Teacher's Materials and Answer Key - Qrberg Hans H.

Автор: Qrberg Hans H.
Теги: latinae linguae grammaticae magistri ductor
ISBN: 1-58510-074-9
Год: 2005
Похожие
Molecular Beams
Сracking the coding interview
Graphics gems IV
The Autobiography of Nikola Tesla and Other Works
Текст
                    �A� Hans H. Qrberg —
LINGVA
LATINA
FER SE ILLVSTRATA

LIN GVA
LATINA
PER SE ILLVSTRATA
TEACHER’s MATERIALS
Newburyport, MA 01950

LINGVA LATINA
PER SE ILLVSTRATA
Pars I:
Familia Romana (978-1-58510-201-3); hard cover (978-1-585 10-238-5)
Latine Disco: Student’s Manual (978—l-58510-050-7)
Grammatica Latina (978-l-58510-223-5)
Exercitia Latina I (978-1-58510-212-9)
Latin-English Vocabulary (978-1-58510-049-1)
Lingva Latina: Familia Romana CD-ROM for PC (87-90696-08-5)
Exencitia Latina I CD-ROM for PC (978-87-90696-10-8)
Pars II:
Roma Aeterna (978-1-58510-233-4); hardcover (978-1-58510-314-0)
Exercitia Latina H (978-1-58510-067-5)
Indices (87—997016-9-3)
Instructions for Part H (978-1-58510-055-2)
Latin-English Vocabulary (978-1-585 10-052-1)
Lingva Latina: Roma Aeterna CD-ROM For PC (87—90696-09-3)
Exercitia Latina II CD-ROM for PC (978-87-90696-12-2)
Ancillariesz
CD-ROM for Mac, contains Familia Romana, Roma Aetema, Exercitia Latina I & ll (978-87-90696-13-9)
Caesaris: Commentaiii De Bello Gallico (978-1-58510-232-7)
Colloqvia Personaivrn (978-1-585 10- 156-6)
Menaechmi ex Plavti Comoedia (1-58510-051-X)
P. Vergilii Maronis: Aeneis, Libros I et IV (978-87-90696— 17-7)
Petronivs: Cana Trimalchionis (87-90696-04-2)
Plavtus: Amphitryo (87-997016-7-7)
Sallustius & Cicero: Catilina (87-90696-11-5)
Sermones Romani (97-90696-07-7)
For College Students:
Lingva Latina: A College Companion (978-1—58510-191-7)
For further information on the complete series and new titles, visit www.pul1ins.com.
Copyright © 2005 Hans ﬂrberg
ISBN 10: 1-5 85 10-074-9
ISBN 13: 978-1—58510-O74-3
Distributed by Focus Publishing / R Pullins Company, PO Box 369, Newburyport,
MA 01950 (www.pulliris.com) with permission of Domus Latina. All rights reserved.
No part of this publication may be produced, stored in a retrieval system, produced
on stage or otherwise performed, transmitted by any means, electronic, mechanical,
by photocopying, recording, or by any other media or means without prior written
permission of the publisher.
1211109876543
0909TS

Tabîæ 0f Conmtenlts
Lingva Latina Per Se Illvstrata
Pars I: Familia Romana ................................................................................ .. 3
Pars II: Roma Aeterna ................................................................................ .. 41
Answer Key
Pars I .......................................................................................................... .. 85
Pars II ....................................................................................................... .. 105
Exercita Latina Solvta
Pars I ........................................................................................................ .. 129
P_ars II ....................................................................................................... .. 153

LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA
Advice to the Teacher
Before starting to read a new chapter the students should study the picture heading the chapter or
the map facing the ﬁrst page. Through a brief English discussion the teacher may help them to
observe important details and to familiarize themselves with the theme or the setting, without
entering upon the actual content of the text. ln any case the preliminary discussion in English, if
practiced, should not take more than a few minutes.
ln the presentation of the text itself only Latin should be used. The object is to accustom the
students, from the start, to read and understand the Latin text as Latin without the interference of
English, or with a minimum interference of English. Begin by reading the text aloud, making the
whole class or (later) individual students echo each sentence. If the reading is done carefully, with
correct pronunciation and appropriate accentuation and grouping of words, the students will ﬁnd to
their satisfaction that they can understand the text immediately and will feel no need to translate.
Pronunciation will be taught by encouraging the students to imitate their teacher, who must
therefore take great pains to pronounce as correctly and distinctly as possible.
When listening to and repeating the sentences, the students should normally have their books
open before them, or have the pages shown on transparencies, so that they can see the written word
at the same time. Ü
lt is important for the teacher, when first presenting the text, to know exactly what words and
what grammatical forms and structures are new to the students. The ‘seljlexplanatorjy text assures
that the meaning of every new word and the function of every new grammatical form can be
understood from the context, but a lively presentation, with suggestive intonation and gesturing and
with frequent reference to visual aids, will always be a great help to the students. Their
spontaneous response will generally be suﬁicient to show that they have grasped everything, while
on the other hand an occasional puzzled look or failure to respond will reveal difficulties. In such
cases, and whenever you want to be on the safe side, you can make the meaning clear by repeating
one or two sentences with special stress on the word or form in question, or by illustrating the point
with further examples or drawings. The same procedure can be used to call students’ attention to
new grammatical features.
Alter a passage has been presented in this way, individual students may be asked to take turns
to read parts of the passage aloud in a manner that shows understanding through correct phrasing
and accentuation. lf the passage contains dialogue, parts can be assigned to different students (the
teacher or a student can act as narrator). This is one way of checking the students’ comprehension
of the text. But to make quite sure that the passage has been precisely understood and assimilated,
various other procedures must be used.
First of all you can ask simple questions in Latin concerning the content of the passage just
studied (detailed questions on each lesson can be found in the volume EXERCITIA LATINA).
Some of the questions may be accompanied by the showing of pictures. When answering the
questions the students should normally be allowed to keep their books open, so that if necessary _
they can ﬁnd the answer in the book (the very fact that they can spot the right answer shows that
they understand the meaning of both question and answer).
In the last resort, if you are still in doubt whether a rew word or a new grammatical form has
been correctly understood by everybody, you may ask one of the students to give an English
equivalent. However, if the text is carefully presented with proper emphasis on new features,
translation, whether of single words or whole sentences, will generally be felt to be superﬂuous. Of

course the English translations of Latin words and phrases will often be present in the students’
minds, but when reading the text they should be encouraged to concentrate on understanding the
Latin directly as it stands instead of searching for English equivalents. The very fact that they are
not asked to translate will help them to such direct understanding, which is a prerequisite for
obtaining proﬁciency in reading and insight into the mechanism of the language and its means of
expression. (The general comprehension of the text may be checked by asking a student to give an
English paraphrase).
Most teachers will ﬁnd it necessary to explain and discuss points of grammar in English on the
lines of the instructions given in the Students’ Manual LATINE DISCO. When this is practiced, the
formulation of rules should preferably be leﬁ to the students themselves aﬁer they have seen
several examples of the grammatical forms ﬁmctioning in context.
As a further help to observe and learn the grammatical system, each chapter is followed by a
grammar section, GRAMMATICA LATINA, which contains systematically arranged examples of the
new points of grammar with the relevant Latin grammatical terms. Since the teacher will probably
already have called attention to most of these points, the study of this section need not take up
much time.
The chapters of LINGVA IATINA are so long that they will have to be divided into several
lessons. The division into lessons (lëctiônës) shown in the margin by roman numerals (I, II, III),
and followed in EXERCITIA LATINA, is intended as a guide for the teacher, but more than one period
will be needed "for some of the lessons. However, in the interest of promoting the reading skill the
teacher should not make the readings too short.
The three PENSA at the end of each chapter constitute the ﬁnal test of the students’
comprehension of the material taught in the chapter. Aﬁer studying both the main text and the
GRAMMATICA LATINA section, the students are required to copy the PENSA (as homework or in
class), ﬁlling in grammatical endings in PENSVM A, and new words in PENSVM B (special PENSA
forms with blanks to be ﬁlled in are provided). The questions in PENSVM C should be answered
with complete sentences, but if this has already been done orally in class, written answers need not
be given. If these exercises are done_ satisfactorily (with at least some 80 per cent of the answers
correct), this is the best guarantee that the whole chapter, with its new grammar and vocabulary,
has been understood and assimilated by the students. Whenever reinforcement of certain points is
needed, the more detailed exercises in EXERCITIA LATINA can be used. (Keys to the PENSA and
EXERCITIA are available for teachers who want them.)
ln spite of careful reviewing students will, as they progress in their reading, come across some
words whose meaning they have forgotten. In most cases the teacher can help a student out by
giving an example of the word used in an easy context which clariﬁes the meaning; but the students
can also ﬁnd out the meaning for themselves by consulting the INDEX VOCABVLORVM at the end of
the volume. The teacher should show the students, when they have read one or two chapters, how
they can use the reference to chapter and line to ﬁnd the passage where the word occurs for the
ﬁrst time in a context which will generally be suﬂicient to make the meaning clear. (This effort is
more rewarding than looking up the word in the Latin-English Vocabulary). In a similar way the
treatment of grammatical points can be retraced by means of the INDEX GRAMMATICVS (pp. 326-
327).
- Hans H. Orberg

Nämen: .......................................................................... ..
LIN GVA LATIN A PER SE ILLVSTRATA
PARS I: FAMILIA ROMAN A
CAPITVLVM I
PENSVM A
Nîlus ﬂuvi est. Nîlus et Rhënus ﬂuvi__ . Crëta însul__ . Crëta et Rhodus
însul__ sunt. Brundisium oppid_ est Brundisium et"ITisculu1n oppid__ , i
Rhënus ﬂuvi__ magn___ est. Tiberis est ﬂuvij parv___. Rhënus et Dânuvius nôn ﬂuvi__
parv__, sed ﬂuvi__ magn___ sunt. Sardinia insu1____ magn__ est. Melita insul__ parv___ est
Sardinia et Sicilia nôn însul___ parv__, sed însul___ magn___ sunt. Brundisium nôn oppid_
parv____, sed oppid___ magn____ est. Tﬁsculum et Delphi nôn oppid__ magn_, sed oppid__
parv__ sunt.
Crëta însul___ Graec__ est. Lesbos et Chios et Naxus sunt însul__ Graec__. In Graeciä mult
____ insul_ sunt. In Galliâ sunt mu1t___ ﬂuvi__. In ltaliä mult___ oppid__ sunt. In Arabia sunt
pauc__ ﬂuvi__ et pauc_ oppid__.
A et B litter______ Latîn___ sunt. C quoque litter__ Latîn__ est. Multî et paucî vocäbul
Latin sunt. Ubi quoque vocäbul Latîn est. let II number Rômän sunt. III
quoque numer___ R6m§n__ est.
PENSVM B
Sicilia est. ltalia insula est. Rhënus est. Brundisium est. Sicilia et
Sardinia magnae sunt Melita însula est. Britannia nôn parva, sed est.
Brundisium nôn , sed . magnum est. Est__ Bnmdisium in Graeciä? Bnmdisium
__ est in Graeciä, ___ in ltaliä. __ est Sparta? Sparta est in Graeciä. Sparta oppidum ____ est.
Delphi oppidum Graecum est. Euboea, Naxus, Lesbos, Chios Graecae sunt. In
Graeciä sunt însulae. '
Quid est m? III est. est A? A littera est. A, B, C Latînae sunt. x
littera Latîna est? x littera , sed littera est Ïnsula Latînum est.
PENSVM C
l. Ubi est Rôma?
Esme Sparta in ltaliä?
Ubi est ltalia?
Ubi sunt Syria et Arabia?
Estne Aegyptus in Asia?
Ubi sunt Sparta et Delphi?
Ubi est Brundisium?
Quid est Brundisium?
Num Crëta oppiduni est?
.‘°9°.“.°‘f-":"f”!"

l0.
ll.
12.
13.
l4.
Esme Btitannia însula parva?
Qujd est Tibéﬁs?
Quid est D?
Num x littera Latina est?
Estne Il magnus numerus?

Nämen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM II
PENSVM A
Märcus ﬁ]i____ lüliî est. lülia ﬁli____ lüliî est. lülius est vir Rômän___. Aemilia fémin___ Rômän
___ est. lülius domin___, Aemilia domin___ est. Mëdus serv___ Graec___ est, Delia est ancill
___ Graec___. Spam oppid____ Graec__ est.
lülius pater Märc____ est. Märcus est ﬁlius lüli__ et Aemili___. Mëdus servus lüli___ est:
lülius est dominus sew; lﬁlius dominus Méd__ et Däv___ est: lülius dominus serv__ est.
Numerus serv_____ magnus est. Delia est ancilla Aemili__: Aemilia domina ancil]__ est. Aemilja
domina Dëli___ et Syr____ est: Aemilia domina anci]l___ est. ln familiä lüli____ est magnus
numerus serv__ et ancill . Aemilia miter M§rc__ et Quint: et lü1i___ est. Märcus,
Quîntus lüliaque sunt lîberî lüli___ et Aemili___. Numerus liber est trës. Numerus serv
est centum. I
In päginä prîmä capitul___ secund___ multa vocäbula nova sunt. Numerus capitul nôn
parvus est.
PEN SVM B
Märcus Rômæus est. Iülius Rômänus est Aemilia est Rômäna. lülius est
Marci et Quîntî et lüliae. ln lüliî sunt trës : duo et üna
lîberôrum est Aemilia. _
est Dävus? Dävus est lüliî. lülius Dävî est. est Syra? Syra
Aemiliae est._Aemilia est Syrae.
CoŒlius: “ servi sunt in familiâ tuä.” lülius: “In famjliä sunt [C] servi.”
Cornelius: “F amilia __ magna est!”
‘LENGVA LATINA’ est titulus tui Latînî.
PEN SVM C
1. Quis est Quîntus?
Qui sunt Mëdus etDävus?
Märcusne quoque servus lüliî est?
Cuius ﬁlia est lülia?
Quot lîberî sunt in familiä lüliî?
Quot servi in familiä sunt?
Num Syra domina est?
Quae est domina ancillänxm?
.‘°?°.".°‘."'P'."°!‘-‘
Estne Comëlius vir Graecus?
I-l
2°
Num puella vocäbulum masculînmn est?

........................................................................... n
CAPITVLVM III
PENSVM A
Cür Mârc 'Iﬁliam pulsat? Marcus lüli pulsat, quia lﬁli___ cantat. Iﬁli_ pl6r_, quia
Marcus e pulsat. Iülia: “Mamma! Märcus pulsat.” Aemilia puell aud__ et ven__.
Mater Quint videt et e ‘ interrog : “Quis më voc ?” Quint respond : “lülia
_._ vocat.”
lülius do1m____. Quîntus Iüli____ voc : “Pater!” Marcus tid____, quia lüli ____
nôn venit. Aemilia Marc veﬁaer . Iiilius ven , quia Marc plarat. lalius
Aemili_:_ et Marc_____ et Quînt___ et lﬁli___ videt lﬁlius: “Puer qui parv___ puell
pulsat improbus ets.” lﬁlius puer improb verberat. Quem lüli verberat?
Puer qu lülins verberat est Marcus. Marcus plôr . Puer qu plôrat laet nôn est.
Puella qu cantat laet est.
PENSVM B
Puella : “Lalla.” Puella cantat est lülia. lülia est. Puer improbus puellam
. Puella : “Uhuhü! Puer : “Hahahae!” Puer rîdet est Märcus. lülia
Aemiliam ': “Mamma!” Aemilia et Quintum : “Cür lülia plôrat?” Quîntus
: “lülia plôrat, Märcus eam pulsat.” Acmilia: “Marcus puer nan est, puer
est! Ubi est pater?” Aemilia Iﬁlium rñn . Quintus: “Pater nôn est.” Quîntus
lülium z “Pater!” lülius Quîntum nan lülius Quîntum nan audit? lülius eum
nan audit, quja ____. Marcus plôrat, ______ Aemilia eum vexbetat lülius Marcum audit; ___
lülius nan donnit. Aemilia vetbetat? Aemilia Marcum . Puer Aemilia
verberat improbus est. lülia laeta nôn est rîdet.
PEN SVM C
Quis Iîiliam pulsat?
Cür lülia plôrat?
Quîntusne quoque Iüliam pulsat?
Quem QuIntus pulsat?
Car Aanilia venit?
Quis lﬁlium vocat?
Cür lülius Quîntum nan audit?
Quem audit liîlius?
Cür Marcus plôrat?
Rîdetne lülia?
:52°9°>'.°‘!-".4>?°!‘-’:"‘
h-
I-n
n
Num Märcus accüsätîvus est?
h-I
F’
Num Iüliam naminativus est?
Quid est dormit?
bi-l
E”

Nämen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM IV
PENSVM A
Mëdus ad . Dävus ab . lﬁlius imper : “Voc__ Dävum, Mëd__!” Mëdus Dävum voc
__: “Däv__! Ven_!” Dävus ven__ neque lülium vid__. Mëdus: “Salüt__ dominum!” Dävus
dominum salüt : “Salvë, domin ! Quid est?” Dominus: “Tac__, serv_! Nummî meî ubi
sum?” Servus tac__ neque respond_. lülius: “Respond_!” Dävus: “Interrog Médum!” liilius
Mëdum interrog : “Ubi est pecünia mea, Mëd__?” Mëdus: “Dävus pecüniam tuam hab___.”
lülius: “Pôn__ sacculum tuum in rrñnsä, Däv__!” Œvus pit : sacculum suum in mënsä pôn
_. Dävus: “Vid__, domin : sacculus meus vacuus est.” Iñlius: “Süm__ sacculum tuum et
discëd___, bon___ serv__!” Dävus sacculum suum sﬁm_ et djscä___.
PENSVM B
ln sacculô lüliî ______ est. lülius pecîmiam suam ______: “Ünus, duo, trës, , ,
sex, , , , .” In nôn centum, sed deccm nummi sunt.
Dävus dominum : “Salvë, domine!” lülius : “Pône sacculum tuum in l”
Dävus sacculum in mënsä . Sacculus Dävî est, in sacculô [: Dävî]
pecünia est. Dävus sacculmn suum et discüt.
lülius: “Mëde! Venî!” Mëdus nôn venit, quia î [: Mëdus] pecﬁniam lüliî . lülius
baculum, in mënsä est, sümit et
Dominus imperat, bonus servus
PENSVM C
l. Quot nummî sunt in‘saccu16 lüliî?
Adestne Dävus in scaenä prîmä? __
Qujs Dävum vocai?
Suntne nummî lüljî in saccuIô Dävî?
Quid lülius pônit in sacculô Dävî?
2
3
4
5
6. Quot nummî iam in sacculô lüliî sunt?
7 Esme vacuus sacculus Mëdî?
8 Cür Mëdus discëdjt?
9 Quem lülius vocat?
l0. Cür Mëdus lülimn nôn audit?

N‘ -
amen ........................................................................... . .
CAPITVLVM V
PENSVM A
lülius et Aemilia in vî1l___ habit cum libet___ et serv__. Dominus mult__ serv_._ et
mult_ ancill___ habet.
Aemilia in pe1istÿl_ est cum M§rc__ et Quint___ et lﬁli__. lülia mult_ ros___ in hort_ vid
__ et ab Aemili___ discEd___. lam Aemilia puell__ nôn vid__, neque puerî eam vid__. Aemilia:
“Märce et Quinte! Voc__ lüliam!” Puetî lüli_____ voc____: “lülia! Ven__!” et lülia puer____ voc
__: “Märce et Quinte! Vm____!” lülia puerôs nôn aud__, sed puerî lüli__ aud__. lülia: “Cür
puerî nôn ven__?” lülia ex ho1t____ venit cum V ms___ pulchr____. lﬁlia: “Vid__ ros____ mas,
nxäter! Vid___, puerî!” Minus: “Rosae pulchrae sunt, paella sine ros____ pulchra nôn est!” lülia
cum ün___ ros___ disoéd___. Puerî rîd___. Aemilia: “Tac__, pueri! Sﬁm____ ros___ et discêd
__!” Puerî ros___ süm___ et discëd___; in ätn'__ aqu__ süm____ ex impluvi__ et ros__ in aqu
____ pôn_.
PEN SVM B
lﬁlius in magnä . Aemilia cum __ [z Iüliô] habitat. lülius Aemiliam __, quia __
[: Aemilia] bona et fémina est.
Aemilia in pexistÿlô est liberîs suîs, sed virô suô. lülia ___ Aemiliä discëdit; iam
puella in est. lülia rosäs et __ hortñ venit cum V . Puella laeta est.‘ rosae
eam .
Ubi est impluvium? [: impluvium] est in . In impluviô est. ln ätriô nüllae
sunt.
PEN SVM C
l. Num lülius sôlus in villi habitat?"
Quot ﬁliôs et quot ﬁliäs habent lüljus et Aemilia?
Ubi est impluvium?
Ubi dormiunt servi?
Adestne lﬁlius in peristÿlô cum Aemiliﬁ?
Ubi est lülius?
Esme Aemilia sôla in peristÿlô?
Quid agit lﬁlia in hortô?
Cîîr puerî lﬁliam ﬁdent?
.‘°..°°.“'.°‘S-":‘“.‘*’!°

Nämen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM VI
PENSVM A
lülius ab oppid___ Tüsculô ad vîll su it. Villa eius prope Tﬁscul__ est. lülius in lectîcä
est inter Urs et Däv . Dominus ä servis port . Ursus et Dävus nôn saccôs port ,
sacc___ ä Syrî) et Lëandrô port__. Saccus quem L/ëander po11__ nôn tam parvus est quarn saccus
qui ä Syr____ port___.
Mëdus nôn est apud domin___, nam servus malus dominum tim_. Dominus ä serv__ mal__
tim____. Dominus serv____ mal__ voc__ neque ab eô aud____. Serv__ mal___ ä domin__ voc___
neque cum aud_.
Quô it Mëdus? Rôm____ it. Unde venit? Mëdus 'I‘üscul___ venit. Ante Méd____ est Rôma,
Tüsculum post e_ est. Comélius n'6n Tüsculô Rômam, sed Rôm__ Tüscul__ it, nam is Tüscul
___ habitat. Cornelius nôn ambulat, sed equ___ veh__. -
Lÿdia, amîca Mëdî, Rôm___ habitat. lam Mëdus R6m__ apud Lÿdi_____ est. Mëdus amîc
__ su__ salﬁt__ et ab amîc__ su_ salüt , nam Lÿdia Mëd___ am__ et ab e___ am
PENSVM B
Ôstia tñn ä Rômä, sed Rômam est. venit lülius? Tüsculô venit et
vîllam it. Duo servî eum ______. Syrus et Leander, qui __ lecﬁcam ambulant, duôs _____
portant. Saccus Syrî nôn ___ magnus est ______ saccus qui _ Lëandrô portätur, ____ Syrus
nôn tam est quam Leander. '
Mëdus dominum nôn est, nam Mëdus dominum îrätnm . Mëdus servus
[= improbus] est; Mëdus et Iülius nôn , sed inirnîcî sunt. Via Latîna, quae est
Rômam et Capuam, nôn tam ___ est quam __ Appia. __ ambulat Mëdus? ls Rômam ambulat,
amîca eius Rômae habitat. Cornelius [= sed C.] Rama Tﬁsculum __. Tﬁsculum est
ante eum, ___ eum est Rama. Comëlius equô is nôn ____. lﬁlius et Comélius ad vîlläs
suas
PEN SVM C
1. Ambulatne lﬁlius?
Qui lülimn portant?
Quid portant Syrus et Leander?
Unde venit lülius et quô it?
Qua it Mëdus?
Etiamne Comëlius Tüsculô Rômam it?
Ubi habitat Comëlius?
Cir Médus laetus est?
Quae est Lÿdia?
Quid habet Mëdus in sacculô suô?
Sunme amîcî lülîus et Mëdus?
Num portat vetbum passîvum est?
EPPHPMPPP
y-n
|—|
o
D-II
P

Nômen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM VII
PENSVM A
lülius Märc___, ﬁli__ su__, mälum dat lülius Märc_ et Quînt__, ﬁli_ su__, mäla dat. lülius
etiam serv__ su__, Syr__ et l.Eandr__, mäla dat.
C Aemilia ôsculum dat? Aemilia vir_ su___ Iﬁli__ ôsculum dat. lülius Aemili
ôsculum dat. lﬁlius lüli__, ﬁli__ su__, mälum dat, neque sôlum lüliae, sed eﬁam Syr__ et Dëli
___, ancill__ su__, lülia mäl__ su___ ôsculmn dat!
PENSVM B
lülius ad vîllam . Ôstiärius ôstimn et post cum .
Saccî nôn vacuî, sed sunt. lülius: “Vidëœ, puerî: saccus plënus est.
Ecce mﬂum tuum, Märce.” lülius Marc?) mälum . lülius ﬁliîs nm mäla, sed etiam
. pira dat. lam puerî __ mâla __ pira habent, sed servi mäla pira habent. Dominus
servôs ad _ vocat et __ quoque mäla et dat.
Aemilia ad lilium et eî dat. Iûlia abest. Puerî nôn ambulant, sed in
hortum [: in hortô] lülia nôn est, ea in cubical?) su?) est. lülia nôn rîdet, scd 2 in
eius sunt . Délia: “In ätriô pater tuus të liîlia.” liilia _ [= ex] cubiculé
, ad liilium cmrit et ___ [: lüliô] ôsculum dat. Iülia rosam ante lﬁlium . lülia: “Nônne
rosa [= pulchra] est?”
PEN SVM C
. Quem pueri exspectant?
Venitne lülius Rômä?
Quis ôsﬁum aperit et élaudit?
Quid inest in saccis?
Cui lülius mälnm prîmum dat?
Cui Aemilia iisculum dat?
Estne lülia in hour»?
Quô it Dëlia?
Esme lülia sôla in cubiculô suô?
Rîdeme lülia?
Qua lﬁlia curtit?
Quid lülius dat ﬁliae suae?
Un:
:5§°.°°.~'.°‘$-".‘>E*°!°
3-:
bun
o
Fl‘
5*’
10

