La senkompara solidaro nun kunigas, ĉar
Dum tuta jar’, dum tuta jar’ ni revis pri tendar’.Apud lago, apud mar’...Komplika far’ — ĉiama ŝpar’ por la vojaĝ-preparo,Pri vagonar’, pri biletar’ ni sonĝas en koŝmaro.Sed jen en ar’, en sid’ kaj star’, kantadas junular’ —
La amikar’, nur amikar’ alvenis al tendar’.Matena klar’ — kaj ĉe fanfar’ ekverdas la standardo,
Kaj nia ar’, kaj nia ar’ ĝin sekvas per rigardo.Tra januar’, tra februar’ rapidis kalendar’ —La amikar’, nur amikar’ alvenis al tendar’.Apud lago, apud mar’...ЗАДАНИЯ15.1. Что означают следующие слова?Reagi; poŝtkarto; sanstato; konstruado; nubego;
dancejo; zorgema; konvinkita; verkistino; regulilo; duon-
forgesita; apudvoja; elfluginte; traflugi; ĉirkaŭflugi;
flugilo; eksterleĝa; enkonduko; subglaso; tutkore; rapor-
tanto; esprimoplena; malagrablaĵo; reeduki; neimagebla;
alproprigi; unuiĝi; estiminda; lampingo; idaro; maltrafe;
malplenkapulo; fajrujo; antaŭpago; debordiĝi; forlavi;
kunsenti; pridonaci; senŝanĝa; elŝarĝata; superŝarĝo; voĉ-
doni; malpuraĉa; nedisigebla; brigadestro; estrarano; en-
das; ĉiamulo; laŭcela; belsona; denorde alsude; unuenas-
kito; ĵusnaskito; naskiĝjaro.152
15.2. Переведите сочетания:Кип via helpo; propagandi Esperanton inter la junu-
laro; ĉe neceso; dank’ al via klarigo; pluvis ĝis la oka
horo; en sudo; gasto el nordo; ekde la manĝopaŭzo; ili
loĝas super ni; kredi malgraŭ cio; iri po tri personoj;
raporto de la prezidanto pri la agado dum la jaro; gratu-
lo de la instruisto al la lernantoj okaze de la kursfino;
rigardi de sur la monto; veni por unu momento; paroli
per interurba telefono; mi rakontos post kiam vi petos;
fari nenion alian krom danci; lau mia opinio; scii laŭ
sperto; koni lau vizaĝo; estis ĉirkaŭ vespero; veni sen
matenmanĝi; konvinku anstataŭ devigi; eliri por prome-
nado; bluiĝi pro malvarmo; kapabla je cio; sub la nivelo
de la maro; ŝanĝi bildkartojn kontraŭ poŝtmarkoj; tio
estas ekster miaj devoj; fajrero de espero; eltrinki per
unu tiro; kafo lau orienta maniero; la plej lerta; plena
verkaro de Zamenhof.15.3. Переведите фразы:Plenumadu ĉiun faron dum via vivo tiel, kvazaŭ ĝi
devus esti la lasta (Marko Aŭrelio). El malgrandaj
akveroj fariĝas grandaj riveroj. En landoj trans maroj
estas oraj arbaroj. Ju pli frue, des pli certe, — ju pli vo-
lonte, des pli lerte! Aĉetadu ne tion, kio estas utila, sed
tion, kio estas necesa (Seneko). La fino de la parolado
gravas pli, ol la komenco (F. Bacon/Bekon). Mi havas
kutimon silenti pri tio, kion mi ne scias (Sofoklo). Tenu
viajn okulojn bone malfermitaj edziĝonte kaj duone fer-
mitaj edziĝinte (B. Franklin). La diablo ne estas tiel
timiga, kiel oni lin pentraĉas. Oni parolas ĉiam mal-
bone, kiam oni havas nenion por diri (Voltero). Ne ĉiu
raporto estas vera vorto. Kiu ne ludas, tiu ne gajnas. Pli
bone malmulte gajni, ol multe perdi. La mono havas
flugilojn kaj flugas tre rapide. Mi venos en ajna momen¬
to, kiam vi vokos min. Nekredeblaj aferoj okazas
preskaŭ ĉiutage. Homo, al kiu neniu plaĉas, estas multe
pli malfeliĉa, ol tiu, kiu al neniu plaĉas (F. La Roche-
foucauld/Laroŝfuko). Por esti feliĉa, necesas donadi go-
jon al aliaj homoj. Neniam auskultu tiujn, kiuj parolas153
malbone pri aliaj kaj bone pri vi (L.N. Tolstoj). La saga
scias, kion li diras, la malsaĝa diras, kion li scias. Pre-
fere donaci al la amatino ĉiutage po unu floron, ol ĉiujn
florojn en unu bukedo. En ĉiu ŝerco oni devas serĉi eron
da vero. Necesas scii, kie, kiam, kiel kaj kun kiu ŝerci.
Ciu estas kontenta pri sia sago, sed neniu estas kontenta
pri sia stato. Maljuneco estas ne ago, sed sanstato. El
ĉiu senelira situacio ekzistas almenaŭ du eliroj: serĉu kaj
trovu! Se forestas la suno, sufiĉas la luno. Vorto dirita
neniam revenas. Virina rideto pli kaptas ol reto. Vivon
travivi estas art’ malfacila. La sata la malsatan ne kom-
prenas. Ekzistas tri specoj de nescio: scii nenion, scii
malbone kaj scii ne tion, kion necesas scii. Ciu bona
ideo nepre estos aĉigita de ĝiaj tro ardaj subtenantoj.
Kritiki — signifas klarigi al la aŭtoro, ke li faras ne tiel,
kiel farus mi, se mi scipovus (K.Capek).15.4. Переведите на эсперанто:В Международном молодёжном лагере эсперантис¬
тов под Киевом приняло участие около трёхсот чело¬
век. Большие комфортабельные палатки расположи
лись на берегу Днепра. Дни были наполнены интерес¬
ными событиями: лекции, обсуждения, встречи по ин¬
тересам, концерты, праздник Нептуна, выставки,
спортивные соревнования, курсы разговорной практи¬
ки и, разумеется, песни у костра под гитару. Здесь
впервые работали университет эсперантских знаний и
научная конференция. Как обычно, рабочим языком
лагеря был эсперанто.15.5. Расскажите о турпоходе, детском лагере, доме
отдыха, зарубежной поездке и т.д., где вы провели
отпуск или каникулы, или составьте диалог по од¬
ной из ситуаций: а) по видеофильму, фотогазете,
фотоальбому или диапозитивам представьте себе,
каким был лагерь эсперантистов, из которого не¬
давно вернулись члены вашего клуба; 6) что бы вы
хотели увидеть в лагере эсперантистов? Чем вы мо¬
жете помочь в подготовке его программы?154
Первую часть основного курса - «Введение в эсперанто» -
вы прошли на уроках 1-14. Вторую часть основного курса -
«Введение в эсперантское сообщество» (аналог страноведе¬
ния) - вы пройдёте в уроках 16-20. Урок 15 является про¬
межуточным, относясь одновременно к обеим частям кур¬
са. Вы уже изучили основы грамматики и словообразования,
а также 932 корневых слова. Теперь вам будут полезны
чтение книг и журналов, слушание радиопередач, междуна¬
родная переписка, посещение мероприятий клуба эсперан¬
тистовучастие в местных слетах, беседы и т. п. - все
это, разумеется, на эсперанто. Вы можете знакомиться с
различными учебниками, грамматиками, словарями, спра¬
вочниками по эсперанто, а также с художественной и не¬
художественной литературой на этом языке.При чтении и слушании научитесь отмечать не только
удачные, но также и неудачные употребления слов. Чтобы
удостовериться в правильности ваших суждений, советуй¬
тесь со знатоками языка. Не бойтесь спрашивать и ме¬
нять своё мнение. Бойтесь быть догматиками: помните,
что в процессе развития язык постепенно изменяется и до¬
пускает различные варианты употребления слов и выра¬
жений. Но если вы убеждены в своей точке зрения и имеете
веские аргументы, не бойтесь отстаивать её, даже если
спорите со специалистом, имеющим непререкаемый авто¬
ритет. И всё же через год-другой вернитесь к спорному во¬
просу: не изменилась ли ваша точка зрения?ПРИЛОЖЕНИЯ
Языковая игра «Меткие названия»Придумать меткие названия на эсперанто к фотографи¬
ям в газетах и журналах.155
Mikaelo TernavskiKOLOROMi volus havitian miankoloron,
kiu dum elparolode mia nomo
aperus tiel nature,
kiel la blankoĉe la vorto «neĝo»,
kiel la lazuroĉe la vorto «ĉielo»,
kiel la verdoĉe la vorto «herbo».
Mi volushavitian miankoloron.Андрей ПлатоновЛЮБОВЬ К ДАЛЬНЕМУ
(отрывок)В Москве, на седьмом этаже жил тридцатилетний чело¬
век Виктор Васильевич Божко. Он жил в маленькой комна¬
те, освещаемой одним окном... В комнате было бедное су¬
ровое убранство, но не от нищеты, а от мечтательности: же¬
лезная кровать... голый стол... стул из ширпотребного ути¬
ля, самодельные полки у стен с лучшими книгами социа¬
лизма и девятнадцатого века, три портрета над столом: Ле¬
нин, Сталин и... Заменгоф — изобретатель международного
языка эсперанто...Божко вынул пачку личных писем... и сосредоточился
в них своим размышлением за пустым столом. Ему писали
из Мельбурна, Капштадта, из Гонконга, Шанхая, с неболь¬
ших островов, притаившихся в водяной пустыне Тихого
океана, из Мегариды — поселка у подножия греческого
Олимпа, из Египта и многочисленных пунктов Европы.
Служащие и рабочие, дальние люди, прижатые к земле не-156
подвижной эксплуатацией, научились эсперанто и победили
безмолвие между народами; обессиленные трудом, слишком
бедные для путешествий, они сообщались друг с другом
мыслью...Изучив корреспонденцию, Божко писал ответ на каждое
письмо, чувствуя свою гордость и преимущество как деятель
СССР. Но писал он не гордо, а скромно и с участием...По своей службе Божко славился лучшим ударником.
Кроме прямой геометрической работы, он был секретарем
стенгазеты, организатором ячеек Осоавиахима и МОПРа,
завхозом огородного хозяйства и за свой счёт учил в школе
воздухоплавания одну малоизвестную ему девушку.Эта девушка раз в месяц заходила к Божко... После её
ухода Божко ложился вниз лицом и тосковал от грусти,
хотя причиной его жизни была одна всеобщая радость. По¬
скучав, он садился писать письма в Индию, на Мадагаскар,
в Португалию, созывая людей к участию в социализме, к
сочувствию труженикам на всей земле, и лампа освещала
его лысеющую голову, наполненную мечтой...1934 г.[Собеседник. 1987, № 24, с. 12.]ПИАНИСТ АНДРЕЙ КОРОБЕЙНИКОВ
ДАСТ СОЛЬНЫЙ КОНЦЕРТ В ПЕТЕРБУРГЕОреанда-Новости. 8 марта в Большом зале Петербург¬
ской филармонии состоится вечер фортепианной музыки в
исполнении одного из самых знаменитых молодых пианис¬
тов современности Андрея Коробейникова. Андрей Коро¬
бейников родился 10 июля 1986 года. Начал играть на фор¬
тепиано с 5 лет. В 1997 году поступил в Московское обла¬
стное высшее училище искусств, которое закончил с отли¬
чием в 2001-м. В 2001 году поступил в Московскую госу¬
дарственную консерваторию им. П.И. Чайковского, окон¬
чил ее с отличием в 2006-м. Параллельно в 1998 году Анд¬
рей Коробейников поступил на юридический факультет Ев¬
ропейского университета права в Москве, который закон¬
чил с отличием в 2003 году. Владеет тремя иностранными
языками — английским, итальянским, эсперанто (междуна¬
родный язык). Дважды: на Всемирных конгрессах эсперан¬
то в Гётеборге (2003) и в Пекине (2004) становился лауреа¬
том II премии конкурса ораторов на эсперанто.157
Урок 16 Leciono16Лексикаakompani «провожать», «сопровождать», amuzi
«развлекать», «забавлять», animo «душа», aparta «от¬
дельный», «особенный», «особый», Ьепо «благо»,
«благословение», «счастье», diligenta «прилежный»,
«старательный», «усердный», disputi «спорить», dividi
«делить», «разделить», ekskluziva «исключительный»,
entuziasmo «воодушевление», «увлечение», «энтузи¬
азм», esenco «сущность», eterna «вечный», eviti «избе¬
жать», gento «племя» (устаревшие значения «народ»,
«нация», «этнос»), glavo «меч», grado «степень», «гра¬
дус», harmonio «гармония», «согласие», himno «гимн»,
instigi «побуждать», interna «внутренний», justa
«справедливый», kolego «коллега», «товарищ»,
komuniki «сообщать» (komunikiĝi «общаться»), konscii
«сознавать», krei «создавать», «творить», «образо¬
вать», kreski «расти», obstina «упрямый», «упорный»,
«настойчивый», posedi «иметь», «обладать», «вла¬
деть», preciza «точный», privata «частный», profito
«выгода», «польза», «прибыль», reciproka «взаим¬
ный», rilati «относиться», sango «кровь», sankta «свя¬
щенный», «святой», soifi «жаждать», «хотеть пить»,
spirito «дух», trudi «навязать», uzi «употреблять»,
«использовать», «применять».Без перевода: deklaracio, devizo, doktoro, formulo,
fundamento, idealo, neŭtrala, oficiala.Грамматика16-1. Категория переходности-непереходности.Переходные глаголы обозначают действие, кото¬
рое направлено на объект, выраженный именем в ви¬
нительном падеже. Большинству эсперантских пере¬
ходных глаголов соответствуют русские переходные158
глаголы: aĉeti, afisi, agiti, akcepti, akompani, ami и т.д.
(составьте перечень изученных переходных глаголов).В русском языке при переходных глаголах в отри¬
цательной форме употребляется не винительный, а ро¬
дительный падеж, соответствующие глаголы в эспе¬
ранто требуют винительного падежа: ne akcepti
ргоропоп «не принимать предложения»; atendi decidon
«ждать решения». От переходных глаголов образуют¬
ся страдательные причастия: aĉetita, aĉetata, aĉetota.Непереходные глаголы обозначают действие, не
предполагающее объекта, выраженного именем в фор¬
ме винительного падежа. Большинству эсперантских
непереходных глаголов соответствуют русские непере¬
ходные глаголы: agi, aparteni, aperi, ardi, batali и т.д.
(составьте перечень изученных непереходных глаго¬
лов). От непереходных глаголов страдательные прича¬
стия не образуются.Иногда русским непереходным глаголам в эспе¬
ранто соответствуют переходные глаголы: bezoni
«нуждаться в»; celi «целиться в», «стремиться к»;
posedi «обладать», «владеть» + тв. падеж; regi «управ¬
лять» + тв. падеж; trafi «попасть в»; interŝanĝi «обме¬
ниваться» + тв. падеж.У некоторых эсперантских глаголов под влиянием
национальных языков и вследствие того, что предлог
может заменяться винительным падежом, если это не
искажает смысла, категория переходности-непереход¬
ности неустойчива: они могут употребляться как с
прямым дополнением (существительное в винительном
падеже), так и с косвенным (существительное в общем
падеже с предлогом): adiaŭi (al), atenti (pri), aŭskulti
(al), danki (al), bedaŭri (pri), diskuti (pri), egali (al),
esperi (al, pri), festi (pro), forgesi (pri), helpi (al),
konkuri (kun), konsenti (pri, kun), kontraili (al), kredi
(al), lekcii (pri), loĝi (en), ludi (per), memori (pri), miri
(pri), odori (je), pardoni (al), paroli (pri), partopreni
(en), pensi (pri), peti (pri), profiti (de, el), raporti
(pri), prelegi (pri), respondi (al), revi (pri), rigardi (al),
rilati (al), sekvi (post), servi (al).159
La interna ideo de la Esperanto-movado
(el kongresaj paroladoj de Doktoro Ludoviko Zamenhof)En la 1905-a jaro dum la 1-a Universala Kongreso
de Esperanto en la franca urbo Boulogne-sur-mer
(Bulonjo-ce-maro) estis akceptita «La deklaracio pri
Esperantismo».El la deklaracio, unuanime akceptita en la Bulonja
kongreso, ni ĉiuj scias, kio estas la Esperantismo en rila-
to praktika; el tiu ĉi deklaracio ni ankaŭ ekscias, ke
«Esperantisto estas nomata ĉiu persono, kiu uzas la
lingvon Esperanto, tute egale, por kiaj celoj li gin
uzas». Esperantisto estas sekve ne sole tiu persono, kiu
uzas Esperanton sole kaj ekskluzive por celoj prak-
tikaj...Krom la flanko praktika, deviga por ĉiuj kaj montri-
ta en la deklaracio, la Esperantismo havas ankoraŭ alian
flankon ne devigan, sed multe pli gravan, flankon idean.
Tiun ĉi flankon diversaj Esperantistoj povas klarigi al si
en la plej diversa maniero kaj en la plej diversaj gradoj.
Tial, por eviti ĉiun malpacon, la Esperantistoj decidis
Iasi al ĉiu plenan liberecon akcepti la internan ideon de
la Esperantismo en tiu formo kaj grado, kiel li mem
deziras, aŭ — se li volas — eĉ tute ne akcepti por la Es¬
perantismo ian ideon. Por demeti de unuj Esperantistoj
ĉian respondecon pri agoj kaj idealoj de aliaj Esperantis¬
toj, la Bulonja deklaracio precizigis la oficialan, de ĉiu
sendispute akceptitan esencon de la Esperantismo kaj al-
donis la sekvantajn vortojn: «Ciu alia espero au revo,
kiun tiu aŭ alia persono ligas kun la Esperantismo, estas
lia afero pure privata, por kiu la Esperantismo ne re-
spondas». .Venos iam la tempo, kiam Esperanto, fariĝinte
posedaĵo de la tuta homaro, perdos sian karakteron ide¬
an: tiam ĝi fariĝos jam nur lingvo, oni jam ne batalados
por ĝi, oni nur tirados el ĝi profiton. Sed nun, kiam
preskaŭ ĉiuj Esperantistoj estas ankoraŭ ne profitantoj,
sed nur batalantoj, ni ĉiuj konscias tre bone, ke al labo-160
rado por Esperanto instigas nin ne la penso pri praktika
utileco, sed nur la penso pri la sankta, granda kaj grava
ideo, kiun lingvo internacia en si enhavas. Tiu ĉi ideo —
vi ĉiuj sentas gin tre bone — estas frateco kaj justeco in¬
ter ĉiuj popoloj. Tiu ĉi ideo akompanadis Esperanton de
la unua momento de ĝia naskiĝo ĝis la nuna tempo...Vi ĉiuj sentis tre bone en Bulonjo, ke nin entuzias-
migis ne la amuzoj per si mem, ne reciproka sinkom-
prenado per si mem, ne la praktika utileco, kiun Espe¬
ranto montris, sed la interna ideo de la Esperantismo,
kiun ni ciuj sentis en nia кого. Ni sentis, ke komenciĝas
la falado de la muroj inter popoloj, ni sentis la spiriton
de ĉiuhoma frateco. Ni konsciis tre bone, ke ĝis la fina
malapero de la muroj estas ankoraŭ tre kaj tre mal-
proksime...Ciu, kiu uzas Esperanton aŭ laboras por ĝi, estas Es-
perantisto, kaj ĉiu Esperantisto havas plenan rajton vidi
en Esperanto nur lingvon simplan, malvarman interna-
cian komprenigilon... Sed tiuj Esperantistoj, kiuj
apartenas al nia afero ne per sia kapo, sed per sia кого,
tiuj ĉiam sentos kaj ŝatos en Esperanto antaŭ ĉio ĝian
internan ideon...La devizo de la ideaj Esperantistoj, neniam ĝis nun
precize formulita, sed ĉiam klare sentata, estas: «Ni
deziras krei neŭtralan fundamenton, sur kiu la diversaj
homaj gentoj povus pace kaj frate interkomunikiĝadi, ne
altrudante al si reciproke siajn gentajn apartaĵojn...»L.L. Zamenhof
La espero
(himno de la Esperanto-movado)En la mondon venis nova sento,Tra la mondo iras forta voko;Per flugiloj de facila vento
Nun de loko flugu ĝi al loko.161
Ne al glavo sangon soifanta
Gi la homan tiras familion:Al la mond’ eterne militanta
Gi promesas sanktan harmonion.Sub la sankta signo de Г espero
Kolektiĝas pacaj batalantoj,Kaj rapide kreskas la afero
Per laboroj de la esperantoj.Forte staras muroj de miljaroj
Inter la popoloj dividitaj;Sed dissaltos la obstinaj baroj,Per la sankta amo disbatitaj.Sur neŭtrala lingva fundamento,Komprenante unu la alian,La popoloj faros en konsento
Unu grandan rondon familian.Nia diligenta kolegaro
En laboro раса ne laciĝos,Gis la bela sonĝo de 1’ homaro
Por eterna ben’ efektiviĝos.[Л. Заменгоф. Всемирный язык эсперанто.Варшава, 1890, с. 9, 10.]Л. ЗаменгофНадеждаНад землею новым чувством веет,И призыв разносится по свету;Он на крыльях, словно легкий ветер,Облетает быстро всю планету.Не мечом — орудьем разрушенья --
Он сплотить желает все народы:162
Людям, утомившимся в сраженьях,Обещает мир он и свободу.Все, кто верят в счастье дней грядущих,Собрались под мирные знамена.Под звездой идеи всемогущей
Стали мы сильнее и сплочённей.Стены недоверья вековые
Разобщили страны и народы;Но сметет препятствия любые
Светлая любовь — сестра свободы.Овладевши языком общенья,Хорошо друг друга понимая,Будут жить народы, без сомненья,Как семья единая земная.Полные энергии и страсти,Не устанем вместе мы трудиться,Чтоб мечта, которой нет прекрасней,Для людей могла осуществиться.Перевел с эсперанто Семен Вайнблат.[Молодёжь Молдавии. Кишинев, 01.01.1981.]ЗАДАНИЯ
16.1. Образуйте равнозначные эсперантские слова:Энтузиаст; нейтральность; полуофициальный;
продажа; северянин; поселиться; желтоватый; травин¬
ка; супружеский; чертёжник; расчёска; кофейник;
кафе; прилететь; предвидеть; пригород; внешкольный;
внести; затруднить; расширить; послевоенный; безо¬
шибочно; подсознание; находка; чувствительный; уп¬
равдом; желательный; желанный; переименовать; об¬
мыть; соавторство; многоязычие; сверхъестественный;
пробиваемый; перебежать; пересолить; население; от¬
выкнуть; прошлогодний; вывернуться; дословный; ка¬163
нителиться; разбросанность; непримиримый; всеяд¬
ный; подлежащий сожжению; взаимоотношение; при¬
вкус; оступиться; интернационализация.16.2. Переведите сочетания, обращая внимание на
логичное употребление предлогов:Упасть на землю; поехать на море; с места на мес¬
то; окна на восток; перейти на русский язык; право на
труд; опоздать на несколько минут; дальше на кило¬
метр; на днях; на неделе; на заседании; на ходу; при¬
ехать на поезде; на многие годы; уехать на лето; ку¬
пить на все деньги; комната на двоих; пойти на новый
фильм; пригласить на кофе; зал на сто мест; билет на
концерт; говорить на английском языке; надеяться на
случайность; город на Волге; на рассвете; это про¬
изошло на моих глазах; обменять журнал на книгу;
играть на гитаре; ехать на юг; на полпути; на первых
порах; на веки вечные; зима на носу.Поставить к стене; конфеты к чаю; к чему это?;
лицом к лицу; к тому же; к сожалению.16.3. Переведите, обращая внимание на выделенные
слова:Всё хорошо, что хорошо кончается. С тобой все¬
гда хорошо. Хорошо, я не возражаю. Без тебя мне
было плохо. Это плохо. Объяснение должно быть точ¬
но. Сообщите точно о дате выезда. Было темно, точно
ночью. Это вполне возможно. Если возможно, позво¬
ни мне. Возможно, вы не знаете этого. Приходите воз¬
можно быстрее. Соотношение сил было равно. А нам
всё равно. Он равно владеет обоими языками. Три
плюс пять равно восьми. Твои слова, равно как и фак¬
ты, убедили меня. Вчера я встал достаточно рано. Дос¬
таточно взглянуть в словарь, и вы увидите, что я прав.16.4. Переведите на эсперанто:«Разноязычие является одним из величайших не¬
счастий человечества», — писал Вольтер.На земле говорят на 2,5 тыс. языков. Международ¬
ные отношения развиваются с необыкновенной быстро¬164
той. Умножаются взаимные поездки учёных, специали¬
стов, туристов. Увеличивается число международных
конгрессов. Благодаря Интернету, телевидению, теле¬
фону мы все теперь живем в одной всемирной деревне.Все мы живем на одной планете, но разделены
многими языками: разноязычие очень затрудняет об¬
щение людей из разных стран. Кроме того, оно отни¬
мает много времени и денег, которые можно было бы
направить на повышение благосостояния человечества.Особые трудности стоят перед наукой, которая по
своей сущности интернациональна. Научные работы
пишутся на большом числе языков, что мешает обмену
научно-технической информацией.В Российской государственной библиотеке нахо¬
дятся книги более чем на 200 языках. Только журна¬
лы по химии издаются на 30 языках.Известный польский учёный Одо Буйвид писал:
«Сегодня очень трудно представить себе, до какой
степени будут облегчены отношения между народами,
когда все, наконец, поймут необходимость междуна¬
родного языка».16.5. Напишите рассказ на одну из тем: а) сталки¬
вались ли Вы с языковым барьером и как Вы его
преодолевали? 6) как Вы узнали об эсперанто, по¬
чему начали его изучать, чем он Вас привлекает?Почти все активисты эсперанто-движения начали препода¬
вать международный язык очень рано: часто сразу же после
тогоу как они сами прошли основной курс. Нет лучшего спосо¬
ба усвоить учебный материалу чем объяснить его другим лю¬
дям: ведь для этого приходится самому тщательно разби¬
раться во всех деталях. Начните подбирать небольшую
группу для обучения, лучше всего среди близких вам людей:
родственникову друзей, коллег, сокурсников, соучеников, сосе¬
дей. Помощь вы сможете получить в ближайшем клубе эспе¬
ранто и в Российском союзе эсперантистов (РоСЭ).
Оптимальная схема обучения в кружке такова: дома уча¬
щиеся знакомятся самостоятельно по учебнику с материа¬165
лом всего следующего урока, на занятии бегло повторяются
слова и теоретический материал, даются необходимые
разъяснения. Основная работа ведётся с текстом: чтение
по ролям, анализ интересных моментов, вопросы препода¬
вателя к учащимсяу вопросы учащихся друг к другу, пере¬
сказ текста, рассказ или диалог по ситуации, близкой к
теме текста. Упражнения выполняются в аудитории
только при наличии достаточного времени, не обязательно
все и не обязательно до конца. Желательнее всего выпол¬
нять в аудитории лексико-грамматические упражнения,
содержащие пословицы и афоризмы. Не забывайте о языко¬
вых играх, о песнях на эсперанто. На занятии следует ос¬
тавлять несколько минут для ответа на вопросы учащихся.
В зависимости от общей подготовки учащихся и наличия
времени объём учебного материала, проходимого в аудито¬
рии, может колебаться от максимума (абсолютно весь ма¬
териал курса) до минимума (первые 14 уроков без упраж¬
нений). При самостоятельной или заочной форме обучения,
а также при изучении по интернету следует проходить
материал курса целиком.Секрет успеха при изучении языка - в систематической
самостоятельной работе: аудиторные занятия могут за¬
менить их лишь частично.Желательно, чтобы руководитель кружка, обратившись в
РоСЭу сдал экзамен на право преподавания эсперанто и по¬
лучил соответствующее свидетельство.ПРИЛОЖЕНИЯ
Языковая игра 4Много слов из одного»Ведущий записывает слово, например, harmonio. Игра¬
ющие должны образовать как можно больше слов из букв,
содержащихся в данном слове: haro, horo> потоу mono...