Nômen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM VIII
PENSVM A
Qu__ est Albînus? Est tabernärius qu__ ôrnämenta vëndit. Qu__ ômämenta? Ômämenta qu___
Albînus vêndit sunt gemmae et margarîtae. Qu__ emit Mëdus? Ômämentum emit Q11:
ﬁrnﬁmentum? Ômämentum qu__ Mwus emit est änulus c__ pretium est HS C. Digitus in qu__
änulus pônitur est digitus quärtus.
H__ servus Medus, ill__ Dävus est; Lydia h__ servum amat, nôn ill___. Lÿdia amîca h
sem‘ est, nôn ill___. Lÿdia h__ servô ôscnlum dat, nôn i]l_. Lÿdia ab h__ servô annätur,
nôn ab i11____.
H_ oppidum est "Iﬁsculum, ill__ est Brundisium. Comélius in h__ oppidô habitat, nôn in ill
__. Viae h____ oppidî parvae sunt.
PENSVM B
Gemmae et mmgaﬁtae pulchm sumt. Aemilia multa ômäznenta ä lüliô . Aemilia
in collô et änulum in habet. Multae féminae ante tabemam Albini et
ôtnâmema eius aspiciunt. Virî ômâmenta et fëminîs dant. gemmätus centum
sëstèrtiîs . änulî est cemnm sestertii, sed Medus [xc] tantum habet. Albînus:
“Nônägintä nôn est!” Mëdus: “Accipe nanaginta sestenias ___ m'1l16s!”Anulus ad digitum
medium nôn _____: digilus medius ____ magnus est. Sed änulus convenit ad digitum ___
[IV], qui nôn ____ est quantus digitus ___. Lÿdia laeta digitum suum î et cum Mëdô ä
tabemä . Lÿdia Med?) viam
PEN SVM C
Quid Albînus vëndit? _
Â quô Aemilia ômämenta accipitîi-
Ambulatne Mëdus cum dominô sub?
Ubi Mëdus et Lÿdia oônsisttmt?
Cür Mëdus margarltäs nan emit?
Cür Lydia nﬁllum änulum habet?
Esme vacuus sacculus Med?
Quot séstertiis cônstat änulus gennnätus?
Ad quem digitmn änulus convertit?
I‘°?°.".°‘!~":“E"‘!"i"
ll

�۹
CAPITVLVM IX
PENSVM A
ln ltaliä ‘sunt multî pästôr___. Numerus pästôr__ magnus est. Pâstor lüliî ünum can__ et multäs
ov___ habet. Pastor est dominus can_ et ov__. Can__ et ov___ pästôr___ amant. Cibus ov___ est
herba, cibus pästôr__ est pän__. Pästor pän__ ëst.
In coll___ üna arbor est. Pistor cum can__ et ov__ ad arbor__ it. lam pästor in umbrä arbor
___ iacet. Arbor pästôr___ et can___ et ov__ umbram dat, sed ov___ nigra in s6l___ iacet. Nüllae
nüb ante sôl_ sunt. In silvä multae arbor__ sunt, sub arbor umbra est. Ov nigra ä
pästôr__ cëterîsque ov discëdit. Canis ov vider.
PEN SVM B
Pästor et centmn in sunt. Pastor ovibus aquam et dat. Cibus ovium est
, cibus pistoris est . P"astor pänem . Ovës herbam et aquam ë
S61 nülla in caelô hunc campum vidétur. In colle üna est, in
multae atborës sunt arboribus umbra est. Pastor ovës suäs ad arborem .
Î pastor in ___ arboris iacet, ovis nigra cëteräs ovës ____ et silvam ____. ln tern‘: sunt
____ lupî; lupus ____ nôn procul abest Lupus in silvä clbum dum pästor et ______
ovem quaerunt.
PEN SVM C
l. Num pastor sôlus in campô est?
2 Quot ovës habet pastor?
3 Â quô canis cibum accipit? "
4 Suntne montés prope pästôrem?
5 Ubi sunt vallës?
6. Quid est collis?
7 Quô it pastor?
8 Cür pastor umbram petit?
9 Quô it ovis nigra?
I0. Quid ovis in terrä videt?
l l. Cir lupus ovem nigram nñn ëst?
12

Nômen: ............................................................ ..- ............ ..
CAPITVLVM X
PENSVM A
Av__ in §er_ volant. Pisc__ in aquä natant. liilia neque vol___ neque nat__ potest. Home
duôs ped__ habet, itaque hom'6 ambul____ potest. Homô mortuus së mov___ nôn potest. Spîr
___ necesse est homini, nam sine aninﬁ nënñ vîv__ potest Cum homô spîrat, anima in pulmôn
___ intrat et ex pulmôn____ exit. Homô quî spirat mortuus es__ nôn potest. l-lomin___ deôs vid
__ nôn possunt. Deî ab homin___ vid__ nôn possüm. Nëmô piscës numer__ potesL Pisces
numerj nôn possunt. Sine pecﬁniﬁ cibus em_ nôn potest.
Pueri lüliam can___ audiunt. Märcus Quîntum ad terrain cad__ videt. lülius Märcum cläm
__ audit. Puerî saccum ä lüliô in mënsä p<‘>n_ et aper___ vident.
PENSVM B
Le?) et aquila sunt. Viri et ﬁminae sunt. Mercurius nôn home, sed est. ln
aqua sunt . In äere sunt . Quid agunt piscës et avës? Piscës in aqua’: avës in
äete . Avis duäs habet, itaque avis voläre . Avis quae volat äläs . Cum
homô ambulat, moventur. Cum homô anima in intrat. Homô quî spîrat
est, quî nôn spîrat est. Nam sine animä vîvere potest. Spitﬁre homini
est.
lilia [= cantat]. lﬁlia pulchtam habet. Puerî quaerunt. Nîdî sunt inter
et folia arborum. In nîdîs avium sunt aut pullî. Aves nôn pullôs vîvôs,‘ sed ôva
. Quîntus in arborem et IV videt in nîdô. Rämus quî nîdum tenuis est.
Rämus tennis puerum sustinëre nôn potest: Quîntus ad terrain . Mﬁncus cum cadence
videt et est.
PEN SVM C
l. Num Neptünus homô est?
2. Quis est Mercurius?
3. Quid agunt mercätôrës?
4. Num necesse est margaﬁtäs habëre?
5. Quid est ôceanus Atlanticus?
6. Cür aquila ä parvis avibus timëtur?
7. Ubi sunt nîdî avium?
8. Quid est in nîdîs?
9. Quae bëstiae ôva pariunt?
l0. Quid agunt pueri in hortô?
yd
il
a
Cür rämus Quîntum sustinëre nôn potest?
l3

Nômen ........................................................................... . .
CAPITVLVM XI
PENSVM :1
Membra corpor___ hümäm’ sunt duo bracchia et duo crît__. lu corpor___ hümänô ün _______ caput
est, Iñn duo capit___. In capit__ stmt duae aur__ et ün____ 6s. ln ôr_ sunt dent___. In pector
_ ﬁn____ cor et duo pulm6n____ sunt.
Medicus Quînt____ super lectum iac__ videt; medicus puer___ donn____ videt. Medicus:
“Quint__ dorm___.” Medicus ‘Quint______ do1m__’ dicit. Medicus puer______ linguam ostend
___ iubet, et ‘lingu___ eius rubr___ es____’ dîcit. Puer dîcit ‘ped___ et caput dol .’
Medicus Aemi1i__ pôculum ten_____ iubet. Syra Quînt____ spîr___ nôn aud__, itaque Syra
e mortu:_ es____ putat. Sed Quint__ viv:. Mäter fîli__ vîv______ gaudet. Necesse est
puer__ aegr dorm
PEN SVM B
humânum habet quattuor : duo et duo . In bracchiis duae sunt,
in crüribus duo . Super collum est . In capite sunt duo oculi, duae , ünus näsus,
ünum . In ôre stmt dentës et . Sub collô est . ln pectore sunt pulmônës et
. ln corde et in vënîs est. Sanguis per ad cor .
Aemilia apud lectum Quinti , Syra apud lectum . Quîntus non , sed aeger
est. Syrus modicum ex oppidô . Medicus digitum ad pedem puerî : medicus pedem
eius . Quintus, qui digitum medicî in pede : “Ei! Pës !”
PENSVM C
1. Quae sunt membm corporis hﬁmini?
2. Ubi est cerebrum?
3. Quid est in pectore?
4. Ubi est Venter?
5. Cür Quîntus cibum sümere nôn potest?
6. Esme Quintus sôlus in cubiculô suô?
7. Unde medicus arcessitur?
8. Quid videt medicus in ôte Quîntî?
9. Quid Quîntus in bmcchiô sentit?
10. Cür Syra Quintum mortuum esse putat?
14

Nomen.' .......................................................................... ..
CAPITVLVM XII
PENSÏ/M A
Pîlum ë man____ iacitur, sagitta ex arc____. In exercit_ Rômänîs multî Gallî militant, qui arc
__ feront. Equität__ sine met___ impet_____ in hostës facit, neque hostës impet____ equität
__ sustinere possunt Mille pass___ sunt quînque mîlia pedum. Via Latina CL [150: centum
quïnquägintä] mîlia pass long_ est.
Rämus tenu__ puerum crass__ sustinëre nôn potest, nam puer crass__ grav__ est. Ünum
mälmn grav______ nôn est, nec duo mäla grav_____ sunt, sed saocus pEn__ mälôrum grav___ est
Lëander saccum magn___ et grav____ portat. In saccô grav____ sunt trñla. Servî saccôs grav
__ portant. In saccis grav__ sunt mäla et pira.
Saocus Ifeandii grav___ est quam Syri, nam mäla grav___ sunt quam pira. Via Appia long
__ est quam via Latina. Via Appia et via Aurelia long? sunt quam via Latina. Quintus crass
___ est quam Märcus. Leander saccum grav quam Syrus portat; in saccô grav___ mäla
sunt.
Hoc pîlum long et grav_ est quam illud. Haec pila long et grav__ sunt quam
illa.
PENSfVM B
Märcus Quîntî est. Quintus ünum ﬁätretn et ünam habet. ‘lülia’ sorôﬂs est.
Fräter Aemiliae est lîberôrum. Quîntus: “Ubi est avtmculus‘ noster?” Iülius: “Avunculus
est in Getmz‘miz‘\.”
Prôvincia est imperiî Rômänî. Rhënus Germäniam ab imperiô Rômänô ; Rhënus
imperiî est. ln Getmäniä multî Rômîﬁ sunt, quî contra Germänôs ; Germänî
enim ____ Rômânôrum sunt. Mîlitës Rômäﬂ scüta et ___ et pîla ______. Mîlitës in ____
habitant. Circum casua est et ‘— quod x pedës est. Mîlitës patriam ab hostibus
PEN SVM C
Num Märcus cognômen est?
Quot ﬁâüës habet Aemilia?
Quid agit Aemilius in Germäniä?
Quae arma pedes Rômänus fert?
Quam longum est pîlum Aemiliî?
Ubi habitant mîlitës Rômäm’?
Quî sunt GermänI et Gallî‘?
Esme Getminia prôvincia Rômäna?
Quod ﬂñmen Getmïniam ä Galliä dividit?
Cür hostës castta expugniﬁe nôn possum?
Num miles fottis ab hoste fugit?
Cür hasta procul iacî nôn potest?
.3>°9°>r9~.°~.4>.=~!~>.-
|—l
I-I
.
I-1
N
15

Nomen .......................................... ..
............................... ..
CAPITVLVM XIII
PENSVM A
Heme di__ sunt XII. Hera sexta di__ dividit in duäs partes: ante merîd1'___ et post meridi___.
Sex hme sunt dimidia pars di . Mensis lﬁnius XXX di habet: numerus di est XXX.
Novus annus incipit ab eô di_ qui dîcitur kalendae läunnäriae.
lülius mensis annî calid est; länuärius est nñnsis annî frigid . Mensis annî brev
est Februärius. Padus est ﬂümen ltaliae long et let . Sôl stella clär est.
PEN SVM B
länuäriùs primus est- December est nﬁnsis ac . Tempore antique September
mensis septimus nam [= illô tempore] mensis primus erat Märﬁus. Nunc September
mensis est. Dies est tempus ä ad . Mâne est diﬁ, vesper diëî est
et initium ____. Dies in XII ___ dividitur. Nocte ä; et ___1ﬁcent, neque eae tam ___
sum quam sôl. Sôl lînam sue . Ba liinae pars quae sôle nôn illüsträtur est.
Vër et , aeslâs et sunt quattuor annî. ä mênse lüniô . Hieme
nôn sôlum sed etiam dë nübibus cadit: montës et campî nive . Aqua nôn
tam est quam nix.
PEN SVM C
1. Quot sunt menses anni?
2. Â quô länuätius nômen habet?
3. Quam longus est mensis Aptilis?
4. Â quô mënsis lülius nômen habet?i_
5. Cüt mensis decimus Octeber nîminätur‘?
6. Cür lüna nôn tam clära est quam sôl?
7. Quî diës annî brevissimus est?
8. Qui dies aequinoctia dicuntur?
9. Quod tempus annî calidissimmn est?
I0. Quande nix de niibibus cadit?
ll. Quid est imber?
12. Â quô _dië incipit novus annus?
16

Nômen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM XIV
PENSVM A
Puer dorm nihil audit. Davus puerum dorm excitat: in aurem pueri dorm
clamat: “Marce!” Marcus oculôs aper servum apud lectum st videt. Servus puerô frîg
vestîmenta dat. Parentës ﬁlium intr salütant et ä ﬁliô intr salütantur. Hlius
discëd “Valë!” inquit. _
Corpus val nan dolet. Medicus caput dol sanare nôn potest. Piscës sunt animalia nat
PEN SVM B
Puerî in lectîs [= iacent]. puer dormit, alter ; alter , alter aegrôtat.
puer aegrôtat, Marcusne Quintus? Quintus aegrôtat.
Servus puemm dormientem et eî aquam . Marcus ë lectô et primum
manüs , faciem. Puer vestîmenta ä servô , et prîmum tunicam , deinde
. lam puer nan est. Virô [= togam gerentî] bracchium nüdum est.
Dävus Märcum sëcum venîre iubet: “Venî !”
Märcus Mëdum, quî cum er‘) ire , non videt. Mëdus librôs et cëteräs Marci
portare solet, Marcus ipse portare solet malum. “Hodië” Iülius “Mëdus
ire nôn potest.” Marcus sôlus abit librum et et stilum feräs.
PEN SVM C
1. Quîntusne bene dormjt?
Uter puer aegrôtat?
Esme clausa fenestra Marci?
Uter ë duôbus puerîs gallum canentem audit?
Quomodo servus Marcum excitat?
2
3
4
5
6. Tôtumne corpus lavat Märcus?
7 Cür Märcus frîget?
8 Quid Marcus a servô poscit?
9 Utrum bracchium toga operitur?
l0. Utra mam‘: miles scütum gerit?
l1. Quäs rës Märcus sëcum fert?
17

Nomen ........................................................................... ..
CAPITVLVM XV
PENSVM A
Marcus ad ﬁdum ven__ nec ‘ﬁnuam puls_. Magister: “Cür tü iänuam nôn pu1s___, cum ad
lüdum ven___?” Marcus: “Ego iänuam nôn puls__, cum ad lüdum ven_, quod nec Sextus nec
Titus id facit. Audîte, Sexte et Tite: vôs iänuam nîn puls___ cum ad ﬁdum ven__!” Sextus et
Titus: “Nos iänuam puls___, cum ad lildum ven !” Magister: “Tacëte! Apetite librñs!” Titus:
“Ego librum nôn hab .” Magister: “Cür librum nôn hab____, Tite?” Titans: “Libmm nôn hab
__, quod Märcus meum librum hab__!” Marcus: “Sed vôs meäs rës hab__!” Titus et Sextus:
“Nôs rës tuäs nôn hab !”
Magister discipulôs dormîre vidëns exclämat: “Ô puerî! Dorm__! Ego recit__, vôs non and
!” Marcus: “Ego të recitäre aud__. Non dorm__.” Titus et Sextus: “N ec nôs dorm____.
TE recitäre aud . Bene recit___, magister.” Magister: “Ego bene recit___, at vos male recit
! Mali discipuli es__!” Discipuli: “Vërum nôn dic_, magister. Bonî discipulî s : in
lüdô nec cläm nec rîd et të and !”
PENSVM B
Mäne puerî in eunt. Puerî qui in lüdum eimt sunt Quî lüdum habet est.
Marcus magistrum metuit, nam Diodôrus magister est qui puerôs irnprobôs verbemt.
lntrat magister. Sextus de ___ surgit. Cëterî discipulî __ adsunt. Magistet ____: “Ô,
discipulôs improbôs!” Sextus: “Num ego improbus ?” Magister: “î discipulus impro
nôn es, __ [= sed] cëterî discipulî improbî sunt!”
Post Sextum venit Titus, [= deinde] Marcus. Märcus [= ôstium] nan pulsat,
____ lüdum intrat, nec magistrum salütat. Magister: “Discipulus improbus ___, Märce! _____
ad më venî!” Magister Märcî verberat. Tergum est pars corporis. Magister
puerum verberäre ___. Märcus ad sellam suam ____ neque _____. Magister: “ ____ [= cür]
non cônsîdis?” Mmus: “Sedëre non , quod pars tergî mihi dolet!”
PEN SVM C
1. Quô puerî mâne eunt?
Quis est Diodôrus?
Cür pucrî magistrum metuunt?
Quis discipulus prîmus ad lüdum advenit?
Quid facit Titus antequam lüdum intmt?
Cür Titus libmm suum nôn habet?
Quis est discipulus improbissimus? a
Cür Quîntus in ltidum Ire non potest?
.‘°?°."9‘!~":".‘*‘!\’
Cür magister recitäre dësinit?
h-d
.°
Tüne magister/magistra an discipulus/discipula es?
Num ti iänuam pulsäs antequam cubiculum tuum inträs?
Id
ï
o
18

0;� �× . `]� P)� ��
CAPITVLVM XVI
PENSVM A
Nautae, qui Neptünum ver , tempestätem opper . Mêdus et Lÿdia ex ltaliä proﬁcîsc
. Lydia Médum in puppim ascendentem sequ . Dum nauta loqu , Medus occidentem
intu , unde nübës ätrae on’ . Simul œmpestäs or__. Mercätor trîstis mercës suäs in mare
läb___ videt; nﬁ eum cônsôl potest.
Qui ab amîcîs proﬁcîsc laet nôn potest
PEN SVM B
Brundisium est oppidum (in ____ maritimä situm) quod magnum habet.
Portus est quô ad terram adire posstmt.
Cum nﬁllus ﬂat, mare est. est magnus ventus qui mare et
altôs facit. Gubemätor est qui in nävis sedëns nävem . Panes caelî
sunt ____ et , ________ et meridiés. Oriëns est ea caeli pars unde sôl _'__,
occidéns est ea pars qua sôl ________. '
Mëdus et Lÿdia nävem atque ex ltaliä . Ventus est, nîvis plënîs
___ ex portü ______ [= exit]; sed in altô marl tempestäs ____: magnus ventus _______
incipit, tôtum mare tntbidum . Nautae aquam ë näve et in mare iaciunt.
Mëdus Neptîinum : “Ô Neptüne! me!” Nâvis ﬂiictibus nec [= sed
nôn] mergitur. '
PENSVM C
l. Quae nävës Rômam aciîre possunt?
2. Quid est ‘ôstium’ ﬂüminis? __
3. Num Tiberis in mare Superum înﬂuit?
4. Quandô nävës ë portü ëgrediuntur?
5. Ubi sedet gubemitor et quid agit?
6. Quae sunt quaﬂnor partës caelî?
7. Quäs rës Mëdus et Lÿdia sëcum ferunt‘?
8. Quô Mëdns cum amîcä suä îre vult?
9. Cür tristis est Lÿdia?
10. Quem deum invocant nautae?
1 1. Cür mercës in mare iaciuntut?
12. Num nävis eôrum mergimr?
19

Nämen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM XVII
PENSVM A
Märcus ä magistrô nôn laud , sed reprehend . Marcus: “Cür ego semper reptehend
___, numquam 1aud___? Titus et Sextus semper laud uumquam neprehend .”
Magister: “Tü nôn laud sed reprehend , quia mvë respondës.” Marcus: “Sed eg
semper intenog___!” Sextus: È nan sempa interrog ; nôs saepe interrog nec prävë
respondêmus: itaque ä magistrô laud , nôn reprehend .” Märcus: “At facile est id quod
vôs inteuog : itaque r% respondétis ac laud !” Titus: “Nôs magistmm ver
. Nônne tü eum ver ‘.7” Matcusz “Ego magistrum nôn Ver . Cür vôs eum ver
7”
PEN SVM B
Discipulus est puer quî _______. Vir qui puerôs ____ magister est. Magister est vir quî
multäs rës quas pueri . Sextus nec stultus nec piger, sed atque
est. Magister interrogat, discipulus quî respondëœ potest mauum . Nôn
______ respondëre antequam magister interrogat. Magister: “î numerôs ä decem ___ ad
oentum!” puer manum tollit, primum Sextus, deinde Titus, Marcus. Sextus
numer’6sdicil:“Xl,Xll,Xll],XlV,XV,XVI,XVlI,XVl]I,XD{,XX,XXX,XI.,L,LX,L)G{,L}Q{X,XC,
C.” Sextus bonus discipulus est, quî semper respondet; itaque magister eum .
Marcus, qui semper respondet, a magisttx‘) : “ [x semper] rëcté
respondës, Märce! Cür nôn antequam respondés?” Marcus: “Cür Titum nôn interrogas?
ls nôn tam intetrogatur quam ego.” Magister: “lam eum interrogô; quot sunt XXI et LXVm?”
Titus: “LXXXVII? an LX)Q<Vm?” Titus nôn sed est ac magistrô
incertum dat. Sextus vërô rëctë r6SP0lld¢L __ difficile est id quod
interrogatur. Quod Marcus inteirogatur n6n diﬂicile, sed ___ est.
Ünus est IV séstertii, ünus sëstertius IV
PEN SVM C
l. Quid puerî disumt in liîdô?
2. Cür Sextus a magistrô laudätur?
3 . Cür Marcus reprehenditln‘?
4. Estne facile id quod Titus interrogatur?
5. Cür Titus nôn statim respondet?
6. V Uter rëctë respondet, Titusne an Sextus?
7. Quot sunt rmdétriginta et novem?
8. Trës sêstertiî quot simt asses?
9. Quo! dënäﬁî sunt octôgintä sëstertiî?
l0. Num faciles suntnumeri Rtimani?
1 1. Tüne a magistrô tuô laudäris?
20

Niimen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM XVIII
PENSVM A
Sextus rëct respondet, Märcus präv respondet et sevër reprehenditur. Nëmô rëct
aut pulchr scﬁbit quam Sextus; is réctissim et pulcherrim scrîbit. Lüna plëna
clär__ lücet, sed sôl clär____ lücet quam lüna et cëterae stëllae; sôl clärissim____ lîîcet.
Hostës nôn tam fort pugnant quam Rômänî. Mîlitës nostrî fort pugnant quam hostës. m
Nostrî forlissim___ pugnant. Märcus nimis 1ev____ scribit. Magister brev scrîbit ‘Märcum
improbum esse’.
PENSVM B
Ex XXIII litterîs Latînîs VI sunt: A E I0 V Y; cëterae sunt . Cônsonäns semper
cum vôcälî . K, Y, Z litterae sunt in Latina, in linguä Graecä .
Vocäbula ôstium et iänua rem signiﬁcant; Iingua duäs rës signiﬁcat. Magister
librôs Latînôs et Graecôs potest.
Discipulî banc in tabulîs suîs : Hamä oculäs et näsum habet.
I Magister tabulam puerî aspicit, et Sextî et Titî et Märcî. In tabulä Märcî IV litterae
. Magister litteräs quae dësunt ; [= et‘) modô] magister menda Märcî
_____. Tum Märcus scrîbit _____ [= hôc modô]: HOMO HOCVLOS... Magister: “Ô Märce! Hic
nôn , immô littera H!” Märcus stilum vertëns H litteram . Tum magister
calamum et sümit et ad pattern Märcî scrîbit.
Cëra est mollis. Fetmm est mäteria
PENSVM C
1. Quot sunt liuerae Laﬁnae?
Estne D vôcälis an cônsonäns?
Quot syllabäs habet vocäbulum apis?
Quômodo parvus discipulus legit?
Quis discipulus rëctissimë scrîbit?
Quälës sunt litterae quäs Titus scrîbit?
Quälis discipulus est Märcus?
Cür Märcus nôn HOMO, sed 0M0 scrïbit‘?
.‘°?°."S'-"S-".°!*‘."’
Quotiës Märeus littemrn H scrîbit?
'10. Stilône in tabulä scrîbit magister?
1 1. Quid magister scrîbit?
12. Estne facilis grammaﬁca Latina?
13. Tüne rëctius scrîbis quam Märcus?
2l

Nämen‘ .................................................................... ..
. . . . . . .
CAPITVLVM XIX
PENSVM A
Ante X annôs lülius apud parentes suôs habit nec uxôrem hab . lülius et Aemilia Rômae
habit . lülius Aemiliam am nec ab eä am . Ea numquam lülium salüt
cum eum vid quamquam ipse ab eô salüt . Aemilia epistuläs lülii nôn leg
nec dôna eius accipi , sed omnia renﬁﬂ:
lülius: “Time ego të am nec ä të am , nam tü alium virum am___ nec ab eô am
. Ego miser et et ti misera er . Tunc apud parentes nostnîs habit . Ti
et parentes tuî in parvä domô habit . Vôs ä më salüt , quamquam pauperës er
PEN SVM B
lülius, qui Aemiliae est, suam nec aliam fëminam amat. Quîntus
quam Märcus et quam lûlia est.
peristÿlî XVI altîs ________ sustinetur. lnter columnäs III _______ stant. lünô,
__j_ [= uxor] lovis, ___ mâtrônärum est. Nëmô deôrum ______ marîtus est quam luppiter.
Inter omnës deôs luppiter marîtus est.
Ante X annôs Aemilia nôn mätrôna, sed etat. Tune lülius XXII annôrùm erat.
Pater lüliî vir ___ [= pecüniôsus] erat. Quî nan dives, sed est, in parvä habitat
Rômae multî hominês habitant, quam in mlä aliä urbe. Rama est urbs imperii
Rômänî.
PEN svM C
l. Quae est coniﬁnx lovis? _
2 Num luppiter bonus marItus est?
3 Cuius ﬁlius est Cupîdô?
4 Esme Quintus mäior quam Märcns?
5 Ubi parentës lüliî habitäbant?
6. Cür lülius tune miser erat?
7 Cür Aemilia lülium nôn amâbat?
8 Num lülius Aemiliam propter pecüniam annäbat?
9 ' Cür Aemilia nunc ﬁta est?
10. Hodiëne Aemilia minus pulchm est quam tune?
22

Nämens..."................
CAPITVLVM XX
PENSVM A
Mox novus înfäns in cünîs Aemiliae er__. Aemilia nîrsus înfantem hab___. Tum quattuor lîberî
in familiä er . Iﬁlius et Aemilia quattuor lîberôs hab . Aemilia înfantem suum am
. lﬁlius et Aemilia infantem suum aequë am . Anna post înfäns prima verba disc
__ et prîmôs gradüs faci___. Înfâns ambulﬁns ä parentibus laud_à_
Aemilia: “Ego infantem meum bene cür : semper apud eum man , numquam ab et‘)
discêd .” lülius: “Certê bona miter er___, Aemilia: infantem tuum ipsa cür nec eum
apud nütrîcem relinque_____.” Aemilia: “Etiam nocte apud infantem er__, semper cmn eô donn
' . Nôs et înfâns in eôdem cubiculô dorm .” lülius: “Nôn donniëmus, ‘sed vigil
! Nam certë ab înfante vägienœ excit !” Aemilia: “Ego excit , lî bene dorm
__ nec excit !”
PENSVM B
Parvulus puer qui in iacet appellätur. Înfns qui cibô magnä vôce .
Nan pänis, sed cibus înfantium est. Nüuîx est [= iämina] quae nôn suum, sed
_______ infantem ___. Multae mâtrës înfantës suôs ipsae alere ___.
Marîtus et uxor iam nan dë œmpore praeteritô , sed dë temporc .
Aemilia: “Cüt ti‘: ﬁlium habëre , Iülî? Ego altetam ﬁliam habérc plürës quam duôs
ﬁliôs [= nôn volô]. Vôs virî ﬁliôs tantum ! Pîliôs . dîligiﬁs quam ﬁliäs!”
lülius [= tacet]. Aemilia îräta adversus ôstium facit, sed lülius: “ hîc apud
më!” inquit, “ discédere!” Aemilia manet ac loqui : “Bona niter apud infantem
suum manëœ hoc mätris est. Nëmô enim înfantem melius potest quam
miter ipsa.”
PEN SVM C
1. Ubi parvulus întäns cubat?
Quid facit inf'ans qui cﬁx‘) canet?
Quid est cibus infantium parvulﬁnnn?
Num onmës înfantës ä mätribvus suîs aluntur?"
Quand?) Aemilia novum înfantem habëbit?
Cîlr Aemilîa ä marîtô suô discëdere vult?
Cür lülius in aliô cubiculô dormirc vult?
Quid Aemilja oﬁicium mätris esse dîcit?
l0. Ctlr Syra et lülia in hortô nôn manent?
1l. Cür lülia sorôrem habëre nôn vult?
2
3
4
5. Quae sunt prima verba înfantis?
6
7
8
9
23

Nômen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM XXI
PENSVM A
Marcus ﬁmidus est, quod per imbrem ambul_____, ac sordidus, quod humî iac_. Discipuli
ümidî sunt, quod per imbrem ambul ac sordidi, quod humi iac .
Marcus: “Â Sextñ puls sum.” lülius: “Nôrme tü Sextum puls ?” Marcus: “Primum
Sextus më puls , tum ego illum puls . Ego et Titus Sextum puls .” lülius: “Quid?
Vôs duo ünum puls ? Et cür sordida est vestis tua? Humine iac ?” Marcus: “Humi
iac : Sextus më ten .”
Aemilia: “Quid magister vôs doc hodië?” Märcus: “Magister aliquid recit , sed ego
initium tantum and .” Aemilia: “Cir nôn omnia aud ?” liilius: “Marcus in lüdô dorm
!” Aemilia: “Audisne? Pater dicit ‘të in lad?) dorm .’ Tüne vërë dorm ?”
Märcus: “Certë dorm mater. Omnës dorm ! Sed paulô post magister laud
litteras meas.” Marcus matri litteras quas Sextus scrîps ostendit. Aemilia: “Tme ipse
hoc scdps ?” Marcus: “lpse scrips__. Cëterî puerî prävë scrîps ."
PEN SVM B
Hodië mane Marcus erat, vestimeuta eius tam erant quam nix. Nunc nôn modo
______ [= vestîmenta] eius, sed eﬁam faciës et manüs et _____ sordida sunt, atque __é
[= sanguis] eî dë näsô ﬂuit. Nam Sextus, qui tam est quam has, Marcum pulsavit sine
(ut ait Marcus). Marcus, qui iacuit, tam sordidus est quam . Difﬁcile est
cum .
In cubicula sub Marcus lavatur et vestem . [= dum haec aguntur] Aemilia
atrium intmt et vesﬁgia pueri . Aemilia: “Quid hoc est? pedibus sordidis in
mundô ambulävit!” Mmus, vestem miitavit, in atrium redit. Puer matri
________ [= parvam tabulam] Sexti ostendit et ‘sê ipsum eas litteras ________’ dicit. ld quod
Marcus dicit nôn vîrurn, sed est; Marcus , sed Aemilia ﬁliô suô
lülius vërô dë verbîs eius ; Marcus patrem suum nôn potest.
PEN SVM C-
1. Cür Marcus rediëns ümidus et sordidus est?
2. Â qua pulsatus est?
3. Cür Marcus sôlus Sexturn vinccre nôn potest?
4. Quamodo Marcus së excüsäre cônätur?
5. I Quid agit Marcus in cubiculô suô?
6. Quid Aemilia in solô cônspicit?
7. Quid mm lûlius Œcit uxôrî?
8. Quid Marcus parentibus suis ostendit?
9. Quis litteras quae in à tabulä sunt scrîpsit?
I-ü
.°
Cür lülius fîlium suum nôn laudat?
24

`��
CAPITVLVM XXII
PENSVM A
l-lôrä nônä erus ambulä îre solet. Tabelläriî nôn mittuntur pecüniam postulä . Hostës
castra expugnä veniunt. Multî barbarî Rômam veniunt habitä .
Syra: “Verba medicî diﬂîcilia sunt audî .” Ea xës est fac_____ facilis. Nômen barbamm
difﬁcile dic__ est.
Verba: terrëre, isse, um; claudere, isse, um; dîcere, isse,
_____um; solvere, ___isse, :_um; emere, ___isse, ___um; rumpere, ______isse,
___um; aperîre, _____isse, _______um; vincîre, _____isse, _____um; pellere, ___isse,
___um; scindcre, ___isse, __um; venire, ___isse; posse, __jisse.
PEN SVM B
länua cônstat ë duäbus , quae in vettuntur. Ôstiärius vel dîcitur
servus qui homjnës in vîllam ___. Canis eius prope tam ___ quam lupus est; itaque necesse
est eurn catënä [<ferrum] . Ânulus Lÿdiae nôn ex ferrô, sed ex factus est.
Servus qui epistuläs fert dîcitur, nam epistulae in tabellîs scrîbëbantur.
Tabellärius iänuam stat. lﬁnitor, qui iänuam sedet, tabellärium dé cane ferôcî
: “Cavë! Canis të l” ln‘solô intxä scrîptum est ‘ canem’ înfrä
________ canis. “Nec haec _____ nec canis vêtus më __” inquit tabcllärius, ac propius ad
canem . Canis cafmam et vestem eius dentibus ' . Tabellärius neque
neque audet. länitot”. “ prôeëdis? Ego të inlräre !” Sîc iänitor
hominem tenitum . Ille alterum gradum facit, sod canis cum ex ôstiô .
Tlépolemus tôtô corpoœ ex ôstiô . [= postrëmô] iänitor canem
. -
PEN SVM C
l. Quid est iänitôris ofﬁcium?
2. Cür necesse est canem eius vincîre?
3. Ex quîi mätetiä cônstat izînua?
4. Vulcänus quis est?
5. Quid in solô inträ lîmen vidêtur?
6. Quid tabellärius sëcum fert?
7. Unde venit Tlépolemus et quem quaerit?
8. Quômodo iänitor ë somnô excitätm?
9. Quid agit lûlius post mcridiem?
10. Cüt canis saliëns catënä nôn retinétur?
1 1. Quid facit iänitor antequam tabelläﬁus intrat?
25

Nämen: ........................................................................ ..
CAPI'I'VLVM XXIII
PEN SVM A
Märcus: “Posthäc bonus puer ﬁ: sum et vôbîs päri sum.” Märcus prôtnitlit ‘së bonum
puerum fu esse et së parentibus päri esse.’ Aemilia putat Märcum ä lüliô verbetä
îrî, sed lülius ‘së epistulam scrip esse’ dïcit.
Vetba: dücere, isse, um; legere, isse, um; mittere, isse,
um; inclüdere, in isse, in um; facere, isse, ______um; ferre,
isse, um; afferre, at isse, al um; trädere, trä isse, Irä
um; perdue, pet isse; ostcndere, isse; fugere, isse.
PEN SVM B
länitor dominô epistulam [= dat]. liilius rumpit; iam signum nôn est.
Märcus et tœmëns patris legentis aspicit. Epistula magistrî omnem rem
facit. lülius: “Sextî est haec tabula; num hoc audës?” Puer nihil negat, sed
omnia . lülius: “lndignum est tuum. Nônne të facti tui?” Marcus, qui
paulô ante timôrem pallëbat, iam _ ob . Märcus: “ semper bonus
puer erô, hoc vôbîs !”
Hodië Mëdus Märcum ad lﬁdum nôn potuit, nam domô fügit; itaque Marcus
sine ambulivit. Magister pecüniam quam lülius a’ postulat. Iülius: “Magistrô
pecïmiam nôlô, neque enim is meroëdem . Pecüniam meam nôlô.”
PENSVM C
1. Â quô epistula missa est?
2. Quômodo lülius epistulam aperit? _
3. Quid magister scrîpsit dë Mira“)?
4. Cuius nômen in tabulä îuscrîptum est?
5. Quam ob œmmbet Marcus?
6. Negatne Märcus së malum discipulum hisse?
7. Quid Marcus parentibus pfémittit?
8. Quô Dävus puerum dñcit?
9. Quärë lülius surgit?
1o.’ Quid lülius magism") respondébit?
l 1. Cîîr mercëdem solvere nôn vult?
26

Nomen ........................................................................... ..
CAPITVLVM XXIV
PENSVM A
Mﬁrcus rediéns sordidus emt quod humî iac et cmentus quod Sextus cum puls . Pueri
in viä pugn____. Tergum Märcô dolëbat quod magister eum verber_____. Märcus ä magistrô
verbet quod in hid?) dorm nec magistrum recitantetn aud . Marcus:
“Magister HE verberävit quod in lüdô dorm nec cum recitantem and sed mE
laudävit quod bene comput et scxîps .”
Verba: laväre, _____isse, ___um; vidëre, ___isse, ___um; mordëre, _____isse,
____um; mordëre, _______isse, _____um; dare, :__isse, _:um; reprehendere, re
j__isse, re ________um; frangere, ___isse, _____um; cogniiscere, :____isse,
____um; nôscere, ____isse; lüdere, ____isse; cadere, ____isse; ire, ___isse; cupere,
isse; velle, isse; patî, um asse; loquî, x um esse; fatêﬂ, mn esse.
PENSVM B
Puet ______ [= aeger] dormire nôn potest sîve in ______: dextn‘) iacet sive in _______
[= sinistrô]. ltaque surgere oﬁnﬁtur, sed in lectô ___________, nam pës ____ [= rürsus] dolëre
incipit. Märcus clännat et forem valdë [= pulsat], ita puer inclüsus forem
cônämr. Quîntus clâlnôrem et audit et Syram vocat; quae accurrit.
Puer dicit ‘pedem dolëre’: “Pës mihi dolet, ob _________ dormîre nôn possum. Fortasse
crüris ﬁäctcnn est.” Syra: “Nôlî !” Quîntus: “Nôn ﬂeô, - [= quamquam] dolôrem
PENSVM C
l. Cür Quîntus mïrätur pedës sub aspiciéns?
2. Quam ob rem pës eius aegrôtat? ‘F
3. Esme fräctum os crüris?
4. Qum Mämus forem frangere cônâtur?
5. Quid Syra Quîntô nmat dé Marci)?
6. Cür Märcus rediëns cmentus erat?
7. Quärë Mëdus ë villi fﬁgit?
8. Quid Syra dé cane iänitôris pntat?
9. Cir canis Quintum diligit?
l0. Cür lülius Märcum nôn verberävit?
27

Nämen ........................................................................... ..
CAPITVLVM XXV
PENSVM A
Mëdus (ad Lÿdiam): “In Graeciam îbô. Comit më! Proﬁcîsc mëcum! Hoc mihi pollic
____! Oblîvîsc Rômae! Ôscul më!”
Mëdus (ad nautäs): “lam proﬁcîsc nautae! Vcntus secundus est: inm caelum!
Laet !”
Verba: Irahere, issc, um; petere, __isse, um; quaerere, isse,
um; occidere, isse, um; telinquere, re isse, re um; interﬁcere,
inter-_______issc, inter_:____um; cbnstituete, c6nj___isse, c6n_________um; dësereœ,
isse, __________um; cônspioere, c6n____isse, c6n____um; incipere, ____isse,
____um; reddere, red____isse, red-______um; xepetire, _______isse, _____um; iubëxe,
isse, ____um; gerete, isse, ____um; iacerc, ___isse, ___um; regeœ,
isse, um; cénscendete, côn isse; aocëdere, ac isse; proﬁcîscî, pro
um esse; sequî, um esse; oblîviscî, ob um esse.
PENSVM B
Quîntus dë lupô et audîre nôn vult nec fäbulam dë Achille, qui Hectorem‘
et corpus eius mortuum post suum circum [= mürôs] Trôiae
Labyrtinthus est magnum :_____ unde nëmô exîre potest, etsî iänua ____. Thëseus, qui
patœm Mînôtaurî, album, iam necäverat, Mînôtaurum ipsum quoque
[= imerﬁcere] ___________. Antequam Thëseus, ad pugnam labyxinthum inträvit,
Atiadna, ﬁlia eî longum dedit. lta Ariadna Thëseô tulit, nam ille ﬁlum
sequëns labylinthi rcppcrit. Post Mînôtaurî Thëseus cum Ariadnä Naxum
nävigävit atque [= illîc] eam _— [= relîquit]. Ariadna ab alu”) prôspieiëbat,
sed [= mox] nävis Thëseî ë eius abiit. Paella misera in descendit, ubi
___ et ______ currëns capillum scindëbat, ut faciunt eae quae . Thëseus post
patris multôs annôs Athënäs
PENSVM C
l. Quid fëcit Achillës?
2. Quid fëcit Rômulus?
3. Quälem fäbulam Quîntus audîre cupit?
4. 0�� habitäbat Mînôtaurus?
5.‘ Quid estlabyﬁnthus?
6. Quid Minﬁtaurus edébat?
7. Cm‘ tot Athéniﬁ ad eum mittébantur?
8. Quis Athëniënsës ä Mïnôtaurô servävit?
9. Quômodo Wseus exitum labyﬁnthi reppetit?
I-I
.°
Sôlusne Thëseus ë Crëtä profectus est?
Ubi Thëseus Atiadnam relîquit?
Â quô mare Aegaeum nômen habet?
j ï
N I-
. .
28

Nômen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM XXVI
PENSVM A
Nâvës necessätiae sunt ad nävig . Iülia dëlectättnr in hortô ambul et ﬂares carp
. Mëdus cônsilimn fugi excôgitävit; Lÿdia eum iiivit in ﬁxgi . Paulum satis est
ad beätë Vîv
Verba: iungere, iisse, ______um; ﬁgete, _____isse, ____um; mergere, isse,
um; ürere, isse, um; movëre, isse, um; capere, isse,
um; invenire, in___isse, in— um; cfmsidere, c6n__isse; iuväre, _____isse; accidete,
isse.
PEN SVM B
Daedalus exitum labyrinthi [= nepetire] nôn poterat nec [= üllus homô] eum
in fugiendô poterat. igitur aliae viae clausae etant, vit [= audêns] per äera
cônstituit. patris fîlium dëlectâvit. Tum Daedalus ääs cônfëcit ex
quäs cërä iünxit et in lacertîs . Postquam hoc perfécit, Daedalus ﬁlium
suum volandi docuit: “ më! Move äläs hôè modô! Ars volandî
[= nôn] �T� est. Sed antequam hinc hoc të moneô: nôlî voläre in
________ âcre prope mare nec in î äere prope sôlem. lam sequere më! Î nostrum
relinquimus, sumus!”
Îcarus in summum caelum ascendëns nôn sôlum Gmeciam, - [= sed] etiam Asiam ac
tôtum terrärum (Ëspiciëbat. Tum vërô id quod pater timuerat [= factum
est]: ____ sôlis propinquî cëram _______ atque pennäs î.
Ecce ﬁbula mirﬁbilis (E puerô quî quaerëns mortem invënit.
PENSVM C
1. Quis Daedalum in labyrinthum inclüdî iussit?
2 Quômodo Daedalus effugere cônstituit?
3 Cür hominês volâre nôn possunt? _
4. Ex quibus rëbus Daedalus äläs c‘drnf"ecit?
5 Cür älae Îcarum sustinëre nôn poterant?
6 Quid pater et ﬁlius volantﬁs vîdënmt?
7 Estne Peloponnësus magna însula?
8. Quite Icarus in sumnlum caelum ascendit?
9. Quid mm pucrô accidit?
l0. Ubi corpus puerî inventum est?
1 1. Num haec ﬁbula délectandi causä modo Œrrätur?
29

Nomen ........................................................................... ..
CAPITVLVM XXVII
PENSVM A
lülius colônô imperat ut meroëdem solv . Ille dominum ôrat ut patientiam habe__: “Nôlî
postuläre ut tantam pecüniam statim solv !” Dominus colônô imperat ut tace et surg
, tum “Prîmum cürä” inquit “ut uxor et lîberî tuî vale , tum vet?) cürä ut agrôs bene col
__ et mercëdem solv !” Dominus colônôs monet ut labôr nëve quiësc z “Moneô vôs
ut labôr nëve quiêsc ”
Mätet ﬁliam monet ut cauta s__: “Moneô të ut cauta s !” Fäbula nôs monet në temeräriî s
Verba: spargete, isse, um; rapere, isse, _:um; neglegere,
isse, ____um; désinere, ____isse; quiëscere, __isse; créscere, ______isse; poscere,
isse; prﬁdesse, ____isse.
PEN SVM B
Mënse August?) metitur, deinde atantur et novum ﬁﬁmentum .
Agricola quî post arätrum ambulat duôs bovës [= ante] së agêns; arätmm est
________ quô agrî amntur. Agricola qui serit nüllô înstrümentô ______ et sëmen mam‘:
. Quî falce ütitur. Agricola est vir cuius est agrôs . Ex
Aegyptô, quae terra est magna ___ frümentî in ltaliam . Frügës vîneärum
sunt _*___ ex quibus efﬁcitur. sôlis vîneîs [x calor] vîneîs
lülius in suô Albänô nôn labôrat, sed . _____ quiëtum et
[= pulchrum] cum délectat. Colônus aliënôs agrôs ___ dominﬁ absenti colit
Pästor est vir quî pecus ______ et cürat. ___ pecotis magnum negôtium est, nôn , ut
pigrî pästôrës [= cënsent]- Pästôrës nôn tam industrié quam agticolae.
Pästôris ofﬁcium est cüräre ___ ovës abexrent [= et në] ä lupô rapiantur.
PENSVM C
1. Quid est negﬁtium agricolae?
2. Quandô ﬁümenmm meﬁtnn‘?
3. Num arätor ipse mtrum trahit?
4. Quid est päbulum pecoris?
5. Unde frümentum in ltaliam invehitnr?
6. Quae regiô Âfricae fertilissima est?
7. . Cﬁrnecesse est agrôs Iigäre?
8. Quae sunt frügës vîneärum?
9. Num lülius ipse in agrîs labôrat?
II-1
P
Omnësne colônî mercëdem solvërunt?
Quot sëstertiôs colônus [Elia dëbet?
ii
P?‘
Num uxor colôni ofﬁcium suum neglegit?
l3. Quid est ofﬁcium pästôris?
l4. Esme lülius dominus inhînnänus?
30

Nômen: ........................................... ..- ............................. ..
CAPITVLVM XXVIII
PENSVM A
Servus dominum ôrâbat IE së verberä , sed dominus imperävit ut tacë et surg ,
tum aliîs servis imperävit ut eum prehend et tenë
Mëdus ä dominô fügit, ut amîcam suam vidë et semper cum eä es . Mwsz “Â
dominô mgi, ut amicam meam vidë et semper cum a es .”
Mînôs imperävit ut Daedalus et Îcarus in labyﬁnthmn inclüd . Icarus: “Quis imperävit
ut nôs inclüd ?” Daedalus: “Mînôs imperävit m ego inclüd et ut ti mêcum inclüd
i!
.
Verba: dividere, isse, um; ‘éiccre, ë isse, ë um; prômere,
isse, ___:um; vivere, __isse; discere, _:__isse; persuädëre, per___isse; smgere,
isse.
PEN SVM B
Lydia Rômae vîvere quam in Graeciä, sed Mëdus multîs prômissîs eî ut
sëcmn proﬁciscerétur. In ltaliä Mëdus dominô sevërô .
Nävis nôndum extrî est. Multa perîcula nautîs . maritimî nävës
persequuntur, niillum mare est ä praedônibus.
Hominës mortälës näscnmtur et diî var?) sunt. Nüllus deus Rômänus
hominem mortuum ab Înfèrîs [= excitäre] potest,- në luppiter quidem tantam
habet, etsî ille deus mäximus [= exîstimätur]. Trës diî üniversum
inter së dîvîsëmnt.
Chrîstus in oppidô Bethlehem est. llle verbis sôlîs efﬁciëbat ut hominës vidërent,
audîrent, loquerentur, ambul:'ment.
PENSVM C
1. Fnemm Siculum quid est?
Ubi nitus est Chrîstus?
Quid laîrus Chrîstum rogävit?
Quae perîçula nautis impendent?
Cür nautae praedônës maritimôs metuunt?
Quälî dominô Mëdus in ltaliä serviëbat?
Quärë Mëdus ä dominô suô fügit?
Num Lydia Iaetrs animô Rama profecta est?
Quômodo Mëdus eî persuäsit ut sëcum venîret?
.<'='>os=°>I.<=~:J-.4>s».~
Cür Mëdus nescit quid respondeat?
Quem Mëdus accëdere videt?
j
y-n
c
If
3°
Tüne in Graeciä vîvere mävîs quam in pauiä tuä?
31

Nämen: .......................................................................... . .
CAPITVLVM XXIX
PENSVM A
Magister puerôs monet pulchrë scrîb Sextus tam pulchrë scrîbit ____ magister eum
laud__. Magister ipse calamum sümit, ___ litœräs scrîb__.
Daedalus äläs cônfëcit __ ë labyrinthô évol__. Îcarus tam altë volävit __ sôlî appropinqu
____, quam-quam pater eum monuerat __ temerﬁﬁus es____
Herî Quîntus arborem ascendit, __ nîdum quaer , etsî pater eum monuerat cautus
es . Medicus Quîntô innperävit __ oculôs claud , ____ cultrum medicî vid
Quîntus tam pallidus erat___ Syra eum mortuum esse put
Sôl ita lücëbat __ pästor umbram pet____, ____ in sôle ambul_____.
Tantus atque tälis deus est luppiter Optimus Mäximus appell .
Verba: vehere, isse, um; pônere, isse, um; ämittere, ä isse, ä
_____um; allicere, _______isse, _j_um; ëripere, ë_______isse, ë_____um; secäre,
isse, um; suädëre, isse; dësilîre, db‘ isse; cancre, isse; crëdere,
isse; cônﬁtërî, côn um esse; läbî, um esse.
PEN SVM B
Orpheus, ﬁdicen , tam pulchrë canëbat ut ferae [= prope venîrent] ac
ﬂuviî cônsisterent. Etiam ad déscendit, ut [= illinc] uxôrem. suam
. Nëmô tam est ut Orpheum ignôret.
AnTm quoque omnibus est. Cum ille magnäs sëcum in näve habëret,
nautae pauperës hominî dîvitî emnque necäre cônstituënmt. Ar1T)n, cum suam
in perîculô esse sentîret, pecﬁniam nantis [= dedit] eôsque ôrävit ut sibi .
Precibus nautae eî permîsënmt ut mite mortem ' caneret. Hôc factô Anîm in
mare ; sed delphînuseum in -_ sedentem ad lîtus vëxiL [ta ille servätus est, cum
iam salütem . Nautae, cum Aﬁonem [= in cônspectum venîre] vidërent,
[= statim] suum cônfessî sunt.
PEN SVM C
l. Quômodo mercätôrës lucrum faciunt?
Cür mercätor Rômänus trîstis est?
Quärë mercës ëiectae sunt?
Quid mercätor deôs precätur?
4 Quärë ad Ïnferôs descendit Otpheus?
Num nautae Arîonem gladiîs interfëcënmt?
Quômodo Arñn servätus est?
Quid nôs monet haec ﬁbula?
.‘°?°.“.°‘$":‘>$’°!\’
Cür Polycratës änulum suum abiëcit?
PI‘
F’
Ubi änulus eius inventus est?
32