Выигрывает тот, кто за определённое время образовал
большее число слов.166
Adalberto HuleŝSE ESTUS TIELSe estus tiel — sed ne estas tiel —
se estus tiel, ke vi amus min,
se vi estus tia — sed vi ne estas tia —
se vi estus tia, kia mi imagis vin,
se ĉio estus aliel [1]! —
se estus tiel, kiel mi dezirus...Sed ne estas tiel![A. Huleŝ. Katoj kaj ĉevaloj. Budapest, 1982, с.26.][1] aliel = alie, alimaniere«PASPORTA SERVO 2000» НА СТАРТЕ25 ноября заканчивается регистрация и перерегистра¬
ция участников одной из самых выдающихся служб эспе¬
ранто-движения: «Паспортной службы» — всемирной сети
гостевых адресов. В 1999 г. в ней было 945 адресов из 76
стран, в 2000 году ожидается, что количество адресов пре¬
высит 1000 адресов.Эсперантисты, публикующие свои адреса в «Pasporta
Servo», тем самым объявляют, что готовы принять в гости
(на срок от 1 дня до 1—2 недель, а иногда и месяца) других
участников сети, если они соберутся посетить их страну и
город. Разумеется, бесплатно.Выглядит это так: вы собираетесь поехать в Бельгию
(Аргентину, Гонконг, Новую Зеландию или в любую дру¬
гую из представленных 76 стран) на молодежную эсперан¬
то встречу (или в гости и т.п.) и намечаете себе маршрут.
Решаете, что по пути остановитесь, например, в Варшаве,
Франкфурте, Роттердаме. Берете книгу «Pasporta Servo» и
находите гостевые адреса в этих городах (или неподалеку).
В данных о каждом участнике указаны его возраст, адрес,
возможный способ связи (простая почта, электронная, теле¬
фон или «без предупреждения»), его предпочтения (сколь¬
ко гостей максимально, на сколько дней, со своим спаль¬
ным мешком или можно без), дополнительные пожелания и
предупреждения («в доме не курите!», «лучше, если вегета¬
рианцы», «а любите ли вы животных? У меня две кошки»
и т.п.) Связываетесь, получаете добро или отказ (тоже 6ы-167
вает, например, уже запланированы другие гости, или сам
уезжает). Отправляетесь в дорогу.«Pasporta Servo» является гордостью эсперантистов —
мало кто из нас не воспользовался ее преимуществами и не
вспоминает с теплым чувством (а чаще с восторгом), с ка¬
кими радушными и интересными людьми удалось встре¬
титься с ее помощью.[Esperanto новости]PASPORTA SERVO ОПЯТЬ ИДЁТ НА РЕКОРДВ 2004 году число стран в списке «Pasporta Servo» упа¬
ло с 82 до 80. Это, однако, было лишь исключением на
фоне многолетней позитивной динамики — и в 2005-ом в
международной сети гостеприимства будут уже адреса из
85 стран, — сообщает информационно-аналитический сайт
LiberaFolio.org. Хотя рост приятен для участников «Пас¬
порта серво», он добавит головной боли издателям — ведь
список в виде книжки карманного формата все участники
получают бесплатно.Международная сеть гостеприимства «Паспорта серво»
(переводится: паспортная служба), поддерживаемая Все¬
мирной молодёжной организацией эсперантистов (ТЕ.ТО).
является едва ли не самой популярной сферой использова¬
ния эсперанто. Тысячи эсперантистов уже более 30 лет
пользуются адресником «Паспортной службы» и рассказы¬
вают об этой системе своим знакомым, когда хотят дока¬
зать полезность увлечения эсперанто.Идея эсперантоязычной международной сети обмена
визитами появилась в середине 60-х годов, а первый адрес-
ник появился в 1974-ом. В нём были представители 19
стран, всего 39 человек, желающих принимать эсперанто-
говорящих гостей на оговоренных в адреснике условиях.
На следующий же год список вырос до 100 адресов в 33
странах и продолжает расти до сих пор. 2005 год снова ста¬
нет рекордным по числу представленных стран -- 85. Пред¬
полагается, что в адреснике будут опубликованы более 1300
адресов.[Esperanto новости]168
Урок 17 Leciono 17Лексикаagnoski «признать», amaso «масса», «толпа», «скопле¬
ние», aspiri «стремиться», айгого «утренняя заря»,
balta «балтийский», disko «диск», «грампластинка»,
doloro «боль», ebria «пьяный», «опьяненный», epoko
«эпоха», fidela «верный», «преданный» (malfideli
«проявить неверность», «изменить»), fiksi «устано¬
вить», «закрепить» (fiksaŭskulti «вслушаться»), flamo
«пламя», flui «течь», fremda «чужой», «иностранный»,
gardi «хранить», «беречь», «стеречь», kasedo «кассе¬
та», komponi «сочинять музыку», konkeri «покорить»,
konsili «советовать», kvalito «качество», kvanto «коли¬
чество», logi «манить», «привлекать», mendi «зака¬
зать», ondo «волна», pasio «страсть», «пыл», peni
«стараться», «пытаться», «прилагать усилия», penetri
«проникать», perei «погибнуть» (pereigi «погубить»),
pluraj «несколько», «довольно много», pola «поль¬
ский», postuli «требовать», presi «печатать», provi
«пробовать», «пытаться», готапсо «романс», simila
«подобный», «похожий», societo «общество», «органи¬
зация», «объединение», surprizi «удивить», «поразить»
(surpriza «неожиданный», «поразительный»), ŝalti
«включить», ŝanco «случай», «возможность», «шанс»,
traduki «переводить», Varsovio «Варшава», vasta «об¬
ширный», «просторный» (disvastigi «распростра¬
нять»), veki «будить», «пробуждать».Без перевода: ekzemplero, festivalo, kompakta,
konkurenco, latina, magnetofono, periodo, tradicio.Kantoj, kantoj...Unufoje, sidante ĉe radioricevilo kaj aŭskultante
muzikon, mi subite atentis, ke mi komprenas vortojn de
la kanto en fremda lingvo. Gi similis al la itala aŭ latina
lingvo, sed fiksaŭskultinte, mi rimarkis, ke la kanto so-169
nas en Esperanto. Tio estis disaŭdigo de la Pola radio.
Ekde tiu momento mi penis laŭeble ofte aŭskulti Varso-
vion, la naskiĝurbon de Esperanto, kaj plurajn aliajn ra-
diostaciojn en la Internacia lingvo. Kaj nemalofte mi
havis bonŝancon aŭdi kantojn en tiu belsona lingvo.Baldaŭ post tio mi veturis en Baltan Esperanto-Ten-
daron (BET) en Estonio. Tie mi ekaŭdis novajn kantojn
kaj eĉ konatiĝis kun ties aŭtoroj. Kaj dum la lastaj ten¬
daraj tagoj mi verkis tekston de mia unua Esperanta
kanto, kio postulis ne malmultajn penojn.Komence kantoj estis malmultaj, tial ni kolektadis
kaj gardadis ĉiun, eĉ se ĝi ne tre bonkvalitis. Poste venis
surpriza periodo, kiam verkado, tradukado kaj plenuma-
do de Esperantaj kantoj ricevis amasan karakteron. Ape-
ris pluraj aŭtoroj tra la tuta lando. EĈ tiuj, kiuj sukce-
sis ellerni nur la bazon de la lingvo, ekprenis plumon
kaj ekprovis verki. Kaj, oni devas agnoski, ne ĉiam sen-
sukcese. Aperis tioma kvanto de kantoj, ke ili devis elte-
ni grandan konkurencon por veki ĉies intereson, por kon-
keri ĉies korojn, por penetri ĉiujn Esperanto-klubojn.Ekde tiam datiĝas la neskribita tradicio — kunprena-
di por la koncertoj en Esperanto-tendaroj ĉefe novajn
kantojn. Do ĉar en ĉiu tendaro okazas kelkaj koncertoj,
ĝiaj partoprenantoj forveturigas kelkdekon da novaj
kantoj. En la tendaro okazas ankaŭ lernado de novaj kaj
de jam konataj kantoj.En la 60-aj kaj 70-aj jaroj Unio de sovetiaj societoj
por amikeco kaj kulturaj ligoj kun eksterlando (SSOD)
en Moskvo presadis kaj disvastigadis tra la tuta mondo
kolektojn de kantoj de nialandaj komponistoj, kantoj el
diversaj epokoj de nia historio. Mi memoras, kiel dum la
48-a Universala Kongreso de Esperanto en Sofio ni dis-
donacis al la kongresanoj pli ol du mil ekzemplerojn de
tia kantaro. Kaj la tuta kongreso kantis «Estu ĉiam la
suno!» en la Internacia lingvo.En la nuna tempo en multaj landoj aperas grand-
nombre kaj populariĝas kasedoj kaj kompaktaj diskoj
(kodiskoj) kun originalaj kaj tradukitaj Esperantaj kan¬
toj. Okazas kantokoncertoj dum internaciaj kongresoj,
festivaloj kaj alispecaj renkontiĝoj de esperantistoj.170
Precipe belaj estas Esperantaj kantoj ĉe lignofajro.
Longe mi memoros nokton en Karpatoj, kiam ni sidis
ĉirkaŭ ardanta fajro, plenumante mendojn de niaj fru-
matene forveturontaj gekamaradoj. Gitaristoj laciĝadis
kaj anstataŭadis unu la alian, de tempo al tempo nin
kovradis nuboj, lumigataj de la flamo, sed kantoj flua-
dis onde, ĝis aperis sur la horizonto la aŭroro.Pri kio kantas Esperantaj kantoj? Pri ĉio plej bona —
pri la amikeco, pri la amo, pri bonaj homoj, pri iliaj
revoj kaj aspiroj, pri tio, ke la vivo estas belega.Mi ŝaltas la magnetofonon kaj, laŭ sonoj de niaj
kantoj — gajaj kaj malgajaj, seriozaj kaj ŝercaj, — mi re-
memoras pri proksimaj kaj malproksimaj geamikoj, lo-
ĝantaj en ĉiuj anguloj de nia lando, pri la fidelaj ge¬
amikoj, kun kiuj konatigis min la internacia lingvo Es¬
peranto, kun kiuj mi kantis Esperantajn kantojn ĉe la
neforgesebla nokta lignofajro. Mi konsilas ankaŭ al vi
aŭskulti, lerni, kanti, verki, popularigi Esperantajn kan¬
tojn: tio alportos al vi multe da utilo kaj plezuro.Nigraj okuloj
(malnova romanco «Очи чёрные»)Traduko de Boris KolkerNigra ĝis ebri’La okul-rigard’,Plena de pasi’,De brulanta ard’,Mi tre amas vin,Mi tre timas vin,En malbona hor’Mi renkontis vin!Nigra ĝis ebri’La okul-rigard’,Logas vi al land’De feliĉa fart’ —Al la land’ de 1’ am’,Kie regas ver’,Lando sen dolor’,Lando sen sufer’.171
Se ne trafus vi
A1 sanganta kor\Pasus mia viv’Sen anim-dolor\Pereigis min
Flama alrigard’.Pasis la feliĉ’Kvazaŭ neĝ’ en mart'.Nigra ĝis ebri’La okul-rigard’,Plena de pasi\De brulanta ard\Mi tre amas vin,Mi tre timas vin,En malbona hor’Mi renkontis vin.ЗАДАНИЯ17.1. Образуйте равнозначные эсперантские слова:Стремление; экзаменатор; зацвести; танцовщица; ли¬
нейка; узкий; мечтатель; солонка; предисловие; ежеднев¬
но; внеплановый; до смерти; междугородный; антивоен¬
ный; собрат; самодовольный; многолюдный; подслуши¬
вать; надстроить; наземный; остаток; персонал; напе¬
вать; решительный; нерешённый; неприемлемый; про¬
считаться; допустить; подмосковный; обрезать; отрезать;
отослать; ускорить; прочитав; раздвоиться; общежитие;
вручить; подлежащий перепечатке; безвыходный; вос¬
петь ; целостность; лоботрясничать; перенаселённость;
сынишка; метель; осторожность; все, вместе взятые.17.2. Переведите сочетания, обращая внимание на
логичное употребление предлогов:В июле; сорок километров в час; превратиться в
старика; прочитать в три недели; в моё отсутствие; в
течение часа; в то время как; увидеть в первый раз;
вступить в клуб (ассоциацию); я уверен в этом; по¬
требность в специалистах; в девять часов; в семи ки¬172
лометрах от города; в пять раз больше; марка в десять
рублей; она не в моём вкусе; слово в слово; смотреть в
окно; дом в девять этажей; пробел в знаниях; в память
о герое; сказать в шутку; два километра в длину; нуж¬
даться в деньгах; он избран в руководители; взять в
жены; ввести в заблуждение; закончить в два счёта; не
могу взять в толк; как ни в чём не бывало. Спортклуб
при заводе; при его жизни; при этом условии; при его
уме; при всем его желании; при всем том; говорить при
детях; это случилось при мне; при Пушкине; быть при
смерти. Вокруг света; споры вокруг проблемы.17.3. Переведите, обращая внимание на выделенные
слова:Я получил свежий номер журнала «Молочная про¬
мышленность». Напротив нашего дома открылась но¬
вая молочная. Обычно вечером мы едим молочное.
Где лежит чайная ложка? Эта чайная очень ориги¬
нальна. Нет ничего прекраснее детской улыбки. Из
детской слышались звуки музыки. Больной ребенок
плохо спал. Под утро больной почувствовал себя луч¬
ше. Будущее лето покажет, сможем ли мы это выпол¬
нить. Мы смотрим в будущее с надеждой. Мои до¬
машние дела идут неплохо. К ужину собрались все до¬
машние. Я заметил за окном трамвая знакомый дом.
Мне рассказывал об этом один знакомый.17.4. Переведите на эсперанто:Уже в XVII—XVIII вв. началось изучение пробле¬
мы международного языка. Великие мыслители про¬
шлого — Коменский, Декарт, Лейбниц, Вольтер, Бэ¬
кон, Фурье, Ампер — высказывались за его создание.
Шарль Монтескьё писал: «Связь между народами ста¬
ла так велика, что из неё неуклонно вытекает необхо¬
димость в общем языке».Кажется, что проще всего было бы принять один из
национальных языков как единый международный
язык. Однако это вызвало бы справедливые возражения
со стороны других народов. Кроме того, существующие
национальные языки очень трудны для изучения.173
В поисках выхода предлагали для этой цели мерт¬
вый, а следовательно, нейтральный латинский язык.
Однако эта идея оказалась непрактичной: латынь
тоже трудна для изучения, не говоря уже о том, что в
ней отсутствуют слова для огромного количества при¬
вычных нам вещей.Было очень много попыток создать международ¬
ный вспомогательный язык на различных основах.
Сотни людей трудились над задачей дать человечеству
единое средство общения: было создано более тысячи
проектов языков. Однако почти все они остались
только проектами. В истории остались главным обра¬
зом названия языков: сольресоль, волапюк, идиом не-
утраль, латино-сине-флексионе, идо, окциденталь, но-
виаль, бейсик инглиш, интерлингва, нео, романид,
эльюнди, ложбан, токипона, глоса, словно и др.И только один из них превратился в настоящий
язык благодаря более чем столетнему развитию в обще¬
стве. Это — эсперанто.17.5. Сделайте прозаический пересказ на эсперанто
одной из ваших любимых песен, которую вы хотели
бы услышать на международном языке.Заведите толстый блокнот карманного формата и соби¬
райте в него тексты понравившихся эсперантских песен.
Лучше всего собирать их во время фестивалей художе¬
ственной самодеятельности, слетов эсперантистов. Запи¬
сывайте и переписывайте эсперантские песни в хорошем
исполнении. А главное - приобретайте диски и кассеты, по¬
сещайте музыкальные эсперантские сайты в интернете.
Регулярно проводите в вашем клубе эсперантистов разучи¬
вание новых песен, привлекайте к этому людей, играющих
на музыкальных инструментах, прежде всего на гитаре.
Постарайтесь создать свой вокально-инструментальный
ансамбль эсперантской песни.Просите опытных эсперантистов переводить ваши люби¬
мые песни с русского и других языков. Наконец, пытайтесь
сами переводить и сочинять тексты и даже мелодии эспе-174
раптских песен, но при этом непременно советуйтесь со
знатоками языка. Вряд ли ваши первые тексты будут со¬
вершенными, но у вас есть перспектива стать автором по¬
пулярных песен и других произведений. Помните, что даже
лучшие эсперантские писатели были когда-то начинающи¬
ми эсперантистами.ПРИЛОЖЕНИЯ
Языковая игра «Что на картинке?»На короткое время вывешивается картинка. Играющие
по памяти описывают её, а затем читают вслух свои описа¬
ния. Обычно описания гораздо менее сходны, чем того
можно ожидать.John S. Dinwoodie (Dinŭudi)SOLECOSafisto iras sur montaro,
kie birdkantoj sonas;
kun la Natur* en solidaro
solecon li ne konas.Sed iras mi sur urbostratoj,
kie la bru’ senĉesas;
kaj meze inter la homfratoj
fremdule mi solecas.[W. Auld, J.S. Dinwoodie, J. Francis, R. Rossetti.Kvaropo. Budapest, 1977, с. 121.]Л.Н. МясниковПРИНЦИПЫ СТАНОВЛЕНИЯ И РАЗВИТИЯ
ФРАЗЕОЛОГИИ В ЭСПЕРАНТО
И В ЭТНИЧЕСКИХ ЯЗЫКАХОсновным источником пополнения фразеофонда эспе¬
ранто в новый период остается письменная речь — художе¬
ственная литература и фразеографические работы...175
Новым явлением в эсперанто-фразеологии нового пери¬
ода предстает слой фразеологических эсперантизмов, кото¬
рый образовался на основе собственной приязыковой куль¬
туры. Для понимания значения таких фразеологизмов необ¬
ходимо обладать значительными по объёму фоновыми зна¬
ниями, набор которых сопоставим с набором фоновых зна¬
ний представителей этнических сообществ. Слой эсперан¬
тизмов составляет пока группа в несколько сот единиц, од¬
нако эта группа фразеологических единиц постоянно попол¬
няется и развивается. Основным механизмом образования
фразеологических эсперантизмов является развитие связан¬
ного значения у ряда слов: verda ŝipo «движение эсперанти¬
стов», verda lingvo «эсперанто», ĝisosta fundamentano «эспе¬
рантский пурист» и др.Развитие фразеологически связанного значения харак¬
терно и для группы единиц с интернациональным фоном,
что отражает аналогичные процессы в этнических языках.
Так, глаголы doni «давать», trovi «находить», perdi «те¬
рять», veki «будить» и ряд других помимо своих прямых
номинативных значений приобрели и связанные значения в
сочетании со словами, которые обозначают чувства и эмо¬
ции человека (doni esperon «обнадежить», perdi атоп «раз¬
любить», enfali en triston «впасть в уныние» и др.)...Фразеология эсперанто представляет собой развитую
систему единиц различных структурных и семантических
типов. Эта система выросла на основе слоев фразеологичес¬
ких интернационализмов этнических языков и на базе соб¬
ственной приязыковой культуры. Становление эсперанто-
фразеологии — сознательный лингвокреативный процесс
моделирования фразеологических единиц на основе сопос¬
тавления рядов этнических фразеологизмов-прототипов. В по¬
зднейшем развитии языка сочетались сознательные и сти¬
хийные факторы; однако роль сознательного компонента на
всех этапах развития языка была ведущей.С учётом того факта, что не только лексическая и
грамматическая, но и фразеологическая система планового
языка эсперанто по своим основным параметрам близки си¬
стемам развитых этнических языков, представляется вполне
закономерным рассмотрение социализированных искусст¬
венных языков наряду с этническими в общей родовой
группе «человеческий язык».[Л.Н. Мясников. Автореферат кандидатской
диссертации. М., 1989, с. 16—17, 20—21.]176
Урок 18 Leciono 18Лексикаaflikti «удручать», «угнетать», akiri «приобрести»,
atesti «свидетельствовать», beletro «художественная
литература», brusto «грудь», cedi «уступать», celebri
«чествовать», «отмечать», «праздновать», datreveno
(dat-re~ven-o) «годовщина», disĉiplo «ученик», «после¬
дователь», doto «приданое», entrepreni «предпринять»,
fama «знаменитый», «известный», fiera «гордый»,
fleksi «гнуть», impreso «впечатление», iniciati «на¬
чать», «взять на себя инициативу», inventi «изобрес¬
ти», klasika «классический», klera «образованный»,
«просвещённый », konservi «хранить », « сохранять »,
korekti «исправить», kruela «жестокий», majstro «мас¬
тер», «знаток», «учитель», «маэстро», modesta «скром¬
ный», neta «чистовой», «чистый», «чёткий», поЫа
«благородный», радо «страница», pendi «висеть»,
reĝimo «режим», «государственный строй», sag аса
«проницательный», skulpti «ваять», «лепить», «делать
скульптуру», sorto «судьба», titolo «заглавие», «титул»,
tuŝi «касаться», «трогать», «затрагивать», Unesko
«ЮНЕСКО (Организация Объединённых Наций по
вопросам образования, науки и культуры)», venki «по¬
бедить», «одержать победу», vico «ряд», «очередь»
(vicdirektoro «заместитель директора», vicpeco de
maŝino «запасная часть машины»), Vieno «Вена».Без перевода: bareliefo, bronzo, саго, enciklopedio,
gimnazio, intuicio, krestomatio, politiko, pseŭdonimo,
publiko.Словообразование18-1. Приставка bo- обозначает родство в резуль¬
тате брака: bopatrino «теща», «свекровь»; bofrato «шу¬
рин (брат жены)», «деверь (брат мужа)», «зять (муж177
сестры)», «свояк (муж свояченицы)»; Neamata bofilo
povas esti amata filo; Ne valoras bofilo, kiam mortis
filino; En ĉiu bofilino estas peco de bopatrino.18-2. Приставка fi- означает отрицательное отно¬
шение к кому/чему-л ибо, т.е. «мерзкий, презренный
за моральные качества» (в этом значении иногда упот¬
ребляется и суффикс -ас-, который означает презри¬
тельное отношение из-за физических качеств): fifama
«пресловутый», firiĉulo «толстосум», fiinterkonsento
«сговор», fimilitistaro «военщина», figazetaro «желтая
пресса»; Fi al vi! «Позор тебе! Как тебе не стыдно!»;
fiulo «мерзавец»; Fia homo aĉan vorton ĉiam kun
plezuro diras (S. Rustaveli).18-3. Приставка pra- означает «давний, первона¬
чальный, первобытный; следующая восходящая или
нисходящая степень родства»; «пра-»: praavo «прадед»,
pralingvo «праязык», prahomo «первобытный человек»;
La tero de prauloj; Tiaĵon eĉ mia praavo ne vidis!Doktoro EsperantoLazarj Markoviĉ Zamenhof1 naskiĝis la 15-an de de-
cembro (de la jaro) 1859 en la multlingva urbo Bjalisto-
ko (Pollando — tiutempe parto de Rusio). Lia patro
Mark Fabianoviĉ Zamenhof estis instruisto de fremdaj
lingvoj kaj kleriganto.La kruela nacia politiko de la cara fireĝimo aflikta-
dis la impresiĝeman knabon. Jam dum la infaneco ĉe li
aperis la penso pri tio, ke unu komuna lingvo helpus al
popoloj pli bone komprenadi kaj pli multe estimadi unu
la alian. Poste Zamenhof venis al la ideo, ke la homojn
disigas ne nur lingvaj, sed ankaŭ sociaj baroj.Ludoviko Zamenhof havis bonegajn lingvajn ka-
pablojn kaj, estante ankoraŭ lernejano, li studis plurajn1 Польская форма — Ludwik, на идише — Лейзер, на
иврите — Элиэзер, эсперантские формы — Ludoviko, Lazaro,
Ludoviko Lazaro, Lazaro Ludoviko. Официальная форма по
документам — Лазарь Маркович Заменгоф.178
lingvojn. Poste li entreprenis la plej malfacilan: kreadon
de la nova lingvo, kiu apartenus al neniu popolo, tuŝus
nenies naciajn sentojn, estus tre facila por lernado, sed
samtempe ne cedus al la naciaj lingvoj en riĉeco, flekse-
bleco kaj esprimeblecoj. Ne estante profesia lingvisto,
Zamenhof, tamen, posedis mirindan lingvan intuicion.
Antaŭ la fino de la gimnazio la praprojekto de la inter-
nacia lingvo estis malnete preta. Sed pasis ankoraŭ mul-
taj jaroj, antaŭ ol ĝi, elprovita praktike, korektita kaj
perfektigita, ekvidis la mondon.Zamenhof studis medicinon en la Moskva kaj Varso-
via universitatoj, poste li laboris kiel kuracisto-okulisto.
Zamenhof-kuracisto akiris grandan popularecon en mal-
riĉaj kvartaloj de Varsovio, Grodno, Hersono, ĉar ofte li
sanigadis malriĉulojn senpage. Li estis sagaca kaj neor-
dinare modesta homo, kies sorto estis malfacila.Por eldoni sian projekton de la internacia lingvo Za¬
menhof ne havis monon. Verŝajne, la plej feliĉa tago en lia
vivo estis tiu, kiam lia estonta bopatro Aleksandro Zil-
bernik el la urbo Kovno (Kaunas) proponis al li uzi parton
de la doto por eldono de la libreto. Finfine, la 40-paga
verko («La Unua Libro») kun la ruslingva titolo «Interna¬
cia lingvo. Antaŭparolo kaj plena lernolibro. Por Rusoj»
estis publikigita en Varsovio la 26-an de julio (de la jaro)
1887. Tiu dato estas la naskiĝdato de Esperanto. Zamenhof
subskribis la libron per la pseŭdonomo «Doktoro Esperan¬
to», t.e. (tio estas) homo, kiu esperas. Iom post iom tiu
pseŭdonomo transformiĝis en la nomon de la lingvo.Pri la plua agado de Zamenhof atestas la Granda
sovetia enciklopedio: «Pli malfrue li publikigis vortarojn
de Esperanto, krestomatiojn kaj apartajn eldonojn de
siaj originalaj verkoj kaj de Esperantaj tradukoj el la
monda klasika beletro. En la jaroj 1959—1960, laŭ deci-
do de Unesko, oni vaste celebradis la centjaran
datrevenon de la naskiĝo de Zamenhof».Kiom multe da laboro staras post tiuj du frazoj! Estis
multe da homoj — aŭtoroj de famaj inventoj. Sed estis
nur unu homo, majstre kreinta la projekton de la ling¬
vo, kiu evoluis en la socio laŭ la samaj ĝeneralaj leĝoj,179
laŭ kiuj evoluas la naciaj lingvoj, kaj fariĝis vivanta
lingvo, lingvo kun centmiloj da parolantoj, kun sia lit-
eraturo kaj kun siaj tradicioj. La disĉiploj de Zamenhof,
iniciatinto de Esperanto, vivas en la tuta mondo!En mia laborĉambro pendas bronza bareliefo de Za¬
menhof, kiun donacis al mi la skulptisto Nikolao
Blaĵkov el Odeso. La sama bareliefo estas konservata en
la Internacia Esperanto-Muzeo en Vieno. Mi kun fiero
montras al miaj amikoj kaj konatoj la skulptitan portre-
ton de tiu ĉi rimarkinda internaciisto, kiu servis dum sia
tuta malfacila vivo al la nobla afero de la paco kaj in-
terkompreniĝo inter la popoloj, kiu per sia senmorta
kreaĵo venkis la Tempon.L.L. Zamenhof
Ho, mia kor’Ho, mia kor\ ne batu maltrankvile,El mia brusto nun ne saltu for!Jam teni min ne povas mi facile,Ho, mia korMHo, mia когЧ Post longa laborado
Cu mi ne venkos en decida hor’?Sufiĉe! Trankviliĝu de Г batado,Ho, mia korM[Д-р Эсперанто. Международный язык. Предисло¬
вие и полный учебник. Варшава, 1887, с. 23.]Л. ЗаменгофО мое сердце!Не бейся так тревожно, мое сердце!Теснение в груди — опасный знак.Смогу ли я на что-то опереться?Не бейся так!180
О мое сердце! Труд мой бесконечный!Мне принесет победу этот шаг?Смогу ли я решить вопрос извечный?Не бейся так!Перевод Бориса Колкера
ЗАДАНИЯ18.1. Образуйте равнозначные эсперантские слова:Свидетель; разносить; тропинка; песчинка; пред¬
чувствовать; околоземный; ростовчанин; ежечасно; за¬
бор; вбить; унести; докрасна; межпланетный; несколь-
кодневный; содоклад; переслать; перечисление; теля¬
тина; листва; зять (муж дочери); загореться; обжора;
курятник; бессонница; состарившийся; первобытный;
переиздать; акклиматизироваться; перегруппировать;
поперечный; обвязать; изыскать; квазинаучный; само¬
воспламенение; многоотраслевой; описываемый; под¬
чинить; переполниться; пресыщенность; кичиться; не¬
проходимый ; аферист; чрезвычайный; мечтательный;
политикан; солдафон; царевна; праисторический; ста¬
рорежимный ; ку льту рно-просветительский; соотече¬
ственник; опубликовать; распространяться; подъём;
применение; погубить; восстановить.18.2. Переведите сочетания:Один за другим; за горами; за рубежом; за сто¬
лом; пойти за водой; отчёт за год; уважать за храб¬
рость; благодарить за письмо; за недостатком време¬
ни; ни за что на свете; сделать за деньги; сделать за
один раз; за последние годы; остаться за начальника;
принять за основу; за его подписью; выйти замуж за
студента; жить за тысячи километров отсюда; взять за
руку; за час до отхода; выбросить за окно; я боюсь за
вас; приняться за работу; засесть за книгу; очередь за
мной; говорить за глаза. До сих пор; до революции;
до того как получить письмо; дети до 16 лет не допус¬
каются; дотронуться до доски; до чего же он глуп!;
мне до этого нет дела; мне не до шуток. Через реку;
через дверь; через три километра; через месяц; гово¬181
рить через переводчика; через час по чайной ложке;
работать через день; рассказывать через пень колоду.