Nämen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM XXX
PENSVM A
Syra: “lam dormi, Quinte! Cum bene dormîv , Valëbis.” Quîntus: “Nan dormiam antequam
tü mihi fâbulam närräv . Cum fäbulam audîv bene dormiam. Cum bene dormîv
, bœvî sinus en‘), nisi medicus më necäv !”
Patria salva erit sî militésnostri fortitet pugnäv . Dux: “N isi vôs fortiter pugnäv ,
mîlitës, hostës castra nostra expugnäbunt.” Mïlitës: “Num quid nôbîs dabitur, si fortitcr pugnäv
~ ?”
Verba: induere, ______isse, um; ëligeœ, é:_isse, é__um; coquere, ______isse,
___um; stemere, ____isse, ____um; ﬁmdete, ___isse, __um; miscëre, _____isse,
____u1n; exhauﬁre, ex____isse, ex um; revertî, re___isse/ re_______um esse; ütî,
___um esse.
PENSVM B
lülius Comëlium et Orontem, amîcôs et suôs, cum uxôribus ad vocävit. Cum
hospitës veniunt, lülius in _____ laviitut. Aemilia eôs ______ iubet [= salütat] et marîtum
suum excﬁsat Comëlius ad vîllam suam reversus ôtiô . Orontës, qui ex longô
revertit, vîtam rüsücam nôn sed esse cënset. Hospitës in älriô
exspectant, dum cibus . Servus qui in cibum coquit, appellätur. In
sunt trës lectî: lectus summus, medius, ' in «singulis lecﬁs aut
aut temî accubant. Rômânî in lectîs cubantës .
Tandem puer ‘cënam parätaln esse" . In mênsä sunt et pﬁcula ex
_j___ facta. Cibus omnibus mäxitnë autem __?_ laudätur. ____ [= servi]
vînum in pôcula . Orontës vînmn memm [= bibit], cëterî convîvae aquam Vin?)
Sine eibô homô ____ vîvere potest: sine aquä ____ tantnm. ____ mala rës est, sed
malt?) pëior est . Ex malîs minimum oportet.
PEN SVM C
Qui sunt Comëlius et Orontës?
;—-
a
Ubi est lülius cum hospitës adveniunt?
Quid est balneum?
Nônne iüctmda est vita rﬁsﬁca?
Quid est cocî negôﬁmn?
Num Rômänî in sellîs sedentës cënant?
Quot Iectî sunt in triclîniô?
Quot convîvae in singulîs lectîs accubant?
.‘°€’°>'.°‘P‘PP°N
Ex quä mäteriä pôcula et visa facta sunt?
bd
.°
Tïme vînum aquâ calidä mixtum bibis?
33

Nämen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM XXXI
PENSVM A
In his exemplîs syllabae quae dësunt add sunt:
Mercës ad diem solv est. Qui fﬁrtum fëcit pûni est. Quidquid dux imperävit
mîlitibus faci est’. Quid magis opt est quam vita beäta? Ê malîs minimum ëlig
est. ln perîculîs dëspër nôn est. Pater dîcit ‘ﬁlium püni esse, nôn laud
Verbe: tangere, isse, um; accipere, ac- isse, ac___um; auferre, isse,
um; statuere, isse, um; intellegere, isse, um; bibere,
isse; audëre, um esse.
In exemplis quae sequuntur vocäbula add sunt.
PEN SVM B
Hen‘ Mëdus à’ dominô aliquantum pecüniae sëcmn . Mëdus domimnn suum rñn
amat, sed ____. lﬁlius, qui eum Rômae ___ [= occultäxî] putat, magnum ______ dabit
ei qui cum iuvênerit [= antequam] ltaliam relîquerit. lülius dîcit ‘mulierës nimis
_____ esse ac facile virîs nëquissimîs _________.’ _____ dominus imperävit servô
faciendutn est. Solô, vit Athëniënsibus __;_ optimäs scrîpsit. Patxem suum necäre
inhmninum est lülius nôndutn est ut Nestor, sed adhüc ut Paris ille qui
Hclenam ‘a’ marîtô . “ amat valeat!”cantat Orontës, qui est quod
[= nimis multum] vînî pôtâvit.
PEN SVM C
l. Quis fuit Midäs?
Quamobrem Midis fame et sitî cruciîbätur?
Cür lülius illam fäbulatn audîte nôn vult?
Ubi Cornélius servum lüliî vîdit?
Quantum pecüniae Mëdus sëcum abstulit?
Esme Mëdus adhüc Rômae?
Quid faciet lülius sî Mëdum invënerit?
Quômodo hominës ä maleﬁciîs dëtetrentur?
Quam féminam Paris abdüxit?
Qui hominës ad bëstiäs mittuntur?
Cür Orontës pedibus stäre nan potest?
.3:o96>'.a~s».4>s»s~>
I—I
il
o
34

Nämen ........................................................................... ..
CAPITVLVM XXXII
PEN SVM A
Dominus dubitat num pastor ovës bone oﬁräv . Dominus: “Dîc mihi, pästor, utrum in campô
dormîv____ an vigiläv .” Pästor: “Miro: cﬁr më interrogës utrum dormîv an vigiläv
. Semper ofﬁcum meum faciô.” Dominus: “Ergô dîc mihi cür herî ovis ë grege aberräv
ac paene ä lupô capta s___.” Pastor mirﬁtur unde dominus hoc audîv .
lülius servôs interrogat num Mëdum vîd . Servi: “Nescîmus quô ﬁg , ut tibi
diximus. Cür nôs inœtrogäs mun eum vîd ?” lülius: “Id interrogô, quia dubitô vërumne dîx
p,
Vefoa: vincere, isse, um; agere, isse, um; ﬂectete, isse,
um; offerte, ob- isse, ob um; redimene, red isse, red- um; tolleœ,
isse, um; adesse, isse,
PEN SVM B
Ptiusquam Pompéius, dux______ [= optimus], ____ Rômänae praepositus est, ______
[= omnia] maria erant praedﬁnibus, qui Rômänôs ita ut eﬁam portûs ltaliae
oppugnärent. Tanta erat praedônmn ut nëmô iîs posset. Nëmo sine metü morﬁs
aut nävigäbat. [= complürës] insulae ab relinquébantur. Rômae
friimentum tam erat ut multî pauperës ﬁlme (= cibî) perîrent.
Pîrätae, qui __î_ [= aliquô tempore] Caesarem cëperant, XX talenta ____ [= sîve] D
mîlia sëstertium ab eô postulävërunt, sed Caesar, vir , L talenta iîs . Tantô
pretiô Caesar est.
Omnës amîeî pr?) beneﬁciis agunt, sod paucî posteä teferre volunt. Vera
rära est. Difficile est beneﬁciôtum . Fortës fortüna
PEN SVM C
1. CE: Pompëius classî Rômäxxae praepositus est?
Cür amîcî nostri ab altetä nave fugiunt?
Utrum ventus secundus an adversus est?
Quantum gubemätor pîrätîs offerte potest?
Num ipse tantum pecüniae possidet?
Quandô vêtus amîcus cognôscitur?
Quômodo Mêdus servus ﬁictus est?
Cür Mëdus adhüc nïhil näzrbävit dë eä rë?
Suntne praedônës qui eôs persequuntur?
Cür Mëdus etiatnnunc perterritus est?
.5.‘°.°°>'.°‘$".4>."°!"
j
à
a
Quô nävës longae cursum ﬂectunt?
35

�X� . .. . .. . �r� . �� 0�� .
CAPITVLVM XXXIII
PENSVM A
Magister epistulam ad lülium scrîpsit, cum Märcus in lüdô dotmîv nec magisuñ päru
. Sî Märcus bonus discipulus fu , magister eum laudäv nec epismlam scrîps
.ï_—_—'
Märcus: “Herî in cubiculô inclüsus sum, cum pater epistulam tuam l8g______. Nisi tü eam
epistulam scrîps ä patte laudäms es_____.” Magister: “Epistulam scrîpsî cum in lüdô
dormîv nec mihi päru . Sî industxius fu , të laudäv nec epistulmn sclîps
.” Määrcus: “Etiam sî industrius fu et tibi päru më nôn laudäv E”
Clëmëns es domine! Patientiam haw___! Servôs probôs laudä , sed improbôs pünî
I
—-ltxdustrii es , servi! Cum dominus loquilur, tacë et audî ! Semper ofﬁcium faci
v
Verba: instruere, in isse, in um; côgere, co isse, co um; caedere,
isse, um; conveltere, con isse, con____um; percutere, per isse, per
um; ptﬁcuuete, pt6____issc; désistere, dé____isse; prôgredî, prô_____um esse.
’
PENSVM B
Una cônstat ex V vel VI milibus hominum, qui in X dividunmr. Exercitus
prôcëdëns dîcitur. Exercitus ad [= pugnam] instrﬁctus appellätur. Post
victôﬁam dux ä mîlitibus ‘ ’ nôminätur. Sî mîlitës fortiter pugnﬁvérunt, em-mn
ab imperätôre laudänxr. Ofﬁcium mîlitis est sanguinem prô patriä.
Aemilius, qui in capitulô XII est, ünä cum Valeria, adulésoente eiusdem
, in Germäniâ _ meruit. Tabellziius pﬁblicus Xv [= circitet] diêbus
Rômä in Germäniam [= celexziter îre] potest. Difficile est Alpës . Mîljtës
Rômänî Dänuvium stmt, hostës sunt Dänuvium.
PENSVM C
I. Quae arma gerunt auxilia?
Quid est signum legibnis?
. Quômodo mîlitës in aciem instruuntur?
Ad quod stadium pater Aemilium hortﬁbﬁtur?
Quô Aemilius adulëscëns missus est?
Car Aemilius epistuläs legëna pennovëtut?
Quamobrem ipse paucäs epistuläs scrîpsit?
Qui nüntius noctc in castra allèîtus est?
.‘°9°>‘.°‘f-":‘**‘*‘!‘°
Cür hostës castra Rômäna nôn expugnävërmt?
Num Tfbullus vitam mîlitärem laudat?
n-a
.°
36

Nômen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM XXXIV
PENSVM A
Hî versüs in syllabäs brevës et longäs et in pedês dîvidendî sunt notîs appositîs:
Scrîbere mê quereris, Vêlôx, epigrammata longa.
-- vu! —- uul--—‘—-.uu| — uu|-- U
Ipsc mhil scrî bis: tû brcvl ôra facis!
-wl-—l—ll— uvl-wl-
Däs numquam, semper prômittis, Galla, rogantî.
Sî semper fa] lis, iam rogo, Galla, ncgä!
Quem recitäs mcu s"est, ô Fîdentîne, libellus.
Sed male cum recitâs, incipit"csse tuus!
Bella’s, n6vimus,”et puella, vérum’st,
—- —]———u u: — u|-—u| —- -
et dives, qui s”enim potest negäre?
Sed cum té nimi um, Fabulla, laudäs,
nec dives neque bella nec pu ella’s!
PENSVM B
Dum gladiätôrës [= pugnant], �� dëlectätî manibus . Feminîs nan
gladiätôrës spectäre.
Ovidius in sedëns ôräbat u; vinceret ille cui amîca eius . I-loc närrätur in
[= initiô] carminis. Cum poëta [= fortünam] Priamî cancre vellet, puella in
eius sêdit eique mille dedit. Ovidius mulierum bene nbverat.
Luoemis ltilius recitat carmen [= pulchrum] dë Lesbiae mortuô:
“___, ô Venerës...!” Versibus _________ [= postrémis] dëmônsträtur î [= causa] dolôris.
Catullus Lesbiam uxôrem cupiëbat, at illa Catullô nôluit. poëtae inter
amôrem et dîvidêbätur.
PEN SVM C
Quid Rômänaî in amphitheätrô spectant?
Quid Fabia in theätrô spectmt?
Quis fuit Ovidius?
Quite‘ Ovidius in circum vénerat?
Cür ocellî Lesbiae Inrgidi rubëbant?
Cür poëta Lesbiam et amäbat et ôdetat?
1.
2
3
4
5, Quae Carmina recitat lülius?
6
7
8 Num sacculus Catullî plënus erat nummôrum?
9
Quid scrîpsit Märtiälis?
37

10.
1l.
l2.
l3.
14.
Cür librôs suôs nôn mîsit Pontiliänô?
Tîne Cinnam bonum poëtam fuisse putäs?
Cür Laecäniae dentës niveî erant?
Ex qﬁibus syllabis cônstat pës dactylus?
Ex quibus pedibus cônstat hexameter?
38

Nomen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM XXXV
PENSVM A
Dëclînä haec vocäbula:
[l] äla, nômen fëminînutn I dëclîmtiônis:
Singuläris: nôm. haec äI__, acc. h___ (‘1'I____, gen. h____ äl____, dat. h_____ l___, abl.
h__ äl__
îlüräliâzl tñm. h__äl____, acc. h___ äl___, gen. h äl dat. h___ äl , abl.
[2] pës, nômen masculînum m dëclînätiôlﬁs:
Singuläris: nôm. h__ pës, ace. h ped , gen. h ped , dat. h ped ___, ab].
h ped .
Plürälis: nôm. h____ ped , acc. h ped , gen. h ped , dat. h ped
abl. h____ped
[3] äräre, verbum äctîvum I coniugätiônis (pers. I sing.):
lndicätîvus: praes. Er , impetf. ôr
___, fut. perf. äräv____
Coniünctîvus: praes. ôr , imperf. ôr , perf. äräv , pliisquamperf. äräv .
[4] dîcere, verbmn äctîvum m contiugäﬁônis (pers. 1 sing.):
lndicätîvusz praes. dic , imperf. dic , ﬁn. dic
fut. ﬁr , perf. äräv , plﬁsquamperf. ôräv
perf. dix , plüsquamperf. dix
fut. perf. dix
Coniünctîvus: praes. dic ______, imperf. dic ______, perf. dix ___, plüsquamperf. dix _____
Verba: laedene, ____isse, ___um; plaudere, ______isse, um; parere, ______isse,
____um; retinëre, re___isse, re_____um; accendere, ________isse, ____um; démere,
isse, _____um; adiceœ, ad_____isse, ad____um; sedêre, ______isse; nübere,
______isse; sapere, isse.
PENSVM B
Nômen est pars quae corpus aut rem signiﬁcat. Aemilia et Iulia nômina sunt,
mäter et filia sunt nômina nôminum sunt nômirlâtîvus, genetîvus, oët. Gradiis
slmt três: , œmparätîvus, superlätîvus. Adiectîva quae comparantur
aut quantitätem signiﬁcant. Amäre est vcdmm primae . lnteriectib
mentis ut laetitiam vel (‘lad signiﬁcat. est affectus eius qui îrätus est.
Frätrës gemini tam sunt quam ôva.
Synônyma (vocﬁbula quae idem ferë signiﬁcant): plänum facere et , fortasse et
idea et cittä et , ecce et ____.
Contnîria (vocäbula quae rës conträñäs signiﬁcant): commllnis et ______, addere et ___.
PENSVM C
l. Quae sunt partës ôrâtiônis?
2. Estne discipulus nômen proprimn?
39

l0.
ll.
.‘°9°.\‘.°‘."‘.“5*’
Cäsüs nôminum qui sunt?
Quî sunt gradﬁs comparätiônis?
Prônômen quid est?
Quot sunt coniugätiônës verbôrum?
Num intus et forîs adverbia temporis sunt?
Cui cäsuî iungitur inter praepositiô?
Quae praepositiônës ablätîvô iunguntur?
Quibus cäsibus iungitur in ptaepositiô?
Interiectiô quid signiﬁcat?
40

�]
LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA
PARS II: ROMA AETERNA
CAPITVLVM XXXVI
PENSVM A
DE cäsû genetivô
Urbs Rôma, quae caput orb__ terr
pass ä mari.
ln Capitôliô est magnus numerus temp] qu clﬁrissimum est templum lov
___ Optim_ Mäxim___. In cellä h__ templ__ simuläcrum de__ sedent____ positum est
Vesta est dea foc__ ac 1' domestic , in c aede uﬁllum de___ simuläcrum
inest. Âlrium Vest___ est domus virgin__ Vestz‘a1___. Rëgia est domus pontiﬁc___ mäxim____,
surmn sacerdétj popul___ R6mzTm__.
C. Octäviänus adulëscëns XIX ann dux exercit:__ ﬁait; postquam necem Caesar
ultus est, monumentum vict<‘>ti__ su aediﬁcﬁvitz templum M§rt___ Ult6r___.
Colossus est statua S6I___ Rhod__ Iocäta; eôdem nômine vocäbâtur statua N er‘6n__ quae
R6m___ in vestibulô dom___ aure stäbat. In hortîs ill: tyrann___ erat multitüdô omn
vocätur, in rips Tiber ﬂümjn__ sita est_ XVI mîlia
____ gener pecud ac fer .
Titus, ﬁlius Vespasiin princip , post expugnätiôñenn Hierosolym , urb
___ Iﬁdaebrum n6bilissim___, triumphiaivit. In templô Päc____ servantur rës sacrae lüdae ,
in iîs tubae et candëläbrum magn preti____. Iüdaeî eäs res magu__ aestimaut, etiam plür
__ quam Rômänî. Novus imperätor triumph__ cupidus est.
Domiﬁänus, quî mult " seeler____ accüsäbätur, prae metñ mort____ dormire nôn potemt.
Mmmum Hadriän_ opus est templum Vener__ et Rôm___ sîve Urb__ Aetem__.
Rômulus rëx be11___ studiôsus erat, neque eum puŒbat cas__ su____ pauper__.
PEN SVM B
Cum rëx Tarquinius Rômä esset, duo populô Rômänô [= praepositî]
sunt. Cônsul Rômänus [= templum] Iovis . Domitiänus illam aedem [=
igne] absﬁmptam __________ [= refëcit]. Tatum aurô ______, columnae ë __________ factae
suut. In templc‘) lünônis Monëtae, quod [= positum] est in summä , nummî eﬁîciuntur
ex aurô et argent?) et . Arx [= validîs] müzîs mümtm. In aede Vestae, quae ﬁrmam
habet, ignis aetemus quî numquam . In campô Märtiô est
Päcis, ubi sacerdôtês et Vestälês anniversärimn faciunt. Augustus templmn
Märtis aediﬁcävit postquam necem Caesaris est. Hadtiänus Aelium in
Tùberî fécit.
Titus Iüdaeôs [= vîcit] et tës sacräs, ut argenteäs et aureum, iîs
. In summä viä populusque Rômänus Div?) Titô arcum [=
cônﬂvit].
est ôrdô oohnnnärum ëctus. Mausﬁlm dicitur ______ [= magnum] ______ in
quô ossa servantur. Aqua Appia est aquae _______ vetenimus, quî in mbem ___ est ab Appiô
Claudiô. est aediﬁcium quô senätus convenit. est parva domus pauper; domus
rëgis est. sunt bêstiae qui_bus agticola ﬁtitur.
41

Locus
Aediﬁcium quod stäre nôn potest . Cicerô est
Synônyma: imägô et ; miter et
intemus et ; superesse et ; operîre et
aediﬁcäre et ; accidere et ; ürere et
et ; glôriôsë dîcere et ; inträre et
Conträria: puppis et ; discordia et
; exstruere et ; dare et
PENSVM C
1. Num hominës pauperës in Palätiô habitant?
2. Quis templum lovis Capitôlînî aediﬁcävit?
3. Templumne lovis ä rëge dëdicätum est‘?
4. Quid facit imperätor post triumphum?
5. Quid signiﬁcat ignis Vestae?
6. Quid est negﬁtium sacerdﬁtum?
7. Quot senätôrës in senätü Rômänô sunt?
8. Quis ﬁait M. Tullius Cicerô?
9. Ubi C. lülius Caesar necätus est?
l0. Cür Caesar Divus lülius appellâtur?
1l. Ubi templum Dîvî lüliî aediﬁcätum est?
12. Quärë Augustus Märtem ‘Ultôrem’ appelläbat‘?
l3. Quandô Augustus länum clausit?
l4. Quamobrem Nerf) urbem incendisse putâbätur?
l5. Cür domus Nerônis ‘aurea’ vocäbätur?
16. Quid aediﬁcätum est in locô domüs aureae?
17. Quam gentem Titus in oriente superâvit?
l8. Ubi mausôlëmn Hadnînî situm est?
42
est quô multi conveniunt. ls cui mëns säna nôn est
Rômänus
; dîvus et
; prôicere et
; accendere et
; eôdem Iocô et
; plëbëiî et
esse dîcitur.
[= clärissimus].
; clärus et ;
_à__; sacrﬁre et _______;
; def) prémittcre
; bona valëtüdô et

Nômen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM XXXVII
PENSVM A
Dë cäsû‘ dativô
Aedës Castoris sacräta est di__ Castor__ ct PolIﬁc_, Iovis ﬁli_ gemin__, qui saepius Rômän
_ auxi]i___ vënërunt. Octäviänus de_ Mä1t_ templum vôvit.
Rëx Faunus Euandr__, Mercmiî ﬁﬁä arva dedit. Rëg_ Latîn_ üna ﬁlia erat, Lâvînja, iam
mätüra vir_. Lävîni__ nôn licuit ñg__ Turn__ nübere.
Trôiänî equmm ligneum Mine1v_, de_ 'I‘r6ian_ benign___, sacrätum esse putäbant, sed
sacerdôs, c__ nômen erat Läocom, i____ suäsit ne Graec___ cisnﬁderent. Cassandra tätuin Trôiae
cîv___ su___ praedixit, nec vërô Trôim e__ crëdidënmt, sed somn_ së dedënmt.
Aenêäs iuven Tr6i§n_ suäsit ut host__ Graec___ resisterent: “Üna salüs vict__:
nüllam spëräre salüœm!” Graecî, qu______ diî favëre vidëbantur, æmin__ parcëbant.
Venus ﬁli__ s5 ostendit et e__ imperävit, ut patr_ et uxôr__ et ﬁli_ auxilium ferret. llle mätr
___ su__ päruit, neque quisquam e_ redeunt_ nocuiL Anchîsës urb__ capt_ superesse nôluit, sed
Aenëäs “Sî t__ certum est” inquit “Tr<‘>i__ pe1itﬁr:_ të addeœ, patct iäuua mort___. Date
m___ arma! Reddite m? Dana___!” Tandem patr__ su_ sen__, c__ vîrës deerant ad fugiendum,
persuäsit ut ex urbe portärëtur, nec id ouus ﬁli___ grave ﬁait. Aenëäs fugiëns nôn s_, sed patr
__ ac ﬁ]i_ timébat. Umbra Creüsae vir___ mirant_ occun-it et “Nôn t__ licet” inquit “më tëcuu:
diîcere. Diü nävigmdmn est t_, sed in Hespeﬁâ nova patria t__ et soci_ tu___ paräta est.”
PENSVM B
Rêx Faunus [= ôlim] Euandrü, quî [= ﬁxgiéns] in ltaliam vénerat,
colenda dedit. Post Faunum Laﬁnus accëpit; cuius ﬁlîus in prîmä mortuus
est. Latin?) régnantc päx [< diü] fuit.
Graecî nôn vi, sed Trôiam ihträvënmt: equum ligneum [= oﬁnfécétunt] et
annätîs complevérunt Tréiﬁni, qui Graecôs in patriam suam esse putäbant, castra dëserta
_____ et equî mîräbantur. Läocoôn equum ligneum, ut cbnum hastä laesit,
sed hasta in ﬁrmô ______ [= lignô] stetit nec ad mîlitës _____ [= latentes] _____. Dum
Läocoôn taurum duo cum [= celeriter rapiunt] et corpus eius [=
complectuntur], neque ille së potest. Trôiänî, novô pertmbätî, [= simul
clänant] ‘equum dômnn esse Minervae, deae Trôiäxxîs .’ Equus in uxbem tmhitut
dum templa velut die‘: [= foliis] ﬁmautur. Equô [= apertñ] Graecî per
ﬁinem _____ ad tenam l:‘1buntur.Aené'5s in sonmô Hectotem ;__ [= vulnerätum] vîdit, qui
sordidam et [= capillôs] cruentôs gerëbat et Aenæe suäsit ut ex tube [=
ärdentî] fugeret. Hôc perturbâtus Aeneîs _[= sine mente] atma capit et iuvenës
ad pugnam . lî gladiîs per hostﬁs [= eunt]. Cassandra, quae ﬁtum
poterat, crinibus ä templb trahëbätur oculôs ad caelum [= tollëns], nam
manﬁs tenaaantur. Trôiänî hanc ferre nôn potetant et [= ex
omnibus partibus] in medias hostës [= së praecipitäbant]. Ad [= domum] Priamî
äcerrimë pugnäbätur. Trôim altäs et domñrum dëstruëbant et laterës que in
hostës [= iaciëbant]. Fräctîs cardinibus forës [= colläbuntur]. Rëx Priamus
manibus [= invalidis] arma capit, sed Hecuba “lam nôn tëlîs ” inquit, “sed auxiliô
deôrum. Hüc tandem !” Cum PoIItës côram paire [= obtruncättns] esset, Priamus
____ [= pﬂum] in Pyrrhum coniécit, quod _______ [= ﬁüsuä] in ___ eius _____. Pyrrhus
43

[= capillum] régis prehendëns ënsem in latere eius . Hoe vidëns Aenëäs perfüsus
est. Anchîsës ﬁlium et- in fugä comitäxî [= n’6luit]. Tum [= lüx] in capite lülî
appämil atque simul cum hôc ~ mäximus [= strepitus] caelestis auditus est. Aenëäs
patrem ex urbe portävit nec hoc ﬁliô grave fuit
In convîviô [= servi] cum dominîs nôn [= accumbunt]. In manü senis gladius
est. Quî invocat deôs [< caelum], manüs ad caelum [= extendit]. Caelô
serënô nôn [= tonitrus ﬁt]. Manibus cruentîs tangere nôn est. Nihj] ‘évenit
sine [= voluntﬁte] deôrum. Quae lüget ululäre aut solet; ululätü et
[< gemere] signiﬁcätur _______.
Synônyma: ﬁlius et ; scelestus et ; gummus et ; timidus et ;
fertilis et ; splendëre et ; exstinguere et ; ubi et
Conträria: dextra et ; scrvîre et
PENSVM C
1. Aborigines qui fuërunt?
2. Quis ﬁJit Latînus?
3. Quômodo Graecî in urbem Trôiam peneträvërunt?
4. Quid fëcit Läocoôn et quid eî accidit?
5. Cuius ﬁlius erat Aenëäs?
6. Quid Aenëäs in somnô vîdit?
7. Ubi rëx Priamus interfectus est?
8. Cür Aenëae redeuntî nëmô nocuit?
9. Num Anchîsës statim ﬁlium comitätus est?
l0. Cum quibus Aeùëäs ex urbe aufîgit?
11. Quärë Creüsa marîtum seciu: nôn ‘iaotuit?
12. Quid Aenëäs in urbem reversus vîdit?
13. Quid Creüsa Aenëae abeunti prôtnîsit?
14. Quô sociî Aenëae convënërunt?