Около дома; около полуночи.18.3. Переведите, обращая внимание на выделенные
слова:Этого человека нельзя не знать. Никто не может
знать всё. Знать, мы больше никогда не встретимся.
Всё лето стояла очень жаркая погода. Во время отпус¬
ка меня заменит коллега. Директор заменит уехавшего
работника новым работником. Он никогда не изменит
своего решения. Преданная собака никогда не изменит
своему хозяину. Вы очень изменились: я вас не узнал.
Я не узнал, приедет ли она. Мне предсказали, что я
буду жить долго, и я охотно верю этому предсказа¬
нию. Возможно, я когда-нибудь буду жить в Москве.
Как вы живете? Это тот же самый студент. Он самый
умный и искусный. Он сам это сказал. Он пришёл
сам (один). У самого синего моря. В самом деле, ско¬
ро лето. Мы работали скоро и весело. На заседании
присутствовал тридцать один студент. Один он этого
не знает. Он остался один. Я пришёл к вам по одному
важному вопросу. Мы живем в одном городе. Мы бо¬
ремся за мир во всем мире. Она несколько успокои¬
лась. Вы ещё несколько раз проиграете это музыкаль¬
ное произведение. Вероятно, вы проиграете в лотерее.
Вы правы: он не имел права ехать направо.18.4. Переведите на эсперанто:Эсперанто появился в России. Наш соотечествен¬
ник Лазарь Маркович Заменгоф опубликовал первую
книгу о международном языке на русском языке 26
июля 1887 г. Первые годы эсперанто распространялся
почти исключительно в России. В связи с этим период
движения эсперантистов 1887—1900 годов получил на¬
звание русского периода.Новый подъём движения эсперантистов в нашей
стране произошёл в 20—30-е годы, когда оно приобре¬
ло признание общества благодаря широкому примене¬182
нию языка для целей классовой борьбы и информации
о первом в мире социалистическом государстве. Миро¬
вые войны и антидемократические режимы почти по¬
губили движение эсперантистов. С восстановлением
мира, усилением международных связей на всех уров¬
нях — государственном, общественном, личном — на¬
блюдается возрождение движения эсперантистов в
мире и в нашей стране.Цель эсперанто, внутренняя идея движения эспе¬
рантистов — укрепление взаимопонимания, мира и
дружбы между народами. Эсперанто — вспомогатель¬
ный (второй после родного) язык, который должен
служить людям в их международных отношениях.
Этим эсперанто помогает культурному сотрудничеству
между ними.Эсперанто стремится не заменить национальные
языки, а существовать наряду с ними для международ¬
ного общения. С другой стороны, знание эсперанто в
значительной степени облегчает изучение иностранных
языков и углубляет понимание своего родного языка.«Я убежден, — писал изобретатель кино Луи Люмь¬
ер, — что всеобщее применение эсперанто могло бы
иметь самые счастливые последствия для международ¬
ных отношений и для осуществления всеобщего мира».18.5. Расскажите, что вы знаете и думаете о Люд-
вике Заменгофе.Вам пора стать членом клуба эсперантистов, найти себе
там занятие по душе. Если у вас такого клуба ещё нет,
станьте членом клуба в ближайшем городе или индивиду¬
альным членом РоСЭ. Тогда на вас ляжет задача создать
коллектив эсперантистов в вашем городе или селе, объеди¬
нив разрозненных знатоков эсперанто и ваших учеников
при учебном заведении, доме культуры, библиотеке или
другом общественном центре. В этом вам могут оказать
помощь местные молодёжные организации, ближайший
клуб эсперантистов и Российский союз эсперантистов.183
ПРИЛОЖЕНИЯЯзыковая игра «Сочинить рассказ»Ведущий даёт в алфавитном порядке все слова, кото¬
рые встречаются в коротком, простом рассказе. Играющие
составляют из этих слов свои рассказы и зачитывают их.
Затем ведущий читает первоначальный текст.Julio Baghy (Bagi)* * *Но, ruga rozo, bela floro,
mi amas vin kun pura koro.Al vi la sentoj, pensoj iras,
kaj mia koro vin deziras.Ho, ruga rozo, bela floro,
vin amas... amas mia koro.Per dolĉa lingvo de Г silento
al mi parolas vi en sento:«Ne estas tiu malfeliĉa,
kiu en sentoj estas riĉa».Parolas vi al mi sen buŝo,
sen vortoj, sed kun kora tuŝo.La senton kredu! Nur ĝi gravas,
ĝi forton kaj kuraĝon havas.La amo pura, sune hela
la mondon faras bona, bela.Vin amas... amas mia koro,
ho, ruga rozo, bela floro.[J. Baghy. La vagabondo kantas,
Rotterdam, 1937, p. 8.]184
.Al. С МельниковПРИНЦИПЫ ПОСТРОЕНИЯ И ФУНКЦИОНАЛЬНОГО
РАЗВИТИЯ ПЛАНОВОГО МЕЖДУНАРОДНОГО
ЯЗЫКА В СОВРЕМЕННОЙ ИНТЕРЛИНГВИСТИКЕСамый унотребимый плановый международный язык эс¬
перанто получил наибольшее распространение в культуре и
искусстве (в 1980-х гг. в Будапеште прошли пять фестивалей
эсперантских театров; создана ассоциация эсперантистов-пи-
сателей; десятки тысяч наименований насчитывает книжный
фонд); средствах массовой информации (в 1984 г. в 35 стра¬
нах всех континентов выходило более ста периодических из¬
даний на этом плановом международном языке; эсперанто
стал одним из самых распространенных языков международ¬
ного радиовещания и в 1988 г. ежедневно звучал в эфире
5 часов 40 минут); туризме (в 1980-х гг. не было практически
ни одного дня без международной встречи эсперантистов).Растет значение эсперанто в науке и технике (он признан
рабочим языком ряда научных конгрессов и академий, на нём
публикуется обширная научная литература). Увеличивается
количество учебных заведений, где преподаётся этот язык.Эсперанто употребляется также в сферах:1. повседневного общения (для удовлетворения практи¬
ческих потребностей в общем языке; в многонациональной
штаб-квартире Всемирной ассоциации эсперантистов, на¬
пример, это единственный рабочий язык; для поддержания
языкового единства, повышения языковой квалификации,
по психологическим мотивам: преодоление комплекса «бо¬
рец-одиночка», психологическое заражение и др.); в семье
(из-за практической необходимости для разноязыких эспе-
рантофонов, вступивших в брак; по требованиям дидакти¬
ки: лучше изучать язык в детстве, пользоваться им чаще;
по идеологическим и психологическим причинам: «одному
миру — один язык», идентификация себя как особой лично¬
сти и пр.; рассматриваемая частная функция ограничивает¬
ся прагматическими факторами);2. общественно-политической жизни, общественных ор¬
ганизациях и делопроизводстве (последнее — весьма огра¬
ниченно);3. регулярно — в религии, культах, обрядах:4. спорадически — в спорте, дипломатии, т.е. в разной
степени во всех возможных сферах, исключая судопроиз¬
водство и государственные дела.[А.С. Мельников. Автореферат кандидатской
диссертации. Минск, 1990, с. 22.]185
Урок 19 Leciono 19Лексикаabunda «обильный», afabla «любезный», «приветли¬
вый», alumeto «спичка», artikolo «статья», aspekti «вы¬
глядеть», «иметь вид», benko «скамья», «скамейка»,
brako «рука (выше кисти)» (brakumi «обнимать»),
Ъгапсо «ветка», «ветвь», «отрасль», butiko «киоск»,
«ларек», «магазинчик», «лавка», danĝero «опасность»,
delegito «делегат», «представитель», «уполномочен¬
ный», Dio «Бог», difini «определить», dubi «сомневать¬
ся», ekskursi «совершать экскурсию», fero «железо»,
funkcio «функция» (funkcii «работать», «функциониро¬
вать»), giĉeto «окошко (в учреждении)», «форточка»,
glacio «лед» (glaciaĵo «мороженое»), gvidi «руково¬
дить», ĝardeno «сад», honoro «почёт», «честь», inaŭguro
«торжественное открытие», instali «установить», «уст¬
роить», «оборудовать», intend «намереваться», «замы¬
шлять», kajo «набережная», «платформа», «перрон»,
karesi «ласкать», konversacii «беседовать», korto
«двор», kravato «галстук», krii «кричать», membro
«член», merito «заслуга», «достоинство», moderna «со
временный», najlo «гвоздь», ombro «тень», ornami «ук¬
расить», permesi «позволить», «разрешить», ргопопсо
«произношение», pruvi «доказать», rendevuo «свида¬
ние», senco «смысл», sino «глубина», «чрево», «лоно»,
«грудь», «пазуха», «недра», ŝtupo «ступень», teruro
«ужас», trafiko «связь», «сообщение», «движение»,
«транспорт», Usono «США».Без перевода: analizi, atmosfero, bankedo, filologio,
fonoy komitato, melodio, negro, oratoro, persiko,
profesoro, rezolucio, vestiblo.Список наиболее употребительных сокращенийAdE — Akademio de Esperanto «Академия эсперанто»
AIS — Akademio Internacia de la Sciencoj San-Marino
«Международная академия наук» (Сан-Марино)186
anst. — anstataŭ «вместо»
art. — artikolo «статья»ASE — Asocio de Sovetiaj Esperantistoj «Ассоциация
советских эсперантистов», «АСЭ»BET — Balta Esperanto-Tendaro, Baltaj Esperanto-
Tagoj «Прибалтийский лагерь эсперантистов»
bk — bildkarto «иллюстрированная открытка»
bv. — bonvolu «будьте добры», «пожалуйста»CED — Centro de Esploro kaj Dokumentado pri la
monda lingva problemo «Центр исследований и доку¬
ментации по мировой языковой проблеме»СО — Centra oficejo «Центральное бюро»
ĉ. — cirkaŭ «около, приблизительно»ĈALK — Ĉefa Atesta kaj Lingva Komisiono de REU
«Главная аттестационная и языковая комиссия РоСЭ»
CD — ĉefdelegito «главный уполномоченный УЭА»
ĉ.l. — ciuj landoj «все страны»
ĉ.t. — ciuj temoj «все темы»D — delegito «уполномоченный УЭА»
div. — diversaj «различные»
doc. — docento «доцент»
d-ro — doktoro «доктор»E, Eo, E-o, Esp. — Esperanto «эсперанто»EK — Esperanto-klubo «клуб эсперантистов»ekz. — 1) ekzemple «например» 2) ekzemplero «экземпляр»EoLA — Esperanto — Lingvo Arta «Эсперанто — языкискусства» (фестиваль)e-isto, esp-isto — esperantisto «эсперантист»EVA — Esperantista Verkista Asocio «Ассоциация писа¬
телей, пишущих на эсперанто»FD — fakdelegito «уполномоченный УЭА по специаль¬
ности»f-ino — fraŭlino «девушка» (обращение к незамужней
женщине)FK — ^ Fund amenta Krestomatio» «“Основная хресто¬
матия”»HdE — cHeroldo de Esperanto» «газета “Герольдо де
Эсперанто”»i.e. — interalie «между прочим»187
IEK — Internacia Ekzamena Komisiono «Международ¬
ная экзаменационная комиссия»IEM — Internacia Esperanto-Muzeo en Wien «Междуна¬
родный музей эсперанто» (в Вене)IJK — Internacia Junulara Kongreso «Международный
молодёжный конгресс эсперантистов»IKU — Internacia Kongresa Universitato «Международ¬
ный конгрессный университет»IL, ILo — Internacia Lingvo «международный язык»И. — ilustrita «иллюстрированный»ILEI — Internacia Ligo de Esperantistaj Instruistoj
«Международная Лига учителей-эсперантистов»IMK — Instru-Metodika Komisiono «Учебно-методичес-
кая комиссия»inkl. — inkluzive «включительно»
inters. — interŝanĝas «обменивается»ISAE — Internacia Scienca Asocio Esperantista «Между¬
народная научная ассоциация эсперантистов»/. — jaro «год»JD — junulardelegito «уполномоченный УЭА по моло¬
дёжным вопросам»
k — kaj «и»k.a. — kaj aliaj «и другие»
k.c. — kaj ceteraj «и прочие»KD — kompakta disko «компактный диск»k-do — kamarado «товарищ»kp — komparu «сравните»k.s. — kaj simile «и тому подобное»ktp — kaj tiel plu «и так далее»LA — landa asocio «национальная ассоциация»LKK — Loka kongresa komitato «местный оргкомитет
конгресса»LLZ — Lazaro Ludoviko Zamenhof «Лазарь Маркович
Заменгоф»MA — membro-abonanto «член-подписчик УЭА»
n-ro — numero «номер»
p. — радо «страница»OkSEJT — Okcident-Sovetia Esperantista Junulara
Tendaro «Молодёжный лагерь эсперантистов западной
части СССР»188
OrSEJT — Orient-Sovetia Esperantista Junulara Tenda-
ro «Молодёжный лагерь эсперантистов восточной час¬
ти СССР»OSER — Okcident-Siberia Esperanto-Renkontiĝo «За-
падно-Сибирский слет эсперантистов»PAG — «Plena analiza gramatiko» «“Полная аналити¬
ческая грамматика”»PIV — «Plena ilustrita vortaro» «“Полный иллюстриро¬
ванный словарь эсперанто”»
pk — poŝtkarto «почтовая карточка»
рт — poŝtmarko «почтовая марка»PMEG — «Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko»
«''Полный справочник по грамматике эсперанто”»
prof. — profesoro «профессор»
proks. — proksimume «приблизительно»PV — «Plena vortaro» «“Полный словарь эсперанто”»
REJM — Rusia Esperantista Junulara Movado «Россий¬
ское молодёжное движение эсперантистов (РЭЙМ)»
REK — Rusia Esperantista Kongreso «Российский кон¬
гресс эсперантистов (РЭК)»RET — Rusiaj Esperanto-Tagoj «Российский слёт эспе¬
рантистов»REU — Rusia Esperantista Unio «Российский союз эс¬
перантистов (РоСЭ)»REVU — Renkontiĝo de Esperantistoj de Volgo kaj
Uralo «Слет эсперантистов Поволжья и Урала»
rim. — rimarko «примечание»s-ano — samideano «единомышленник», «товарищ»,
«коллега»SAT — Sennacieca Asocio Tutmonda «Вненациональная
Всемирная Ассоциация»SEJM — Sovetia Esperantista Junulara Movado «Совет¬
ское молодёжное движение эсперантистов», «СЭЙМ»
SEJT — Sovetia (Somera) Esperantista Junulara Tendaro
«Всесоюзный (Летний) молодёжный слёт эсперантис¬
тов», «сэйт»SEU — Sovetrespublikara Esperantista Unio «Союз эс¬
перантистов советских республик», «СЭСР»
s-ino — sinjorino «госпожа»189
s-ro — sinjoro «господин»
t.e. — tio estas «то есть»ТЕ JO — Tutmonda Esperantista Junulara Organizo
«Всемирная молодёжная организация эсперантистов»,«тэйо»tel. — telefопо «телефон»t.n. — tie I nomata «так называемый»trad. — traduko «перевод»UEA — Universala Esperanto-Asocio «Всемирная ассо¬
циация эсперантистов», «УЭА»UK — Universala Kongreso «Всемирный конгресс эспе¬
рантистов»UN — Unuiĝinta Naciaro «Организация Объединён¬
ных Наций», «ООН»Unesko — Organizo de Unuiĝintaj Nacioj por eduko,
science kaj kulturo «Организация Объединённых на¬
ций по вопросам образования, науки и культуры»,
«ЮНЕСКО»USSR — Unio de Sovetaj Socialismaj Respublikoj
(Sovet-Unio) «Союз Советских Социалистических Рес¬
публик», («Советский Союз») «СССР»
vd — vidu «смотри»Z — Zamenhof «Заменгоф Л.М.»Internacia kongreso sen tradukistojNi sidis sepope ĉirkaŭ la tablo — du rusianoj, bulga-
ro, polo, germanino, belgo kaj indoneziano. Ni trinkis
nigran kafon, manĝis sukoplenajn persikojn kaj agrable
konversaciis. Antaŭ ol foriri al la radiostacio por laŭvica
esperantlingva disaŭdigo de la Bulgara radio, la mastro
de la hejmo Simeon Hesapĉiev proponis originalan lu-
don: «Ni reprezentas ses landojn, sed ni bonege kompre-
nas unu la alian per la internacia lingvo Esperanto. Ĉiu
el ni, krom sia gepatra lingvo kaj Esperanto, parolas al-
menaŭ unu alilandan lingvon. Ni provu interkompreniĝi
sen Esperanto!» Kaj li diris bulgarlingve simplan frazon.
Ni penis klarigi unu al la alia ĝian sencon, uzante plu-
rajn lingvojn. Fine ni sukcesis, tamen tio forprenis de ni190
preskaŭ dek minutojn. Sed kio estus, se ni devus fari
sammaniere la tutan konversacion!Tio okazis en Sofio dum la 48-a Universala Kongreso
de Esperanto. Unuafoje post la dua mondmilito al la
kongreso venis sovetia delegitaro sub gvido de doktoro
de filologiaj sciencoj, profesoro Jevgenij Aleksejeviĉ
Bokarjov. Ni venis al la fervoja stacidomo posttagmeze,
kaj sur la kajo nin renkontis membroj de LKK. Infanoj
kun verdaj kravatoj kantis esperantlingve kaj kriis liore:
«Vivu la esperantista amikeco!»Instalinte nin en hotelon, ni tuj eliris en la urbon.
Sur la stratoj, ornamitaj per grandegaj verdaj standardoj
kun verda stelo sur blanka fono, en la ombro de parkoj
kaj ĝardenoj promenis multaj homoj kun verdsteletaj in-
signoj. Kun unu el ili — negro el Usono — ni konatiĝis.
Li afable sciigis, ke ĉi-matene jam ekfunkciis la infana
Esperanto-kongreseto. Ni aĉetis alumetojn kun la kon-
gresa emblemo, krajonojn «Esperanto» kaj bulgarajn
ĵurnalojn. Ili enhavis artikolojn pri la ĵus finiĝinta IJK
kaj pri la tuj komenciĝonta UK.La kongresa akceptejo troviĝis en la vestiblego de la
Sofia universitato. Tie ĉi funkciis diversaj giĉetoj: «Do-
kumentoj», «Poŝtoficejo», «Teatraj biletoj», «Gazetara
servo», «Trafika informejo», «Ekskursoj» k.a. En la
poŝtoficejo oni povis aĉeti prikongresan poŝtmarkon,
presitan en la kvanto de 300 000 ekzempleroj, kaj spe-
cialajn kovertojn. La librobutikoj abundis je modernaj
esperantlingvaj libroj; interalie, estis vendata la ĵus
aperinta «Dia komedio» de Dante. Oni amasiĝis ĉe la
ekspozicioj de pentraĵoj kaj fotoj. Sendube, la plej
grandan popularecon meritis la rendevua tabulo kun naj-
letoj apud numeroj de ĉies kongreskartoj. Se oni deziris
renkontiĝi kun eksterlanda korespondamiko, sufiĉis lasi
skribaĵon ĉe lia kongresnumero!Ni iris al la interkona vespero, kie renkontiĝas mal-
novaj geamikoj kaj okazas multaj novaj konatiĝoj. Kia
agrabla surprizo — estis preskaŭ neeble difini la apartenon
de iu persono al sia lando laŭ la prononco aŭ aspekto!Matene pli ol 3500 personoj el kvardek landoj par-
toprenis la inaŭguron de la kongreso. Unue, ni aŭskultis191
saluton de la bulgara registaro. Poste salutis reprezen-
tantoj de registaroj kaj de Esperanto-asocioj. Oni ĉie pa-
rolis sen helpo de tradukistoj, kio pruvis veran interna-
ciecon de la kongreso.Sep labortagoj permesis al ni partopreni multajn dis-
kutojn. Aparte oni okazigis kunsidojn de diversaj
organizaĵoj: UEA, TEJO, ISAE, ILEI k.a. Oni aŭskultis
interesajn popularsciencajn prelegojn en IKU, rakonton
pri vojaĝo de esperantista grupo tra la Orienta Afriko.Dum vesperoj ni iradis al esperantlingvaj spektakloj
kaj koncertoj, baloj kaj bankedoj. Dum liberaj minutoj
estis agrable vidi diverslandajn kongresanojn amike kon-
versacii en la vestiblo kaj sur la ŝtuparo de la kongrese-
jo, sur benkoj en ĝia korto, en apudaj kafejoj kun kafo
aŭ kun glaciaĵo. Oni memoros longe akcepton ĉe la
urbestro de Sofio honore al la kongresanoj, ekskursojn
tra la urbo kaj tra la lando.Estas neniam forgeseblaj la amikeca, internaciisma at-
mosfero de la kongreso kaj la neordinara gastamo de la
bulgara popolo, kiujn bonege esprimis en sia kanto la
moskva poeto-esperantisto Konstantin Miliajloviĉ Gusev.Verdstela Sofio
(melodio de la kanto «Любимый город»)Versoj de Konstantin Gusev
Muziko de Nikita BogoslovskijLa verdaj steloj ĉe angulo strata;La verdaj steloj en ĉiela sin’,Sofio kara, urbo nia frata,Ni amas vin, salutas vin, brakumas vin.Nin verdaj branĉoj tuŝas kun kareso.Pro ĝojo ni ebrias eĉ sen vin’.Sofio kara, urbo de Г kongreso,Ni amas vin, salutas vin, brakumas vin.Tre carme sonas via voĉ’ alvoka,Al ĝi revokas кого kaj anim\Sofio, urbo de la kvardek-oka,Ni amas vin, salutas vin, brakumas vin.192
Kaj proksimigas la disiĝa horo.Adiaŭ, nia bela amikin’!Sofio kara, ĉiam en memoroNi amos vin, salutos vin, brakumos vin.Sofio, aŭgusto 1963ЗАДАНИЯ
19.1. Образуйте равнозначные эсперантские слова:Экскурсант; лечение; помощник; распасться; полю¬
бить; щенок; собачка; дождинка; светильник; мама;
прибежать; иногородний; ежемесячный; внеочередной;
въехать; антинаучный; стянуть; самолюбие; многоголо¬
сый; самозабвение; подземный; сверхзвуковой; удов¬
летворить; ласковый; заболеть; освободитель; вышеска¬
занный; огородить; выпросить; отцвести; перепрыг¬
нуть; гражданство; пресса; неописуемый; тезка; доисто¬
рический; обоюдоострый; переутомиться; мазня; декан;
подлежащий устранению; пожизненно; побрататься; уд¬
линяемый; бессмыслица; проход; проамериканский;
злонамеренный; запретный плод; восклицание.19.2. Переведите сочетания:Врач по профессии; по ветру; класть соль по вку¬
су; рассказать по дороге; путешествовать по Европе;
ударить по столу; гулять по площади; отсутствовать
по болезни; по случаю праздника; по почте; по полу¬
чении вашего письма; по 100 рублей за штуку; по
уши; ходить по магазинам; по вторникам; лекция по
физике; это мне не по силам; по правде говоря; по
крайней мере. Без всякой надежды; без моего ведома;
без четверти час; делать работу без головы; спать без
задних ног. Свет из окна; дом из дерева; старший из
братьев; сделать из страха; сделать из любви к искус¬
ству; изо всех сил; изо дня в день; выйти из моды;
выбиться из сил; из рук вон плохо. Из-за пустяка;
вынуть из-за шкафа; встать из-за стола; из-за моря;
из-за границы. Между двух огней; между тем; между
тем как. Сквозь открытые двери; сквозь зубы.193
19.3. Придумайте предложения на эсперанто со еле
дующими словами:ĵurnalo «газета», gazeto «журнал», familio «семья»,
familinomo «фамилия», preso «печатание», gazetaro
«пресса», vetero «погода», vento «ветер», mastro «хо¬
зяин», majstro «мастер», ripeto «повторение», prov-
ludo «репетиция».19.4. Переведите на эсперанто:В эсперанто входят интернациональные слова, об¬
щие для многих европейских языков, благодаря чему
большое количество слов известно европейцам без
предварительного изучения.Эсперанто обладает качествами, которые необхо¬
димы для международного языка.Эсперанто — язык нейтральный: он не принадле¬
жит ни одному народу и не затрагивает ничьего наци¬
онального самолюбия.Эсперанто — язык легкий: для его изучения необ¬
ходимо столько месяцев, сколько лет необходимо для
изучения иностранного языка в такой же степени. Лев
Толстой писал: «Легкость обучения его такова, что,
получив эсперантскую грамматику, словари и статьи,
написанные на этом языке, я после не более двух ча¬
сов занятий был в состоянии если не писать, то сво¬
бодно читать на этом языке».Эсперанто — язык богатый и гибкий: по своим вы¬
разительным возможностям он не уступает нацио¬
нальным языкам. Его словообразование позволяет
легко создавать из небольшого количества простых
слов огромное количество новых слов.Эсперанто — язык экономичный: вы учите мало, а
знаете много.Эсперанто — язык благозвучный: он напоминает
итальянский и испанский языки.Анри Барбюс писал: «Эсперанто удовлетворяет
всем потребностям. Он уже доказал свои достоинства».19.5. Расскажите, как Вы представляете себе
ваше участие в международном конгрессе или слёте
эсперантистов.194
Вам пора подумать об участии в конгрессе или слете эспе¬
рантистов. Попросите в клубе рекомендацию. Непременно
посещайте там курсы разговорной практики. По возможно¬
сти участвуйте во всех мероприятиях. Постарайтесь под¬
готовить номер для концерта или научно-популярное сооб¬
щение по вашей специальности, рассказ о деятельности ва¬
шего клуба. И тогда вы не только отлично отдохнете, но и
овладеете эсперанто совершенно свободно, а также внесе¬
те свой посильный вклад в коллективную работу.Участие во встрече эсперантистов оставляет яркие впе¬
чатления и теплые воспоминания на всю жизнь. Не забудь¬
те запечатлеть моменты жизни эсперантистов фотоап¬
паратом или видеокамерой. Фотоснимки можно использо¬
вать для стенгазеты, фотомонтажа, для иллюстраций га¬
зетных статей и сайтов в интернете.ПРИЛОЖЕНИЯЯзыковая игра
«Правильно ли вы употребляете артикль?»Ведущий диктует текст, в котором он предварительно
вычеркнул все артикли. Играющие вставляют артикль там,
где они считают необходимым. Зачитывается первоначаль¬
ный текст и обсуждаются отклонения от авторского упо¬
требления. Вариант игры: ведущий сообщает суммарное
число употреблений артикля в первоначальном тексте.Ю.А. Дмитриевская
МЕЖДУНАРОДНОЕ ЭСПЕРАНТО ДВИЖЕНИЕ КАК
СУБЪЕКТ МЕЖКУЛЬТУРНОЙ КОММУНИКАЦИИСпособность эсперанто к саморазвитию обеспечивается
целым рядом качеств, выгодно отличающих его от других
искусственных языков.Во-первых, методологическим основанием создания эс¬
перанто стал принцип необходимости и достаточности, со¬
гласно которому в структуру языка были внесены все кор¬
ни, аффиксы и флексии, достаточные для обозначения ос¬
новных понятий, выражаемых словом.195
Во-вторых, основываясь на романо-германо-славянских
корнях, эсперанто оптимально сочетает в себе качества го¬
могенности и интернациональности, что дает этому языку
дополнительные преимущества в сравнении с другими ис¬
кусственными языками. Эсперанто содержит в себе «образ
мира», общий для романо-германо-славянских языков, вби¬
рает в себя «семантический мир», максимально полно отра¬
жающий смысловой и ценностный пласт культуры.В-третьих, для эсперанто характерна вербальная и се¬
мантическая креативность, позволяющая его носителю лег¬
ко создавать новые лексические единицы и выражать все
смысловое богатство бытия (культуры, человека, общества).