Nämen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM XXXVIII
PENSVM A
Dë cäsü ablätivô
Graecî, cum Trôiam v_ capere nan possent, do1_ üsî sunt: equum ligneum mîlit amxät
complëvërunt et in lîtor_ relîquërunt. Mult__ spectant__ Läocoôn omn vir . equum
hast__ percussit. Paul__ post duo angués rëct__ vi_ eum petunt. Part_ mürorum dëstrüct
__ equus host__ plënus magn_ lab6r__ in urbem trahitur ﬁ'm__. Velut ﬁst__ di___ templa frond
__ ômautur. Equ___ patefact___ mîlitës exeunt; occîs__ urbis cüstôd___ sociôs suôs recipiuut in
urbem quae dëfënsôr carëbat. lnterim Trôiänî sine cﬁt__ dozmiëbant, in i__ Aenëäs, Anchîs
__ et Vener__ de__ nätus. Ille clâmôr___ et strepit_ ë sonm__ excitm est.
Cum Priamus gladi_ cingerétur, Hecuba, quae vir__ prﬁdentior erat, “lam nôn tël___ egêmus”
inquit, “sed auxili__ deôrum!” Dücent_ Vener__ Amëîs salvus domum rediit e_ dem vi_
qu__ dom_ exierat. Anchîsës loc_ se movëre n'6luit et “lpse” inquit “mé_ man___ moriar. Nôlîte
me_ caus__ hic morärî!”
Prîm__ aestät___ Trôiänî duc__ Aenë___ ex Asi__ profectî sum. In medi__ mar__ Aegae
_ est insula n6min__ Dëlos, quae Trôiänôs tüt__ port__ recëpit. Dël__ re1ict__ in Crëtam
vénérunt. Ibi Trôiänî foed_ pestilenti__ aﬂiciëbanunr et agrî sôl__ ﬂagrant___ torrébantur.
Aedës lovis Capitôlînî mult__ magniﬁcentior est oéter___ omn__; ea summ____ de__ digna
est. In templum lovis Statôris senätus e__ di___ convénit qu__ Cicerô, ôrätiôn__ clärissim
_ habit__, Catilînarn Rôm__ expulit. Päc_ terr__ mar_ que fact_-_ länus clauditur.
Polycratës tant___ fëlîcität___ et tant__ glôn'__ erat ut dî eî invidërent.
PENSVM B
In Crëtä Trôiänî foedä afﬁciébantur atque agrî sôle . PenäŒs
[= nocte] vîsî sunt ante lectum Aenëae quî Trbihnis et eôrunn novam
temm prômîsënnxt. Ergô ex însulä cônstituërunt et rürsus in altum sunt. lbi
[= subitus] sñlem occultävit ita ut diem noctemque nôn possent ac nävës trës
diës que noctës caecae errärent, in însuläs Strophadës sunt.
In Ëpîrô AeneTs fämæn [= vix crëdendam] audîvit: Helemnn parte Êpîrî esse
. et Andromachën, Hectoris, uxôrem düxisse. Andromachë in [= silvä sacrä] dis
Minibus __________. Helenns laetus Trﬁims _______ [= recognôvit] eôsque ad convîvium [=
vocävit]. .
Charybdis nävës in [= vorägineln] ‘mergit, et Scylla [x fôtmôsa] nävës in
perîclzlôsôs trahit. [= melius est] tôtam Siciliam quam illa mônstra .
___ [= ut prîmum] ltalia in cﬁnspectum vënit, Anchîsës vînô implëvit et deôs maris
[=' potestätem habentës] invocävit. Trôiänî in tetra‘ Graecôrum [< mom] nôlëbant.
Ex Aetnä ﬂammaeque surgunt atque saxa que . In ôrä Cyclôpnnn vir
Graecus accessit cum [= lacrimîs] precüausque: “I-linc in quäs tenäs abdücite nñ!”
Anchîsës virô [= ôrantî] manurn dedit. Mônsîrum horrendum erat Polyphëmus, qui in
obscürô habitäbat et came hümänä . Cum ille accëdetet, Trôiänî ﬁnes nävium
[= secuërunt] et ____ [= celeﬁter] auﬁîgërunt. Polyphëmus clämôrem [< honëre]
sustulit, quô penitus resonuit môns .
ln Siciliä Aeuxëïs ossa [= pauis] sui . Tum ex Siciliâ atque ä patris
est [= discessit].
45

Fôrma litterae C est lînea . Onus grave magnum habet. est parvus ﬂiictus.
Chﬁonia est pars Èpîrî ______. _____ est bôs iuvenis. Saxa ﬂüctibus pulsäta fragôrem __.
Synﬁnyma: (summum) mare et ° avis et ____; turgidus et _____; pavidus et ____;
(urbem) cônsﬁtueœ et ; relinquere et ; arbiträrî et ; tam valdë et ; scîlicet
et _____; ego (ipse) et ______.
Contrïuia: occäsus et ; (nävem) (Edücere et ; propinquus et ; noctü
et
PEN SVM C
1. Quid Trôiänî profugî sub monte Ïdâ fêcënmt?
Quômodo rëx Thräciae aurô Priami potîtus est?
Quid deus Apollô Trôiänîs pollicitus est?
Cür Trôiärﬁ in Crëtä manëre nan potuérunt?
Cür Palinürus rëctum cursum tenëre nôn potuit?
Quae însulae in mari Îoniô sitae sunt?
Quid fëcit Aenëäs in insult‘: Leucadiä?
Ubi Aenëäs Andromachën invënit?
Quid Andromaché Aenëae närrävit?
Ciir Aenëäs per ﬁemm Siculum mîvigäre nziluit?
Quid Andromaché Ascaniô dônävit?
Cir Trôiänî ltaliam reliquérunt?
Quid accidit in ôrä Cyclôpum?
Num Polyphëmus Trôîänôs fugientés vîdit?
15. Ubi pater Anchîsës sepultus est?
.5.~°s><=.~=.°~.v-.4>~.w.~
pn-
p...
u
l-i
3*‘
l1
P’
ï
:5
46

Nämen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM XXXIX
PENSVM A
Dë cäsü accüsätivô
Trim multj iam ann____ per 0mn mar____ erräbant. Neptünus, ut class__ disiect
__ vîdit, ﬂüct____ sëdävit, nüb____ collëct___ dispulit sôl__ que redüxit. Aeneas Itali___ nov
__ patri__ quaerëns in Âﬁic____ dëlätus est. Venus ﬁlij su____ certi6r_____ fécit ‘soci
salv esse class que in tüt____ loc äct___.’ Aenë___ paenitëbat Creüs
___ uxôr___ Trôiae relîquisse. Aenëäs: “Heu m_ miser___! Numquam dom_ redîbô!” Venus
Cupîdin pr?) Ascaniô ad Did6n__ ire iussit. llle, ubi Aenë___ complexus est, rëgîn
__ petivit; quae puer____ ôsculäta est et in gremi___ accëpit.
Multae viae Rôm ferunt. Circus Mäximus trecent pass__ longus est. Pompëius
lüli , ﬁli lüliî Caesaris, uxôt düxit. Senätus C. Octäviän ‘August ’
nôminävit. Augustus urb___ R'6m____ in XIV regic'>n____ divisit. Nerva ann___ tantum et IV
mëns imperävit. Nerô, qu populus tyrann appellﬁbat, dom aure
aediﬁcävit. Rômul rëg nôn pudëbat in casä habitäre. Rômänî Brüt cônsul
__ fëcërunt.
Graecî Rômän__ litter__ et art__ poEtic_____ docuérunt.
PEN SVM B
lünô îräta erat ob Î Paridis, quï Venerem deam pulchertimatu esse _________ [= cënsuerat];
eius reî [= reminîscëns] Trôiänôs ab ltaliä [= ptohibëbat]. Tempestäs classem
Aenëae ______, sed Neptünus, cum vidëret _______ [= mare] _______ [= ventis rapidis] turbärî,
môtôs ﬂûctüs et nübës . In litore Aenëäs septem occîdit; banc sociîs
dêspërantibus dîvîsit, dum ipse laetô vultü spem . Posterô dië, dum nova loca ,
Venus eî iit arcum sagittäsque -" [= gerëns] Diänae deae quae in silvîs
soleL
Pygmaliôn, rëx [x pius] et avärus, cum Sychaeum [= occulte] necävisset, scelus
diü et Dîdônem viduam falsä spë . Sed eî in somnîs appäruit vit mottuus, qui pectus
vulneritum [< nﬁdus] et rëgis occultôs mônsträvit. Dîdô nävës aurô [< onus]
et in Âﬁicam ﬁîgit, nec posteä eam ex patriä ﬁîgisse.
Dëspiciëns ex colle qui Karthäginî Aenëäs vîdit cîvës qui magnä [< industﬂus]
novärum aedium locäbant. Dîdô rëgîna magnä comitäta [= prôcessit] et
in altô _____ cônsëdit. Quae cum Aenëam côram aspiceret, prîmum ______, tum sic ______ est
[= loqui coepit]: “TTme ille Aenîs quem Anchîsës et Venus ?”
In rëgiä convîvium [= parätur]: [= lectî] Tyriä sternuntur, ministn‘
mënsäs onerant. Lucemae dë tëctô et multae ärdent. Aenﬁs omnibus
[= attentîs] närräbat dë [= dolô] Graecôrum et de - [< emre] suîs.
Postquam patrî factum memorävit, tandem atque së dedit.
Karthäginiënsës, hominës [= bellî studiôsî], saepe cum Rômänîs [< bella
gessërunt]. Tridëns est ____ Neptîinî. _____ est bëstia quae immolätur, ut ___ [= porcus],
ovis, taurus. Nübës quae terram operit _______ dîcitut. Trôiänî, sî in ltaliam îre nôn possunt, in
Siciliam ire cupiunt.
Synônyma: gurges et ; saxum et ; pulchritüdô et ‘ glôria et ' Notus
et _____; stëlla et ______; frequêns et ___; nesciëns et ____; fëlix et ____; pulsäre et
47

et ; circumgene et ___ natäre et ____; ambuläre et ____; accüsäre et ______
subîre et _____; ascendere et _____; auxilium ferre et ____; dêEre et ____; cônârî et
Contränia: altum et ;Auster et ; acﬁtus et ; spargere et
abdücere et ; dispellere et ; subitô et
PEN SVM C
l. Ubi sita est Karthägô?
2 Quae est lünô?
3 Cir lünô Trôiänôs ôdeœt?
4 Quid est Aeolî oﬂîcium?
5 Quid fécit Neptünus cum mare mrbärî sentîret?
6. Quô Trôiîîtnî tempestäte dëlätî sunt?
7 Quid Aenèîs sociîs suis partîtus est?
8 Qumodo sociî vîrës restimënmt?
9 Quae dm in silvä Amëae obviam iit?
l0. Cür Aenëäs mätrem suam prîmô nôn agnôvit?
l1. Quid Venus ﬁliô sub närrävit?
l2. Quid vidit Aene“5s ex colle Œspiciëns‘?
l3. Cür nëmô Aenëam Karthäginem intmntem vîdit?
14. Quae imﬁginés iñ novô templô pictae erant?
15. Quid Ilioneus ä Dîdônc petîvit?
16. Num urbs Trôia Dîdôñî ignôta eràt?
17 . Qnômodo Didi} Aenéam et sociôs eius recëpit?
18. Quod oônsililnn Venus excôgitävit?
19. Quid Cupîdô eﬁëcit in gremiô Dîdônis sedëns?
2o. Quid Dîdô Aenëam hoﬂäta est? '
48

Nämen: ............................................. ..Â .......................... ..
CAPITVLVM XL
PENSVM A
Dë cäsü vocätîvô
Aemilia: “Ô lül__, m___ optim__ marit__!”
Märtiälis:
“Semper pauper eris, si pauper es, Aemili2‘m__!”
Catullus:
“Cënäbis bene, m___ Fabull___, apud mé.”
Hector: “Heu, ﬁuge, nät___ deä!”
Hecuba: “Ô misenim__ coniünx!”
Anchîsës: “Fuge, m___ ﬁl___!”
Aemëäs: “Venî mëcum, Achät__, m__ amîc_!”
Achätës: “Quid nunc sentis, Aenë__?”
Dîdô:
“Perﬁd__ hospes!” “Dabis, improb____, poenäs!”
Cônsul (in senätü): “Quid cënës, Märc___ Tull_____? et
ti, Liic__ Comël ?”
Spectätôr__, plaudite!
PEN SVM B
Didi}: “ [= utinam] prius Iuppiter 11E percuﬁat quam viri amôﬁ [x resist3]!”
Anna: “Ô soror mea [= cira]! Etiamne [= grätô] amôrî repugnäbis?” lta animum
sorôris amôre [= incendit]. Templa adeunt ut â dîs petant, nec vërô sacriﬁcia
mulierem [= ämentem] iuvant._'._Poenîs et Trôiänîs vênantibus, tonäre incipit;
[= sequimr] imber _____ mixtus, et Dîdô et Aerxëäs in eandem ______ dëveniunt. ______ [= statim]
Fäma närrat ‘eôs in mäximô vîvere turpî [= cupiditäte] captôs!’
Metcurius lovis [= impetia] ad Aenëam dêfert: “Quid [= paräs]? Nôli hîc
morärî! ltaliam pets!” Haec locütus deus ex oculîs eius . Aenëäs imperiô dîvînô
[= stupefactus] tum Trôiänôs prîncipës iîsque [= imperävit] ut
classem clam 6rn5re1_1t.
At nëgîna, quae dolum Aenëam appellat: “Spëräsne, _____ hospes, të tantum __
[x fäs] "passe et tempore [= hieme] clam hinc [= excëderej?” Per
[= coniugiurn] nostrum të ôrô: meî!” lta supplex . Aenëâs: “Numquam Œ uxiitem
diixi aut tibi prôtnîsî. Dësine tuîs et më et E inoendete! Nôn meä ltaliam
petô.” Dîdô dicta eius nôn , sed medium sermﬁnem et virum [= dubië
morantem] relinquit. [= 'ancillae] eam colläpsam .
lam tﬁgina mori cupit: cam vitae. Annam ôtat ut ërigat et super rogum anna et
[= vestîmenta] et ___ [= Œginem] Aenëae intnpônat. Dîdô, cum classem abîre vidëret,
Furiäs [< ulcîscî] invocävit. Tum rogum oônscendit, torô atque énsem ë
6d‘uxiL
Ofﬁcium Rﬁminiimm est “parcete et superbôs.”
Synônyma: pallium et ___; stëlla et Î; Era et ___; lectus et ___; pilum et _____;
virtüs et ;vigiläns et ; moriëns et ; praecipitäns et ;recipere et '
ämëns esse et ; perﬁcere et et ; properäre et ; ëlüdere et
49

PEN SVM C
1.
-—-n--n-—
P?!"
ï
E"
l-II-n
!".°.‘°?°."‘.°‘!~":“‘.""!‘-’
Quid Dîdô Amae sorôrî fassa est?
Cür Did?) amôrî repugnäbat?
Quid Anna sorôrî suae suäsit?
Quid fäma närräbat dë Dîdône et Aenëä?
Quis Aenëam ex Âfricä excëdere iussit?
Cür Aenﬁs classem clam ômävit?
Qumodo Dîdô cﬁnsilium Aenëae cognôvit?
Quid Anëäs rêgînae implôrantî respondit?
Num Dîdô dicta eius refellit?
Quid Dîdô Annam facere iussit?
Quae rës super rogum impositae sunt?
Quae fuérunt precës Dîdônis extrëmae?
Quid vîdit Aenëäs ë nave respiciéns?
Cür plëraeque fëminae in Siciliä relictae sunt?
Qua Sibylla Aenëam düxit?
50

Nämen: .......................................................................... . .
CAPITVLVM XLI
PENSVM A
Dè’ generibus verbärum
Verte his sententiﬁs in genus alterum, äctîvum aut passîvum:
[Pater ﬁlium laudatz] Filius ä patr___ laud__.
[T yrannus ferôx ab omnibus metuium]
[Alta moenia urbem Trôiam cingëbantz]
:0000
ocooo
canto
ooooo
"ou
cocoa
ouooo
Post Aenéae nëx Latinus, cum suäs in aciem ëdüxisset, inter [= prIncipEs]
prôcessit ducemque advenänum ad colloquium _____. Ut nômen Aenëae audîvit, _____ virî
genﬁsque admîrätus Trôiänœ in ____ [< socius] recëpit et Aenêae ﬁliam suam in ____ dedit.
Ra Tumus, cui Lavinia fuemt, Aenëae Latînôquc belhnn . Proeliô victus Turnus
rébus suîs [x cônﬁdëns] ad Etrüscôs cônﬁîgit. Post proelium Latînîs Aenëäs
[= niîllô locô] appämit Cum Ascanius ntindum ad aetätem pervëlaisset, Lavinia inter
eius rëgnävit, nec Etrüscî nec ñllî aliî inter rëgnmn [< mulier]bel1um
facere ausî sunt.
51

Rëx Proca Numitbrem et Amﬁlimn [= genuit] atque Numitôrî rëgmnn ____ [= vetus]
______ [= relîquit]. Amülius frätrem pepulit, ﬁätris ﬁliam Vestälem lëgit: ita ei petpetuä
spem [< parere] adëmit. At Vestälis, vî , geminôs peperit, qui ___ régis expositi
sunt; sed pästot pueﬁlem audivit et puerôs invënit cum , quae tam fuit ut eôs
lacte suô et linguä . lta ä [< crüdëlis] régis puerî servätî sunt.
Rômulus et Remus, ut ptimum , per vënäbantur et in ________ praedam
ferentës impetüs faciëbant. Latrônës Remum captum Numjtôrî [= trädidërunt], qui cum
cum in habéret, nepôtem suum esse [= crëdere incipiëbat]. Amalia occîsô
Numitot, advocﬁu‘), mala [= maleﬁcia] frätﬂs ostendit et ‘së caedis esse’
dîxit.
Remus, cum in Aventînô sex vidit; hôc nüntiätô, numerus
[: XII] Rômulô së ostendit; is igitur urbem condidit, quae ä nômine ‘Rôma’ appelläta est.
Remus vërô, cum hoc ferret, novôs mürôs et ä Rômulô [= interfectus]
est.
Câcus Herculis [= percussus] occidit, cum bovës in spëtuncam
[= cëlävisset]. Bove [= ëgregiä] immolätâ [= sacriﬁcium] Herculî factum est
Graecô.
Ôceanus mare [= sine ﬁne] est. Facile est mînera [= offerendô] animôs
populî sibi . Ante proelium impetätor auspiciîs deôs . Diñicile est inter
geminôs ____î facere. Quî __________ bﬂme cupit.
Synônyma: lîberî et :_; vîrës et ___; pecus mäius et ______; pater pattis et ______;
ﬁäter pattis et ; piger et ; ümidus et ; turbäne et ; auxilium ferre et
ferre; trepidus esse et .
Conträria: muliebris et ; ämittere et
ubîque et ; vërë et
' cônﬁdeœ et ' cônsôlä et ;
PENSVM C
l. Unde Aenëäs in ltaliam vënit?
2. Num Aime-as rëgem Laﬁnum proeliô vîcit?
3. Cïnr Tumus Aenëae Latînôque bellum intulit?
4. Cür neuter exercitus laetus ex proeliô abiit?
5. Quﬁmodo Aen% animôs Aborîginum sibi conciliävit?
6. Quô rëx Tumus victus oôniﬁgit?
7. Quam mbem condidit Ascanius?
8. Quod cognômen têgibus Albänîs ﬁzit?
9. Quômodo Amülius rëgnô Albänô potîtus est?
l0. Quem Rëa Silvia patrem geminônmn esse dîxit?
l 1. Quômodo gemellî expositî servätî sunt?
12. Cm‘ Numitor Remum nepôtem suum esse susspicäbättxr?
13. Quid Rômulus et Remus tëcërunt cum së nepôtës régis esse cognôvissent?
14. Ubi Rômulus urbem condidit?
15. Cür frätrem suum occîdit?
16. Quômodo Herculæ bovës abditäs reppmit?
17. Quô rîtü Rômulus sacm Herculî fëcit?
52

Nomen ........................................................................... ..
CAPITVLVM XLII
PENSVM A
Dé’ modîs verbärum
Magister discipulôs tac et aud iubet: “Tac , discipulî, et aud !” Marcus
nôn tac____ nec aud ; magister eum monet ut tac___ et aud___: “Tac__, Märce, et
aud___! Quot sunt bis sëna (2 x 6)?” Magister interrog quot s bis sëna, ac Mire?) impetat
ut surg et respond : “Surg et respond , Märce, sed cav në prävë respond
_____!” Märcus nôn surg_____ nec respond_?. Magister: “Aud__, Märce: inbeô te _surg
et respond____.” Märcus: “Nesciô quid tespond____.” Magister iubet eum digitîs comput
' : “Digitîs comput___! Cñrä ut rëctë comput_!” Märcus: “Interrog aliôs! NôIî semper
më intermg___!” Märcus magislmm monet ut aliôs interrog .
Cicerô cônsul Catilînam ex urbe égned et proﬁcisc iussit: “Egred ex urbe!
Patent portae: proﬁcisc____!” Cﬁnsul ôrätiône suä effëcit ut Catilîna ex urbe ëgred et
in Etrüriam proﬁcîsc .
Latinas ab Aena quaesivit ‘quis es et quid quaer ’: “Tü quis et quid quaer
?” Ille respondit ‘së es___ Aenëam Trôiänum novamque sëdem quaer____’: “Ego
‘ Aenèäs Trôiänus; novam sëdem quaer .”
PENSVM B
Rômulus rëx X11 sümpsit, qui imperiî, et , gererent, et C senätôrës
[= Egit]. Gentes [= ﬁnitimae]-Rbm:‘1n6s [= eontemnébantl nec
Rômänam benignë audîvënmt. Id Rômulus passus est, sed suam dissimulänms
ﬁnitimôs ad [= lüdôs] vocävit. ln mediô [< plaudere] iuvenës Rômänî
[= clämantës] virginibusque manüs , ut nänat Ovidius in ‘Arte ’. Parentés
virginum ten-ﬁre [= percussi] "' [= aufugiimt]. Rbmulus verbis animôs
virginum _____________ cônäbätur, sed parentes cîvës suôs contrî Rmnﬁs ___________. Dum
alii [= tempus idôneum] exspectant, Caenînënsës in ﬁnes Rômänônnn sed
Rômulus [= statim] eôs [= in fugam vertit] et ipse tëgem eôrum occîdit
et ; _______ rëgis in Capitôliô ad _____ sacram Œposuit et ﬁnes templô lovis
Mulierës ôräbant ut parentibus licmt Rômam ______; quod facile .
Tarpäa nôn [= sine poenâ] arcem hoshbus . Rômnlus lovem ôrävit ut fugam
Rômänôrum . Tum mulierës së inter aciës intulërunt patrës virôsque ôrantës ‘në sanguine
____ [= înfandô] së ______!’ Movet rës _____ multitüdinem ____ ducës [= et m. et d.]. Sabînî
[= virîs ﬁliäxum] et Rômänî suis dexträs dant ac ducæ ad faciendum
[= piﬁcédunt]. Ünam ex duäbus faciunt et rëgnum ; nôn modo commüne, sed etiam
rëgnum eümm fuit. Rômulus rëx trës @�M . Ita equitätü Rômänô
auctô cum ﬁnilimis, qui agrôs Rômänôs [= popùläbantur], [= pugnävit] eôsque
vîcit. l-laec ä Rômulô domî que gesta sunt. Cum mîlitum habëret, subitô
______ [= ortä] procellä î_____ [= ad caelum] raptus est. Proculus lülius afffrmävit
‘Rômulmn dë caelô sibi fuisse.’
Post breve populus Numam, quamquam erat, rëgem crävit et paires
auctôrës factî sumt: erg?) nôn [= populus], sed paires quis Rômae rëgnäret.
Tum , capite et (id est baculmn Henéns, lovem precätus
est [= ut] signa certa ; ita Numa [= auspiciîs missîs] rëx est.
53

Numa rês [< iiﬁ] �U� annum in Xll mënsës et diës et fëcit;
Diälezn creävit ac Vestälës, Vestae sacerdbtés [= semper praesentés], quäs
virginitäte fëcit; nec quae virgô Vestälis ﬁerî poterat, sed nôbilissimae tantum.
Cum igitur ﬁnitimi nefzis putärent cîvitätem sänctam päx per multôs annôs est.
länus clausus päcem esse . Quî [= Valdë] maetet crînês et vestem
[= scindit] et ocellôs lacrimîs . Pr?) pecüniä mütuä dandmn est [< nox]
tempore nauta sîdera in caelô [= animadvertit].
Synônyîna: honôs et ; templum et aedës et ; nës mîräbilis et ' riisticus
et ; tardus et ; lëlîx et ; grätus et ; iterum facere et ; taedëre
et __à; validus ﬁerî et :___; oppugnire et _____; aliquantum temporis et '
dënuô et dë .
Conträﬂa: victôria et ; aequus et ; bellicôsus et ; intcmus et ;
concurrere et ; ërumpere et ; äverterc et ; recumbere et
PEN SVM C
l. Quae sunt insignia impetii?
Quômodo Rômulus cîvitätem auxit?
Cîîr novus populus uxôﬁblzs carëbat?
Quärë Rômulus ﬁnitimôs ad lüdôs vocävit?
Qua rëx victor spolia opima tulit?
Quômodo Sabînî amem Rômänam cëpërunt?
Quärë scîita sua in puellam coniît?
Quid fëcit Rômulus cum Rômânî ﬁzgerent?
Quam ob rem päx facta; est cum Sabînîs?
Cür Rômulus Vëiôs expugnäœ nüiÎ potuit?
Quid accidit cum rëx cônﬁônem mﬂitum habéret?
Num mîlitës rëgem in caelum tapi vîdaunt?
Quid Proculus lülius närrävit?
SE°P°>'.°‘E"PS"N
p—
b—
u
II-I
P’
Id
E"
I-I
F‘
Quômodo novus rëx creätus est?
Uter réx feracior ﬁnit, Rômulusne an Numa?
Fl‘
P‘
n-a
9‘
Quômodo Numa populum bellicôsnnn temperävit?
54

Nômen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM XLIII
PEN SVM A
Dc? adiectivis
ltaliae incolae prim___ agricolae industni___ ﬁxérunt. lll__ tempus beät___ ‘aetäs ante?’
dicitur. Dum Latînus in pace diütum rëgnat, Trôia, urbs opulent___, ab exercitü Graec
capta est. Graecî audäc ingent equum ligne militibus armät complëvërunt.
Läocoôn dë surmn arce dëcurrëns cîvës su monujt IE hostibus Graec cﬁnﬁderent,
atque omn viribus hastam ingent in latus equi dût mîsit, sed illa inﬁrm
__ rôbome stetit nec in partem inœxiôr___ ad mîlitës occult___ penetlävit Brev____ tempore duo
angués nixim____ per mare tranquill__ ad litus propinquj natävërunt et corpus eius medi
___ amplexî sunt. Ptiamus mult__ gentium rëx superb___ fuit.
Prîm__ lüce Did?) sorôrî su__ “Quad? hospes” inquit “domum nos1r__ inträvit, quam
n6bil__, quam fo1't__! Agnôscô veter_ vestigia ﬂammae!”
Rômulus ante diem îmdecim____ kalendäs Mai in colle Palätîn nov urbem
condidit. Gentës ﬁnitim cîvës Rämän spernëbant. Cum iuvenês Rñmân___ virginës
Sabîn___ rapuissent, magn____ et äcr___ certämen ortum est.
Senätus Rômän cônstat ex sescent senätôribus, quî summ potest§tem1in rë
püblic__ habent. Pontifex nxäxim__ est summ__ sacerdôs qui cëter___ omn sàcerdôtibus
Rtinﬁn: praefectus est
Templum lovis Opﬁm__ M§xim__ magniﬁcent___ est quàm oëter___ onm____ templa
Rômän___; ex onm_‘_ templîs R6m§n__ id magniﬁcent est.
Nﬁll__ fémina mortal: pulchr___ fuit quam Helena; ea pulcher___ fuit omni
féminﬁrum mortz1l______.
e
PENSVM B -
Tullus, ﬁx __________ [= ingeniô] ferôx, Numae ___ ﬁxit. Cum Albänî Res tës __j
dimisissent, Tullus iis bellum . Cupîdô imperiî duôs populôs [= ab eôdem ortôs] ad
arma [= incitäbat]. Etrüscî ambôs exercitüs spectäbant, ut pugnä fessôs
[= oppugnärent]._
Cum duo Rômänî [= morientës] concidissent, ünus ferrô fuit; is aliquantum
___ aufﬁgit ac lrës Albänôs magnIs ____ sequentës occîdit. cum soror Hotätiî ___ suum
mortuum [= iterum itemmque] appellaret cum [= lamentätiône], Horätius eam
vetbîs et gladiô ! ltaque accﬁsﬁtus est, et duumviri, quî tantum neglegere
nôn potuêrunt, eum ; sed l-lorätius ad populum . In eô iüdiciô pater eius ‘fﬂiaxn iüre
caesam esse’ ; tum populus l-loräﬁum neque enim [< liberate] urbis
verberitum et atbore înfélîcî vidëre voluit. .
Tullus simul cum hostibus et cum [<prôdeœ] et [<perﬁdus] sociônnn
dîmicävit, nam [x iussîl] eius Albänî ex proeliô abiêrunt. Hoslibus victîs, rëx Metlium
poenä [= crüdëlî] aﬁëcit: corpus eius ad duäs quadrîgäs [= vînctum] in
[= conträriäs] partes est. Deinde Alba [= déstrﬁcta] est et Albänî Rômam
sunt. lta Rama [< mere] Albae crëvit, numerus cîvium [< duplex] est et x equitum
exercituî Rômänô additae sont
Bellum _____ est quod inter cîvës geritur. Duumvirî sunt ______ sevëzissinxî. Qnî sine ____
est ä iüdice absolvitur. dîcitur quî centuriae praefectus est
55

Synônyma: servitüs et _______; pallium militis et ________; ﬁnis et __; plëbs et ____;
cîvës et ; metus deôrum et ; ﬂëns et ; miserandus et ; senex ﬁerî et
______; oppônere et _____; ômäre et ___; cingere et _____; Ianiäre et ___; erräre et ______;
lüx ﬁt et ; ab uträque parte et ; nüllô modô et ; pauläﬁm et ; ubîque
et ____; esset et ____.
Conträria: pulchritüdô et ; libëns et ' fônnôsus et ; placëre et ;
clam et
PEN SVM C
1. Quis fuit avus Tullî Hostîliî?
Quamobrem Tullus Albﬁnis bellum indixit?
Ubi Albänî castra collocﬁvénmt?
Nmn Rômänî et Albänî acië pugnävërunt?
2
3
4
5. Quômodo Horätius sôlus trës Albänôs vîcit?
6 Quid tum factum est ante pottam Capënam?
7 Horätiusne condemnätus ac pïmîtus est?
8 Quid est ‘pômërium’?
9 Quômodo Mettius sociôs suôs Rômänôs prôdidit?
10. Quid fëcit Tullus postquam hostës fﬁdjt?
1l. Quômodo duplicätus est cîvium numerus?
12. Quamdiü Alba Longa stetit?
l3. Quid Tullus Hostilius aediﬁcävit?
l4. Quandô Tullus deôs côlere coepit?
15. Quômodo ille rëx periit?
56

Nômen ........................................................................... ..
CAPITVLVM XLIV
PENSVM A
Dë adverbiis
Tullus lëgätôs Albänôs bland____ ac benign___ recëpit. Rëx Albänus lëgätîs Rômänîs superb_ ac
fer6c___ respondit. Horätiî et Cüriätiî nan timid____, sed fort___ pugnävërunt. Duo Horätii cit
__ (celer )occisi sunt, très Cüriätiî vulnerätî, duo magis ant 1nin__ grav____, tertius lev
__. Subit____ Horätius, qui félic__ incolumis erat, fugere coepiL Albâm nan aeque__ vëlôc
__ sequî potuërunt: qui levissim___ vulnexims erat, vE.l5cissim__ currëbat et continu
occîsus est, cum long abesset ä cëterîs; qui gravissim vulnerätus erat,‘ postrëm
__ occîsus est. Cert___ Horâtius fort ac priident____ pugnävit quam cëterî: is omnium
fortissim ac prﬁdentissim - pugnävit; sed postquam ita glôriôs_____ patriam servävit,
sorôrem suam, quae Cüriäﬁmn ﬂëbil___ nôminäverat, crüdêl___ interfëcit!
Posteä Tullus ëgregi___ cum hostibus pugnävit, etsî Albänî sociôs Rômänôs tutp___ (foed__)
dëseruerant. Tullus ducem Albänum sevër_____ atque atr6c___ pünîvit. Nëmô Rômänus hostem
sevër____ aut atrôc____ pünîvit quam Tullus.
Numa iñst____ et prüdent__ rëgnävit deôsque dîligent__ coluit. Rômulus et Taﬁus commün
_ rëgnävënmt, nec Rômulus mortem Tatiî molest___ (aegr_) tulit.
Malus discipulus, qui mal___ ac präv scﬁbit, rär____ laudätur; bonus dîscipulus, qui
b_ ac rêct_ scrîbit nôn sôlmn Graec___, sed eliam Latîn___, frequent__ laudätur.
PENSVM B
Ancus ins scrîpsit quô bellum indîcitur. Latînîs bellum indictum est, postquam lêgätus deôs
est populum Latînum adversus populum Rômänmn [= male fêcisse] et plëtîque
senâtôrës [= in eandem sentenüam iërunt]. Laﬁnîs victîs, Ancus ingentem praedam
Rômam _____; nec vërô Medulliam éxpugnäle potuit propter ﬁrmäs ______ [< mîmîre].
läniculô adiectô urbem [= ampliôrem fécit].
Patre mortuô, Lucumô, vit [= impiger], omnium bonôrum factus est. Cum
Etrüscî emn spemerent ut ortum, uxor Tanaquil, quae virum [= decorätum]
vidm cupîvit, a‘ persuäsit ut Rômam cum ommbus [= fortﬁnis] suis. Aquila eî
abstulit et [= divine] in capite reposuit. Hoc Tanaquîl, quae rëmm
caelestium ___ emt, laeta accëpit. Rômae L. Tarquinius, quem dîvitiae ______ faciëbant,
cîvës sibi concilizîbat [= benignë] invîtandô.
Eqmtätﬁ auctô rëx Tarquinius cum Sabînîs _ . E6 proeliô ﬁxit glôria
equitum, qui ab lateribus _______ ac Sabînôs fiîdëtunt. Haec ____ [= ferë] est iﬁrmula ____.
“Dëditisne vôs, urbem, agrôs, , [= läna], dîvîna hﬁmmaque omnia in populi
Rômänî ?” “Dëdimus.” .
Servius Tullius, qui _____ [= ancilli] nätus esse Œcitur, magnä cürâ _____ [= docëbättu].
In vestibulô rëgiae duo pästôrës simulant; vocätî ad rëgem alter rem ex ôrdîtur,
alter secürim in caput rëgis . Rëgîna, [= testibus] ëiectîs, Servium
[= celeriter] [= arcessivit]. Populô nüntiat ‘rëgem nôn mortuum, sed esse
subitô ; interim Servium rëgis ofﬁciîs esse.’ lta cëlätä morte opês Serviî
[< ﬁmms]. Servius rëx populum ex [< cënsëre] in V classes [= discrîpsit];
singulae classés ex et cônstant. Quamquam Servius magnô [< cônseritîre]
populî rëx [< l'ex] dëclârätus erat, L. Tarquinius Iëgnum nôn �= Tullia,
57

quäcum [< nübeœ] îûnctus erat, eum ________ [= incitäbat]. Postrëmô senätum per
in Cütiam coëgit îbique turpissimîs Serviô ôrsus est. Huic ôrätiônî
Servius cum [< favëre] suîs, sed Tarquinius eum atque per gradîîs
_‘__! Tullia currum suum per corpus patris _______ [= cruentum] ëgisse fertur, neque id ä
cëterô soelere
Mäne hominës ë somnô . Senës rrñiôrës sunt quam iuvenës. Môtus
membrôrum vinculîs . est miles captus. Discordia cîvîlis dîcitur.
Hommes feræ nôn possunt Quî sôlus esse vult, locum petit. Caput ärdëns
glôriam futüram putäbätur. Fabius Pictor est 15mm gestännn antîquus. Servius
cum pn'm6n'bus Latînôrum [< hospes] iünctus erat.
est [= currus] quod duâs habet; bësﬁa quae currum vehit
dîcitur.
Synônyma: "uxot ﬁliî et ; dolus malus et ; însäma et ; clam factus et
___________; idôneus et _______; illüsttis et Î; rëgius et ________; acelbus et _:__;
ëlüdere et ' quômodo et quô _______.
Conträria: vemstäs et ; iuventﬁs ct ; ëgredî et ; püblicë et
PENSVM C
l. Quômodo fëtiälis bellum indîcëbat? .. .
2. Quärë carcerem aediﬁcäre necesse ﬁxit?
3. Cür Lucumô domî honôrem adipîscî nôn poterat?
4. Quî rëgës peregrînî Rômae rëgnävënmt?
5. Quot equitës tum in exercitü Rômänô erant?
6. Quibus condiciônibus pix cum Sabînîs facta est?
‘ 7. Quäle ptôdigium in rëgiä vîsum est?
8. Quid caput Serviî ärdëns portendere putäbätur?
9. Quômodo rëx Tarquinius occîsus est?
l0. Quärë Tanaquîl mortem rëgis cëlävit?
1l. Quôs colles Servius urbî Rômae adiëcit?
12. Quälës erant ﬁliae Serviî?
l3. Quômodo Servius rëgnô pulsus est?
58

Nomen ........................................................................... ..
CAPITVLVM XLV
PENSVM A
Dëprônäminibus
Qu__ fuit rëx ill__ ferôx qu_ Rômä exäctus est? Tarquinius fuit, qu__ Rômänî ‘Superbum’
» appellävënmt. Is enim e__ cîvës qu_ ﬁmëbat aut qu___ dîvitiäs cupiëbat necävit lll__ tempore
nem__ Rômae tiitus eraL Cum Lucrwa, uxor c___dam Collätînî, ä fîliô il1__ régis stupräta esset,
Brütus, c__ ﬁäter ab e___ dandrëge necätus erat, h____ modô iürävit: “Per h___ sanguinem iürô:
m__ qu_ cumque vi possim L. Tarquinium exsecütünnn nec ill__ nec ali__ qu_ quam rëgtnäre
Rômae passürum!” Tum rëgem ips____ et liberôs e__ exêgit. '
Ôräculum ill_ Delphicum, c__ ips___ deus Apol]6 praeest, clärius est quam üll__ ali
_ ﬁrﬁculmn neque rëx Tarquinius üll__ ali__ ôräculô crëdëbat.
Sextus qu__ dam nüntimn ad rëgem mîsit, nec vërô rëx h___ nüntiô cônﬁdëbat. Sextus ab
e_ quaesîvit: “Qu____ rëx t_ respondit cum t___ recëpisset?” Nüntius: “ln hortum exiit m__
sequente nec qu_ quam m__ respondit.” Ntintius dixit ‘rëgem n__ s__ respondisse.’
Rômulô mortuô pattes inter s__ certäbant qu: e__ Rômae rëgnäret. Omnibus placëbat
aliqu__ caput cîvitätis esse, nec vërô qu_ quam a1ter__ concédere volëbat. E_ tempore Numa
Curibus habitäbat; e___ populus Rômänus rëgem creävit, ac patrës, cum nEmin___ ill__ vjrô
praeferre audërent, e___ rëgnum trâdidërunt. Tum augur h_ vetha lociitus est: “luppiter pater, sî
est fäs h__ Numam Pompilium, c__ e__ caput 1261165, rëgem Rômae esse, utî t__ signa certa
dëclärës inter e____ ﬁnës qu__ fëcî!” '
PENSVM B
Tarquinius Supetbus prîmôrës suspectôs et [x dîlëctôs] occïdit aut in ëgit; ita
senitﬁrmn nmnerô [= minütô], senätus potestätis [= sine potestäte] etat, et rëx
ipse per së rem püblicam . “
Cum Tumus in rëgem Rômänum iactävisset, rëx allätô falsô crîmine virum
[= sine culpä] oppœssit: gladiôs multôs ad eum [= cônfertî] iussit, quibus inventîs
[x dubia] rës visa est.
Rëx praedam largiendô animôs cîvium [= mîtigäre] studëbat, qui së
[= opermﬁs] prô factôs esse [= indigmnn putäbant]; sed cum Ardeam vî capeœ
nan posset, urbem coepit. lbi cum dë uxôribus facta esset, Collätînus dîxit
‘Lucrëﬁmn suam esse’; îuvenës Rômam propermérunt, ubi uxôrës suäs in
[== oenä] et luxü tempus invenémnt; Lucretia vërô nocte inter ancilläs labôräbat.
Postquam Sextus Tarquinius Luctëtiam [= violävit], Briîtus per sanguinem Lucrëﬁae
‘së rëgem cum coniuge et [= stirpe] Rômä esse.’ Ôñtiône habitâ dê
vî ac Sex. Tarquinii, dë Lucrëtiae nefandô, de [< saevus] xëgis rñn
______ [= ferendä] ac Œ plëbis ______ [< miser], Brütus baud _______ [x facile] Rômänîs
persuäsit ut imperium rëgî .
Hostis [= audâx et superbus] semper parätus est ad [= bellum renovandum].
Cohors oﬁnstat ex m . est locus ubi iätum dîvînitus praedîcitur
Vit [< honor] nôn [= dëlinquit].
Synônyma: potentia et _______; iuventüs et - pudîcitia et ' culpa et
peccätum et ______; ﬁînus et ____; iactﬁm et ' ﬁdus et _______; vacuus et ____;
tuërî et ; intenogäre et ; côgitäre et ; trucîdäre et ; properäre et ;
59

ﬂuere et
et ______; profectô et‘ ; üllô locô et ______; apud et
Conträria: stultitia et ; decus et
pudîcus et ______
PEN SVM C
1. Cür ultimus rëx ‘Superbus’ appelläbätur?
2. Quid Tarquinius Latînïs indixit? 1
3. Num Latinî rëgem patienter exspectäbant?
4. Quômodo Tarquinius Turnum suspectum fëcit?
5. Quärë Sextus Tarquinius Gabiôs tränsflîgit?
6. Quid Tarquinius nüntiô ﬁliî respondit?
7. Quômodo Gabiî rëgî Rômänô träditî sunt?
8. Quod portentum in rëgiä vîsum est?
9. Quôs Tarquinius Delphôs ad ôräculum mîsit?
10. Quärë Brütus stultitiam simuläbat?
1l. Cür Brütus terram ôsculätus est?
12. Quam ob rem Tarquinius Ardeam oppugnävit?
l3. Aeräriumne plënum erat pecfmiae?
l4. Quômodo iuvenës rëgiî in castrîs tempus terëbant?
15. Quô iuvenës rëgiî ex castrîs profectî sunt?
16. Quômodo uxôrës 66min tempus terëbant?
17. Quae fuit uxor castissima?
18. Cür Lucrëtia së’ ipsa interfëcit?
19. Quid Brütus per sanguinem Lucrëtiae iürävit?
20. Quî prîmî cônsulës ﬁxérunt?
; premere et
60
; cônsentîre cum aliquô et
; amîciüa et
aljcui; in eundem locum
; Suﬁ sponte et
; coäctus et ______;

N omen ........................................................................... . .
CAPITVLVM XLVI
PENSVM A
Dë numeris
Lîvius scripsit [CXLII] librôs ‘Ab urbe conditä’, quôrum
j___ [)O(XV] tantum cônservätî sunt, î} et Î____ [CVII] periërunt.
Tarquinius, [V11] rëx Rômänus, ä Brütô expulsus est annô ab urbe conditä
________ ________ ____ [CCXLIV], et prô ___ [I] rëge ___ [Il] oônsulës
creätî sunt. Ex eô tempore quotannîs [lI...] cônsulës creäbantur.
Ann?) ab urbe conditä [CCCCXC] bel1um.Pﬁni'cum
_______ [I] ortum est. Annô __________ _______ [XXIII] eius bellî Poenî proeliô nävälî
dëvictî stmt: ___________ _______ [LXm] nävës eôrum captae sunt,_______ __:
[CXXV] Œmersae, [XXXH] mîlia hostium capta, [X111] milia
occisa; ex classe Rômänä [x11] nñvës dëmersae. Pugnätum est ante diem {VI}
îdüs Mättiäs, id est diê [x] mënsis Märtiî.
Legiônës Rômänae in [X...] cohortës dividuntur, cohortés in [111...]
manipulôs, manipuli in [l1...] centuriäs. In [I...] legiôﬁbus sunt [Iv...]
vel [V..] mîlia hominum, quibus [VI...] tribünî mîlitum pmefectî sunt.
bîna [2x2] snmt [3x6] sunt
___ [4x5] sunt __;___. :_______ ____ [5xl0] sunt
PENSVM B
Tarquinius Collätînus, L. Brütî , cum omnî suô Rômâ migrävit. Brütus et
Amînus së occîdërunt. Coriolänus ad quîntum ab urbe prôcessit, sed
mätris et uxôris ﬂëtü superätus ______ së recëpit Cincinnﬁtus, qui agrum IV _____ possidébat,
ab atâtrô dictätor factus est ( __est dignitäs mäior quam ); ergô
dëtersô togam accèïpit. M.Valeriô adversus Gallum prôcëdentî super
bracchium sêdit atque oculôs Galli älîs et verberävit. Ap. Claudius [< cënsëre]
viam Appiam strävit. Samnîtës Rômänôs victôs sub mîsërunt.
Pynhus captîvôs Rômänôs . [= magnô honôre] sed senätus eôs
habërî iussit. Fabricius medicum, qui s5 Pyrrhum ________ occismxm prômîscrat,
[= dîmîsit]; ﬁx cum hoc [= cognﬁvisset], [< honestus]
Fabticii valdë admîrätus est.
Cônsulës Rômânî Poenôs proeliô vîcënmt, sed cum classe redeuntës
passî stmt; nec tmnen animi Rômänôrum häc înfräctî sunt. Bellô Pünicô
[= peräctô], rëx Hierô ducenta nilia tﬁtici populô Rômänô
[= praebuit].
est novus miles. Pänis albus ex efficitur.
Synônyma: III anni et ; IV anni et ; ferôx et ﬁmmmsus et
;magnus et ; cﬁnspicuus et ' senëscere et ;ulcîscî
et ; pärëre et ; condenmäme et ; fallere et
Conträria: prôgxedî et ; cessäre et
PENSVM C
1. Quid ëgit Tarquinius Rômä expulsus?
2. Quômodo pexiit L. Brütus?
61

.‘°9°.\‘.°‘S"PP°
l0.
1].
I2.
13.
l4.
l5.
Quid trecentîs F abiîs accidit?
Ubi senätôrëà Cincinnätum invënënmt?
Cür decemviris potestäs subläta est?
Tôtamne urbem Rômam Gallî occupävënmt?
Quômodo Mänlius ‘Torquätî’ cognômen accëpit?
Quid Ap. Claudius Caecus cënsor fëcit?
Â quibus Rômänî sub iugum missî sunt?
Cür Pyrrhus Rômänôs admîräbätur?
Quid medicus Pyrrhî prôtnîsit?
Quid ëgit Rëgulus postquam Rômam missus est?
Ubi Carthﬁgitﬁénsés dëvictî sunt?
Quandô länus iterum clausus est?
Quis spolia opîma tertia cëpit?
62

Nômen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM XLVII
PENSVM A
Dê‘ modîs verbärum et participiis
Porsenna, rëx Etrüscôrum, cum läniculum [capene], virtüte Horätiî Coclitis
____________ [prohibëre] est në Tiberim ________ [tränsîre]. Qui, cum aliis_________
[imperäre] ut pontem [rescindere], ipse ptô ponte [stäre] sôlus Etrüscôs
[sustinëre], et ponte [rumpere] in ﬂiimen së [mittere] ut ad suôs
[natäre]. 0b hoc factum statua eî in Comitiô [pônere] est.
Cum Porsenna rëx urbem [obsidëre], C. Mücius senätum [adîre] et patﬁbus
_______ [pollicërî] est ‘së rëgem _____ [occidere] esse’. Cum ad hostës ______
[trinsﬁxgere] et in castm régis [inträre], ut prômissum [solvere], alium
virum pr?) rége_________ [occidere]. Â cüstôdibus _:_______ [apprehendere] et ad rëgem
___ [trahere] dextram igni A [impﬁnere] ______ [exﬁrere]; ita manum
[pmre] quae(: cum) in caede ______ [peccäre]. l-lâc virî cônstantiä rëx ita ____
[pennovëre] est ut Mücimn [liberate] et Egätôs R?)mam [mittere] qui (: ut)
päcem _________ [compônere]. Patrës Müciô virtütis causâ träns Tiberim agrum
[dare}.
PEN SVM B
ln hm A. Gellius collëgit ea quae ex librîs [= chronicîs] dë
temporibus quibus Graeci Rômänîque illüstrës.
Ad annum [= CCLX] a.u.c. Aeschylus Athënîs
scrîbere coepit et [= nôbilitätus] est; eôdem tempore Coriolänus, ä tribünîs plêbôs
_______ [= male tmctätus], ad Volscôs ä Rômänîs _____. M. Mänlius Gall?)s in
[< obsidére] Capitôliî obrëpentës sed posteä rëgnum affectävisse est.
Alexander in Asiam est [= tränsiit] et [= Inäiôre] parte Orientis
subäctâ monem .
Cënsôrës ad nômen P. Comëljî Rüﬁnî apposuërunt et causam ‘quod
argentî factî X pond?) habëret’. Aim?) [DXIX] a.u.c. Sp.
Carvilius Rûga prîmus Rômae cum ux?)re fécit. Lücîlius aliôs poëtäs in
S1118.
Anus, postquam trës librôs [= deussit], rëgem est ‘num reliquôs e?)dem
preti?) [= emere] vellet?’ Rëx, qui prim?) ‘anum [= furere]’ dixerat, iam
[< cônstäns] et [< cônﬁdëns] eius admîräbätur.
‘Mehercule’ est ___ per Herculem.
Synônyma: diüturnus et ; vëndere et ; cette et sine .
Conträria: cômicus et ; fertilis et ; sapere et ; cauŒ et
PEN SVM C
1. Â quô incipit A. Gellius?
2. Cür n?)n ab Homer?) incipit?
3. Quandô Solô lëgës Athëniënsibus scxîpsit?
4. Quid Tarquiniô Superb?) régnante factum est Ath%s?
63