Основной фонд базовых категорий и понятий эсперанто по¬
тенциально содержит в себе такой запас слов, который в 4—
5 раз превышает словарь любого из национальных языков.В-четвертых, этот язык обладает немалым фразеологи¬
ческим потенциалом, основой формирования которого стал
фразеологический фонд многих языков мира. Это качество
определило способность эсперанто стать международным
языком специфической международной культуры. Способ¬
ность эсперанто быть языком искусства является уникаль¬
ной как с точки зрения саморазвития языка, так и реализа¬
ции его потенциала в системе межкультурной коммуника¬
ции... Художественная деятельность как специфическая
сфера духовного производства позволяет на языке эсперан¬
то создавать специфический духовный продукт, содержа¬
щий в себе различные грани и аспекты национально-инди¬
видуальных культурных ценностей и общечеловеческой
культуры.В-пятых, язык эсперанто предельно демократичен, что
обеспечивается простотой и логичностью грамматики, а так¬
же удобной фонетикой. Его словарь создан на основе ос¬
новных европейских языков — французского, немецкого,
английского, отчасти латинского. На легкость языка влияет
то обстоятельство, что все иноязычные слова остаются без
изменения, принимая лишь орфографию эсперанто. При
этом различные же грамматические формы, отношения
между словами выражаются сочетанием неизменяемых
слов...В-шестых, способность к саморазвитию обеспечена и
структурно-морфологическим, грамматическим (а в какой-
то мере — даже генетическим) сходством эсперанто с естест¬196
венными языками. Сегодня эсперанто — это язык, творцом
которого является коллетивное сообщество его носителей.
Как известно, создатель эсперанто Л. Заменгоф сразу же
отказался от своих авторских прав, предоставив возмож¬
ность эсперанто развиваться по тем же законам, по кото¬
рым эволюционируют естественные языки. Эсперанто вы¬
держал испытание временем. Так же, как в естественных
языках, в нем происходит самопроизвольное развертывание
смыслов и расширение возможностей образования новых
слов и значений. Следовательно, эту способность эсперанто
можно рассматривать как важнейшее условие саморазвития
любой языковой системы.[Ю.А. Дмитриевская. Автореферат кандидатской
диссертации. СПб., 2000, с. 13—15.]Edmond Pri vat (Edmon Priva)
ESPERANTO EN RUSLANDOEn tiu periodo de 1887 ĝis 1900... la plej granda nombro
de Esperantistoj ĉiam troviĝis en Ruslando. Tri kvaronoj el la
abonantoj de la «Esperantisto» kaj de «Lingvo Internacia» lo-
ĝis en Ruslando... Cefe ili kreis la komencan literaturon, kaj
inter ili troviĝas ankoraŭ nun la plej bonaj verkantoj. Certe,
ili plej multe helpis doni kaj konservi $1 Esperanto ĝian spe-
cialan spiriton, kaj al la movado ĝian propran idealistan
koloron...Ruslando estis vera naciaro, kie loĝas plej diversaj gentoj
kaj paroliĝas pli ol cent malsamaj lingvoj... En rusaj Espe-
rantlingvaj rondoj kune troviĝis kaj amikiĝis diversgentanoj,
kiuj antaŭe neniam alparolus unu la alian en societa vivado.
Ne mirinde estas, ke ilia entuziasmo... plenigis la Esperantan
literaturon per kantoj pri homa frateco, familia rondo ktp...
Tiun belan senton... oni pli malfrue nomis «interna ideo de
Esperantismo». Gi... kunigis la Esperantistojn kun Esperanto
kvazaŭ popolon kun ĝia lingvo...Plej necesa al lingvo estas literaturo... Ankaŭ tion ĉefe
zorgis la diversnaciaj Esperantistoj de vasta Ruslando. Borov-
ko, Devjatnin, Dombrovski, Kofman, Lojko, Seleznev kaj po-
laj, Grabowski, Wasniewski, Blumental (Leo Belmont), jam
ĉe la unua horo ilustris nian lingvon per siaj verkaĵoj...1912 j.[E. Privat. Historio de la lingvo Esperanto. 1887—1900.Hago, 1923, c. 70-74.]197
Урок 20 Leciono 20Лексикаadepto «сторонник», «последователь», admiri «восхи¬
щаться», «любоваться» (admirinda «восхитительный»,
«превосходный»), agrikulturo «сельское хозяйство»,
аН «ах», aplaŭdi «аплодировать», aprobi «одобрить»,
aranĝi «устроить», «организовать», «провести», balbuti
«лепетать», «заикаться», bebo «младенец», borderi «окай¬
млять», cetera «прочий», ekzota «экзотический», etendi
«простирать», «протягивать», fajfi «свистеть», fervora
«страстный», «горячий », «ревностный», «усердный »,
firmao «фирма», fortika «крепкий», haŭto «кожа» (че¬
ловека или животного), heredi «наследовать», insulo
«остров», juro «юриспруденция», «право», kamelo
«верблюд», kanzono «песня (бардовская, лиричес¬
кая)», konfirmi «подтвердить», konsisti «состоять»,
konstanta «постоянный», latitudo «широта», linio «ли¬
ния», «строка», таро «географическая карта», matĉo
«матч», miraklo «чудо», noto «заметка», «запись», «от¬
метка», «примечание», observi «наблюдать», Pacifiko
«Тихий океан», prismo «призма», prospekto «про¬
спект», «описание», radio 1) «радио», 2) «луч» (radii
«излучать», «сиять»), rimedo «средство», sojlo «по¬
рог», spekti «смотреть» (спектакль, фильм), spiri «ды¬
шать», tavolo «слой», trajno «поезд», varo «товар».Без перевода: akademio, almanako, bazaro, filatelo,
filozofo, futbalo, geografo, karnavalo, kontinento,
logiko, miniaturo, romantiko, stilo, temperamento,
termino, tropiko, zigzago.Словоупотребление20-1. Следующие слова необходимо употреблять в
таких значениях: demandi «спрашивать» (а не «про¬
сить»); estimi «уважать» (а не «полагать», «оцени¬
вать»); gajni «выиграть» (а не «зарабатывать»); konfe-198
гепсо «конференция» (а не «лекция»); placo «пло¬
щадь» (а не «место»); роето «поэма» (а не «стихотво¬
рение»); profesoro «профессор» (а не «учитель»); геп-
devuo «свидание» (а не «заседание», «слет», «конфе¬
ренция»); senco «смысл» (а не «направление»); tempo
«время» (а не «погода»).Kongresi vintre en tropikojNi partoprenis en la 87-a Universala Kongreso de Es¬
peranto, kiu okazis komence de aŭgusto en la brazila urbo
Fortalezo, ĉe la 4-a grado de suda latitudo. Foje ni paro-
lis telefone kun nia filino, kiu demandis: «Си ne estas al
vi tro varmege en tropikoj?». «Ne, — ni respondis. —
Kvankam en Fortalezo nun estas vintro, ĉi tie tage-nokte
estas agrabla varmo kaj deoceana venteto».Afi, Fortalezo! Senfina bluverda oceano, borderita
de senfinaj plaĝoj el ora sablo. Palmoj kaj aliaj ekzotaj
arboj. Niaj altaj hoteloj en laŭoceana promena strato.
Temperamentaj, gajaj, amikiĝemaj, bonvolemaj brazil-
anoj. Soforoj, zigzagantaj inter aŭtoj kaj mirakle sukce-
santaj tuŝi neniun. Bazarego de manartaĵoj, mirinde mal-
multekostaj, kreitaj de lokaj lertuloj. Fiŝoj, fritataj por
ni sur la oceana bordo. Afi, tropikaj fruktoj! AR, brazila
kafo! Afi, brazilaj vinoj!En kiu Universala Kongreso gejunuloj konsistigas
trionon de la partoprenantaro? En kiu Universala Kon¬
greso oni povas vidi dekojn da knaboj kaj knabinoj,
junuloj kaj junulinoj en verdaj ĉemizoj kun la kongresa
emblemo, ĉiam pretaj por helpo? Kie troveblas tiom da
entuziasmaj kaj idealismaj esperantistoj? Kie lokaj espe-
rantistoj salutas konatajn kaj ekkonatajn homojn per
kiso kaj brakumo? En kiu Universala Kongreso oni ne
kontrolas kongresanecon antaŭ la vesperaj koncertoj,
tiel ke ilin povas viziti tutaj familioj, inkluzive
grandaĝajn avinjojn kaj bebojn? En kiu Esperanto-aran-
go eblas spekti dum koncerto spirhaltigan kaj dancigan
karnavalon? En kiu Universala Kongreso la publiko rea-
gas al kantoj per aplaŭdegoj, aprobaj fajfoj kaj krioj,199
kvazaŭ en futbala matĉo? Kie gitarantaj kanzonistoj
sukcesas kunkantigi milopan aŭskultantaron?En Fortalezo, ĉi-jara ĉefurbo de Esperanto-lando.
Neforgesebla Fortalezo. Neforgesebla Brazilo.Lando, kiu ne estas sur la mapoLa lando Esperantujo. Ne serĉadu tiun landon sur la
mapo — ĝin ne notis la ĉiosciantaj geografoj. Kaj tamen
Esperantujo ekzistas — ĝi etendiĝas sur la tuta terglobo,
ĝin enloĝas homoj de ĉiuj sociaj tavoloj — laboristoj kaj
ŝtatestroj, lernejanoj kaj akademianoj; homoj de ĉiuj
aĝoj — de balbutantaj beboj ĝis centjaraj maljunuloj;
homoj de ĉiuj nacioj kaj haŭtkoloroj; homoj de ĉiuj pro-
fesioj, okupiĝoj, hobioj, interesoj, temperamentoj. Espe¬
rantujo estas la mondo en miniaturo. La mondo estas
grandega kaj malfacile ĉirkaŭrigardebla. Tra la prismo
de Esperantujo estas pli facile ĉirkaŭrigardi kaj kompre-
ni la mondon.Kio do unuigas la homojn en Esperantujo? Unue —
la aspiro fortikigi la paeon kaj interkompreniĝon inter la
popoloj. Due — la internacia lingvo Esperanto, kiu here-
dis ĉion plej bonan, logikan, esprimkapablan, kio ekzis¬
tas en naciaj lingvoj. Malgraŭ tio, ke esperantujanoj lo-
ĝas en Arkto kaj en tropikoj, sur montoj kaj sur Paci-
fikaj insuloj, sur ĉiuj kontinentoj, ili bonege komprenas
unu la alian pro la admirinda unueco de la lingvo. Se en
esperantlingvaj revuoj ne starus subskriboj sub ar-
tikoloj, oni ne kapablus difini laŭ la stilo, en kiuj
landoj loĝas ties autoroj.Centmiloj da esperantujanoj legas en la Internacia
lingvo beletrajn, soci-politikajn, scienc-teknikajn li-
brojn, centon da revuoj, aŭskultas dekon da radiosta-
cioj, rigardas spektaklojn kaj kinofilmojn, korespondas,
kantas, parolas dum kongresoj kaj renkontiĝoj, en ten-
daroj kaj kluboj. Esperanto fariĝis grava lingvo de In-
terreto, ebliganta akiri informojn kaj facile komunikiĝi
translime. Esperanto estas ne simple lingvo, sed ankaŭ
romantiko, interesa kaj utila ŝatokupo.200
En Esperantujo estas Akademio, kiu observas la
evoluadon de la lingvo. Funkcias unuiĝoj laŭ profesioj
kaj interesoj — de sciencistoj, instruistoj, turistoj, fer-
vojistoj, aŭtomobilistoj, verkistoj, medicinistoj, ĵurnal-
istoj, agrikulturistoj, poŝtistoj, muzikistoj, filatelistoj,
filozofoj, juristoj k.c. Pluraj landoj, inkluzive Sovetan
Union, eldonis poŝtmarkojn kun Esperanta teksto.Esperantujanoj estas fervoraj vojaĝantoj. Nun, kiam
vi legas tiujn ĉi liniojn, sur la tuta terglobo — en avi-
adiloj kaj trajnoj, en aŭtobusoj kaj aŭtomobiloj, sur
ŝipoj kaj kameloj, kaj ankaŭ piede — moviĝas vivoĝojaj
homoj kun insignoj en la formo de verdkolora steleto
surbruste. Kaj kien ajn ili venas, ĉie ilin atendas la sa-
lutaj vortoj «Bonvenon, samideano!» kaj varma akcepto.Kelkaj monde konataj firmaoj konfirmas utilecon de
Esperanto, reklamante siajn varojn per teknikaj kata-
logoj kaj koloraj kinofilmoj en la Internacia lingvo.
Konstante estas eldonataj terminaroj kaj turismaj pros-
pektoj kaj gvidlibroj pri multaj landoj kaj urboj.Multas esperantistoj en Rusio. Funkcias Rusia Espe-
rantista Unio (REU), kluboj, rondetoj kaj kursoj de Es¬
peranto. Estas eldonataj libroj, almanakoj, gazetoj,
muzikaj diskoj kaj kasedoj. Oni aranĝas kongresojn,
tendarojn, festivalojn, regionajn renkontiĝojn de espe¬
rantistoj. ĉiujare en la rusia gazetaro aperas multe da
artikoloj kaj informoj pri la Internacia lingvo kaj pri
agado de ĝiaj adeptoj. Ne maloftas televidaj kaj radiaj
elsendoj.La romantika, mirakla simbola lando Esperantujo
vokas vin transiri ĝian sojIon. Ankaŭ por vi, nova esper-
antujano, restas en ĝi multe da diversa, grava, utila, in-
teresa kaj agrabla laboro. Estu konscia, klera kaj inici-
atema esperantisto!ЗАДАНИЯ20.1. Образуйте равнозначные эсперантские слова:Ходьба; пешеход; разослать; баня; наблюдатель¬
ный; партийность; льдинка; самодельный; жеребенок;201
презирать; полулежать; переизбрать; сахарница; пред¬
шествовать; перевыполнить; заменитель; еженедельно;
многоугольник; бесполезный; купаться; подкожный;
проплыть; перенести; всенародный; противодейство¬
вать ; взаимодействовать; однокурсник; неизвестный;
осознать; переулок; доблестный; несравнимый; снегу¬
рочка; памятный; перекрасить; очертить; побег; повы¬
сив; послеобеденный; прилуниться; швырнуть; прой¬
доха; выдумка; удариться; спорттовары; межконти¬
нентальный; субтропики; кинофестиваль.20.2. Переведите сочетания:Чай с сахаром; с левой стороны; по рублю с чело¬
века; поздравить с праздником; с детства; упасть с
кровати; с горя; с вашего разрешения; бороться с вра¬
гом; что с вами?; перевод с немецкого языка; ветер с
юга; вид с горы; прожить с месяц; вышиной с дерево;
сбиться с пути; беседовать с глазу на глаз. Работать
над важным вопросом; смеяться над шуткой; над этим
следует подумать. Говорить о событии; удариться о
стену; бок о бок. Далеко от меня; это тебе от меня; от
имени директора; лекарство от сердечной болезни; на¬
писанный от руки; от нечего делать; не слышать от
рождения; от всего сердца. Под знаменем; под музыку
Вивальди; под Новый год; под Казанью; ему под 50
лет; это ему не под силу; ехать под гору. У голубого
озера; у кого ты был?; у меня нет автомобиля. Я до¬
волен вами; провожать взглядом; сделано специалис¬
том; богатый опытом; больной сердцем; казаться
смельчаком.20.3. Придумайте предложения со следующими сло¬
вами - паронимами:aĝo, aĵo; aligi, aliigi, alligi; atendi, atenti; brui,
bruli, brili; ĝusta, justa; Roro, horo, кого; konsento,
kunsento; kredo, kreto; nombro, numero; pago, paĝo;
pasi, paŝi; sento, senco, esenco; serĉi, ŝerci; soni, sonori;
stato, ŝtato; tablo, tabulo; provi, pruvi; placo, palaco;
iam, jam.202
20.4. Переведите на эсперанто:Эсперанто — язык дружеской международной пе¬
реписки, язык литературы, журналов, радио, спектак¬
лей, песен. Использование этих возможностей — в ва¬
ших руках.Эсперанто — язык конгрессов, конференций, лаге¬
рей, слетов. Вы можете принять в них участие.Эсперанто помогает обмену профессиональным
опытом, при зарубежных поездках, полезен коллекци¬
онерам и людям других увлечений, позволяет обога¬
тить свои знания, приобрести зарубежных друзей.Активное участие в эсперанто-движении развивает
различные творческие возможности людей.Член Французской Академии медицинских наук
Эме Коттон писал: «Я участвовал в восьми конгрессах
эсперанто и могу подтвердить, что эсперантисты, при¬
бывшие даже из очень далеких стран, могут прекрас¬
но понимать друг друга. С другой стороны, я много
раз участвовал в научных конгрессах. Кроме некото¬
рых лиц, которые действительно имеют большую
практику в пользовании многими языками, там люди
очень плохо понимают друг друга; чаще всего делают
вид, что понимают».И сегодня актуальны слова академика А.Е. Ферс¬
мана: «Учёные всего мира должны приветствовать эс¬
перанто. Создание единого международного языка ус¬
транит одно из препятствий к объединению учёных и
распространению знаний среди трудящихся масс».В середине 50-х годов в СССР появилось множе¬
ство кружков и клубов эсперантистов, целями кото¬
рых стали изучение, распространение и использование
эсперанто для расширения международных культур¬
ных и научных связей, укрепления мира во всем
мире, дружбы и взаимопонимания народов Советского
Союза и зарубежных стран.С 1959 г. в нашей стране проводятся массовые
летние лагеря эсперантистов. С 1965 г. активизирова¬
лись молодёжные клубы эсперанто, создавшие Совет¬
ское молодёжное движение эсперантистов (СЭЙМ),203
имевшее высокий идейный, организационный и язы¬
ковой уровень.14 марта 1979 г. в Москве, в Доме дружбы с наро¬
дами зарубежных стран была создана Ассоциация со¬
ветских эсперантистов, которая 24 января 1989 г.
была преобразована в Союз эсперантистов советских
республик (СЭСР). В связи с распадом Советского
Союза СЭСР был преобразован в Союз российских
эсперантистов (РоСЭ).20.5. Напишите по-русски статью о проблеме меж¬
дународного языка и об эсперанто и сделайте её
краткое изложение на эсперанто.Наступил прощальный момент: мы подошли к концу основ¬
ного курса международного языка эсперанто. Вы изучили
основы грамматики, знаете 10 приставок, 38 суффиксов, 11
окончаний, а также 1206 употребительных корневых слов,
что позволяет Вам понимать до 90% неспециализированно¬
го текста и создавать самому, пользуясь правилами слово¬
образования, тысячи производных и сложных слов.
Повторите весь изученный материал, просмотрите ваши
картотеки, перечитайте все тексты, сделайте заново все
упражнения, обращая особое внимание на ошибки, которые
вы когда-то допустили. Написанную вами статью попро¬
буйте опубликовать в местной или стенной газете, исполь¬
зуйте для лекций. При этом укажите адреса для получения
сведений об изучении эсперанто. Если будет возможность,
запишитесь на повышенные курсы эсперанто, используйте
любую возможность, чтобы совершенствовать свои знания.
В частности, научитесь получать удовольствие от выбо¬
рочного чтения словаря. Читайте, читайте, читайте. Го¬
ворите, говорите, говорите. И количество обязательно пе¬
рейдёт в качество. А чтобы стать эсперантистом высшей
квалификации, приобретите и проштудируйте мою книгу
«Vojaĝo еп Esperanto-lando. Perfektiga kurso de Esperanto
Часть этой книги есть в интернете.Если вы отдадите эсперанто часть своей энергии, он воз¬
даст вам сторицей: перед вами откроется новый, интерес¬204
ный мир. Воспринимайте эсперанто как свой язык: его судь¬
ба в некоторой степени зависит от вас лично. Будьте ин¬
тернационалистамиу используйте язык эсперанто в рас¬
пространении светлых идеалов - мира, взаимопонимания и
дружбы между народами.По всем вопросам обращайтесь в ближайший клуб эсперан¬
то или в Российский союз эсперантистов (РоСЭ) по адресу:
105318у Москва, абонементный ящик 57. Электронная поч¬
та: prezident@reu.ru.ПРИЛОЖЕНИЯ
Языковая игра 4 Как сделать из рыбы быка»Ведущий называет первое и последнее слово. Играю¬
щие заменяют в первом слове одну букву, получая новое
слово, которое, в свою очередь, превращается в следующее
слово путём замены одной буквы и т.д. Выигрывает тот,
кто получит конечное слово самым коротким путём. При¬
мер: fiŝo — filo — falo — balo — Ьапо — bono — bovo.Georgo DeŝkinREVENAS BELA TEMPORevenas bela tempo,Varmigas teron sun\Но, tagoj de printempo!Ho, bela, ĝoja tempo! -
Mi vivi volas nun.Forlasis min malĝojo,Ne venos plu al mi.Esper’ sur mia vojo,En кого regas ĝojo —Gin naskis sunradi’.Revenas tagoj sunaj...En tia bela temp’Mi estas tiel juna,Mi kantas nur pri suno,Pri ĝojo, pri printemp’.205
Kaj flugas mia kanto
Kun gaja birda ar’Al kampo vercliĝanta,Al riveret’ bruanta,A1 montoj, al arbar’.[G. Deŝkin. Elektitaj versaĵoj. Beograd, 1957, с. 25.]ЮБИЛЕЙ КЛАССИЧЕСКОГО УЧЕБНИКАСамым популярным учебником английского в России
является, пожалуй, «Бонк» (который иначе никто и не на¬
зывает). Самый популярный учебник эсперанто для рус¬
скоязычных, который тоже часто называют именем автора
(«я учусь по Колкеру»), отмечает в эти дни свой 30-летний
юбилей. Впервые учебник эсперанто Бориса Колкера уви¬
дел свет в молодёжной газете «Ленинец» (Уфа) в августе
1973 года.В то время в Союзе практически невозможно было из¬
дать учебник эсперанто отдельной книгой, поэтому курс
был несчетное число раз переиздан небольшими тиражами
под названием «Методические рекомендации по междуна¬
родному языку эсперанто» — такие издания не требовали
специального разрешения цензуры. Только в Уфе разные
редакции учебника были изданы в 1974, 1976, 1978, 1979 и
1980 гг. и перепечатыны в разные годы в Москве, Красно¬
ярске, Куйбышеве (Самаре), Ульяновске, Екатеринбурге,
Ростове-на-Дону, Владивостоке, Сочи, Таллине, Каунасе,
Душанбе, Тирасполе и других городах СССР.В 1992 году учебник вышел в крупном советском изда¬
тельстве «Наука» тиражом 10 500 экземпляров.Ныне «Колкер» остаётся самым популярным учебником
эсперанто, особенно в интернете. Новейший вариант учеб¬
ника доступен на сайте wvvw.esperanto.mv.ru и по нему ве¬
дётся преподавание на дистанционных курсах эсперанто.Автор учебника, кандидат филологических наук, член
Академии эсперанто Борис Григорьевич Колкер, ныне про¬
живает в США.[Esperanto новости]ОТ ПРОСТОРЕЧЬЯ К ЛИТЕРАТУРНОМУ ЯЗЫКУВ июле 2002 года Всемирная ассоциация эсперантистов
(штаб-квартира в Роттердаме, Нидерланды) выпустила в206
свет второе издание популярной книги Бориса Колкера
«Путешествие в Эсперантиду. Повышенный курс эсперанто
и путеводитель по эсперантской культуре». Первое издание
было опубликовано московским издательством «Прогресс».
Учебннк радикально переработан и обновлен; он стал более
международным, богатым по содержанию, привлекательным
и эффективным. Кроме того, он является самой иллюстри¬
рованной оригинальной книгой в эсперантской издатель¬
ской истории.Книга написана в виде репортажа с заседаний идеаль¬
ного клуба эсперантистов, в котором его члены знакомятся
со звездами эсперантской культуры. Она дает уровень зна¬
ний и умений в области эсперанто, сопоставимый с уров¬
нем, которого достигают выпускники института иностран¬
ных языков.«Эсперанто заслуживает того, чтобы на нем говорили, а
не лепетали. В совершенстве владеть эсперанто может вся¬
кий, в том числе и вы, уважаемый читатель. Надо только
захотеть этого и немножко постараться, чтобы воплотить
свое желание. Результат превзойдет всякие ожидания.