.‘°P°.\'.°‘§"
10.
H.
12.
l3.
l4.
15.
Quô duce Persae ad Marathbnem victi sum?
Ubi Athëniënsës classem Persärum vîcërunt?
Quot tabuläs lëgum decemviri scripsérunt?
Quômodo Sôcratës mortem obiit?
Cür M. Mänlius capitis damnätus est?
Platô et Aristotelës qui fuërunt?
Quô Alexander trüsgressus est et quid ëgit?
Cür P. Cornëlius Rüﬁnus senätü môtus est?
Quid scripsit Menander?
Quis Rômae prîmus dîvorüum fëcit et quärë?
Plautus quis fuit et quandô ﬂôruit?
64

Nämen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM XLVIII
PENSVM A
Supplenda sunt themata quae dësum‘:
tegere îisse um; cingere isse um; ciinﬂigere oôn isse côn- um;
exstinguere ex isse ex um; stringere isse um; pingere isse
um; ërigere ë___isse ë um; augëre isse um; ciëstruere dë isse (E
um; laedere isse um; invädeœ in isse in um; ëlûdere ë isse
ë___um; sentîre isse um; suädm isse; excëdere ex isse; haerëre
isse; haurire_isse _€_um; manëre _____issc; opprimere op___issc op:_um;
dëtergëre (E isse (E um; reﬁcere re isse re um; adicere ad isse ad
um; recipere re isse re um; adimere ad isse ad um; gigncre isse
um; accumbere ac isse ac- um; palléscere isse; sonäre isse; domäre
isse um; increpäre in isse; cônscîscere côn isse côn um; inquîrere in
isse in_:_um; sepelire _____isse _____um; colligere col__isse co1___um;
exigera ex__isse ex____um; oûgeœ co___isse co___um; ﬁmdere _____isse ____um; relinquere
re__isse re__um; conﬁngene con-___isse con_____um; incendere in______issein—__um;
ttibuere isse ___um; concmrere con isse con um; pandere isse __um;
comperire com isse; com um; expellexe ex______isse ex um; resistere re isse;
parere isse um; fallere isse um; ëdere ë_ isse ë-__um; dëlëre
isse um; complëre com- isse com um; décemere dë isse dë- um;
crëscere ______isse; colere isse ____um; ciinsulere côn isse côn um; compote cor
isse cor____um; torrëre isse um; ﬁmgî um; patî um; ëgredî ê-
__m; complecti com___um; oriri ______um; experirî ex___um; ulcîscî ____um;
adipisci ad um; rërî um.
PEN SVM B
Hannibal puer, cum patrî ut së dûceret in Hispäniam, iûre iûrandô est ‘së
semper hosœm fore Rﬁmirﬁs’. Patte mortuô Hamibal [= vix adhûc] pûbës in Hispäniam
missus est, ut militias et in locum pauis . Omnium [< assentîre]
dux dëclärätus prîmum alias gentés domuit, tum Saguntum [= obsidëre] coepit.
lam mûri feriëbantur, sed [= cîvës oppidi] fortiter hostësque
[= remôvërunt]. Per paucôs diës obsidiô magis quam fuit, nec vërô ab
______ [< apparäre] mûnîtiônum cessâvërunt. Pugnä tenovätä, mûri et turrës _______ sunt
et cum ﬁagôre ingentî ; uuimque prôcursum est, Poenôs spas, Saguntînôs
___î__ incitäbat; oppidänîs minuébatur _________ [< exspectare] opis, cum tam procul
Rôma, spës, esset. Audîîîs päcis condiciônibus, prîmôrës in ignem [= së] ipsî
plaecipitävèrunt; inde cum pavor tﬁtam urbem ac mûri sine
c ______ [< solëre] essent, Poenî per ruinam mûri impetû fact?) urbem
temporis cëpërunt.
Post Sagunti tantus [< maerëre] et metus dë rërum Rômänôs
cëpit ut Irepidärent magis quam . Mäximîs oôpiîs bellum Poenîs
indictum est. Vére Hannibal exencitimi ex ëdûxit atque Alpës [= tränsiit].
Post [< trânsîre] [= magni labôris] Rômänôs [< equus]
proeliô vicit Ad Trasumennum Hannibal, equitﬂms ad [= angustfas] locätîs et levî
65

post montes cimumductä, Rômänôs ________ [= cimumdedit] antequam aciem
instruere et arma possent. Rômae cum turba [= quaereret] ‘quae
[= repentîna] clädês alläta esset?’ M. Pompônius “Pugnä magnä” inquit
“victî sumus.” Duae mätrës, cum praeter spem ﬁliôs [= salvôs] vîdissent, gaudiô
________ sunt [= exspîrâvërunt]. Fabiô Mäximô dictätôrî mandätum est ut ptaesidia cerﬁs
locîs et pontës . Fabius novîs cônstnlibus suäsit ut proelium-
quia sciëbat Hannibalem, ducem , aliter vincî [= nôn passe]. Sed ob
Varrénis cônsulis proeliô commissô, Rômäni [= temeœ] in medium
inventés inclüsî et victî sunt. Alter cônsul, quî prîmô proeliô ictus erat, postrëmô tëlîs
Î est. [< reliquus] exercitüs Canusium perlügërunt.
Mägô in senätü Carthägimënsî dîxit ‘prô victôriîs dis [= grätias] agendäs esse et
__j___ [< supplëre], pecﬁniam, ___ Hannibali mittendum’; sed Hannô eî
et Hannibalem est [= incüsävit].
Hannibal revocätus dîxit ‘së atque invidiä senätüs Carthäginiênsis victum esse’,
et sîc Hannônem [= reprehendit]: “Nec häc [= foeditäte}
[< redire] meî tam P. Scîpiô ______ quam Hannb...”
Carthﬁginiénsﬁms dévicﬁs in trës mënsës datae sunt. Pix facta est his lëgibus: ut
______ fugitivﬁsque et captîvôs reddexent; rñvës longäs praeter X _______ träderent; X mîlia
talentum argentî et C _ datent.
Quod senätus tﬁcrëvit semîhîs __________ dicitur. _j_______ est quî cônsul fuit, quî
pmetor fuit . est magistritus qui viäs, aedës, lüdôs cürat. Novî cônsulës dë
prôvinciîs ______ [< sors]. Eques properâns equô ____î_ __}. Difﬁcile est
longitﬁdincm ﬂüminis .
Synônyma: hostia et - vùga et s; münîtiô et s; stîpes et __,
memorandus et ' dënsus et _____; erräns et _____; lügubris et _____;
tolerandus et _.__; Operatn date et ; indücere et - ëmjnëre et ;
dëﬁmgî et ;oEniree’c ;dEter1€met 'explﬁrﬁ1eet ;
nëquäquam et _j___; sine periculb et - nec adhüc et - scîlicet et s;
num quis et ; aliô locô et -.-
Conträria: virtüs et ; somnus et ; invîtus et ' remôvëre et ;
sequî et
PEN SVM C
1. Quid Hannibal puer iürävit?
2. Cur Rômänî Poenîs bellum indïxërunt?
3. Quôs montés Hannibal trinscendit ut in ltaliam pervenîret?
4. Quid factum est ad lacum Trasumennum?
5.. Qnômodo Rômänî nüntium clädis accëpënmt?
6. Quômodo Q. Fabius Mäximus 1-lannibali resistébat?
7. Ubi Paulus et Varrô cum Hannibale cônﬂîxërunt?
8. Cür peditës Rômänî, qui Gallôs Hispänôsque impulerant, Âfrîs resistere nôn potuërunt?
9. Uter cônsul eô proeliô occîsus est?
ni
.°
Quot equites cbnsulem ﬁxgientem secñtî snmt?
66

11-.
12.
13.
l4.
15.
16.
17.
l8.
19.
20.
21.
Num Hannibal inde exercitum dûxit Rômam?
Quis nüntium irictﬁriae Carthaginem tulit?
Quid Mägô ä senätü Carthaginënsî petîvit?
Num omnis senätus Mâgônî assentiëbat?
Quis prîmum Hannibalem vîcit in ltalia?
Cür Masinissa Sophonisbae uxôﬁ venënum mîsit?
Quand?) Hannibal ex ltaliä revocätus est?
Â quô Hannibal victus est in Âﬁicä?
Quid Hannibal in senätü Carthäginiënsî fassus est?
Quibus condiciônibus pix composita est?
Quô cognômine nôbilitätus est Scîpiô?
67

��� .. ��� �g� ..
CAPITVLVM XLIX
PENSVM A
Dëpraepositiänibus
Amô ab urb condjt CCLXI, post reg exäct XVII, Corioli oppidum Volscﬁrum
captum est â Cn. Märci , qui cum nilit dëlëct per patent port____ irrüpit et
propter h____ fact Coriolänus vocäms est. llle vërô, etsî bene prô patrî pugnâverat, ä cîv
in exsili___ pulsus ad ips Volsc c<'mf‘ﬁg1't eôsque contra Rômän concitävit.
Exetcitum adversus patn'___ dfndt et castm posuit prope R6m_____ iüxtä vi___ Appi____. Lëgätî
ad e_'__ R6m____ (ex urb___ R6m__) dë päc__ missî sine resp6ns__ revertérunt. Postrëmô
mäter et uxor eius, quae R6m_ relictae erant, cum duôbus parv__ﬁ'li___ad castr____ vënëtunt.
Coriolänus, cum mätrem suam inter uxôr__ et ﬁli stantem cfmspexisset, inttä vw__ eôs
recëpit. 0b amôr____ ergä mätr_____ et coniug et lîber___ su____ Coriolîänus îram in patri
__ oblîtus est; nëlnô praeter mu1ier_ animum viri frangere potuit.
Conttﬁria: ex urb___ et ___ urb___; ä vîll___ et ___ vîll___; cum equ__ ct ___ equ __;
ante templ__ et__ templ__; conträ patri___ et _____ pat1i__; exträ moen__ et moen
___; procul ___ oppid __ et____ oppid__; supra cael__ et ____ cael___; citrä ﬂuvi
___ et ___ ﬂuvi____; super ten'___ et__ ten'__.
PEN SVM B
In librô suô dë ducibus Comëlius Nepôs dïcit ‘populum Rômänum cëteräs
fortitiidine .’
1-laxmibal, _________ [= postquam] expugnﬁvit Saguntum, cîvitäœm ________ [< foedus],
Alpës, quae Galliam ab ltaliä , tränsiit et identidem cum Rômänîs manum
eôque [= dëvîcît]. Nihilô ä Scîpiône victus est, cum patriae
[= opës] exhaustae essent. Domî Hannibal novîs peciiniam compariivit, quac
Rômänîs [= solvenda] erat. Cum déposcerétur, in Syriam profügit, atque bona eius
sunt. 1nde in Ctëtam vënit, ut [= reputäret] quid ageret. Crêtënsibus
aväris sîc dedit: ﬁctilës complëvit, smnmîs aurô opertîs, et aurum
suum in statuäs [= aereâs] abdidit Tum ad Prüsiam vënit, quî [= dissenﬁëbat]
â rëge Eumene et saepe cmn et“) erat et mari et terrä; sed Eumenës
[= validior] etat. Hannibal eum dolô vîcit, cum venﬁtäs in visa
abditäs in nävës eius coniëcisset. Nec tum sôlum, sed saepe Hannibal
[= hostës] pepuliL Dënique ä Rômänîs cimumventus venënum, quod semper sécum
ferre [= solébat], sﬁmpsit, né ' Rômänônnn perîret.
=Senätôrës ‘patrës ’ vocantur. est quod hërëdﬁ lëgätur. Înfârxs qui
nôndum ambuläre didicit manibus et genibus . Stéllae sunt [= numerärî
nôn possunt]. Ovidius est poéta et urbänus.
Synônynna: mors et ' dzmmum et ___;___; duo diês et ______; impeﬂum et
; môs et ' magister et ________; antîquus et ________; negäre et _______-
9
egêre et ' însndiâs parâre et ; ëvetﬁre et venîre; adimere et
pererräre et ; forte et ; baud paulum et .
Conträria: ﬁdës et ; ôtiôsus et ; fimﬁre ct
9
68

PENSVM C
5°
ii
"".°.‘°?°>'.°‘."‘:“.“’
bi
E"
u—
DJ
I-I
P
D-I
E"
F!‘
.0‘
Quam ob rem Hannibal victus est?
Quô Hannibal ex patriä proﬁîgit?
Quä pomä Poenî cum profugum aﬁëcërunt?
Quid Hannibal regi Antioch?) suädëbat?
Num Antiochus cônsiliîs eius päruit?
Quärë Hannibal ê Syria in Crétam vënit?
Quômodo pecuniam suam ä Crëtënsibus cônservävit?
Quô Hanniba] ë Crëtä së contulit?
Quôcum rëx Prüsiäs bellum gerëbat?
Qumodo Hannibal classem Eumenis pepulit?
Quômodo Rômänî Hannibalem in Bïthÿniä repperënmt?
Num Prüsiäs Hannibalem Rômänîs dëdidit?
Quäle erat castellum Hannibalis?
Quômodo Hannibal comperit së ä Rômânîs petî‘?
Num Hannibal vîvus captus est ä Fläminînô?
Quem Hannibal maximum imperätôrem cﬁcébat?
69

' . . . . . . . . . . . . . . - . - - - o u o - o o o n o » - . o . o q ~ - o . . . . . . . . . . . . ..
m ....................... ..
CAPITVLVM L
PENSVM A
Verte ôrätiänem rëctam in obliquam:
Augustus: “Marmoream relinquô uzbem quam latericiam accëpî.” Augustus glôriätus est
‘Marmoream ____ relinqu__ urbem quam latericiam accEp____’.
Nerô: “Postquam domum mihi aediﬁcävî, quasi homô tandem habitäre coepî!” Net?) dixit
‘___, postquam domum __ aediﬁcäv ____, quasi hom____ tandem habitäre coep__.’
Horätius pater. “Ego ﬁliam meam iüre caesam iüdicô, quod hostium mortem lügëbat.”
Horätius pater prôclämävit ‘__ ﬁliam iüre caesam iüdic , quod hostium mortem lüg
Tarquinius: “Ego nôn rem novam petô, quia duo iam rëgës peregrini Rômae rëgnävërunt.”
Tarquinius negävit ‘_ rem novam pet__, quia duo iam rëgës peregrînî Rômae rëgnäv .’
Tullia: “Nôn mihi dëfuit vir cum quô tacita serviëbam.” Tullia dîcëbat ‘nôn dëfu
vir cum quô tacita serv ’
Tarpëia: “Metcëdem postulô id quod in sinistris manibus habëtis.” Tarpëia mercêdem ä
Sabînîs postuläverat ‘id quod in sinisuîs manibus hab .’
1-lamilcar: “T6 in castta mëcmn dücam, Hannibal, sî mihi ﬁdem quam postulô dederis.”
Hamilcar ﬁliô prômîsit ‘___ cum in castm ____ cum duct , si ﬁdem quam
postul ded .’
Maoedonës: “Quodcumque senätus cënsuexit, id tëx faciet.” Macedonës prômîsënmt
‘quodcumque senätus cënsu , id rëg fact î.’
PEN SVM B
Philippô victô, in V diës ~ dëcrëtae sunt. X lêgäﬁ môre in Graeciam missî
sunt. lsthmiis praecô in mediam pfôcessit atque ‘lîberôs esse Graecôs’ . Aliî
aliôs î_____ [= mîrantës] intuëbantur, tum plausus ortus est. Fläminînus in ______
[= conciliô] dîxit ‘së exercitum suum ë Graeciä esse’; cünctî eum ‘ ’
‘liberätôrem’ que . Exercitü in ltaliam imperätor [= m
diês] triumphävit. Antiochus, postquam hiemem in conviviis et vinum sequentibus
trädînxit, inträ saltum Thetmopylirum, qui Gtaeciam [= dividit], së recëpit, et castra
duplicî vino fossäque . Aetôlîs imperävit ut montium
[= occupﬁrent], në quäs Rômänî invenîrent ad tränsitum. Cônsul Acîlius caslra posuit
prope ______ calidirum aquärum; propter angustiäs aciem ____ fronte insttﬁxit. E6 proeliô
Rômânî recessissent, __ [= nisi] Catô, dëiectîs Aetôlîs, vënisset. Antioch?) victô Acîlius
Hëraclÿang-quae sita est in Oetae momis, est [= inspexit]. Post
oppugnﬁtibnem XXIV diërum Rômänî integrôs nñrôs trânscendërunt. L. Scîpiô, cum
Antiochum in Asiä vîciæet, accüsätus est, sed tdbﬁnus plëbis pr?) eô -.
Perseus, qui nôn _____ rëgnô suô fîniümôs oppugnäverat, victus Samotluäcam cônmgit
et omnium animôs ä së . Cum Cn. Octävius Macedonibus lîbertätemque
prômîsisset, [< txinsire] omnium facta est. Rëx cum tribus fugae ad
portum pervënit nec ____ quô ad Cotym veherëtur invënit. Postquam in templô së
Rômänîs dëdîdit et in nävem _________ impositus est. Cônsul rëgî praetôrium
[= intrantî] dexlram :___ eumque in ___j____ inuﬁdﬁxit. Perseus est
[= exemplum] [< mütäre] sortis hiîmänae. '
70

est locus quô mercätôrës conveniunt ut faciant. Victoria est prosperus
belli [= exitus]. est signum reî futürae. luppiter est [= cüstôs] arcis
Capitôlînae. Tullus, Numae rëx ﬁnit äcer et [< vis]. Paulus ex magnä
[= stirpe] duôs ﬁliôs in dedit.
Synônyma: perfuga et ; ﬁdës et ;vectîgal et ;-ﬁd6s—et~——————-'
-vectigal—et—_»—.. ——; thésaurus et ; oblîtus et ' valdë cupcre et '
continuum facere et ; ampliﬁcäre et ' dënnittere et ; properë
et ; tantum et ; aliter et ; inter vulgus et .
Conträxia: clämor et ; însula et ; noctumus et ;
nôbilis et ; accédere et ; conünuäre et ; retro et
PEN SVM C
1. Quis rëgem Philippum devicit?
2. Post victôriam quid lsthmiis pronﬁntiﬁtmn est?
3. Quômodo Graecî gaudium suum ostendërunt?
4. Quid F läminïnus in triumphô tränstulit?
5. Quid rëx Antîochus Chalcide ëgit?
6. Ubi M’. Acilius cum Antioch?) congressus est?
7. Cür Aetôlî régi subsidiô non vmérunt?
8. Quiimodo Rômänî mürôs Hëraclëae tränscendërunt?
9. Cür L. Comelius Scipio ‘Asiﬁticus’ nôminâtus est?
10. Quis successor régis Philippî ﬁ1it?
11. Ubi et ä quô duce victus est Perseus?
12. Quô Perseus victus cônfügit?
13. Quômodo victôria Aemiliî Paulî Rômam nîmtiäta est?
14. Quomodo polmlus Rognmus dis grätiäs ëgit?
15. Cir Paulus lëgätôs sine respônsô dîmîsit?
l6. Cm‘ Perseus Rômänîs së dëdidit?
l7. Quômodo Paulus Petseum victum recepit?
18. Quid fëcit Paulus ante adventum decem lëgätônnn?
19. Quae mala fortﬁna felicitﬁtem Pauli turbävit?
20. Quand?) rëgnmn Macedoniae mäximum ﬁlit?
71

Nämen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM LI
PENSVM A
Supplenda sunt verba composita:
ab- + agere > ; ab- + ferre > ; ab- + tulisse > ; ad- + currere >
; ad- + lätum > ; ad- + pellere > ' con- + cadere > ; con- +
loquî > ; con- + pônere > ; con- + regere > ; con- + oriri > ;
dë- + scandere > ; dë- + salire > ; dis- + ﬂuere > ; dis- + regere >
' ex- + ferme > ; ë- + iacere > ; in- + ruere > ; in— + premere >
; in- + lätum > ; ob- + pônere > ; ob- + caedere > ; re- +
statuera > ; per- + facere > ; prô- + gradi > ; prô- + ire > ;
re- + agere > ; re- + quaerere > ; sub— + tenëre > ; träns- + dare
>
Supplenda sunt verba simplicia:
accipere < ad- + ; contingere < con- + ; ëdere < ë- + ; prôicere < prô- +
; colligere < con- + ; inquîrere < in- + ; inclüdere < in- +
PENSVM B
Catt‘), quamquam aliäs prômptus erat ad Scipiônem laudävit. Multî ad Andtiscum
[= conveniëbant], qui fâbulam ‘së esse Perseî ﬁlium ex nätum.’
Masinissa in summä [= senectüte] mortuus est. Corinthus, urbs
[= divitissima], diruta est ä L. Mummiô, Vin‘) [x cupidô]. Mancinus djgnitätî populi
Rômäni imposait: päcem tëcit [= turpem], quam senätus esse
vetuit. Viriäthus, ex ' [ < vënäri] dux factus, ä interfecvus est et ä Inîliﬁbus
suîs multum . Scipiô exercitum [= luxü] corruptum ad veterem disciplînam
restituit: multa ë castris ëiëcit et militës [V11] portäre coëgit.
Ti. Gracchus, cum lëgem ________ [< ager] _____j__ [= tulisset], ab
occisus est ictus subsellii. Scîpiô, dum agrô dividend?) creätîs
[= resistit], décessit, sed dë morte eius nülla äcta est. C. Gracchus, qui ôrätor
fuit quam ﬁätet, lêgem [< frümentum] tulit et complürës
___________ dëdüxit. Post ________ [< tribünus] suum __________ [< sëditiô] is quoque
occîsus est. Ti. et C. Gracchus plëbem in lîbertätem cônäti sumt, sed nôbilitäs, quae
factiône magis [= valëbat], [< agere] eôrum obviam iit.
Fontës calidämtn aquännn corporî sunt. Servus qui dëliquit sub ' verberätur.
Quî modum nôn excëdit est; qui paulô contentus est esse dicitur.
Synﬁnyma: indignatit‘) et ; nimia côpia et ; terror et ; licentia et
_____; distäns et ' peregrinus et __________; patefacere et ________; passim
spargere et ___________; praeferre et ;passim spargerc et ; praeferre et
; quilibet et ____
Conttiria: oônsënsus et ;mdis et ; salüber et ;ratus et
; însôns et ; pürgäre et
72

’ENSVM C
1. Quid Gulussa Rômam nünüävit?
2. Quid Catô in senätü suädëbat?
3. Quid ﬁerî placuit antequam bellum indiderétur?
4. Cüt Carthäginiënsës dëditiône factä rebellävënmt?
5. Quam fäbulam ﬁnxit Andriscus?
6. Quibus Masinissa régnum suum reliquit?
7. Quamobrem Catô Scîpîônem laudâvit?
8. Quis imperätor Carthägmem expugnävit?
9. Num uxor Hasdrubalis Rômänîs së dëdidit?
10. Cür Colinthus ä Rômänîs dîruta est?
l 1. Quid L. Mummius in triumph?) tuljt?
12. Quis fuit Viriäthus?
13. Cir senätus päcem quam Mancînus cum Numantînîs fëcerat ratam esse vetuit?
14. Cür bellum Numantinum trahëbätur?
15. Quärë Scîpiô iümenta vënîre iussit?
16. Quid Scîpiô ëgit XIV annô post Carthäginem dëlëtam?
17. Quäs lëgës Ti. Gmcchus prômulgävit?
18. Num Ti. Gracchus iterum tribﬁnus cteâtus est?
19. Quandô Scîpiô mortuus inventus_'._est?
20. Quamobrem suspecta fuit uxor eius?
21. Â quô C. Gracchus occîsus est?
73

Nomen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM LII
PENSVM A
Supplenda sunt verbafacta ex his näminibus:
(1) numerus > ;1aus > ;cüra > ;verbera > ; miles >
; arma > ' nüntius > ; dônum > ; labor > ; vulnus >
; nex > ; rëgnum > ; locus > ‘ onus > ; liber >
; probus > ; nüdus > ; ﬁrmus > ' aequus > ; novus >
re ;pr§vus > dë .beNu m ��� 3 Joofos >____; hon66 >_____, note) _
-. emxsacerä‘. . _ _
(2) comes’> ; mmae > ; glm > ; dommus > ; mora > ;
testis > ‘ ptaeda > ; metx > ; crîmen > ; mîrus > ;
miser > ' indignus > ;vagus > ;
(3) servus > ; sitis > ; vestis > ; cüstôs > ; lënis > ;
rudis > ë
(4) sors > ; mens > ;blandus >
PENSVM B
Micipsa, __________ [= etsî] nätüram lugurthae _________ [= violentam] et ?__
[= cupidam] imperii timébat, tamen eum _______ et hërëdem fëcit. Rëx morîëns lugurtham
______ est ut amîcôs Œvitiîs ________ [= praefetrel] et ﬁätrës eius monuit ut lugurtham
colerent atque ___________. Micipsä mortuô, _________ [= Iëgis ﬁliî] tempus ad Î
pecüniae cônstituërunt; ibi Inîlitës lugmthae Hiempsalem locô [= occultô] latentem
occîdërunt. Fäma tantî sceleris per Âﬁicam brevî est. Adhetbal, cum rëgnum suum
armîs nôn posset, Rômam eontendît et senätum ôrävit ut sibi . lugurtha vërô
[< larÿrî] effécit ut senätôrës virtütem eius laudibus scelus et
j____ [= tutpe factum] omitterent. Ergô potenliä ___ [= cônﬁdëns] ex ______'____ lﬁxës
Adherbalis inväsit. ls victus Cirtam profigit, quae virtüte ltalicbrum
[= dëfendëbätur]; dëditiône factä, Adhabal [= statim] necätus est cum Numidis et
[= mercätôribus] Rômänis.
Calpumius, rëgis pecüniä [= corrupms], päoma [= ignôminiôsann]
cum lugurthä fëcit. Cum rëx Rmam [= arcessîtus] esset, ut Œlicta Scaurî aliônnnque
patefaceret, [= amîcô] suô Bomilcaﬁ imperävit ut paräret qui Massîvam
necärent; înus vërô dëprehënsus _:__ ptoﬁtétur ct Bomilcar ________ ﬁt. lugurtha Rômä
ëgressus "ô, mbem " inquit "et peritüram sî invënerit!"
' est aetäs inter pueritiam et iuventütezn. Victor ab hosﬁbus vicﬁs
solet ut obsidës dentur. Quî [= sonum] magnum ac molestum facit, dicitur.
Quî multa incipit, Iärô suum [= perﬁcere] [= potest]. Nihil meä
______ quid aliî dë me loquanlm!
Synônyma: V annî et ° casa et __j'_; inopia et ____; vetus vulnus
et ' ars et _________; asperitﬁs et _j_____; explôrätor et _____j_;
pulcher et ;modicus et ; fessus et ; equô vehî et ;
explôräre et ; adnîtî et ; cünctärî et ; magnä cum cürä et ;
celerrimë et ; nimis et
74