Пусть нашим девизом станет: владеть эсперанто не хуже,
чем родным языком!» — говорится в предисловии к книге.[Esperanto новости]Примечание. Поскольку книга «Vojaĝo en Esperanto-
lando. Perfektiga kurso de Esperanto kaj Gvidlibro pri la
Esperanta kulturo» («Путешествие в Эсперантиду. Повы¬
шенный курс эсперанто и путеводитель по эсперантской
культуре») была распродана в короткий срок, в 2005 году
Всемирная ассоциация эсперантистов выпустила в свет тре¬
тье, переработанное издание этой книги.207
Ключ к упражнениямУрок 22.3. Техник; историк; химик; контролер; музыкант;
лектор; плановик; проектант; сигнальщик; чемпионка;
спортсменка; билетерша; телефонистка; электрогитара;
электросистема; электротехника; киноклуб; кинобилет;
киногерой; кинокомедия; кинопропаганда; кинореклама;
киноактриса; кинокритик; радиоконцерт; радиосигнал;
радиотехника; радиосистема; радиоспорт; радиотелефон;
радиоинженер; фототелеграмма; фотодокумент; фоторек¬
лама; адресовать; сигнализировать; экзаменовать; доку¬
ментировать ; неинтересный; неаккуратный; нереальный;
неудобный; непрофессиональный.2.4. В автобусе; в университете; фото в моем паспор¬
те; в центре парка; на нашем этаже; быть на конгрессе;
фраза на эсперанто; на плане Рио-де-Жанейро; на Луне;
на нашей планете; с аппетитом; с нулевым результатом;
роман Достоевского; история эсперанто; каталог доку¬
ментов; цель нашего похода.Урок 33.1. Старый; старый; немолодой; нестарый; метал¬
лист; реалист; моторист; портретист; автомобилист; ме¬
дик; радист; работница; моментальный; второй; сегод¬
няшний; утвердительный; длина; величина; афиширо¬
вать; заниматься спортом; учебный год; киноактер; ме¬
таллохимия; автомотор; мотовагон; системотехника;
трёхпрограммный; трёхпроцентный; новомодный; музы¬
кально-педагогический институт; первоклассный; любо¬
знательный; уметь.3.2. Сказать капитану; изо дня в день; миллион фак¬
тов; во время концерта; во время работы; я не видел вас
долгое время; во время заседания; между ними; для дево¬
чек; программа на день; роман на французском языке;
учиться на вечерних курсах; работать с удовольствием;
дом в пять этажей; видеть на плане; герой нашего времени.Урок 44.3. Библиотекарша; бедный; очень богатый; акку¬
ратнейший; розочка; вагончик; группка; реорганизовать;
трёхкомнатный; вписать; приписать; многолетний; мно-208
гонациональный; треть; четырежды; вдвоём; в каком ко¬
личестве; за столом; предшествующий; разговаривать;
совместный; единственный; посредничать; обработать;
неодинаковый; белеть; фотобумага; вычислительная ма¬
шина; машинное вычисление; белый как мел.4.4. От Москвы до Петербурга; считать до ста; од¬
ним словом; говорить о картинах; лекция по истории; у
мальчика; курсы эсперанто при университете; сидеть за
столом; в комнате; писать на бумаге; среди товарищей;
тройка лошадей; в течение многих лет; программа на за¬
втра; для того чтобы писать; вместе с вами; в ответ на
ваш вопрос; учительница музыки; отныне.Урок 55.1. Радиозавод; новичок; активист; юбиляр; двухлет¬
ка; модница; человек с голубыми глазами; юноши и де¬
вушки; интернационалист; директриса: жена директора;
муж директрисы; бумажка; умолять; член жюри; инопла¬
нетянин; одноклассник; за (сзади); полчаса; втроём; в не¬
сколько раз больше; реформировать; дожить; приделать;
иными словами; предсказать; обойти; пожизненный; вы¬
работать; приятель; тамошний; опросить; постскриптум;
заявление; отчество; ресницы; домосед; материнский; го¬
род-герой; трёхгодичный; третьегодичный.5.2. Отцы и дети; три дня назад; вокруг города;
иметь около ста рублей; выйти из дому; вернуться до¬
мой; он самый сильный из нас; после работы; закончить
через час; сидеть верхом на лошади; до конца; у сына;
дом в девять этажей; это тебе от меня; сообщить теле¬
граммой; множество друзей; прийти надолго; среди че¬
тырёх стен; по утрам; сильный в математике; специалист
по физике; уверенный в её приходе; радоваться письму;
осмотр больных медиками; лекция продолжительностью
в два часа; дочь четырнадцати лет; билет туда и обратно.Урок 66.1. Дремать; пожирать; республиканец; размно¬
жить; делить пополам; нагреть (согреть); аннулировать
(отменить); окружить; увеличить; сесть за стол; экзаме¬
новаться; стать эсперантистом; выйти замуж; встать с по¬
стели; спешиться; свидание; музыкальный инструмент;
электронагреватель; отражать; переглядываться; фото¬209
графирование (себя); газированная вода; детский мага¬
зин; столовая; лекторий; розарий; теннисный корт; боль¬
ница; ложный; инонациональный; передний (предыду¬
щий); дойти; сложить (составить); послесловие; про¬
жить; ужин; витрина; безбилетник; тупик; роман о люб¬
ви; слабый; несильный; бессильный; дневник; холостяк.6.2. Есть без аппетита; без конца; он сидел, не глядя
на меня; ходить по комнате; в девять часов; на три года
моложе; уменьшить наполовину; на балконе; девушка с
портфелем; между окнами; до утра; у двери; перед сном;
изображение собаки; в школу; говорить от имени дирек¬
тора; несколько цветков; из этого мы видим следующее;
смотреть по телевидению; сделать работу за несколько
часов; прийти через девять дней; пойти за водой; препо¬
давать математику детям (= обучать детей математике);
работать около восьми часов; смотреть на доску; книга
по географии; идти на работу; быть точным; как часы.Урок 77.1. Частица; великан; гостиница; брат(-ья) и сестра
(-ы); почтальон; засекретить; улучшить; фотоаппарат; по¬
лугодовой; удвоить; пересказать; позавчера; несколько со¬
тен; многословный; приблизиться; облысеть; останься; на
улице; всемирный; дешёвый; однажды (один раз); впер¬
вые; в последний раз; пятилетка; проделать; земляк; пере¬
одеться; снять; подтекст; подножный; внизу; переночевать;
потерпеть неудачу; присутствовать; всемогущий; обнять;
вложить (внедрить); соединить; необязательный; непре¬
менный ; утвердительно; взаимопонимание; пунктуальный
человек; стиральная машина; место работы; ипподром.7.2. С головы до ног; смотри под ноги; температура
ниже нуля; в субботу; за его подписью; обговорить за
обедом; раз и навсегда; за один раз; знания учащихся в
области истории; с больными ногами; до какого места?;
окно на улицу; влюбиться в старшего по возрасту; всту¬
пить в клуб эсперанто; самая красивая из женщин; прий¬
ти, чтобы увидеть вас; кинотеатр на тысячу мест; дюжи¬
на конвертов; встать из-за стола; остаться без денег; ночь
без сна; идти по улице; несколько минут назад; это было
приблизительно в воскресенье; приближение к цели; ра¬
ботать днём и ночью.210
Урок 88.1. Певица; супруги; мешать; низкий; тонкий; до¬
ждаться; межреспубликанский; несколько раз; самокри¬
тика; завтрашний; безрезультатный; поддержать; прой¬
ти; начальный; начинающий; начинающийся; помощни¬
ца; рабочие и работницы; возобновить; увидев; иностра¬
нец; картинный словарь; лесок; поросль; зал ожидания;
игрушка; ежегодный; в любом случае; вечнозеленый; по¬
лумесячный; счастливец; преждевременный; рядом;
меньшинство; большей частью; члены одной семьи; при¬
соединиться (примкнуть, вступить); извлечь (вынуть); в
другой раз; доставить удовольствие; воздержаться;
съесть; партнер; уничтожить; отрицательный; слухи; с
первого взгляда; провести (организовать); деловое пись¬
мо; высокотемпературный; повсеместный.8.2. Стоять около двери; по случаю отъезда; вне
дома; квартира с четырьмя окнами; приходите после
пятницы; вокруг Земли; среди деревьев; из города; груп¬
па предметов; это вам на память; вначале; начни снача¬
ла; держать рукой; взять за руку; отдыхать в жаркий
день; поезд на Екатеринбург; помощь Анатолия другу в
важном деле; ехать по всей стране; сделайте это прежде
всего; уйти, не решив вопроса; дети до шестнадцати лет;
играть на гитаре; на голову выше; в начале урока; за¬
помнить на всю жизнь; город на Днестре; отдыхать до
вечера; смотреть в лицо; за ваше счастье!; петь хором.Урок 99.1. Подумать; зеленоватый; сын(-овья) и дочь(-ери);
лесники; молчун; противник; кругосветный; проверка;
самоконтроль; необдуманный; неподвижно; высший; тем¬
ный; развод; справочное бюро; женщина-педагог; пре¬
увеличить; драться; полупустой; переписать; иноязыч¬
ный; предшествовать; прибрежный; каждый раз; иногда;
многократно; неоднократно; приучить; отвыкнуть; по¬
путчик; соседи по улице; чистка щёткой; происшествие;
необитаемый; держатель (рукоятка, ручка); пустяк; за¬
куска; внешность; втолковать; посредник; дополнитель¬
ный; след; закат; инсценировать; приморье; объесться;
переместить; кувыркнуться; горсть; окрестность; вспомо¬
гательный; помогающий; снова; пустой; ненолный; вун¬211
деркинд; адресант — адресат; экзаменатор — экзаменую¬
щийся; рекомендующий — рекомендуемый — рекомендо¬
ванный.9.2. Благодаря его подвигу; с детства; узнать через
специалиста; обдумать все «за» и «против»; театр напро¬
тив нас; ударить о стол; это выше моих сил; бежать че¬
рез улицу; плавать на судне; группа туристов; ответить
через неделю; вокруг лагеря; перед путешествием; под
деревом; около берега; с утра до вечера; на следующий
день; собака с длинными ушами; берег, богатый песком;
он сделал это из любви к ней; слышать сквозь сон; с по¬
мощью словаря; возвратиться, не купив хлеба; быть вне
себя; понять на третий раз; в такую погоду; в моё отсут¬
ствие; по случаю юбилея; просьба сына к отцу о помо¬
щи; говорить сквозь зубы.Урок 1010.1. Движение; прожить; организатор; засмеяться;
осмеять; холм; учёный; хозяйка; издательство; цветник;
цветочная ваза; пенал; Россия; всесторонний; с другой
стороны; противостоять; многообещающий; украсить;
пропутешествовать; переселиться; глупость; горец; обсуж¬
даемый; рукописный; болезненный; экономный; влюбчи¬
вый; лежебока; описка; ошибочный; полуоткрыть; возоб¬
новить; современник; привести; приморский; постоянный;
снаружи; вдумавшись; взаимопомощь; отклониться; неже¬
лательно; продолжение следует; смета; непосредственно;
оправдываться; подразумевать; разноцветный; белый как
снег; с горы; неотосланное письмо; шеф-повар; прямоли¬
нейный; цветомузыка; научный сотрудник; маяк.10.2. На горе; на лекции; после обсуждения; перед
началом; жить в мире; наполниться водой; со вчерашнего
дня; благодаря вашему замечанию; просить прощения у
товарища (= просить товарища о прощении); под счаст¬
ливой звездой; с сожалением; по случаю этого события;
за горами; около полудня; опытный в радиотехнике; за¬
ниматься наукой; надеяться на лучшее; в память о нашем
знакомстве; температура выше нуля; искать по лесу;
годы счастья; до каких пор? (до какого времени?); лю¬
бить всем сердцем; сидеть не двигаясь; бок о бок; уехать
навсегда; отдать деньги за покупку; достойный внима-212
ни я; склонный к путешествиям; приехать на поезде; го¬
родок иод Ташкентом; жить здесь с 1993 года.Урок 1111.1. Член клуба; дантист; реализм; в другом месте;
добела; баба; выполнение; организация; знакомство; со¬
авторство; непременность; правота; вареный; который
будет приглашён; улыбаясь; уснувший; сонливость; осту¬
питься; наступить (на что-либо) i вражда; близость; пре¬
восходство; пожар; необъяснимый; предпраздничный;
углубиться; потолстеть; переместиться; столовый прибор
(посуда); дорогая; папка; индустриализация; передняя
(прихожая); исходный пункт; оГнеУпорный; ущелье; вы¬
нужденный; дополнительный; корнтекст; посмертный; ми¬
моходом; пройти мимо; неблагодарный; подчиненный;
окольный путь; словообразований зарыть (похоронить);
умолчать; вызвать; незваный гость; свежая газета.11.2. Кроме того; мимо них; это случилось из-за неё;
он умер от старости; прийти по серьёзному делу; любить
за красоту; смеяться от радости; играть ради удовольст¬
вия; немножко воды; работать н£Д учебником; дома стоя¬
ли друг против друга; за рекой; ДО лета; начать с осени;
на закате солнца; не без трудностей; уснуть во время
чтения; со скоростью 70 км в час; путешествие вокруг
света; благодаря выполненному обещанию; письмо с ро¬
дины; язык мира и дружбы; в нескольких шагах от ин¬
ститута; по случаю праздника; Я удивляюсь вашему не¬
знанию; упасть со стола; посенДение магазина матерью;
начать со сбора данных; шаг за шагом; изучать эсперан¬
то с октября; дружба между народами; это произошло на
моих глазах; гулять вдвоём; появиться из-за угла.Урок 1212.1. Читальня; сапожник; кассир; гимнаст; задний;
ежевоскресный; сначала; внеконкурсный; по плану; уси¬
лить; перейти; перезимовать; учащиеся; самоучка; кото¬
рый будет избирать; который £удет избран; необходи¬
мый; загорелый; чертовщина; гюшёл дождь; моросить;
женщина-редактор; одеяло; исполниться; двусторонний;
доплатить; отплатить; непроизрк?симый; заменимый; под¬
ставить (может означать также гюдложить, подвергнуть);
положить (надеть); верзила; членство; группироваться;213
наводнение; разборчивый; живописный; мундштук; порт¬
сигар; небритый; сбрить; вложить в футляр; целоваться;
совсем недавний; зарабатывать; неустанный; лишиться;
специалист; фотоконкурс; автотуризм; почасовая оплата;
привкус; посильный.12.2. Полный иллюстрированный словарь эсперанто;
читать вместо того, чтобы работать; по его желанию; с
моей точки зрения; в соответствии с её обещанием; из¬
менчивый характер; несмотря на высокую стоимость; ку¬
пить по четыре карандаша; писать письмо за письмом;
между двумя войнами; ждать до весны; ехать без билета;
позвонить по телефону прежде чем прийти; любовь детей
к чтению; на углу улицы; из чего это сделано?; сражать¬
ся за родину; зимой; на пять километров дальше; гово¬
рить около часа; под солнцем; вне контроля; над входом;
благодаря их опыту; пройти мимо остановки; я ничего не
хочу, кроме этого; усталый от работы; остановиться,
чтобы передохнуть; одежда против дождя; передать че¬
рез соседа; начиная с избрания; потребность человечест¬
ва в общем языке; по случаю победы в чемпионате; влю¬
биться в красивую девушку.Урок 1313.1. Адресат; расцвести; обрадоваться; молчаливый;
продавщица; достойный критики; подлежащий критике;
который будет критикован; рыбка; котёночек; огонёк;
искра; искорка; снежинка; супница; шашлычная; заоке¬
анский; очень горький; предпоследний; обеими руками;
всячески; иначе; обрубить; отвернуть; выпив; досыта;
противоположный; многозначный; упростить; подвод¬
ный; спешка; курятина; соотечественник; заместитель;
влюбленные; который появится; придвинуть; подмешать;
познакомиться; негодяй; позволить; подлежащий устра¬
нению; футляр; стремя; отблеск; вступить; вдоль; безна¬
дежный; деформировать; чайная ложка; столовая ложка;
мочёное яблоко; соленье; рассол.13.2. Между жизнью и смертью; работать над собой;
останавливаться на каждом слове; во время спектакля;
из-под стола; около костра; несмотря на дождь; кусок
хлеба; выйти из-за дома; с будущего года; благодарить
за помощь; ни за что на свете; благодаря вашей решитель¬214
ности; кроме своей работы он ничего не знает; спи вместо
того, чтобы гулять; закрой дверь прежде чем уйти; за ок¬
ном; действовать, не думая о результатах; сытый обеща¬
ниями; платить за книгу; готовый к отъезду; с ним случи¬
лась беда; около полуночи; бодрствовать всю ночь; вне
связи с настоящим; сидеть лицом к лицу; шашлык по-гру¬
зински; принимать лекарство по чайной ложке.Урок 1414.1. Моторостроительный; фоторегистратор; симво¬
лика; символизм; покупатель; сговорчивый; разочаро¬
ваться; глава семьи; зажечь; солнышко; вполголоса; про¬
щаться; отойти; (в)неевропейский; уехавший; противоес¬
тественный; противоречие; самоуправление; сорняк; со¬
существование; яичница; желток; крестьяне; буря; при¬
емная; неуверенность; недостижимый; подлежащий изме¬
нению; перестраиваемый; пограничный; выдержать; со¬
держать; взаимосвязь; прозвище; последовательно; на¬
сквозь; раздробить; деятель искусства; указатель; искус¬
ственный; недостойный человек; испугаться; опасаться;
постепенный; кивнуть; походка; срок; соответствовать.14.2. Приходите до пяти часов; идти за город; жить
у родителей; остаться за начальника; договориться о
встрече; довольный успехом; по случаю дня рождения;
несмотря на ваше мнение; пить по два стакана сока; от¬
сутствие опыта; уважение детей к родителям; сквозь
бурю; купить за 50 рублей; написать, чтобы попрощать¬
ся; готовиться к празднику; лекарство от многих болез¬
ней; ни в каком другом месте кроме этого; почему ты не
пришёл?; это сверх моего понимания; по причине вашего
незнания; остаться в приемлемых рамках; сделать по не¬
обходимости; ответить через некоторое время; я закон¬
чил это приблизительно в мае; она живет на другой сто¬
роне улицы; плыть вдоль берега; при этом условии;
иметь право на образование; верить другу; верить в счас¬
тье; не верить ни во что; свободный от недостатков;
прийти не будучи приглашённым; послать по почте; на
днях; художественный конкурс; петь во весь голос.Урок 1515.1. Реагировать; открытка; состояние здоровья;
строительство; туча; танцплощадка; заботливый; убеж¬215
денный; писательница; регулятор; полузабытый; придо¬
рожный; вылетев; пролететь; облететь; крыло; незакон¬
ный; введение; подстаканник; от всего сердца; доклад¬
чик; выразительный; неприятность; перевоспитать; нево¬
образимый; присвоить; объединиться; достойный уваже¬
ния; патрон для лампочки; потомство; невпопад; пусто¬
головый; очаг; задаток; отчалить; смыть; сочувствовать;
одарить; неизменный; выгружаемый; перегрузка; голосо¬
вать; чумазый; неразлучный; бригадир; член правления;
непременно следует; завсегдатай; целесообразный; благо¬
звучный; с севера на юг; первенец; новорожденный; год
рождения.15.2. С вашей помощью; пропагандировать эсперанто
среди молодёжи; при необходимости; благодаря вашему
объяснению; дождь шёл до восьми часов; на юге; гость с
севера; начиная с обеденного перерыва; они живут над
нами; верить несмотря ни на что; идти по три человека;
отчёт председателя о деятельности за год; поздравление
учеников учителем в связи с окончанием курсов; смот¬
реть с горы; прийти на один момент; говорить по между¬
городному телефону; я расскажу после того как вы по¬
просите; не заниматься ничем иным кроме танцев; по мо¬
ему мнению; знать по опыту; знать в лицо; было под ве¬
чер; прийти не позавтракав; убедите вместо того, чтобы
заставлять; выйти на прогулку; посинеть от холода; спо¬
собный на всё; ниже уровня моря; менять открытки на
марки; это не входит в мои обязанности; искра надежды;
выпить залпом; кофе по-восточному; самый искусный;
полное собрание сочинений Заменгофа.Урок 1616.1. Entuziasmulo; neŭtraleco; duonoficiala; vendado;
nordano; ekloĝi; flaveta; herbero; geedza; desegnisto; kom-
bilo; kafujo; kafejo; alflugi; antaŭvidi; apudurbo; ekster-
lerneja; enporti; malfaciligi; plilarĝigi; postmilita; sener-
are; subkonscio; trovaĵo; sentema; domestro; dezirinda;
dezirata; alinomi; ĉirkaŭlavi; kunaŭtoreco; multlingveco;
supernatura; trabatata; transkuri; trosali; loĝantaro; deku-
timiĝi; pasintjara; elturniĝi; laŭvorta; malrapidaĉi; disĵeti-
teco; nerepacigebla; ĉiomanĝanta; forbruligenda; interrila-
to; kromgusto; mispaŝi; internaciiĝo.216
16.2. Fali sur la teron; veturi al la maro; de loko al
loko; fenestroj al oriento; transiri al la rusa lingvo; rajto je
laboro; malfrui je kelkaj minutoj; je kilometro pli mal-
proksime; dum proksimaj tagoj; dum tiu ĉi semajno; dum
kunsido; dum iro; veni en vagonaro; por multaj jaroj; for-
veturi por somero; aĉeti por la tuta mono; ĉambro рог duo-
po; iri por rigardi novan filmon; inviti рог kafotrinko; sa-
lono kun cent sidlokoj; bileto рог koncerto; paroli en la
angla lingvo; esperi pri hazardo; urbo ĉe Volgo; ĉe mate-
niĝo; tio okazis antaŭ miaj okuloj; interŝanĝi revuon kon-
traŭ libro; ludi gitaron; veturi al sudo; duonvoje; komence;
por eterne; tuj komenciĝos la vintro. Starigi al la muro;
bombonoj por teo; рог kio ĝi estas?; vizaĝo kontraŭ viza-
ĝo; aldone; bedaŭrinde.Урок 1717.1. Aspirado; ekzamenanto; ekflori; dancistino; lini-
ilo; mallarĝa; revulo; salujo; antaŭparolo; ĉiutage; ekster-
plana; ĝismorte; interurba; kontraŭmilita; kunfrato;
memkontenta; multhoma; subaŭskulti; superkonstrui; sur-
tera; restaĵo; personaro; kanteti; decidema; nedecidita;
neakceptebla; miskalkuli; allasi; apudmoskva; ĉirkaŭtranĉi;
detranĉi; forsendi; plirapidigi; traleginte; disduiĝi; amaslo-
ĝejo; enmanigi; represenda; senelira; prikanti; tuteco;
maldiligenti; troloĝateco; fileto; neĝventego; singardemo;
ĉiuj kune prenitaj.17.2. En julio; kvardek kilometroj en horo; transformi-
ĝi en maljunulon; tralegi dum tri semajnoj; dum mia fores-
to; dum horo; dum; ekvidi por la unua fojo; aliĝi al la klu-
bo (asocio); mi certas pri tio; bezono pri fakuloj; je la
naŭa horo; je sep kilometroj de la urbo; kvinoble pli
multe; poŝtmarko je dek rubloj; ŝi ne estas laŭ mia gusto;
vorto laŭ vorto; rigardi tra fenestro; domo kun naŭ etaĝoj;
manko de scioj; memore pri la heroo; diri ŝerce; du kilo-
metrojn longa; bezoni monon; li estas elektita kiel estro;
preni kiel edzinon; erarigi; fini tuj; mi ne povas kompreni;
kvazaŭ nenio okazus. Sportklubo ĉe uzino; dum lia vivo;
sub tiu kondiĉo; kun lia saĝo; malgraŭ lia tuta deziro; mal-
graŭ ĉio; paroli antaŭ infanoj; tio okazis en mia ĉeesto;
dum la vivo de Puŝkin; esti mortanta. Cirkaŭ la mondo;
diskutoj pri la problemo.217
Урок 1818.1. Atestanto; disporti; vojeto; sablero; antaŭsenti;
apudtera; rostovano; ĉiuhore; barilo; enbati; forporti; ĝis-
ruĝe; interplaneda; kelktaga; kunraporto; transsendi; nom-
brado; bovidaĵo; foliaro; bofilo; ekbruli; manĝegulo; koki-
nejo; sendormeco; maljuniĝinta; praa; reeldoni; alklimati-
ĝi; aligrupigi; laŭlarĝa; ĉirkaŭligi; elserĉi; kvazaŭscienca;
memflamiĝo; multfaka; priskribata; subigi; superpleniĝi;
trosateco; fieraĉi; netrairebla; fiaferisto; eksterordinara;
revema; fipolitikisto; fisoldato; caridino; prahistoria; mal-
novreĝima; kultur-kleriga; sampatrujano; publikigi; disvas-
tiĝi; leviĝo; uzado; pereigi; restarigi.18.2. Unu post alia; trans la montoj; eksterlande; ĉe la
tablo; iri por akvo; raporto por la jaro; estimi pro kuraĝo;
danki pro letero; pro tempomanko; por nenio en la mondo;
fari kontraŭ mono; fari per unu fojo; dum la lastaj jaroj;
resti anstataŭ estro; akcepti kiel bazon; kun lia subskribo;
edziniĝi al studento; loĝi je miloj da kilometroj de ĉi tie;
preni je mano; je unu horo antaŭ forveturo; ĵeti tra la
fenestro; mi timas pri vi; komenci laboron; eklegi libron;
estas mia vico; paroli en ies foresto. Gis nun; antaŭ la re-
volucio; antaŭ ol ricevi leteron; infanoj sub 16 jaroj ne es¬
tas enlasataj; tuŝi la tabulon; kiom malsaĝa li estas!; tio ne
estas mia afero; mi ne emas ŝerci. Trans la riveron; tra la
pordo; post tri kilometroj; post monato; paroli pere de
tradukisto; ĉiun horon po kulereto; labori ĉiun duan tagon;
rakonti dise-mise. Apud la domo; ĉirkaŭ la noktomezo.Урок 1919.1. Ekskursanto; kuracado; helpanto; disfali; ekami;
hundido; hundeto; pluvero; lumilo; panjo; alkuri; aliurba;
ĉiumonata; ekstervica; enveturi; kontraŭscienca; kuntiri;
memamo; multvoĉa; sinforgeso; subtera; supersona; konten-
tigi; karesema; malsaniĝi; liberiginto; supredirita; ĉirkaŭb-
ari; elpeti; forflori; transsalti; ŝtataneco; gazetaro; nepri-
skribebla; samnomulo; antaŭhistoria; ambaŭtranĉa; trolaciĝi;
pentraĉaĵo; fakultatestro; forigenda; dumvive; interfratiĝi;
plilongigata; sensencaĵo; trairejo; por-usona; fiintenca; mal-
permesita frukto; ekkrio.19.2. Kuracisto laŭ profesio; laŭ vento; meti salon laŭ
la gusto; rakonti dum iro; vojaĝi tra Eŭropo; bati kontraŭ218
la tablon; promeni sur la placo; foresti pro malsano; okaze
de la festo; per poŝto; post la ricevo de via letero; po 100
rubloj por peco; ĝis la oreloj; iradi en magazenojn; dum
mardoj; lekcio pri fiziko; tio ne estas lau miaj fortoj; ver-
dire; almenaŭ. Sen ajna espero; sen mia scio; kvarono
antaŭ la unua; fari laboron senpripense; dormegi. Lumo el
la fenestro; domo el ligno; la plej aĝa el inter la fratoj; fari
pro timo; fari pro amo al la arto; per ĉiuj fortoj; de tago al
tago; elmodiĝi; senfortiĝi; ege malbone. Pro malgravaĵo;
preni el post la ŝranko; levi sin de ĉe la tablo; el trans la
maro; el eksterlando. Inter du fajroj; dume; dum. Tra la
malfermitaj pordoj; inter la dentojn.Урок 2020.1. Irado; piediranto; dissendi; banejo; observema;
partieco; glaciero; memfarita; ĉevalido; malestimi; duonku-
ŝi; reelekti; sukerujo; antaŭi; superplenumi; anstataŭilo;
ĉiusemajne; multangulo; senutila; bani sin; subhaŭta;
tranaĝi; transporti; tutpopola; kontraŭagi; interagi;
samkursano; nekonata; ekkonscii; strateto; heroeca; nekom-
parebla; neĝulino; memorinda; alikolorigi; ĉirkaŭdesegni;
forkuro; plialtiginte; posttagmanĝa; surluniĝi; ĵetaĉi; fi-
lertulo; elpensaĵo; albatiĝi; sportvaroj; interkontinenta;
subtropikoj; kinofestivalo.20.2. Teo kun sukero; de la maldekstra flanko; po unu
rublon de ĉiu persono; gratuli okaze de la festo; ekde la in-
fanaĝo; fali de sur la lito; pro malĝojo; lau via permeso;
batali kontraŭ malamiko; kio estas al vi?; traduko el la
germana lingvo; vento el sudo; vidaĵo de sur la monto; loĝi
ĉirkaŭ unu monaton; alta kiel arbo; perdi la vojon; kon-
versacii inter kvar okuloj. Labori super (pri) grava prob-
lemo; ridi pri ŝerco; pri tio necesas iom pensi. Paroli pri la
evento; batiĝi kontraŭ la muron; flanko ĉe flanko. Mal-
proksime de mi; tio estas al vi de mi; en la nomo de la
direktoro; kuracilo kontraŭ kormalsano; skribita permane;
pro neniofarado; ne aŭdi ekde la naskiĝo; el la tuta koro.
Sub la standardo; laŭ la muziko de Vivaldi; antau la Nova
jaro; apud Kazano; li havas preskaŭ 50 jarojn; tio ne estas
laŭ liaj fortoj; veturi malsupren. Ce lazura lago; ĉe kiu vi
estis?; mi ne havas aŭtomobilon. Mi estas kontenta pri vi;
akompani per rigardo; farita de fakulo; riĉa je sperto; mal-
sana je la koro; ŝajni kuraĝulo.219
SUPLEMENTO - ПРИЛОЖЕНИЕ*Boris Kolker. Vojaĝo en Esperanto-lando. Perfektiga kurso
de Esperanto kaj Gvidlibro pri la Esperanta kulturo. 3-a
eldono. — Universala Esperanto-Asocio, Rotterdam, 2005.LECIONO 1— Karaj membroj de nia klubo «Esperanto-lando»\ Hodi-
aŭ ni renkontiĝas unuafoje en la nova jaro. Laŭ la decido de
la kluba estraro, niaj kunvenoj ci-jare okazos en merkredoj:
unu kunveno estos dediĉata al prelegoj, konatiĝo kun la Espe¬
ranto-literaturo kaj lingva praktiko, la sekvanta — al alispe-
caj aranĝoj, kaj tiel plu.— Hodiaŭ ni konatiĝos kun la historio de la apero de Espe¬
ranto. Ludoviko Zamenhof priskribis gin en ruslingva letero al
Nikolao Borovko [1]**, kiu, verŝajne, estis verkita por la Mosk¬
va eldonejo «Posrednik». La Esperanta traduko, kiun faris
Vladimiro Gernet [2] (kaj kiun redaktis Ludoviko Zamenhof
mem), estis publikigita en la jaro 1896, kvankam ĝi estis verkita
du jarojn pli frue. En la jaro 1902 Ludoviko Zamenhof faris
aron da korektoj, kiuj estas enkondukitaj en la suban tekston.Ludoviko ZamenhofKIEL NASKIĜIS ESPERANTOLa ideo, al kies efektivigo mi dediĉis mian tutan vivon,
aperis ĉe mi en la plej frua infaneco kaj neniam min forlasadis.Mi naskiĝis en Bjelostoko [3]. En Bjelostoko la loĝantaro
konsistas el kvar diversaj elementoj: rusoj, poloj, germanoj
kaj hebreoj; ĉiu el tiuj ĉi elementoj parolas apartan lingvon
kaj neamike rilatas la aliajn elementojn. En tiu urbo pli ol ie
la impresiĝema naturo sentas la multepezan malfeliĉon de di-
verslingveco kaj konvinkiĝas ĉe ĉiu paŝo, ke diverseco de
lingvoj estas la ĉefa kaŭzo, kiu disigas la homan familion.Iom post iom mi konvinkiĝis, ke ne ĉio fariĝas tiel facile,
kiel prezentiĝas al la infano; unu post la alia mi forjetadis di-
versajn infanajn utopiojn, kaj nur la revon pri unu homa ling-
vo mi neniam povis forĵeti. Sufiĉe frue ĉe mi formiĝis la kon-* Перевод текстов приложения см. стр. 228 — 232.** Комментарии см. стр. 232 — 236.220
scio, ke la sola lingvo povas esti nur ia neŭtrala, apartenanta
al neniu el la nun vivantaj nacioj. Kaj mi komencis malklare
revi pri nova, arta lingvo.Germanan kaj francan lingvojn mi ellernadis [4] en in-
faneco. Sed kiam mi komencis ellernadi [4] lingvon anglan, la
simpleco de la angla gramatiko ĵetiĝis en miajn okulojn,
precipe dank’ al la kruta transiro al ĝi de la gramatikoj latina
kaj greka. Mi rimarkis tiam, ke la riĉeco de gramatikaj formoj
estas nur blinda historia okazo, sed ne estas necesa por la
lingvo. Sub tia influo mi komencis serĉi en la lingvo kaj
forĵetadi la senbezonajn formojn, kaj mi rimarkis, ke la gra¬
matiko ĉiam pli kaj pli degelas en miaj manoj, kaj baldaŭ mi
venis al la gramatiko plej malgranda, kiu okupis sen malutilo
por la lingvo ne pli ol kelkajn paĝojn. Sed la grandegulaj [5]
vortaroj ĉiam ankoraŭ ne lasadis min trankvila.Unu fojon, mi okaze turnis la atenton al la surskribo «Svej-
carskaja» (pordistejo) kaj poste al la elpendaĵo «Konditorska-
ja» (sukeraĵejo) [6]. Tiu ĉi «skaja» ekinteresis min kaj montris
al mi. ke la sufiksoj donas la eblon el unu vorto fari aliajn vor-
tojn, 'kiujn oni ne devas aparte ellernadi [4]. Tiu ĉi penso ek-
posedis min tute, kaj mi subite eksentis la teron sub la piedoj.
Sur la terurajn grandegulajn [5] vortarojn falis radio de lumo,
kaj ili komencis rapide malgrandiĝadi antaŭ miaj okuloj.Mi komencis komparadi vortojn, serĉadi inter ili konstan-
tajn, difinitajn rilatojn kaj ĉiutage mi forĵetadis el la vortaro
novan grandegan serion da vortoj, anstataŭigante tiun ĉi
grandegon per unu sufikso, kiu signifas certan rilaton. Baldaŭ
post tio mi jam havis skribitaj la tutan gramatikon kaj mal-
grandan vortaron. Mi rimarkis, ke la nunaj lingvoj posedas
grandegan provizon da pretaj jam vortoj internaciaj, kiuj es¬
tas konataj al ĉiuj popoloj kaj faras trezoron por estonta ling¬
vo internacia, — kaj mi kompreneble utiligis tiun ĉi trezoron.En la jaro 1878 la lingvo estis jam pli-malpli preta,
kvankam inter la tiama «lingwe uniwersala» kaj la nuna Espe¬
ranto estis ankoraŭ granda diferenco. Mi komunikis pri ĝi al
miaj kolegoj (mi estis tiam en la 8-a klaso de la gimnazio). La
plimulto el ili estis forlogitaj de la ideo kaj de la frapinta ilin
neordinara facileco de la lingvo, kaj komencis gin ellernadi
[4]. La 5-an de decembro 1878 ni ĉiuj kune festis la ekvivigon
de la lingvo [7].Tiel finiĝis la unua periodo de la lingvo. Mi estis tiam tro
juna por eliri publike kun mia laboro, kaj mi decidis atendi
ankoraŭ 5—6 jarojn kaj dum tiu ĉi tempo zorgeme elprovi la221
lingvon kaj plene prilabori ĝin praktike. Mi multe tradukadis
en mian lingvon, skribis en ĝi verkojn originalajn, kaj vastaj
provoj montris al mi, ke tio, kio ŝajnis al mi tute preta teorie,
estas ankoraŭ ne preta praktike. Mi komencis evitadi laŭvor-
tajn tradukojn el tiu aŭ alia lingvo kaj penis rekte pensi en la
lingvo neŭtrala. Poste mi rimarkis, ke la lingvo ricevas sian
propran spiriton, sian propran vivon, la propran difinitan kaj
klare esprimitan fizionomion, ne dependantan jam de iaj in-
fluoj. La parolo fluis jam mem, flekseble, grade kaj tute
libere, kiel la viva patra lingvo.Mi finis la universitaton kaj komencis mian medicinan
praktikon. Mi pretigis la manuskripton de mia unua broŝuro
kaj komencis serĉadi eldonanton. Sed tie ĉi mi renkontis la fi-
nancan demandon, kun kiu mi poste ankoraŭ multe devis kaj
devas forte batali. Fine, post longaj klopodoj, mi prosperis
mem eldoni mian unuan broŝuron en julio de la jaro 1887.Mi estis tre ekscitita antaŭ tio ĉi; mi sentis, ke mi staras
antaŭ Rubikono [8] kaj ke de la tago, kiam aperos mia
broŝuro, mi jam ne havos la eblon reiri; mi sciis, kia sorto
atendas kuraciston, kiu dependas de la publiko, se tiu ĉi pub-
liko vidas en li fantaziulon, homon, kiu sin okupas je «flankaj
aferoj»; mi sentis, ke mi metas sur la karton la tutan estontan
trankvilecon kaj ekzistadon mian kaj de mia familio; sed mi
ne povis forlasi la ideon, kiu eniris mian korpon kaj sangon,
kaj ... mi transiris Rubikonon [8].Ludovikologiaj biografietoj(Plena verkaro de L.L. Zamenhof, kromkajero 3). —Kioto, 1987, p. 1—9. Mallongigita.— Kiel bildeca kaj pasia estas la rakonto de Ludoviko Za¬
menhof!— Oni diras figurece, ke Ludoviko Zamenhof ne kreis la
lingvon, sed eltiris gin el naciaj lingvoj.— Kaj nun ni konatiĝu kun alia historio pri la apero de
Esperanto, kiun sprite, en biblia stilo, rakontis Izrael
Lejzerowicz [9], stelo de la intermilita Pollanda Esperanto-
movado. Tiu ĉi bonkora kaj gaja homo, same kiel liaj edzino
kaj filineto, same kiel ĉiuj infanoj de Ludoviko Zamenhof[10], same kiel milionoj da aliaj senkulpaj homoj, estis mor-
tigita en german-faŝista koncentrejo en Pollando dum la Dua
Mondmilito nur pro tio, ke li estis hebreo.222
Izrael Lejzerowicz [9]
EL LA « VERDA [11] BIBLIChEn la komenco la Senkorpa Mistero [12] kreis Volapukon
[13]. Kaj Volapuko estis senforma kaj kaosa, kaj mallumo es-
tis en ĝi. Kaj la Senkorpa Mistero diris: Estu lumo; kaj fari-
ĝis Esperanto. Kaj la Spirito vidis Esperanton, ke ĝi estas
bona; kaj la Spirito apartigis Esperanton de Volapuko. Kaj la
Spirito nomis Esperanton Eterna Tago, kaj Volapukon nomis
Nokto. Kaj estis vespero, kaj estis mateno — unu tago [14].Kaj la Spirito diris: Estu firmaĵo en la lingvo. Kaj la
Spirito kreis tiun firmaĵon. Kaj Li nomis la firmaĵon regula
akcento. Kaj estis vespero, kaj estis mateno, la dua tago.Kaj la Spirito diris: Kolektiĝu la reguloj gramatikaj en
unu lokon, kaj aperu la firma grundo; kaj fariĝis tiel. Kaj la
Spirito nomis la firman grundon Fundamento [15]. Kaj la
Spirito vidis, ke ĝi estas bona. Kaj la Spirito diris: la Funda¬
mento kreskigu verdajon [11], kiu naskas ĝojon, vortaron, kiu
dort/is laŭ sia speco radikojn, kies semoj estas en ĝi mem, en
la Fundamento [15]. Kaj fariĝis tiel. Kaj la Fundamento
elkreskigis verdajon [11], laŭ sia speco: verdan lingvon [11]
kaj verdan movadon [11], vortaron kaj arbon, kiu havas
radikojn, kies semo estas en ĝi mem, en la Fundamento. Kaj
la Spirito vidis, ke ĝi estas bona. Kaj estis vespero, kaj estis
mateno, la tria tago.Kaj la Spirito diris: Estu lumaĵo en la ĉiela firmaĵo, por
apartigi Esperanton de mallumo. Kaj ĝi estu lumaĵo por lumi
super la tero; kaj fariĝis tiel. Kaj la Spirito faris la grandan
lumaĵon por regi la mondon. Kaj la Spirito starigis gin sur la
ĉiela firmaĵo, por ke ĝi lumu sur la teron. Kaj la Spirito no¬
mis la lumaĵon Verda Stelo [11]. Kaj la Spirito vidis, ke ĝi
estas bona. Kaj estis vespero, kaj estis mateno, la kvara tago.Kaj la Spirito diris: la vortaro [16] aperigu moviĝantaĵon,
vivajn estaĵojn kiuj fleksebligos la Lingvon. Kaj la Spirito kre¬
is afiksojn [17], kiujn aperigis la vortaro [20], la sufiksojn kaj
prefiksojn laŭ ilia speco. Kaj la Spirito vidis, ke ĝi estas bona.
Kaj la Spirito benis ilin dirante: Fruktu kaj multiĝu, kaj
plenigu la vortaron. (Kaj tial afiksoj tiel multiĝas ĝis nun)
[18]. Kaj estis vespero, kaj estis mateno, la kvina tago.Kaj la Spirito diris: La vortaro aperigu vivajn estaĵojn,
brutojn kaj vermojn. Kaj la Spirito kreis la neologismojn [19]
kaj ĉiujn malfacilajn vortojn, laŭ ilia speco, por eterna tur-223
mento de la novaj verduloj [ 11J. Kaj la Spirito diris: Ni kreu
potencan aferon, kiu respegulos nian internan potencon; kaj ĝi
estu la akso de la lingvo kaj ĝi regu ĝian gramatikon. Kaj la
Spirito kreis la Akuzativon; en formo de la finaĵo -N Li kreis
gin [20]. Kaj la Spirito diris: fruktu kaj multiĝu kaj plenigu
la verdan lingvon [11] kaj regu super ĉiuj ceteraj reguloj de
la Fundamento. (Kaj de post tiam ĉiuj verduloj [15] uzas la
akuzativon en troa abundo) [20]. Kaj la Spirito^ diris: Jen Mi
donis al vi ĉiujn regulojn de la Fundamento. Gi estu por vi
sanktajo [15]. Kaj fariĝis tiel. Kaj la Spirito rigardis cion,
kion Li kreis, kaj vidis, ke ĝi estas tre bona. Kaj estis vespe-
ro, kaj estis mateno, la sesa tago.Kaj estis finitaj la Fundamento kaj Radikaro kaj ĉiuj iliaj
apartenajoj. Kaj la Spirito finis en la sepa tago sian laboron,
kiun Li faris, kaj Li ripozis en la sepa tago de la tuta laboro,
kiun Li faris. Kaj la Spirito benis la sepan tagon kaj sanktigis
gin, car en ĝi Li ripozis, legante la originalan literaturon
[21], kiun Li faris kreante.I. Lejzerowicz. El la «Verda Biblio». —
Budapest, 1978, p. 5—8. Fragmento.— Gi estas efektive tre amuza kaj instrua historio. La si-
mileco de la senco, formo kaj stilo inter la vera kaj verda
Biblioj estas admirinda [14].— Nun ni konatiĝu kun versaĵo de la poeto Vasilij Его-
ŝenko [22], la plej legendeca civitano de Esperanto-lando.Vasilij Eroŝenko [22]HOMARANO [23]Ekbruligis mi fajron en kor\Gin estingos nenia perfort’;Ekflamigis mi flamon en brust’,Gin ne povos estingi eĉ mort’.Brulos fajr’ ĝis mi vivos en mond’,Flamos flam’ ĝis ekzistos la ter’.Nom’ de Г fajr’ estas am’ al homar’,Nom’ de Г flam’ estas am’ al liber’.V. Eroŝenko. Lumo kaj ombro. —
Toyonaka, 1979, p. 19.224
— Nia klubano Leonido Klimov antaŭ nelonge venis el
Parizo, pri kiu li montros al ni sian videofilmon. Sed antaŭ
tio li deklamos fascinan versaĵon de Leonard Newell [24] pri
tiu fascina urbo.Leonard Newell [24]PARIZOPostlasis mi la koron en Parizo,Nun restas mia кого trans la mar’;Revenis mi al hejmo kun valizo,Enue vivi dum alia jar’...Sed koron mi postlasis en Parizo.Afi, kiom mi sopiras al Parizo!Eksaltas mia sango en la vejn’;Urbego de gajeco kaj surprizo,De vino, kaj kafejoj apud Seine [25]Ĉielon spegulanta el turkiso.Printempe verdas arboj en Parizo,Bluetajn ombrojn ĵetas Notre Dame [26],Kaj kajoj malvarmetaj de Parizo
Dormetas sub karesa suna flam’,Gis brilos lampoj sub krepuska grizo.Tre belaj estas Moskvo kaj Kadizo [27],Berlino, Buda [28], Romo kaj Vien’;Pli bela estas urbo sur Tamizo [29];Sed ravas min nur franca la siren’ [30]:Min sorĉos ĝis la morto nur Parizo.Da rimoj elĉerpiĝis la provizo:Mi finu. Sed komprenu anĝelar’:Post morto min atendos Paradizo,Sed iros al ĉiel’ nur ŝelo — car
Mi lasos mian koron en Parizo.L.N.M. Newell. Kolektitaj poemoj. -
Manĉestro, 1987, p. 9.— Sekvamerkrede, la 14-an de januaro, ni spektos kinofil-
mon pri Kubo, kiun faris niaj klubanoj dum la 75-a Universa-
la Kongreso de Esperanto en Havano. Vi povos konvinkiĝi, ke
pravis Kristoforo Kolumbo, malkovrinto de Ameriko: «La lan-225
do plej bela, kiun homaj okuloj vidis». Post la filmospektado
funkcios tradukista kurso. Okazos lernado de novaj Esperan-
taj kantoj.— Fine de la hodiaŭa kunveno okazos la tradicia «Lingva
praktiko».LINGVA PRAKTIKOKiel naskiĝis Esperanto1. La teksto estas verkita en la unua persono (Mi naskiĝis
..., mi konvinkiĝis..., mi rimarkis...), Mallonge rerakontu la ĉe-
fan enhavon de la teksto en la tria persono (Ludoviko Zamenhof
naskiĝis..., li konvinkiĝis..., li rimarkis...), forigante detalojn.2. Kion signifas la esprimoj: «Ltf vortaroj komencis
rapide malgrandiĝadi antaŭ miaj okuloj» kaj «Mi subite ek-
sentis la teron sub la piedoj»?3. Kial la gramatiko de Esperanto estas^malgranda kom-
pare kun la gramatikoj de la naciaj lingvoj? Ĉu la malgrande-
co de la Esperanta gramatiko malriĉigas la lingvon?4. Kial multaj Esperantaj vortoj estas kompreneblaj por
eŭropanoj sen antaŭstudo?El la «Verda Biblio»5. Diru, ĉiufoje per unu frazo, kion faris la Spirito en ĉiu
el la sep tagoj.6. Trovu en la teksto terminojn de lingvoscienco.Homarano7. Kiu estas la ideo de la versaĵo?8. Trovu la liniojn, en kiuj temas pri fajro; kaj la liniojn,
en kiuj temas pri flamo.Parizo9. Trovu en la versaĵo la rimojn al la vorto «Parizo». El-
pensu pliajn rimojn al tiu vorto.10. Trovu la lokojn, kiuj esprimas fortajn emociojn.11. Kial la aŭtoro amegas Parizon?12. Provu (kial ne provi?!) verki plian strofon por tiu ĉi
versaĵo.13. Se vi estus parizano kaj dezirus eldoni urban Esperan-
to-gazeton, kiun nomon vi donus al ĝi?14. Rakontu pri la urbo, kiun vi pleje amas.226
* * *15. Formu kvin vortojn kun la sufikso -ism-> inkluzive
vortojn por neekzistantaj «ismoj»; la lastajn klarigu.16. Finu la frazojn:Amu domon novan kaj amikon... . Eĉ la plej nigra bovi-
no donas lakton nur... . En arbaro li sidis kaj arbaron ne... .
En sia propra domo ĉiu estas granda... . Kia demando, tia... .
Malsato ne estas... . Unua venis, unua... . Se pri ĉio vi in-
formiĝos, vi baldaŭ... .17. Elpensu laŭeble multe da esprimoj, en kiuj la vorto
«verda» havas nerektan sencon (ekzemple: verda patrioto, ver-
da broŝuro, verda radio).18. Ni prenu la frazon: Patriotismo estas ne nur fiero sed
ankaŭ ekonomie normala vivo.Jen ĝia modelo: ...o estas ne nur ...o sed ankaŭ ...e ...a ...o.Laŭ tiu modelo elpensu unu aŭ kelkajn frazojn.19. Oni povas fari en frazo diversajn transformojn,
ekzemple: Mi forĵetadis el la vortaro vortojn, anstataŭigante
(kaj anstataŭigis, mi anstataŭigis, por anstataŭigi) ilin (cele al
anstataŭigo de ili) per unu sufikso.Faru similajn transformojn en la frazo: Mi komencis evi-
tadi laŭvortajn tradukojn, penante pensi rekte en la nova
lingvo.20. Temo рог diskuto aŭ rakonto: Kion vi semas, tion vi
rikoltos.21. Kvizo (scio-konkurso) pri Esperantaj temoj:a) En kiuj urbo kaj lando naskiĝis Ludoviko Zamenhof?b) En kiu jaro estis preta la lingvoprojekto Lingwe Uni-
wersala? Kiel Ludoviko Zamenhof festis la naskiĝon de la
nova lingvo?c) Kial Ludoviko Zamenhof ne tuj publikigis sian lingvo-
projekton?c) Kiu sekrete aranĝis Zamenhof-vesperon dum la germa-
na okupado?d) Kiel finiĝis la vivo de la infanoj de Ludoviko Zamen¬
hof?e) Kio estas Volapuko? Kiu estis ĝia kreinto? Kiam ĝi ape-
ris? Kion signifas la esprimo «Гго estas por mi volapukaĵo»?f) Kio estas la «Fundamento de Esperanto»? Kiam ĝi estis
publikigita? Por kio ĝi servas? Kion vi pensas pri ĝia signifo?g) En kiuj jaro kaj urbo okazis la 1-a Universala Kon-
greso de Esperanto?227
ĝ) Kio estas neologismo en Esperanto?h) Kio estas la simbolo de Esperanto?ft) Kial la akuzativo estas grava en Esperanto?i) Nomu elstarajn Esperanto-pionirojn el Odeso.
j) Kiuj estis la unuaj du Esperanto-gazetoj?SUPLEMENTO - ПРИЛОЖЕНИЕБорис Колкер. Путешествие в Эсперантиду. Повышен¬
ный курс эсперанто и Путеводитель по эсперантской куль¬
туре. 3-е издание. — Всемирная ассоциация эсперантистов,
Роттердам, 2005.УРОК 1Людвик Заменгоф
КАК РОДИЛСЯ ЭСПЕРАНТОИдея, которой я посвятил всю свою жизнь, появилась у
меня в самом раннем детстве и никогда меня не оставляла.Я родился в Белостоке [3]. В Белостоке население со¬
стоит из четырех элементов — русских, поляков, немцев и
евреев; каждый из этих народов говорит на отдельном язы¬
ке и недружески относится к другим народам. В этом горо¬
де более чем где-либо впечатлительная натура ощущает ог¬
ромное несчастье разноязычия и убеждается на каждом
шагу, что разноязычие является главной причиной, которая
разделяет человеческую семью.Постепенно я убеждался, что не все делается так легко,
как представляется ребенку; одну за другой я отбрасывал
различные утопии и только мечту о едином человеческом
языке я никогда не мог отбросить. Довольно рано у меня
сформировалось сознание, что единым языком может быть
какой-то нейтральный, не принадлежащий ни одной из
ныне живущих наций язык. И я начал смутно мечтать о но¬
вом, искусственном языке.Немецкий и французский языки я изучал [4] в детстве.
Но когда я начал изучать [4] язык английский, простота228
английской грамматики бросилась мне в глаза, особенно
благодаря крутому переходу от нее к грамматикам латин¬
ской и греческой. Я заметил тогда, что богатство граммати¬
ческих форм является лишь слепым историческим случаем,
а не необходимостью для языка. Под таким влиянием я на¬
чал искать в языке и отбрасывать ненужные формы, и я за¬
метил, что грамматика все больше и больше тает в моих ру¬
ках, и вскоре я пришел к грамматике наименьшей, которая
заняла без вреда для языка не более чем несколько страниц.
Но гигантские [5] словари все еще не давали мне покоя.Однажды я случайно обратил внимание на надпись
«Швейцарская», а потом на вывеску «Кондиторская» [8].
Эта «-ская» заинтересовала меня и показала мне, что суф¬
фиксы дают возможность от одного слова образовывать дру¬
гие слова, которые не нужно отдельно изучать. Эта мысль
овладела мной целиком, и я внезапно почувствовал землю
под ногами. На ужасные гигантские [5] словари упал луч
света, и они начали быстро уменьшаться у меня на глазах.Я начал сравнивать слова, искать среди них постоянные,
определенные отношения, и ежедневно я выбрасывал из сло¬
варя новый огромный ряд слов, заменяя это огромное коли¬
чество одним суффиксом, который означает какое-то отно¬
шение. Вскоре после этого у меня уже была написана вся
грамматика и маленький словарь. Я заметил, что современ¬
ные языки обладают громадным запасом готовых уже меж¬
дународных слов, которые известны всем народам и пред¬
ставляют собой сокровищницу для будущего международно¬
го языка, — и я, разумеется, использовал эту сокровищницу.В 1878 году язык уже был более или менее готов, хотя
между тогдашним «lingwe uniwersala» и теперешним эспе¬
ранто была еще большая разница. Я сообщил о нем своим
соученикам (я учился тогда в 8-ом классе гимназии). Боль¬
шинство из них увлеклись этой идеей и поразившей их нео¬
бычайной легкостью языка, и они начали его изучать [4].
5 декабря 1878 года мы все вместе праздновали рождение
языка [7].Так кончился первый период языка. Я был тогда слиш¬
ком молод, чтобы выступить публично с моей работой, и я
решил подождать еще 5—6 лет и тем временем тщательно
опробовать язык и полностью обработать его практически.
Я много переводил на мой язык, писал на нем оригиналь¬
ные произведения, и обширные пробы показали мне, что
то, что казалось мне совершенно готовым теоретически, еще229
не готово практически. Я начал избегать дословных перево¬
дов с того или иного языка и старался думать непосредст¬
венно на этом нейтральном языке. Потом я заметил, что
язык пробретает свой собственный дух, свою собственную
жизнь, собственную определенную и ясно выраженную фи¬
зиономию, не зависящую уже от каких-либо влияний. Речь
текла уже сама, гибко, изящно и совершенно свободно, как
живой родной язык.Я окончил университет и приступил к своей медицинской
практике. Я подготовил рукопись моей первой брошюры и на¬
чал искать издателя. Но здесь я встретил финансовый вопрос,
с которым я потом еще должен был и должен сейчас много
бороться. Наконец, после долгих хлопот, мне удалось самому
издать свою первую брошюру в июле 1887 года.Я был очень взволнован перед ее выходом; я знал, что
я стою перед Рубиконом [8] и что с того дня, когда появит¬
ся моя брошюра, у меня уже не будет возможности отсту¬
пить; я знал, какая судьба ждет врача, который зависит от
публики, если эта публика видит в нем фантазера, челове¬
ка, который занимается «посторонними делами»; я знал,
что я ставлю на карту весь будущий покой и существование
мое и моей семьи; но я не мог оставить эту идею, которая
вошла в мою плоть и кровь, и ... я перешел Рубикон.Ludovikologiaj biografietoj / Людовикологические ма¬
ленькие биографии(Полное собрание сочинений Л.JI. Заменгофа, дополни¬
тельная тетрадь 3). — Киото, 1987, с. 1—9. В сокращении.Израэль Лейзерович [9]
ИЗ «ЗЕЛЕНОЙ [И] БИБЛИИ»Вначале Бестелесное Таинство [12] сотворило Волапюк
[13]. И Волапюк был бесформенным и хаотичным, и тьма
была в нем. И Бестелесное Таинство [12] сказало: Да будет
свет; и стал Эсперанто. И Бестелесное Таинство увидело
Эсперанто, что он хорош; и Дух отделил Эсперанто от Вола¬
пюка. И Дух назвал Эсперанто Вечным Днем, а Волапюк на¬
звал Ночью. И был вечер, и было утро: один день [14].И Дух сказал: Да будет твердь в языке. И Дух создал
эту твердь. И он назвал твердь постоянным ударением. И
был вечер, и было утро: второй день.230
И Дух сказал: Да соберутся правила грамматические в
одно место и да появится твердая почва; и стало так. И
Дух назвал твердую почву Основой [15]. И Дух увидел,
что это хорошо. И Дух сказал: да произрастит Основа зе¬
лень [И], которая рождает радость — словарь, дающий по
роду своему корни, чьи семена находятся в ней самой, в
Основе [15]. И стало так. И Основа произрастила зелень
[11] по роду своему: зеленый язык [И] и зеленое движение
[11], словарь и дерево, которое имеет корни, чьи семена
находятся в ней самой, в Основе [15]. И Дух увидел, что
это хорошо. И был вечер, и было утро: третий день.И Дух сказал: Да будет светило на тверди небесной,
чтобы отделить Эсперанто от тьмы. И да будет это светило
для того, чтобы светить над землей; и стало так. И Дух со¬
здал большое светило, чтобы управлять миром. И Дух поста¬
вил его на тверди небесной, чтобы оно светило на землю. И
Дух назвал светило Зеленой Звездой [11]. И Дух увидел,
что это хорошо. И был вечер, и было утро: четвертый день.И Дух сказал: да произведет словарь [16] то, что дви¬
жется — живые существа, которые делают Язык гибким. И
дух сотворил аффиксы [17], которых выявил словарь [16],
суффиксы и приставки по роду своему. И Дух увидел, что
это хорошо. И Дух благословил их, говоря: Плодитесь и
размножайтесь и наполняйте словарь. (И потому аффиксы
так размножаются до сих пор) [18]. И был вечер, и было
утро: пятый день.И Дух сказал: да произведет словарь живые существа,
скотов и червей. И Дух создал неологизмы [19] и все труд¬
ные слова, по роду их, для вечного мучения новых зеленых
существ [И]. И Дух сказал: сотворим могущественную вещь,
которая будет отражать наше внутреннее могущество; и да
будет она осью языка и пусть правит она его грамматикой.
И Дух создал Винительный Падеж; в форме окончания -п
Он создал его [20]. И Дух сказал: Плодись и размножайся и
наполняй зеленый язык [11] и владычествуй над всеми про¬
чими правилами Основы. (И с тех пор все зеленые существа[11] употребляют винительный падеж в чрезмерном избытке)
[20]. И Дух сказал: Вот Я дал вам все правила Основы. Да
будет она для вас святыней [15]. И стало так. И Дух посмо¬
трел на все, что Он создал и увидел, что это очень хорошо.
И был вечер, и было утро: шестой день.И были закончены Основа и Корнеслов и все их при¬
надлежности. И Дух завершил к седьмому дню свою рабо¬231
ту, которую Он делал, и Он отдыхал на седьмой день от
всей работы, которую Он сделал. И Дух благословил седь¬
мой день и освятил его, ибо в оный день Он отдыхал, чи¬
тая оригинальную литературу [21], которую он сотворил,
созидая.И. Лейзерович. Е1 la «Verda Biblio» /Из «Зеленой Библии». — Будапешт, с. 5—8. Отрывок.КОММЕНТАРИЙ1. Николай Африканович Боровко (1863—1913). Эспе¬
рантист с 1889 года. Житель России. Учитель, журналист,
библиотекарь. Пионер эсперанто из Одессы, потом был пред¬
седателем петербургского общества «Эсперо». Опубликовал
переводы художественных произведений с русского языка.2. Владимир Александрович Гернет (1870—1929). Эспе¬
рантист с 1890 года. Житель России. Химик и директор ин¬
ститута виноградарства. Пионер эсперанто из Одессы. Из¬
давал и финансировал журнал «Lingvo internacia / Между¬
народный язык:», который заменил погибший первый жур¬
нал «La Esperantisto / Эсперантист».3. Предпочтительно: Bjalistoko. Город Белосток тогда
находился в Российской империи, теперь он принадлежит
Польше.4. Вместо «ellernadi» теперь предпочитают простую
форму «/егш».5. Вместо устаревшего слова «grandegulaj» употребляют
теперь слово «gigantaj».6. Это произошло, вероятно, в 1876 году. Но автори¬
тетный словарь русского языка того времени Владимира
Даля дает форму «кондитерская», которая используется и в
современном русском языке. Форма «кондиторская» явля¬
ется устаревшей. Вместо слова «sukeraĵejo» теперь предпо¬
читают слово «dolĉaĵejo».7. В 1968 году в крупном московском академическом
издательстве «Наука» (которое в 1992 году опубликовало
популярную книгу Б. Колкера «Учебник языка эсперанто.
Основной курс») появилась книга на русском языке Эрма-
ра Свадоста «Как возникнет всеобщий язык?», которую
редактировали трое известных ученых: Евгений Бокарёв232
(лингвист и эсперантист), Михаил Каммари (автор догмати¬
ческих философских трактатов и противник эсперанто) и
Александр Спиркин (автор популярного учебника филосо¬
фии и нейтрал по отношению к эсперанто). Автор показал
себя горячим сторонником идеи искусственного языка и та¬
ким же горячим противником эсперанто. На вопрос, почему
он допустил в книге столько несправедливостей против эс¬
перанто, Евгений Бокарёв, улыбнувшись, сказал, что, одна¬
ко, он добился устранения нескольких клеветнических из¬
мышлений, например, такой фразы: «Когда гимназист Люд-
вик Заменгоф закончил свой проект международного язы¬
ка, он собрал своих соучеников и устроил пьянку».8. Рубикон — речка в северной Италии, переходом ко¬
торой Цезарь начал войну. Перейти Рубикон — принять
бесповоротное решение.9. Израэль Лейзерович (1901—1942). Эсперантист с
1912 года. Житель Польши. Журналист, коммерсант. Автор
сатирических произведений. Переводил с языков идиш и ив¬
рит. Блестящий оратор. Тайно организовал вечер Заменгофа
в варшавском еврейском гетто во время немецкой окупации.10. Во время Второй мировой войны все трое детей
Людвика Заменгофа — Адам (1888—1940), София (1889—
1941) и Лидия (1904—1942) — были убиты в немецко-фа¬
шистских концентрационных лагерях. Спасся только внук
Людвика Заменгофа Людвик Залески-Заменгоф (1925),
сын Адама, у которого есть две дочери. Он живет во Фран¬
ции, является активным эсперантистом и почетным членом
Всемирной ассоциации эсперантистов (УЭА). На основании
бесед с ним Роман Добжински написал очень интересную
книгу «Улица Заменгофа». Во всем мире осталось немного
близких родственников автора эсперанто.11. Зеленый цвет символизирует надежду (espero) и,
следовательно, также эсперанто.12. Намек на стихотворение Людвика Заменгофа «Мо¬
литва под зеленым знаменем».13. Волапюк — проект международного языка с дефор¬
мированными и неузнаваемыми словами, который создал в
Германии в 1879 году Иоган Мартин Шлейер (1831—1912).
Имел некоторое распространение. Во многих языках слово
«Волапюк» приобрело дополнительное значение «набор не¬
понятных слов». И эсперантисты, встречая что-то совершен¬
но непонятное, говорят «Это для меня что-то на волапюке».14. Сравни отрывок из «Священной Библии» в перево¬
де Людвика Заменгофа: «Kaj Dio diris: Estu lumo; kaj fa-233
riĝis lumo. Kaj Dio vidis la lumon, ke ĝi estas bona; kaj Dio
apartigis la lumon de la mallumo. Kaj Dio nomis la lumon
Tago, kaj la mallumon Li nomis Nokto. Kaj estis vespero, kaj
estis mateno, unu tago».15. «Fundamento de Esperanto»/«Основа эсперанто» —
сочинение, изданное Людвиком Заменгофом в 1905 году;
состоит из четырех частей: Предисловие, Полная граммати¬
ка из 16 правил, Упражнения и Универсальный словарь.
На 1-ом Всемирном конгрессе эсперантистов в городе Бу-
лонь-сюр-Мер (1905) «Fundamento»/«Основа» была приня¬
та в качестве неприкосновенной базы эсперанто, в которой
никто не имеет права сделать какое бы то ни было измене¬
ние. «Fundamento»/«Основа» играет роль, которую в наци¬
ональных языках играет традиция. Она помогает эсперанто
развиваться естественным путем, но одновременно придает
ему единство и прочную базу, чтобы противостоять распаду
на диалекты.16. Универсальный словарь содержит слова в форме их
корней, которые позволяют создавать огромное количество
новых слов.17. Кроме корней Универсальный словарь содержит
также аффиксы, которые чрезвычайно важны для развития
языка.18. После публикации «Fundamento» было предложено
много аффиксов. Лишь несколько из них стали официаль¬
ными.На 1-м Всемирном конгрессе эсперантистов в 1905 году,
по предложению Людвика Заменгофа, был создан Языко¬
вой комитет; его высшая комиссия под названием Академия
эсперанто появилась в 1908 году. В 1948 году произошла
реорганизация этого языкового учреждения, которое теперь
носит название Академия эсперанто. Цели и задачи Акаде¬
мии эсперанто: 1) сохранять и охранять язык эсперанто в
соответствии с его Fundamento/Основой и контролировать
его развитие; 2) исследовать всякие языковые вопросы, ко¬
торые касаются эсперанто; 3) анализировать сочинения с
языковой точки зрения; 4) защищать эсперанто от всяких
конкурентов.В добавление к фундаментальным языковым элементам
(словам, корням, аффиксам, окончаниям), которые появи¬
лись в «Fundamento de Esperanto», Академия эсперанто
публикует время от времени списки, которые носят назва¬
ние Официальные добавления к Универсальному словарю.
Языковые элементы (слова, корни, аффиксы, окончания),234
которые Академия эсперанто санкционировала (официально
утвердила, официализировала) этими Официальными до¬
бавлениями для всеобщего пользования, называются офи¬
циальными. Все остальные языковые элементы называются
неофициальными.19. Неологизм — новое (часто неофициализированное)
слово в эсперанто.20. Винительный падеж позволяет иметь свободный по¬
рядок слов в предложении, что делает эсперанто очень гиб¬
ким языком. Но поскольку во многих языках винительного
падежа не существует, начинающие часто недостаточно упо¬
требляют его (что является ошибкой) или слишком часто
(что является грубой ошибкой)21. Разумеется, на эсперанто.22. Василий Яковлевич Ерошенко (1890—1952). Изу¬
чил эсперанто между 1908 и 1910 годами. Житель России и
СССР. Учитель. Слепой. Путешественник по многим стра¬
нам мира. Прожил невероятно приключенческую жизнь.
Писал произведения на эсперанто, японском и русском язы¬
ках. Книги: «Стон одинокой души», «Башня для падения»,
«Рассказы увядшего листа» и «Избранные произведения
Василия Ерошенко» под тщательной редакцией Минэ Йоси-
така в следующих томиках: «Свет и тень», «Тундра сто-
нет», «Тесная клетка», «Странная кошка», «Кружка мудро¬
сти», «Рубец любви».23. «Слово homarano значит член человеческой семьи»
(Л. Заменгоф).24. Леонард Ньюэлл (1902—1968). Изучил эсперанто в
1916 году в Англии. Прожил бурную, приключенческую
жизнь во многих странах. Он жил главным образом в Авст¬
ралии, был президентом ассоциации эсперантистов этой
страны, редактировал эсперантский журнал. Блестящий эс¬
перантский переводчик, преподаватель и лектор. При посе¬
щении Европы он скоропостижно умер в поезде, шедшем в
Париж. Похоронен на кладбище в Париже.25. Seine — французское слово, произносимое прибли¬
зительно как «сен». Автор, вероятно, произносил его как
«ceŭw>. Река, которая протекает в Париже. Эсперантская
форма: Sejno.26. Notre Dame — более точная форма: Notre-Dame de
Paris /Нотр Дам де Пари/: главная церковь Парижа, ше¬
девр архитектуры.27. Испанский порт на Атлантическом океане.235
28. Теперь часть Будапешта.29. Река, которая протекает в Лондоне.30. Околдовывающая, опасная женщина.ЯЗЫКОВАЯ ПРАКТИКАКак родился эсперанто1. Этот текст написан от первого лица (Я родился я
убедился...у я заметил...). Коротко перескажите основное
содержание текста от третьего лица (Людвик Заменгоф ро¬
дился..., он убедился..., он заметил...), убрав подробности.2. Что означают выражения: «Словари начали быстро
уменьшаться у меня на глазах» и «Я внезапно почувствовал
землю под ногами»?3. Почему грамматика эсперанто мала по сравнению с
грамматиками национальных языков? Обедняет ли язык
маленький размер эсперантской грамматики?4. Почему многие эсперантские слова понятны для ев¬
ропейцев без предварительного изучения?Из «Зеленой Библии»5. Скажите, каждый раз одной фразой, что сделал Дух
в каждом из семи дней.6. Найдите в тексте термины языкознания.Homarano7. Какова идея стихотворения?8. Найдите строки, в которых речь идет об огне; и
строки, в которых речь идет о пламени.Париж9. Найдите в стихотворении рифмы к слову «Parizo».
Придумайте другие рифмы к этому слову.10. Найдите места, которые выражают сильные эмоции.11. Почему автор очень любит Париж?12. Попробуйте (почему не попробовать?!) сочинить
еще одну строфу (разумеется, на эсперанто) для этого сти¬
хотворения.236
13. Если бы вы были парижанином и захотели издавать
городской журнал на эсперанто, какое название вы бы ему
дали?14. Расскажите о городе, который вы больше всего лю¬
бите.* * *15. Образуйте 5 слов с суффиксом -ism-, включая сло¬
ва для несуществующих «измов»; значение последних разъ¬
ясните.16. Закончите фразы:Люби дом новый, а друга... . Даже самая черная коро¬
ва дает молоко только... . В лесу он сидел, а лес не... . В
своем собственном доме каждый — большой... . Каков во¬
прос, таков ... . Голод не (есть) ... . Первым пришел, пер¬
вым... . Если вы обо всем будете узнавать, вы быстро... .17. Придумайте как можно больше выражений, в кото¬
рых слово «verda / зеленый» имеет переносное значение
(например: verda patrioto / патриот, verda broŝuro / бро¬
шюра, verda radio / радио).18. Возьмем фразу: Patriotismo estas ne nur fiero sed
ankaŭ ekonomie normala vivo / Патриотизм — это не только
гордость, но и экономически нормальная жизнь.Вот ее модель: ...о estas ne пиг ...о sed ankaŭ ...е ...а ...о.По этой модели придумайте одну или несколько фраз.19. Можно сделать во фразе различные преобразова¬
ния, например: Mi forĵetadis el la vortaro vortojn,
anstataŭigante (kaj anstataŭigis, mi anstataŭigis, por
anstataŭigi) ilin (cele al anstataŭigo de Hi) per unu sufikso /
Я выбрасывал из словаря слова, заменяя (и заменял, я за¬
менял, чтобы заменить) их (с целью их замены) одним
суффиксом.Сделайте подобные преобразования во фразе: Mi
komencis evitadi laŭvortajn tradukojn, penante pensi rekte en
la nova lingvo / Я начал избегать дословных переводов,
стараясь думать непосредственно на новом языке.20. Тема для обсуждения или рассказа: Что посеешь, то
и пожнешь.21. Викторина на эсперантские темы:а) В каком городе и в какой стране родился Людвик
Заменгоф?237
b) В каком году был готов проект языка Lingwe
Uniwersala? Как Людвик Заменгоф отпраздновал рождение
нового языка?c) Почему Людвик Заменгоф не сразу опубликовал
свой проект языка?ĉ) Кто тайно организовал вечер Заменгофа во время
немецкой окуиации?с!) Как кончилась жизнь всех детей Людвика Заменгофа?e) Что такое волапюк? Кто был его создателем? Когда
он появился? Что значит выражение «Это для меня что-то
на волапюке»?f) Что такое «Основы эсперанто»? Когда эта книга
была опубликована? Для чего она служит? Что вы думаетео ее значении?g) В каком году и в каком городе состоялся 1-ый Все¬
мирный конгресс эсперантистов?g) Что такое неологизм в эсперанто?h) Что является символом эсперанто?К) Почему винительный падеж важен в эсперанто?i) Назовите выдающихся пионеров эсперанто из Одессы.j) Каковы названия первых двух эсперантских жур¬
налов?238
Указатель(Составители Анна и Мати Пентус)Цифры указывают номера уроков.Алфавит, 1
Апостроф, 10
Артикль 1ау 2без существительного, 11
перед названиями месяцев, 9
при обозначении времени, 6
при обозначении дат, 9
при обращении, 4
сокращённая форма, 10
Ассимиляция согласных, 1
Буквы, 1
Время, 6
Глаголesti, 2, 13estas ... kiu, 12
без подлежащего, 12
в пословицах, 5в сложных глагольных формах, 14
избежание повторения, 14
безличный, 12
времябудущее, 4
настоящее, 2
прошедшее, 3
деепричастие, 8
наклонениеповелительное, 6
условное, 5неопределённая форма, 1,8, 10
переходность, 16
причастиев сложных глагольных формах, 14
действительного залога, 8
образование глагола от причастия, 14
страдательного залога, 9, 13
сложные формы, 14
Даты, 9
Дни недели, 7
Заглавные буквы, 1239
Звуки, 1Логическое выделение, 4, 12
Местоимение
aliaunu la alian, 13
ĝij 3, 4
i/i, 3, 4
/г, 2
ягет?г, 8
тш, 2
ш, 2ош, 8. 13
si, 7
si, 3
siat 5
siw, 7, 13
unuunu la alian, 13ш, 2личное, 2
притяжательное, 2
Месяцы, 9
Наречие, 1, 7
almenaŭy 14
ankaŭ, 3
ankoraŭ, 5
apenaŭ, 7
baldaŭ, 65for, 8
ĝuste, 12
hieraŭ, 6
hodiaŭ, 3
jain, 5
/ms, 12
kvazaŭ, 14
malpli, 5
mem, 8
morgaŭ, 4
multe, 4
nepre, 7
поте у 12
nun, 4
plej, 5, 8240
pli, 5, 8при ju ... des, 12
plu, 11
preskaŭ, 9
stfme, 8
subite, 14
£re, 3
£ro, 9
ta/, 7volonte, 14выражающее направление движения, 5, 7
отличие от предлога, 3
степени сравнения, 5
Окончание
-л, 1, 7у имён собственных, 1
у порядковых числительных, 3
у притяжательных местоимений, 2
-as, 2
-е, 1, 7у числительных, 3-г, 1винительный падеж с инфинитивом, 8
после bonvolu, 10
-ts, 3
-), 2у соотносительных слов, 9
-я, 2, 7направление движения, 5, 7
переход из одного состояния в другое, 11
после предлогов, 3, 12
при глаголе с суффиксом -iĝ-, 6
при глаголе с суффиксом -ig6
приложение — название, выраженное именем соб¬
ственным, 14
при обозначении дат, 9
при отрицании, 16
при словах-приветствиях, 3
у имён собственных, 7
у наречий, 5, 7
у соотносительных слов, 9-о, 1замена на апостроф, 10
у имён собственных, 1241
у числительных, 3
-05, 4
-и, 6bonvolUj 10
-us, 5
Отрицание, 2, 6
Падеж русского языка
винительный, 2
дательный, 3
именительный, 1
родительный, 2, 16
творительный, 4, 10
Перевод с русского
вид глагола, 14
глагольные приставки, 4
грамматическое число, 7, 13
’его’, 2повелительное наклонение, 6
’самый', 8
’-ся’, 13
'это’, 4
Перенос, 1Подлежащее при однородных формах глагола, 7
Порядок слов, 4, 12
Предлог
al, 3anstataŭ, 12
antaŭ, 5
ярш/, 8
се, 4
ĉirkaŭ, 5
</<z, 32, 13
dum, 3
ekster, 8
в/, 5
ея, 2
$5, 4zwter, 3, 136kontraŭ, 9
ferom, 11
2/яй, 12242
malgraŭ, 12
okaze de, 8
per, 4, 13
/?o, 12
por, 3
/?os£, 5
preter, 11
pn, 4
pro, 11
яея, 6
si/fe, 7
super, 9
5wr, 2
£ra, 69в функции приставки, 3
составной, 9
Придаточное предложение
дополнительное, 3
Прилагательное, 1, 7без существительного, 11
винительный падеж, 2
множественное число, 2
степени сравнения, 5
Принцип необходимости и достаточности, 14
Приставка
Ьо-, 18
dis-, 138, 14
eks-, 9
Д-, 18
0*-, 5
тд/-, 3Ш5-, 10рга-, 18
ге-, 4в роли корня, 5
Пунктуация, 3
Разговорный стиль, 9, 14
Слова-приветствия, 3Словообразование путём смены окончаний, 1
Сложные слова, 2
Сокращения, 1, 19
Соотносительные словавопросительно-относительные, 5243
kia, 5, 9
kiaU 5
kiam, 5
kie, 2
feie/, 3
5kies, 5
kio, 2, 3, 4
kiomf 3
kiu, 2, 4, 9
неопределённые, 9
io7W, 14
обобщительные, 8
сш, его, сш, 8
отрицательные, 6, 8
указательные, 5
tiu, 12Союз
яй, б
саг, 6
rfes, 12М 12
kaj, 2
fee, 3, 6
kvankam, 10
56, 9
serf, 2
Суффикс-ЯС-, 11, 18-tfrf-, 9, 14
-я/-, 9
-д/г-, 5
-дг-, 8
-ĉ/-, 12
-еб/-, 11
-ec-y 114-■ej-> 6
-m-, 10
-end-, 13
-er-, 13
-estr-, 14
-e£-, 4
-zrf-, 13244
-ig6, 13
-iĝ-9 6, 13, 14
-i/-, 6
-in-, 2
-ind-j 10
-ing12
-15Ш-, 11
-ist-, 2-nj-, 12
-obl-, 4
-on-, 4
~op-, 4
-!//-, 10
-ul-t 5
-ww-, 11в роли корня, 5
Существительное, 1винительный падеж, 2, 7, 12, 14, 16
множественное число, 2
собственное, 1, 7
Транскрипция русских имён собственных, 1
Ударение, 1
Частица
ci, 8
см, 3
do, 8, 9
ес, 6
ja, 12
jen> 6/en ... jen, 12
we, 2в значении «нет», 3
порядок слов, 7
при р/м, И
nek, 8
/шг, 3
Числительное
атЬайу 12
дробное, 4
порядковое, 3в обозначении времени, 6
простое, 3, 4
сложное, 4245
Эсперанто-русский словарьЗдесь приводятся только непроизводные слова,
встречающиеся в учебнике. Они расположены в алфа¬
витном порядке корней, без учёта окончаний: напри¬
мер, слово tek-o стоит впереди слова teknik-o. Цифры
указывают номер урока, в котором данное слово впер¬
вые встречается, переводится или объясняется.Аaboni 14 выписывать (жур¬
нал, газету)
absoluta 1 абсолютный, без¬
условный
abunda 19 обильный, изо¬
бильный, богатый
aĉeti 6 купитьadepto 20 сторонник, после¬
дователь
adiaŭ 14 прощай
admiri 20 восхищаться, лю¬
боваться
adreso 1 адрес
aero 8 воздухafabla 19 любезный, привет¬
ливый
afero 8 делоafiŝo 1 афиша, плакат, объ¬
явление
aflikti 18 удручать, угне¬
тать, печалить
agi 11 действовать
agnoski 17 признать
agrabla 3 приятный
agrikulturo 20 сельское хо
зяйство
ago 5 возраст
aft 20 ах
ajlo 13 чеснок
ajn 15 бы ни (было)
akademio 20 академия
akcepti 14 принять
akiri 18 приобрестиakompani 16 провожать, со¬
провождать
aktiva 1 активный, деятель¬
ный, энергичный
aktoro 2 актер
aktuala 1 актуальный
akurata 2 аккуратный, пунк¬
туальный
akvo 6 водаal 3, 5 1) к; 2) выражает
значение дательного паде¬
жаalia 5 другой, иной
almanako 20 альманах
almenaŭ 14 по крайней
мере, хотя бы
alta 8 высокий
alumeto 19 спичка
ami 6 любитьamaso 17 масса, толпа, скоп¬
ление
ambaŭ 12 оба
amiko 5 другamuzi 16 развлекать, забав¬
лятьanalizi 19 анализировать
ananaso 1 ананас
angulo 10 угол
animo 16 душа
ankaŭ 3 также, тоже, и
ankoraŭ 5 ещё
anstataŭ 12 вместо
antaŭ 5 перед
aparato 12 прибор246
aparta 16 отдельный, осо¬
бенный, особый
aparteni 15 принадлежать
арепай 7 едва, еле
aperi 11 появиться
apetito 1 аппетит
aplaŭdi 20 аплодировать
aprilo 9 апрель
aprobi 20 одобрить
apud 8 около, возле
aranĝi 20 устроить, органи¬
зовать, провести
arbo 8 деревоarda 15 раскаленный, пыла¬
ющий, пылкий
arto 14 искусство
artikolo 19 статья
asocio 14 ассоциация
aspekti 19 выглядеть
aspiri 17 стремиться
ataki 1 напасть, атаковать
atendi 8 ждать
atenta 8 внимательный
atesti 18 свидетельствовать
atingi 14 достигнуть
atmosfero 19 атмосфера
ай 6 или, либо
aŭdi 9 слышать
aŭgusto 9 август
айгого 17 утренняя заря
aŭskulti 8 слушать
aŭtobuso 1 автобус
aŭtografo 15 автограф
aŭtomobilo 1 автомобиль
aŭtoro 1 автор
aŭtuno 11 осень
avo 5 дедavenuo 10 проспект, широ¬
кая улица
aviado 15 авиацияВbalo 15 балbalbuti 20 лепетать, заикатьсяbaldaŭ 6 скоро, вскоре
balkono 6 балкон
bani 6 купать
bankedo 19 банкет
Ьаго 15 преграда, препятст¬
виеbareliefo 18 барельеф
bastono 13 палка
bati 9 битьbatali 11 сражаться, бороть¬
ся, биться, драться
bazo 3 основа, база
bazaro 20 базар, рынок
bebo 20 младенец
bedaŭri 10 сожалеть
bela 3 красивый
beletro 18 художественная
литература
Ьепо 16 благословение, бла¬
го, счастье
benko 19 скамья, скамейка
besto 12 животное
bezoni 12 нуждаться, иметь
потребность
biblioteko 1 библиотека
Ыего 9 пивоbildo 4 картина, картинка,
изображение, образ
bileto 1 билет
biografio 14 биография
birdo 14 птица
blanka 4 белый
blonda 5 белокурый, свет¬
лыйЫна 5 синий, голубой
bombono 13 конфета
bona 3 хороший, добрый
bordo 9 берег
borderi 20 окаймлять
bovo 13 быкbrako 19 рука (выше кисти)
branĉo 19 1) ветвь, ветка;2) отрасль
brigado 15 бригада247
brili 13 блестеть, сверкатьbronzo 18 бронзаbroso 7 щёткаbrui 14 шуметьbruli 11 горетьbruna 12 коричневый, карийbrusto 18 грудьbufedo 6 буфетbukedo И букетbulko 13 булкаbuŝo 13 ротbutero 13 сливочное масло
butiko 19 киоск, ларек, ма¬
газинчик, лавкаСсаго 18 царьcelebri 18 чествовать, отме¬
чать
cent 4 сто
centro 2 центр
серо 13 лукcerte 5 конечно; уверенно,
точно
cetera 20 прочий
cifero 12 цифра
cigaredo 10 сигарета
cirko 10 цирк
citrono 13 лимон
civitano 15 гражданинĉcambro 4 комната
campiono 1 чемпион
саг 6 потому что, так как,
ибосагта 7 прелестный
се 4 у, присе/а 10 главный, основной
cemizo 12 рубашка
ĉesi 14 перестать, прекра¬
титься
ĉevalo 4 лошадь
ĉi 5, 8 выражает близостьĉia 8 всякий, любой
cial 8 по любой причине
ciam 7, 8 всегда
cie 8 везде
ĉiel 8 всячески
ĉielo И небо
ĉien 8 во все стороны
ĉies 8 всех, принадлежащий
всем
ĉio 5, 8, 9 всё
ĉiom 8 целиком
cirkaŭ 5, 12 вокруг
ĉiu 8, 9 каждый
ĉokolado 1 шоколад
си 3 1) ли; 2) выражает во¬
просDda 3 предлог, обозначающий
меру или количество
danci 15 танцевать
danĝero 19 опасность
danki 5, 9 благодарить
dato 1 дата, число месяца
daŭri 10 длиться, продол¬
жатьсяde 2, 13 1) от; 2) выражает
значение родительного па¬
дежаdecembro 9 декабрь
decidi 8 решить
dek 4 десятьdeklaracio 16 декларация
dekstra 11 правый
delegito 19 делегат, предста¬
витель, уполномоченный
demandi 4 спрашивать
demokratio 1 демократия
dento 7 зубdes 12 тем (соотносительно
с ‘чем’)
desegni 12 рисовать, чертить
detalo 2 деталь, подроб¬
ность248
devi 6 долженствовать, быть
должным, быть обязанным
devizo 16 девиз
deziri 7 желать
dio 19 бог
diablo 1 чёрт
difini 19 определить
dika 8 толстый
diligenta 16 прилежный,
старательный, усердный
dimanco 1 воскресенье
diri 3 сказать, говорить
(что-либо)
direkto 12 направление
direktoro 1 директор
disĉiplo 18 ученик, последо¬
вательdisko 17 (грам)пластинка
diskuti 10 обсуждать
disputi 16 спорить
distrikto 6 район
diverse 9 различный
dividi 16 делить, разделить
do 8 итак, следовательно,
значит, же
doktoro 16 доктор
dokumento 2 документ
dolĉa 13 сладкий
doloro 17 боль
domo 1 дом, здание
doni 6 дать
donaco 15 подарок
dormi 6 спать
doto 18 приданое
du 3 дваdubi 19 сомневаться
dum 3 во время, в течение,
пока, в то время какЕebria 17 пьяный, опьяненный
ес 6 дажеeduki 15 воспитывать
edzo 5 мужefektiva 10 действительный
egala 12 равный, одинако¬
выйekonomio 1 1) экономика;2) экономия
ekskluziva 16 исключитель¬
ныйekskursi 19 совершать экс¬
курсиюekspluati И эксплуатировать
ekspozicio 12 выставка
ekster 8 вне, за
ekzameni 1 экзаменовать,
проверять
ekzemplo 10 пример
ekzemplero 17 экземпляр
ekzisti 14 существовать
ekzota 20 экзотический
el 5 изeleganta 2 элегантный, изящ¬
ныйelekti 12 выбирать, избирать
elektro 1 электричество
етЫето 14 эмблема
emocio 15 волнение, пере¬
живание
еп 2 вenciklopedio 18 энциклопе¬
дияentrepreni 18 предпринять
entuziasmo 16 воодушевле¬
ние, энтузиазм, увлечение
epoko 17 эпоха
erari 10 ошибиться
esenco 16 сущность
esperi 10 надеяться
Esperanto 1 эсперанто
esprimi 14 выразить
esti 2, 12, 14 быть, являть¬
ся, иметься, находиться
estimi 14 уважать
etaĝo 1 этажetendi 20 протягивать, про¬
стирать249
eterna 16 вечный
evento 10 событие
evidenta 10 очевидный
eviti 16 избежать
evolui 10 развиватьсяFfabelo 12 сказка
fabriko 1 фабрика, завод
facila 3 легкий, нетрудный
fajfi 20 свистеть
fajro И огоньfako 12 отдел; специаль¬
ность, отрасль
fakto 1 факт
fakultato 1 факультет
fali И упастьfama 18 знаменитый, извест¬
ный
familio 4 семья
fanfaro 15 фанфара
fan 4 делатьfarti 5 жить, поживать, чув¬
ствовать себя
februaro 9 февраль
federacio 1 федерация
feliĉa 8 счастливый
fenestro 6 окно
fero 19 железо
ferio 15 отпуск, каникулы
fermi 6 закрыть
fervora 20 страстный, горя¬
чий, ревностный, усерд¬
ныйfesti 11 праздновать
festivalo 17 фестиваль
fidela 17 верный, преданный
fiera 18 гордый
fiksi 17 установить, закре¬
пить, фиксировать
filo 5 сынfilatelo 20 филателия
filmo 1 фильм, пленка
filologio 19 филологияfilozofo 20 философ
fini 5 кончит
firmao 20 фирма
fiŝo 13 рыба
fiziko 2 физика
flamo 17 пламя
flanko 10 сторона, бок
flava 12 желтый
fleksi 18 гнуть
floro 6 цветок
flui 17 течь
flugi 15 лететь
fojo 1 раз
folio 11 лист
fono 19 фон
for 8 прочь
forgesi 7 забыть
for ко 13 вилка
formo 1 форма
formulo 16 формула
forta 5 сильный
fortika 20 крепкий
foti 1 фотографировать
frato 3 братfraŭlo 12 холостяк, нежена¬
тыйfrazo 2 фраза, выражение,
высказывание
fremda 17 чужой, иностран¬
ный
freŝa И свежий
friti 13 жарить
fromaĝo 13 сыр
frua 6 ранний
frukto 1 плод, фрукт
fumi 10 курить, дымить
fundamento 16 основа, осно¬
вание, фундамент
funkcio 19 функция
futbalo 20 футболGgaja 8 веселый
gajni 15 выиграть250
galerio 10 галерея
gardi 17 хранить, беречь
gaso 6 газ
gasto б гостьgazeto 4 периодическое из¬
дание, журнал, газета
gento 16 племя, народ, эт
носgeografo 20 географ
geografio 1 география
giĉeto 19 окошко (в учреж¬
дении), форточка
gimnastiko 12 гимнастика
gimnazio 18 гимназия
gitaro 1 гитара
glacio 19 лед
glaso 13 стакан
glavo 16 меч
globo 12 шар, шарик
grado 16 степень, градус
дгато 13 грамм
gramatiko 2 грамматика
granda 3 большой, великий
gratuli 15 поздравить
grava 1 важный
griza 12 серый
grupo 1 группа
gulaŝo 1 гуляш
gusto 12 вкус
gvidi 19 руководитьĝĝardeno 19 сад
ĝenerala 14 общий, всеоб¬
щий, генеральный
ĝi 3, 4 он, она, оно (о вещи
или о животном)
ĝis 4, 5 до
ĝoji 5 радоваться
ĝusta 6 точныйНhaki 13 рубить
halti 12 остановитьсяharo 5 волосharmonio 16 гармония, со¬
гласиеhaŭto 20 кожа (на человеке
или животном)
havi 2 иметь
hazardo 14 случайность
hejmo 5 дом, семейный очаг
hela 12 светлый, яркий
helpi 8 помочь
herbo 14 трава
heredi 20 наследовать
heroo 1 герой
hieraŭ 6 вчера
himno 16 гимн
historio 1 история
ho 6 о!, ох!hobio 14 любимое занятие,
увлечение, хобби
hodiaŭ 3 сегодня
homo 7 человек
honoro 19 почёт, честь
horo 5 часhorizonto 1 горизонт
horloĝo 6 часы
hotelo 10 гостиница, отель
humoro 15 настроение
hundo 4 собакаĤftemio 1 химия
Ного 1 хорIга 9 какой-то
ial 9 почему-то
iam 9 когда-то
ideo 1 идея, мысль
idealo 16 идеал
ie 9 где-то
iel 9 как-то
ien 9 куда-то
ies 9 чей-то
Ш 3, 4 они251
ilustri 12 иллюстрировать
imagi 15 вообразить, пред¬
ставить себе
impreso 18 впечатление
improvizi 15 импровизиро¬
ватьinaŭguro 19 торжественное
открытие
industrio 11 промышлен¬
ность
infano 5 ребенок
informi 1 информировать,
извещать, сообщать
inĝeniero 1 инженер
iniciati 18 начать, взять на
себя инициативу
insigno 10 значок
install 19 установить, устро¬
ить, оборудовать
instigi 16 побуждать
instituto 1 институт
instrui 4 учить, обучать,
преподавать
insulo 20 остров
intend 19 намереваться, за¬
мышлять
inter 3 между, среди
intereso 1 интерес
interna 16 внутренний
intuicio 18 интуиция, пред¬
чувствие
inventi 18 изобрести
inviti 11 пригласитьio 8, 9 что то, что-либо, что-
нибудьiom 9 сколько-то, некоторое
количество, немного
iri 5 идти, ходить
ш 9 кто-то, некто, некий,
некоторый, какой-тоJja 12 ведь, же
jam 5 ужеjanuaro 9 январь
jaro 3 годje 6 предлог с неопределён¬
ным значением
jen 6, 12 вот
jes 3 даju 12 чем (-тем)
jubileo 1 юбилей
julio 9 июль
juna 1 молодой, юный
junio 9 июньjuro 20 юриспруденция,
правоjusta 16 справедливый
ĵĵaketo 1 жакет, курткаĵaŭdo 7 четвергĵeti 9 броситьĵurio 1 жюриĵurnalo 10 газетаĵus 12 сейчас, только чтоКkabineto 2 кабинет
kafo 11 кофе
kaj 2 и, аkajo 19 набережная; плат¬
форма, перрон
kaj его 12 тетрадь
kalendaro 15 календарь
kalkuli 4 считать, подсчиты¬
вать, вычислять
kamarado 4 товарищ
kamelo 20 верблюд
kampo 7 поле
kanti 8 петьkanzono 20 песня (бардов¬
ская, лирическая)
kapo 7 голова
kapabla 14 способный
kapitano 2 капитан
kapti 13 ловить, поймать
kara 6 дорогой252
karaktero 1 характер
karbo 15 уголь
karesi 19 ласкать, прилас
катьkarnavalo 20 карнавал
karoto 13 морковь
karto 2 карта; карточка
kartvela 2 грузинский
kaso 12 касса
kasedo 17 кассета
kaserolo 13 кастрюля
kato 4 кот, кошка
katalogo 2 каталог
katedralo 10 собор
kaŭzo 14 причина
ke 3 что, чтобы
kelkaj 5 несколько
kia 5, 9 какой
kial 5 почему
kiam 5 когда
kie 2, 5 гдеkiel 3, 5 как, в качестве
kien 5 куда
kies 5 чейkilogramo 1 килограмм
kilometro 2 километр
kino 1 кино
kio 2, 3, 4, 5, 9 что
kiom 3, 5 сколько
kisi 12 целовать
kiu 2, 4, 5, 9, 12 кто; кото¬
рый; какой из
klara 11 ясный
klaso 1 класс
klasika 18 классический
klera 18 образованный, про¬
свещённый
klimato 2 климат
klopodi 10 стараться, хлопо¬
тать, заботиться, ходатай¬
ствовать
klubo 1 клуб
knabo 3 мальчик
koko 13 петухkolbaso 13 колбаса
kolego 16 коллега
kolekto 10 собрание, кол¬
лекция
koloro 10 цвет
komo 4 запятая
kombi 7 причесать
komedio 2 комедия
komenci 8 начать
komforto 2 комфорт, уют,
удобство
komitato 19 комитет
kompari 15 сравнить
kompakta 17 компактный,
плотный
komplika 15 сложный, запу¬
танныйkomponi 17 сочинять (музы¬
ку)kompreni 5 понять
komputi 15 вычислять; поль¬
зоваться компьютером
komuna 6 общий
komuniki 16 сообщить
koni 7 знать, быть знако¬
мымkoncerto 1 концерт
kondiĉo 14 условие
konduki 10 вести, прово¬
дить; привести к чему-
либоkonferenco 1 конференция,
совещание
konfirmi 20 подтвердить
kongreso 1 съезд, конгресс
konkeri 17 покорить
konkuri 15 состязаться, со¬
ревноваться; соперничать
konkurenco 17 конкуренция
konkurso 12 соревнование,
конкурс
konscii 16 сознавать
konsenti 14 согласиться253
konservi 18 хранить, сохра¬
нятьkonsili 17 советовать
konsisti 20 состоять
konstanta 20 постоянный
konstrui 14 строить
kontenta 14 довольный
kontinento 20 континент
kontraŭ 9 против
kontroli 2 проверять, кон¬
тролировать
konversacii 19 беседовать
konvinki 15 убедить
кого 9 сердцеkorekti 18 исправить, попра¬
витьkorespondi 10 переписыватьсяkorpo 14 телоkorto 19 дворkosmo 10 космосkosmonaŭto 1 космонавтkosti 7 стоитьkostumo 12 костюмkoŝmaro 15 кошмарkotizo 14 членский взносkoverto 7 конвертkovri 12 покрытьkrajono 12 карандашkravato 19 галстукkrei 16 создавать, творить;образовать
kredi 14 верить
kremo 13 крем, сливки, сме¬
танаKremlo 10 Кремльkreski 16 растиkrestomatio 18 хрестоматияkreto 4 мелkrii 19 кричатьkritiki 1 критиковатьkrokodilo 15 крокодилkrorn 11 кромеkruela 18 жестокийkuiri 6 варить, готовить пищуkukumo 13 огурец
ktilero 13 ложка
kulturo 2 культура
knn 2 с
kuri 7 бежать
kuraci 9 лечить
kuraĝa 11 смелый, храбрый
kurso 3 курс, курсы
kuŝi 4 лежать
kutimo 9 привычка
kvalito 17 качество
kvankam 10 хотя
kvanto 17 количество
kvar 3 четыре
kvartalo 6 квартал
kvazaŭ 14 как будто, будто,
будто бы, как бы
kvin 3 пятьL1а 2, 6, 9, 11 определённый
артикль
labori 3 работать, трудиться
laca 12 усталый
lago 11 озеро
lakto 13 молоко
lampo 1 лампа
lando 7 страна
lardo 13 сало
larĝa 13 широкий
Iasi 14 оставить, пустить
lasta 7 последний
latitudo 20 широта
1ай 12 по, согласно, в соот-
ветствии с
laŭro 13 лавр
lavi 7 мытьlazura 1 лазурный, небесно-
голубой
leciono 3 урок, занятие
legi 4 читать
legendo 14 легенда
legomo 13 овощ
leĝo 15 закон254
lekcio 2 лекция
lerni 3 учить, обучаться,
учиться, изучать
lerta 15 ловкий, искусный,
умелый
letero 5 письмо
levi 7 поднять
Н 2 онlibera 8 свободный
libro 6 книга
ligi 13 связать, завязать
ligno 13 дерево (материал),
древесина
Нто 14 граница, рубеж, пре¬
дел
lino 12 лен
lingvo 3 языкlinio 1, 20 1) линия; 2) стро¬
каlito 6 кровать, постель
literaturo 2 литература
loĝi 5 жить, проживать, на¬
селять
loko 7 местоlong а 3 длинный, долгийloterio 15 лотереяludi 8 игратьlumi 9 светитьluno 2 лунаlundo 7 понедельникlust го 1 люстраМmagazeno 6 магазин
magnetofono 17 магнитофон
majo 1, 9 майmajstro 18 мастер, знаток;учитель, маэстро
malgraŭ 12 несмотря на
тапо 8 рука, кисть
manĝi 6 кушать, есть
maniero 13 способ, образ,
прием
maniko 15 рукавmanki 14 отсутствовать, не
хватать, недоставать
таро 20 географическая
карта
таго 9 море
mardo 7 вторник
таг ко 14 марка
marŝi 2 идти, шагать; мар¬
шировать
marto 9 март
masko 15 маска
mastro 10 хозяин, владелец
maŝino 1 машина, механизм;станок
matĉo 20 матч
matematiko 2 математика
mateno 5 утро
materialo 11 материал
meblo 4 мебель
medicino 1 медицина
melodio 19 мелодия
тет 8 сам
membro 19 член
memori 8 помнить
mendi 17 заказать
merito 19 заслуга, достоин¬
ствоmerkredo 7 среда
meti 6 класть, помещать,
ставить, положить
metalo 1 металл
metro 1 метрmetro(politen)o 10 метропо¬
литен)
mezo 10 середина
mi 2 яmiksi 13 смешивать
mil 4 тысяча
miliono 1 миллион
militi 11 воевать
miniaturo 20 миниатюра
minus 1 минус
minuto 6 минута
miri 9 удивиться255
miraklo 20 чудо
modo 1 мода
rnoderna 19 современный
modesta 18 скромный
mola 14 мягкий
momento 1 мгновение, миг,
момент
mono 7 деньги
monato 3 месяц
mondo 6 мир, свет
monto 10 гора
montri 6 показать
monumento 11 памятник
тогдай 4 завтра
morti 11 умереть
motoro 2 мотор, двигатель
movi 9 двигать
multe 4 много
тиго 4 стена
muzeo И музей
muziko 1 музыкаNnacio 2 нация
naĝi 9 плыть
najbaro 12 сосед
najlo 19 гвоздь
naski 14 родить, рождать
naturo 14 природа
пай 4 девять
пе 2, 3, 7, 8, 11 не, нет
necesa 3 необходимый, нуж¬
ный
negro 19 негр
педо 10 снег
nek 8 ни
nenia 8 никакой
nenial 8 без причины
neniam 6, 8 никогда
nenie 8 нигде
neniel 8 никак
nenien 8 никуда
nenies 8 ничей
nenio 8, 9 ничтоneniom 8 нисколько
neniu 8, 9 никто, ни один,
никакой
перге 7 непременно, обяза¬
тельноneta 18 чистовой, чистый,
чёткий
neŭtrala 16 нейтральный
ш 2 мыnigra 9 чёрный
nivelo 15 уровень
поЫа 18 благородный
nokto 7 ночь
пото 5 имя, название
nombro 8 число
nordo 15 север
noto 20 заметка, запись, от¬
метка; примечание
nova 1 новый
novembro 9 ноябрь
пи 1 нуnubo 14 облако
nul(o) 1, 3 нуль, ноль
пите) о 6 номер
пип 4 теперь, сейчас
пиг 3 только, лишь, всего
лишьОobjekto 7 предмет, вещь
observi 20 наблюдать
obstina 16 упрямый, упор¬
ный, настойчивый
осеапо 13 океан
odori 11 пахнуть
ofico 4 должность, служба
oficiala 16 официальный
ofta И частый
ok 4 восемьokazi 8 произойти, случить¬
ся, состояться
okcidento 15 запад
oktobro 9 октябрь
okulo 5 глаз256
okupi 10 заниматьol 5 чем (при сравнении)
ombro 19 тень
о?г(1 о 17 волнаoni 8 неопределённо-личное
местоимение
opinii 14 думать, полагать,
считать, иметь мнение
ого 11 золото
oratoro 19 оратор
ordo 12 порядок
ordinara 15 обыкновенный,
обычный
orelo 9 ухоorganizi 1 организовать
oriento 15 восток
originalo 1 оригинал
ornami 19 украсить
ovo 13 яйцоРрасо 10 мир, покой
pagi 12 платить
радо 18 страница
palaco 11 дворец
palmo 1 пальма
palto 2 пальто
рапо 8 хлеб
рарего 4 бумага
pardoni 10 извинить, про¬
стить
parko 2 парк
parodio 15 пародия
paroli 4 говорить (о чём-
либо)
parto 1 часть
partio 1 партия
pasi 9 проходить
pasaĝero 7 пассажир
pasio 17 страсть
pasporto 2 паспорт
pasi И шагать
patro 5 отец
paŭzo 1 пауза, перерывресо 13 кусок, штука; де¬
тальpedagogo 2 педагог
pedagogio 2 педагогика
pekli 13 солить, засаливать,
мочить, заготавливать
впрокpeni 17 стараться, прилагать
усилия
pendi 18 висеть
penetri 17 проникать
pensi 7 думатьpentri 12 рисовать (краска¬
ми)per 4, 13 1) посредством;2) выражает значение тво¬
рительного надежа
perdi 12 потерять
perei 17 погибнуть
perfekta 15 совершенный,
безупречный, отличный
periodo 17 период
permesi 19 позволить, разре¬
шить
persiko 19 персик
persono 10 личность, лицо,
человек
peti 5 просить
pezi 7 весить, иметь вес
piedo 7 нога, ступня
pilko 8 мяч
pipro 13 перец
pizo 13 горох
placo 11 площадь
plaĉi 8 нравиться
plaĝo 11 пляж
piano 1 план
planedo 2 планета
plej 5, 8 наиболее, самый
plena 9 полный
plezuro 3 удовольствие
pli 5, 12 более, больше
plu 11 далее, более, больше
plumo 12 перо257
pJuraj 17 несколько, доволь¬
но много
plus 1 плюс
pluvo 12 дождь
ро 12 по
poeto 1 поэтpolietileno 13 полиэтилен
politiko 18 политика
рото 13 яблоко
popolo 10 народ
populara 15 популярный
рог 3 для, за, с целью, для
того чтобы
pordo 6 дверь
porko 13 свинья
porti 1 нести
portreto 1 портрет
posedi 16 обладать, владеть
post 5 после, через, за
postuli 17 требовать
poŝto 14 почта
poŝo 6 карман
povi 3 мочьpraktiko 1 практика, приме¬
нение, опыт, занятие
prava 10 (он) прав
precipe И особенно, глав¬
ным образом
preciza 16 точный
preferi 6 предпочитать
prelego 10 доклад, лекция
preni 1 брать, взять
prepari 11 готовить
presi 17 печатать
preskaŭ 9 почти
preta 13 готовый
preter И мимо
prezenti 14 представить
pri 4 о, об
printempo 12 весна
prismo 20 призма
private 16 частный
pro 11 за, ради, из-за, по
причинеproblemo 1 проблема, во¬
прос, задача
procento 1 процент
profesio 2 профессия
profesoro 19 профессор
profito 16 выгода, польза,
прибыль
profunda 11 глубокий
ргодгато 2 программа
progresi 2 прогрессировать
projekto 1 проект
proksima 7 близкий
promeni И гулять
promesi 10 обещать
prononci 19 произносить
propagandi 2 пропагандиро¬
ватьproponi 14 предложить
ргорга 15 собственный
prospekto 20 проспект, опи¬
саниеprovi 17 пробовать, пытать¬
сяprunte 10 взаймы
pruvi 19 доказать
pseŭdonimo 18 псевдоним
publiko 18 публика, общест¬
венность
punkto 11 точка
рига 14 чистыйRradio 11) радио; 2) луч
rajto 14 право
rakonti 5 рассказать
rapida 6 быстрый, скорый
raporti 15 отчитываться, до¬
кладывать
razi 12 бритьreala 2 реальный, действи¬
тельный
reciproka 16 взаимный
redakcio 2 редакция
redaktoro 2 редактор258
regi 14 царить, править, уп¬
равлять; владеть (язы¬
ком)regiono 11 область
registri 14 записывать, реги¬
стрировать
regulo 14 правило
reĝimo 18 режим; государст¬
венный строй
reklamo 1 реклама
rekomendi 1 рекомендовать,
советовать
rekta 10 прямой
rendevuo 19 свидание
renkonti И встретить
respondi 4 ответить
respubliko 1 республика
resti 7 остаться
restoracio 11 ресторан
veto 6 сеть
revi 14 мечтать
revolucio 1 революция
revuo 10 журнал, обозрение
rezolucio 19 резолюция
rezulti 1 являться результа¬
том, проистекать, следо¬
ватьricevi 6 получатьriĉa 3 богатыйridi 10 смеятьсяrigardi 6 смотреть, глядетьrikolto 7 урожайrilati 16 относитьсяrimarki 9 заметитьrimedo 20 средствоripeti 15 повторитьripozi 8 отдыхатьrivero И рекаrobo 12 платьеrolo 2 рольготапо 2 романготапсо 17 романсromantiko 20 романтикаrondo 11 кругrozo 1 роза
rublo 2 рубль
гида 7 красныйSsabato 7 суббота
sablo 9 песокsagaca 18 проницательный,
прозорливый
saĝa 5 умный, мудрый
sako 8 мешок, сумка
salo 13 соль
salono 11 зал
salti 7 прыгнуть
saluti 3 приветствовать
sama 3, 8 тот же самый; та¬
кой же самый, одинако¬
выйsana 5 здоровый
sanatorio 9 санаторий
sango 16 кровь
sankta 16 священный, свя¬
тойsata 13 сытый
saŭco 13 соус
sceno 1 сцена
scii 3 знать
scienco 10 наука
se 5 если
sed 2 но, а
seĝo 6 стулsekreto 1 секрет, тайна
sekretario 2 секретарь
sekundo 2 секунда
sekvi 9 следовать
semajno 9 неделя
sen 6 без
senco 19 смысл
sendi 10 послать
senti 14 чувствовать
sep 4 семьseptembro 9 сентябрь
serĉi 10 искать
serioza 1 серьёзный259
servi 12 служить
ses 4 шесть
si 5, 7 себя
sidi 1 сидеть
signo 12 знак, признак
signalo 1 сигнал
signifi 10 значить
silenti 9 молчать
simbolo 11 символ
simila 17 подобный, похо¬
жийsimpla 8 простой
sino 19 глубина; чрево; ло
но; недра; грудь, пазуха
sincera 14 искренний
sinjoro 1 господин, синьор
sistemo 1 система
situacio 1 ситуация, положе¬
ниеskioj 11 лыжи
skribi 4 писать
skulpti 18 ваять, лепить, де¬
лать скульптуру
socio 14 общество
socialismo 19 социализм
societo 17 общество, органи¬
зация, объединение
sofo 6 софа, диван
soifi 16 жаждать, хотеть пить
sojlo 20 порогsola 8 единственный, одино¬
кий, один
soldato 1 солдат, воин
solidara 15 солидарный
somero 9 лето
soni 15 звучать
sonĝo 15 сон, сновидение,
грезы, мечта
sonori 6 звенеть
sorto 18 судьба
speco 15 вид, род, сорт
speciala 1 специальный, осо¬
быйspegulo 6 зеркало
spektaklo 12 спектакль, зре¬
лищеspekti 20 смотреть (спек¬
такль, фильм)
sperta 10 опытный
spiri 20 дышать
spirito 16 дух
sporto 1 спорт
sprita 15 остроумный
stacio 8 станция
stadiono 10 стадион
standardo 11 знамя
stari 4 стоять
stato 15 состояние
stelo 10 звезда
stilo 20 стиль
strato 6 улицаstudi 7 изучать, учить,
учиться; исследовать
studento 1 студент
sub 7 подsubite 14 вдруг, внезапно,
неожиданно
sudo 15 юг
suferi 11 страдать
sufiĉa 7 достаточный
suko 13 сокsukcesi 7 иметь успех; ус¬
петь; суметь
sukero 13 сахар
suno 9 солнце
supo 13 суп
super 9 надsupro 12 верх, вершина
sur 2 наsurprizi 17 удивить, поразить
ŝŝafo 13 баран
ŝajni 9 казаться
ŝalti 17 включить
ŝanco 17 случай, возмож¬
ность260
ŝanĝi 14 менять, изменять
ŝarĝo 15 груз, нагрузка
ŝaŝliko 13 шашлык
ŝati 6 нравиться, любить,
высоко ценить
ŝerci 15 шутить
ŝi 3 онаПро 9 корабль, судно
ŝoforo 1 шофер
ŝpari 15 сберегать, эконо¬
мить, сохранять
sranko 6 шкаф
ŝtato 10 государство
ŝtupo 19 ступень
ŝuo 12 ботинок, туфляТtablo 4 стол
tabulo 4 доска
taĉmento 14 отряд
tago 3 деньtajpi 12 печатать на машинке
tamen 9 однако
tasko 15 задача, задание
taŭgi 12 годиться, быть при¬
годным
tavolo 20 слой
teo 13 чайteamo 15 команда; группа;смена
teatro 2 театр
teko 6 портфель
tekniko 2 техника
teksto 2 текст
telefono 1 телефон
telegramo 2 телеграмма
telero 13 тарелка
televido 6 телевидение
temo 14 тема
tempo 3 времяtemperamento 20 темпера¬
ментtemperaturo 1 температураteni 8 держать
tendo 9 палатка
teniso 1 теннис
tero 8 земля
termino 20 термин
teruro 19 ужас
tia 5 такойtial 5 потому, поэтомуtiam 5 тогдаtie 5 тамtiel 5 такtien 5 тудаties 5 того, принадлежащий
тому
timi 14 бояться
tio 5, 9 то
tiom 5 столько
tin 15 тянуть, привлекать,
извлекать
titolo 18 заглавие, заголо¬
вок
tiu 5, 9 тотtomato 13 помидор, томат
tra 6 через, сквозь
tradicio 17 традиция
traduki 17 переводить
trafi 14 попасть, застать,
встретить
trafiko 19 связь, сообщение;движение, транспорт
trajno 20 поезд
tramo 7 трамвай
tranĉi 13 резать
trankvila 10 спокойный
trans 9 за, через, по ту сто¬
рону
tre 3 очень
tri 1, 3 три
trinki 9 пить
tro 9 слишком
trolebuso 2 троллейбус
tropiko 20 тропик
trotuaro 15 тротуар
trovi 7 найти261
trudi 16 навязать
tuj 7 сейчас, тотчас, сразу
taro 10 башня
turismo 9 туризм
turisto 9 турист
turni 13 повернуть, обратить
taŝi 18 касаться, трогать, за¬
трагивать
tuta 5 весь, целыйUunio 10 союзuniversala 12 универсальный,
всемирный, всеобщий
universitato 2 университет
ипи 3 один
urbo 5 город
utila 10 полезный
uzi 16 употреблять, исполь¬
зовать, применять
uzino 5 заводVvagono 1 вагон
valoro И ценность, стои¬
мость, значение
varo 20 товар
varma 6 теплый
vasta 17 обширный, про¬
сторный
veki 17 будить, пробуждать
veni 5 прийти, приехать,
прибыть; наступить
vendi 13 продать
vendredo 7 пятница
venki 18 победить, одержать
победуvento 14 ветер
vera 6 правдивый, истин
ный, настоящий, подлин
ныйverda 8 зеленый
verko 15 сочинение, произ
ведение
verso 15 стих
vespero 3 вечер
vesto 7 одежда
vestiblo 19 вестибюль, пе
редняя
vetero 9 погода
veturi 8 ехать
Ы 2 ты, вы
viando 13 мясо
vico 18 ряд, очередь
vidi 1 видеть
vilaĝo 14 деревня
vino 1 вино
vinagro 13 уксус
vintro 12 зима
viro 7 мужчина
vivi 5 жить, существовать
vizaĝo 8 лицо
viziti И посещать
voĉo 14 голос
vojo 10 путь, дорога
vojaĝi 9 путешествовать
voki 11 звать
voli 3 хотеть
volonte 14 охотно
vorto 4 словоZzigzago 20 зигзаг
zorgi 14 заботиться
ЭСПЕРАНТО — международный язык мира и прогрес¬
са: он служит взаимопониманию и сотрудничеству людей
разных стран.ЭСПЕРАНТО — язык нейтральный: он не принадле¬
жит ни одному народу и содействует равноправию языков.ЭСПЕРАНТО — язык логичный и легкий для изуче¬
ния: чтобы его освоить, необходимо столько месяцев,
сколько лет необходимо для изучения иностранного языка
в такой же степени.ЭСПЕРАНТО — язык богатый и гибкий: по своим вы¬
разительным возможностям он не уступает национальным
языкам.ЭСПЕРАНТО — язык благозвучный: по красоте своего
звучания он напоминает итальянский и испанский языки.ЭСПЕРАНТО — это синтез лучшего, что есть в нацио¬
нальных языках. Он поможет вам быстрее овладеть иност¬
ранными языками.ЭСПЕРАНТО — язык дружеской международной пере¬
писки, язык литературы, журналов, радио, песен и, конеч¬
но, интернета. Использование этих возможностей — в ва¬
ших руках.ЭСПЕРАНТО — язык международных деловых, куль¬
турных, туристических мероприятий. Вы можете принять в
них участие.ЭСПЕРАНТО — язык полезный для обмена профессио¬
нальным опытом, для зарубежных поездок, для деятельности
коллекционеров, радиолюбителей и людей других увлечений.ЭСПЕРАНТО — язык доступный для всех, независимо
от возраста, профессии, образования, местожительства,
знания языков.ЭСПЕРАНТО приобретает все большую популярность
на земном шаре. Добро пожаловать в символическую стра¬
ну Эсперантиду!Если вы хотите узнать побольше об эсперанто или изу¬
чить его быстро и на высоком уровне, учебник Бориса Колке-
ра - ваш лучший выбор.Очные курсы языка эсперанто в Москве:
(499) 767-08-31 (Европейский университет права Justo)
Учебное изданиеКолкер Борис ГригорьевичМЕЖДУНАРОДНЫЙ ЯЗЫК ЭСПЕРАНТО
Полный учебникПодписано в печать 10.06.2009. Формат 84x108/32.
Печать офсетная. Уел. печ. л. 13,9. Уч.-изд. л. 12,2.
Тираж 1000 экз. Тип. заказ № 505Издательство «Импэто»117593 Москва
Литовский б-р 13/12
E-mail: impcto@rusio.ru, impcto@impeto.ru
www.impeto.ruФабрика офсетной печати, Обнинск, ул. Королева 6.