Conträria: stultitia et ; fortitüdô et ;validus et
et
PEN svM C
l. Quôs ﬁliôs Micipsa genuit?
2. Cir Micipsa lugurtham adoptävit?
3. Quibus artibus lugurtha adulëscëns së exercëbat?
4. Quärë Micipsa lugurtham in Hispäniam mîsit?
5. Quälem lugurtha së praebuit bell?) Numantini‘)?
6. Quid Micipsa moribundus ﬁljôs suôs monuit?
7. Patre mortuô, dë quibus rëbus rëgulî disseruërunt?
8. Quômodo Hiempsal interfectus est?
9. Quid fëcit Adherbal post necem ﬁätris?
l0. Quômodo lugurtha in grätiam nôbilitätis vënit?
1l. Quid senätus dëcrëvit cum lëgätôs audîvisset?
12. Dîvîsô rëgnô Numidiae, quid factnum est?
13. Quid fécit Adherbal Cirtae inclüsus?
l4. Num lugmtha Cirtam armis expugnävit?
15. Quärë Iugurtha Rômam arcessîtus est?
16. Cür rëx in côntiône interrogätus nôn respondit?
17. Quis fuit Massîva et quid eî accid_it?
18. Cür lugurtha Rômam ‘urbem väälem’ appellävit?
19. Quälis imperätor fuit Q. Caecilius Metellus?
20. Cür Rômm nôbilës C. Marium contemnébant‘?
21. Quôs novôs mîlitës Marius cônsctîpsit?
22. Quî rëx luguitham adiuväbat?
23. Num Bocchus socius ﬁdus ﬁ1it?
24. Quômodo lugurtha in potestätem Maﬁi vênit?
25. Uttî Sallustius favëre tibi vidëtur, nôbilitâtî an plëbî?
75
; convalëscere

Nômen: .......................................................................... .-
CAPITVLVM LIII
PENSVM A
Supplenda sunt näfnina adiectîva:
(I) fdrma > ; pecünia > ; periculum > ; glôria > ._ ;
ôtium > ; iocus > ; studium > ; pemiciës > ; ﬂägitium
> :___; numerus > ________;
(2) mors > ; rëx > ; hospes > ; nätüra > ; triumphus
> _________; Vesta > ____j;
(3) cônsul > ; salüs > ; vulgus > ; singulî > ;
(4) legiô > ; frümentum > ; necesse > ;
(5) puer > ; servus > ; cîvis > ; vir > ; iuvenis
> ;
(6) nauta > ; modus > ; ünus > ; poëta > ; pîräta
> ; ltalia > ;
(7) pater > ; mercätor > ; gladiätor > ; rëx > ; uxor
> _______; praetor > _______; noxa > ________; Mâts > ;
(8) fenum > ; argentum > ; aes > ; lignmn > ; marmot
> ______; purpur > j_; lapis > -_______:; nix > ;
(9)gemma> ;am1a> ;aurum> ;ferrum> ;ä1a> ;
aes > ; rôstra > ; venënum > ; scelus > ; foedus >
; fortüna > ' ; ,
(10) urbs > ; Trôia > ; Tüsculmn > ; Alba > ;
(l 1) vîcus > ; repens > ; Tiberis > ; Latium > ;
(l2) circus > ; Cannae > ; Carthägô >
PENSVM B
Anna‘) ündëquînquägësimô [DCXLIX] a. u. c. Rômänî ingentî
[= sträge] victî sunt ä Cimbrîs et Teutonibus, quônnn côpia [= sine ﬁne] erat. Bellmn
gestum cum sociis, qui lîbertätem sibi volëbant, bellum dîcitur. Maﬁus
Rômarn ingressus multôs et domum Sullae . Spartacus
[< numerus] exercitum _________ [= collëgit] ac variô î cum Rômämfs pugnävit.
Cicerô adulëscëns ôrätôrës [= ëloquentës] audiëbat neque üllus diës ab
ôrätôriîs vacuus erat. Cmn multärum causärum fuisset, Rômä
profectus est ut ôrätiônî [= ärdentî] . Rhodî së ad Molônem
_[= magistrum dîcendî] . [= II annîs] post revertit ôrätor xmîtätus: nôn äcer et
_________ [= redundäns], sed remissus et ____ [= placidus]. Duo ôrätôrës tum ______,
Cotta et Hortënsius. Post Siciliensem [= ars ôrätôﬁa] Cicerônis
esse vidëbätur. ln Brütô Cicerô närrat dë suâ iuvenîlî: sermônî eius
76

est ut industﬂam et
videämus].
Synônynla: oôgitätiô et
Conträxia: vigor et
; laus et
; dîves et ; iuvenälis et
; exercëre et
(corpotis); remissiô et
; ëlücubräre et nocte
[< assiduus] eius
; licentia et
; accürätus et
o
praecipuë et
PEN SVM C
l. Quid ëgit Marius post bellum lugurthînmn?
2. Unde Cimbrî et Teutonës vënërunt?
3. Quî imperätôrës dë Cimbrîs ttiumphävërunt?
4. Quamdiü bellum sociäle prôtractum est?
5. Quis bellô sociâli ﬁnem imposait?
6. Quid Mithridätës Ephesî imperävit?
7. Cür Sulla päcem cum Mithxidäte fëcit?
8. Quid Sullä absente factum est Rômae?
9. Ubi Sulla Mariänôs vîcit?
l0. Quae nova bella exärsërunt cum Sulla rem püblicam composuisset?
l1. Quid Nîcomëde mortuô factum est in Asiä?
12. Unde ortum est bellum servile?
13. Quäs cîvitätës Lücullus expugnävit?
l4. Ad quem Mithridätës victus cônfigit?
15. Cür Mithtidätës bellmn renovavit?"
16. Num Lücullus cum Mithridäte dëbellävit?
l7. Quômodo Metellus cognômen ‘Crëticî’ adeptus est?
18. Cui bellum pîräticum mandätum est?
19. Quis lëgem Mänîliam suäsit?
20'. Quandô nätus est M. Tullius Cicerô?
21. Quibus magistris Cicerô adulëscëns operam dabat?
22. Quandô Cicerô causäs agere coepit?
23. Quärë in Graeciam et Asiam profectus est?
24. Ubi Cicetô quaestüram gessit?
77
[= plänë
; fônna et
;morârî et

Nämen: .......................................................................... ..
CAPITVLVM LIV
- PENSVM A
Supplenda sunt nômina ë verbîsfacta:
(1) nävigäre > ; oppugnîäre > ; Inﬁnite > ; dîvidere > _______;
exspectäre > ; côgitäre > ; admîrärî > __________; largîrî > _______;
median‘ > ; dëdere > ; cônﬁtërî > ; excunere > ;
colligere > ; cognôscere > ;
(2) exîre > ; dücere > ; cadere > ; rîdëre > _______; cônspicere >
; gemere > ; lügëre > ; ﬂëre > ; ütî > ; discëdeœ
> ; parer‘: > ____; vägîre > ______; apparäre > ________; tränsîre > ____;
adîre > ; redire > ; plaudere > ______; sentire > __________; convenire
> ;
(3) imperäre > ; aediﬁcäre > ; studëre > _________; incendere
> ; sacriﬁcäre > ; colloquî > ; indicäre > ;
dësîderäre > ;
(4) fûmäre > ; supplëfe > ; vestîre > _________; münîre
> ; impedife > ; argue“: > ; (-5- > -u-) monëre
> __________; docëre > _____;_;
(5) dolëre > ; pudëre > ; terrëre > ; horrëre > ; ärdëre >
; paväe > ' vigëre > ; favëre > ; clänläre > ;
maerëre > ; splendëre > ; furere > ; calëre > ; decëre >
' eträre > ; _
(6) lîberäre > [= qui lîbetat]; gù-bemäre > ;imperäre > ;condere
> ; ulcîscî > ; cënsëre > ; explôräre > ; adhortärî >
________; docëre > ____; serväre > _____; prôdere > _______; emere > ;
succëdere > ; regere > ; largîrî > ; favëre > ;
(7) mîräﬁ > ;memoräre > ; terrëre > ; crëdere > in
;sânäre>în ;numeräre>in
(8) frîgëre > ; cafre > ; valëre > ;pallëre > ' turbäre >
; cupere > ; rapere > ; splendëre > ; pavëre >
; tumëre > ; añre > ;
(9) capere 5 ; vocäre > ; dare > ; agere > ; patî >
PEN SVM B
Cicerô Lücullô magnam laudem [= tribuit]. Is oppida in quibus erant
[= domﬁs] rëgis et aliäs urbës [= plüximäs] cëpit. Ut Mëdëa in ﬁxgä membm ﬁätﬁs
[= dispersisse] dicitur, sic Mithridätës fugiëns dîvitiäs quäs in suum rêgnum
[= contulerat] relîquit, quärum [< colligere] Rômänôs . Tigränës
permôtus rëgem [= perculsum] ërëxit et perditum
[= cônfnnävit].
78

Mercätôrës qui in Asiä magnôs faciunt. Asia enim prôvincia tam
[= opulenta] est ut agrôrum et vatietäte [= ﬁügum] aliîs
prôvinciîs . Multae mercës ex Asiä . Equjtës Rômm qui vectîgälia
exercent A ' appellantur. Hieme mare nôn est ad nﬁvigandum.
rei mîlitäﬁs imperätôﬁ necessäria est. Nëmô tam est ut locum [= sacrum]
polluat.
Synônyma: läbës et ; clëmentia et ; sententia et ; querëlla et
; însôns et ; horcibilis et ; prôvocäre et ; arbiuärî et
; sänäe et ; reminîscî et ; obsequî et ; valdë
cupere et ; îrätus ﬁerî et ; vetus ﬁerî et .
Conträria: quaestus et ; commodmn et ' solitus et ; grätus
et ; forte et
PEN SVM C
l. Quae rës agëbantur in bell?) Mithridäticô?
2. DE quä rë Cicerô prîmum dîcit?
3. Quamobrem Mithridätës poenam merëbat?
4. Quî imperätôrës dë Mithﬁdäte iam triumpmverant?
5. Quibus Rômänî propter sociôs bellum intulérunt?
6. Cür vectîgälia Asiae mäiôra sunt quam cëteränzm prﬁvinciﬁnnn?
7. Quî vectîgälia exercent in prôvinciîs Rômänis?
8. Quid ëgit Lücullus initiô bellî Mithridäticî?
9. Quäs rës Cicerô silentiô praeterit?
l0. Cür baud difficile est imperätôreru dëligere?
11. Quâs rës in summô imperätôre inesse oportet?
12. Quômodo Pompëius scientiam reî nﬁlitäris adeptus erat‘?
13. Quibus bellîs Pompëius interfuerat?
l4. Quid imperätôrës in prôvinciîs facere oônsuëvërunt?
15. Cür Cicerô timiŒ et pauca dîcit dë fëlicitäte?
79

Nämen:_.__................................ pLT
CAPITVLVM LV
PENSVM A
Supplenda sunt näminafëmininafacta ex adiectîvis:
(1) miser > ; însänus > ; superbus > ; perﬁdus > ________; audäx
> ; patiëns > ;potëns > ; cônstäns > ; dîligëns >
_______; concors > __________; [plüräliaz] reliquus > ______; dives > ______;
angustus > ;
(2) tn‘stis > ; amîcus > ; stultus > ;macstus > ;
saevus > ; iüstus > ; avänzs > ; pudîcus > ; malus >
(3) foedus > ; dignus > ; hümänus > ; félîx > ; novus
> __:; paucî > _______; crñdëlis > ' gravis > _____; celeber > _>____;
ütilis > _; [—tâs] liber > ;
(4) longus > ; altus > ' pulcher > ; multî > ; fortis
> ; sôlus > ‘ clärus > ; amplus > ; ﬁ'rmus >
[= lïtmitäs].
PEN SVM B
Tüberô, cum Latînîs Scîpiônem ôtiôsum esset, dë rëbus caelestibus cum eô
___________ coepit. Laelius, qui tälës ____l_____ nihil ad vîtam hümänam _____ putäbat,
‘mäiôra [= quaerenda] esse’ dîxit.
ln rëgnô, iüstô, populus. lîbertäüs nôn est. Saepe
[= exorîtur] ex rëge tyrannus, qui 5' [= ferôcitäte] taeterrimäs [= feräs]
supetat, nec enim eî cum hominibus ülla iüris [< commîmis] est. Cîvitäs
est in quä populus dominättxr. Oppidum est __________ tùtôtum dëlübrîs et forîs ________.
Rômulus Sabînôs in cîvitätem et sacra eôrum cum Rômänîs ; cüriäs
nôminibus Sabînäruln [= nüminävit]. Sôle Rôlmllus nôn
[= appäruit]. Post eius _____ [= mortetn] populus nov1m1 rëgem _______ nôn dëstitit.
Rômulus deô Märte [= genitus] erat.
Quî iam adolêvit esse dîcitur. Quî oppidum oppugnat mürôs arietibus
cônättzr. Hieme sôl nôn tam occidit quam aestäte: aestäte sôl occidit quam hieme.
Vîtam [= aeœmam] nêmô mortälis [= adipîscî] potest.
Synonyma: globus et ' cîmae et ; rîtus et ; fñmus et ;
pëior ‘et j_; pessimus et ______; explôräre et _________; probâre et ______;
sustinm et ; pollueœ et ' ° pünîre et ; paulisper et .
Çontxäﬁa: opäcus et - permulti et ; cônsentîre et ; illüsträre et
; mätürë et ' prîdië et
PEN SVM C
1. Quand?) amicî ad Scîpiônenn convénmmt?
2. Eratne Scîpiô occupätus eô dië?
3. Quod prôdigimn in caelô vîsum erat?
80

.‘°9°.\’.°‘."‘.4‘
Dë quibus rëbus fuit prima disputätiô’?
Quômodo Archimëdës môtüs astrôrum dälärävit?
Cür Laelius dë rëbus caelestibus disputäre nôluit?
Quid tum Laelius Scîpiônem rogävit?
Quae sunt tria rërum pübliçännn genera?
Quod genus Scîpiô optimum esse putäbat?
Unde incipit Scîpiô dë rë püblicä Rômänä disputäns?
Quibus rébus Rômulus rem püblicam ﬁrmävit?
Quômodo Numa populum ferôcem mîtigävit?
Cuius rëgis vitiô rës püblica Rômäna ä bonä in dëterrimam conversa est?
Quem Cicerô tyrannô immäm oppônit‘?
81

Nômen: .................................................... ..
CAPITVLVM LVI
PENSVM A
(1) SuppÏenda sunt verba incohätiva:
patëœ > ; stupëre > ob ; lücëre > il______; ärdëre > ex ;
valëxe > con ; pavëre > ex_____; timëre > per__________; horrëre > co ;
rigëre > ob ; tremere > con ; gemere > in ; fervere > dë ;
[—a- > —i-] taoëre > con
(2) Hi versüs dividendi sunt in syllabäs brevës et Iongäs notis appositîs: '
sîve per Syrtës ite r aestuôsäs
xxxxxxxxxxxxxxx
sîve factürus per inhospitälem
Caucasum vel quae loca fäbulôsus lambit Hydaspës.
PENSVM B
. [= terra], quae in media mundî locô manet, V111 sphaerîs cingitur. ln sphaerä
summä stëllae sunt; eî sunt VII, quärum înﬁma est Iïmae. infra liinam nihil est
nisi mortäle et . Sphaerärum incitissimä magnus sonims efﬁcitur, sed aurës
hümänae tam sunt ut eum audîre nequeant. Item aurës eôrum qui Catadüpa
propter magnitﬁdinem sonitﬁs .
Terra quînque redimîta esse vidëtur, quôrum duo extrëmi nive et
obtigéscunt, medius sôlis ______ ärdentibus torrëtur. Duo sunt ________, alter septentriônälis,
alter cuius incolae Rômänîs adversî aut stant.
Qui rem horribilem videt ‘ . est amor deürum, patriae, parentum. Annus
aetätis LVI Scîpiôm fuit. Dî immortälës sempiœmô fruuntur. Ponte ruptô
l-lorätius Tiberim . [8x] scpŒna sunt LVI. [.] est nota minima.
Necesse est membtum aegrum cultxô . Sagitta ë prômitur.
Synônyma: splendor et ' celsissimus et ; tuber et ; siccus et
et ; solvere et ; movëre et ; celerius et ; quamdiü et
; înfrä et ; ex aliô locô et
Conträria: ultimus et ; austrälis et
' hîbemus et
PENSVM C
l_. Quômodo Masinissa Scîpiônem Aemiliänmn accëpit?
Dë quibus rëbixs Masinissa et Scîpiô collocîltî sunt?
Quem Scîpiô eä nocte in somnîs vîdit?
Ubi Scîpiô Âfricänus mäior appäruit?
Quid nepôtî suô praedîxit?
Quid d närrävit de patriae cônservätôribus?
.".°‘S-":"S”!"
Quid Scîpiô ab av?) sur‘) quaesîvit?
82

l0.
l].
12.
l3.
l4.
l5.
Quem vîdit Scîpiô praeter avum suum?
Quid Aemilius Paulus ﬁlium suum monuit?
Ex orbe lacteô quanta vidëbätur terra?
Quot sphaerae terram cingunt‘?
Quômodo eﬂicitur cantus sphaerärum?
Cür sphaem caelestis sonum acütum efﬁcit?
Cür hominës cantum sphaetärum nôn audiunt?
Quärë hominës in tenîs glôriam aetemam assequî nôn possunt?
83

Answer Key
Pants l: Familial Romana
85

LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA
« PARS I: FAMILIA ROMANA
CAPITVLVM I
PENSVM A
Nîlus ﬂuviu_s est. Nîlus et Rhënus ﬂuvig _.;u__nt. Creta In-
sulg Qt. Creta et Rhodus insulg sunt. Brundisium
oppidu_m_ est. Brundisium et ‘lîîsculum oppidg Lait.
Rhênus ﬂuviys magngs est. Tibexis est ﬂuviLs
parvgg. Rhënus et Dänuvius non ﬂuvii parvi, sed ﬂuvii
magnz sunt. Sardinia însulg magug est. Melita Insulg
parvg est. Sardinia et Sicilia non insulg parvgg, sed
însulg magnge sunt. Brundisium nôn oppidu_m
parvm, sed oppidym magny;n_ est: Tﬁsculum et Delphi
nôn oppidg magng, sed oppidg parvg sunt.
Crêta însulg, Graecg est. Lesbos et Chics et Naxus
sunt însulge Graecge. In Graeciä multge însulgg sunt.
In Galliä sunt mutt; ﬂuvii. In Italiä mult¢_r oppidg sunt.
In Arabia sunt pane; ﬂuviz et paucg oppidg.
A et B litterg Latingg sunt. C quoque litterg Latina
est. Multi et pauct vocäbulg Latîng sunt. Ubi quoque
vocäbulu_n_t Latîngn est. I et II numerz Rômäni sunt. III
quoque numerﬁ Rômäng est.
PENSVM B
Sicilia insula est. Italia însula 12:5 est. Rhenusﬂgmyg
est. Brundisium maﬁa est. Sicilia et Sardinia mug
magnae sunt. Melita Insula gig est. Britannia non
insulg parva, sed Insula magna est. Brundisium non
921LLm.2a_r.vam.. sedgztiimmasnum est- Estes
Brundisium in Graeciä? Brundisium mm est in Graecia,
$4 in Italii. Qgi est Sparta? Sparta est in Graecii.
Sparta oppidum Q_ra_e£um est. Delphî gu_oqg oppidum
Graecum est. Euboea, Naxus, Lesbos, Chios însulae
Graecae sunt. In Graeciä sunt multae însulae.
Quid est m? m uwnegg est. Qggl est A? A littera est.
A, B, C littergg Latînae sunt. Nm; l‘ littera Latina est? I‘
gin littera Qtina, sed littera Qraeca est. Insula
Latînum est.
PENSVM C
1. Ubi est Roma? &1g_¢'g__lgﬂﬁ_e;.s_'t
2. Estne Sparta in Italiä? ﬁmrta in Italiä nôn est.
3. Ubi est Italia? Italy es; m‘ Eurôgä.
4. Ubi sunt Syria et Arabia? Syria et Arabia in Asiâ’
git.
5. Bstne Aegyptns in Asia? Aegypm in Aggg" nôn est.
6. Ubi sunt Sparta et Delphi? In Ggciﬁ sunt.
7. Ubi est Brundisium? Emmigium est t; gtaliä.
8. Quid est Brundisium? ﬁrgndisium gggidum est.
9. Num Crëta oppidum est? Qrgra 02m um r_t§n est.
l0. Estne Britannia insula pana? Qritgnia min insula
mmgeÿltmaxægst.
1l. Quid est Tiberis? 1Q en’; &vt_u_s' est.
12. Quid est D? .
13. Num A litœra Latîna est? _4 nôn est gittera LatiÆ
sed littera Graeca.
14. Estne ll magnus numerus? Il nan magnus numerus,
S84 garvug numgrys Qt.
CAPITVLVM II
PENSVM A
Minus ﬁlms Iüliî est. Iülia ﬁlig Iüliî est. Iülius est
vir Romany. Aemilia terning Rômäng est. Iülius
dominu_s, Aemilia doming est. Mëdus servys Graecgs
est, Delia est ancillq Graecg. Sparta oppidygg Graec_u:_n_
est.
Iﬁlius pater Marci est. Mircus est ﬁlius Iﬁliz et
Aemiligg. Mëdus servus Iülü est: Iﬁlius est dominus
servi. Iülius dominus Med; et Dav; est: Iiilius dominus
serv_6__ru_r;n_ est. Numerus servﬁmm magnus est. Dëlia est
ancilla Aemiliggz Aemilia domina ancillg est. Aemilia
domina Deng et Syra_e_ est: Aemilia domina ancillgj;
_n_4m_ est. In familiä Iüliz est magnus numerus serv§_m_m_
et ancillärum. Aernilia miter Märcj et Quint; et Iülige
est. Märcus, Quîntus Iüliaque sunt lîberî Iülii et Aemi-
11g. Numerus lfber_5_ru_m est trës. Numerus serv§_ru_n;
est centum.
In päginä prîmä capitulz secundg multa vocäbula nova
sunt. Numerus capitulﬁmm nôn parvus est.
PENSVM B
Märcus Ælﬂ‘ Rômänus est. Iülius v_ir Rômänus est.
Aemilia est ﬁ.7_n_n'_r_zg_ Rômäna. Iülius est ﬁg; Marci et
Quînlî et Iüliae. In ﬁyn_§Lg‘§ Iiilii sunt tres _l1g_rj: duo
ﬂit: et ünaﬁLig. Mater lïberôrum est Aemilia.
Quj; est Dävus? Dävus est ser_'v_u,g Itilii. Iülius
dg_r;1_Lr1_u§ Dävî est. QÆ est Syra? Syra gncilla
Aemiliae est. Aemilia est domina Syrae.
Cornelius: “Qty; servi sunt in familiä tuä?” Iîilius:
“In familiä mgë sunt g_gr_z_tum [C] servi." Cornelius:
“Familia tu_a magna est!”
‘LINGVA LATINA’ est titulus Lbﬂ mi Latînî.
PENSVM C
l. Quis est Quîntus? Quîntus est mm giilii.
2. Quî sunt Mêdus et Dävus? Mada est Dävus servi
[ﬂit sunt.
3. Märcusne quoque servus Iüliî est? Märcys näg
grvus, sed ﬂligs Iüliî est.
4. Cuius ﬁlia est Iülia? Iülia est ' i‘
5. Quot lîberî sunt in familiä Iüliî? lg ﬁg id lüÿî trës
{tari sunt.
6. Quot servi in familiä sunt?
fqmiliﬁ.
7. Num Syra domina est? SEQ gomina nôn est, sed
amlks
8. Quae est domina ancillirum? Qgmgg‘ ancillamm
Qt Aemg ia.
9. Estne Cornelius vir Graecus?
aec s n est.
10. Num paella vocäbulum masculînum est? Puella
äb emininum st n l‘ .
ius vir
86

CAPITVLVM III CAPITVLVM IV
PENSVM A PENSVM A
Cñr Märc_zz._s Iﬁliam pulsat? Mäœus Iñlim pulsat, quia Mädus adçit. Dävus abçg. Iulius impergzj: “Vocë
Iülig cantat. Iïilig pl6rg_t, quia Märcus egm pulsat. Iﬁlia: Dävum, Mëdg!” Mëdus Dävum vocgg: “Dävg! Venj!"
“Mamma! Mârcus m: pulsat.” Aemilia puel1a_m_ audit Divas vent’: neque Iülium vidg_t. Médus: “Salütä domi-
et veng. Miter Quintgm videt et eym interroggg: “Quis num!” Dävus dominum salütg: “Salve, doming! Quid
më vocgt?” Quîntyg respondg: “Iﬁlia _t_eZ vocat.” est?” Dominus: “Tacg, sen'_e_! Nummî meî ubi sunt?”
Iülius dormi‘. Quîntus Iüliggg vocgg: “Pater!” Märcus Servus tacgt neque respondgg. Iiiliusz “Respond£!”
rid_e_t, quia Ililiyg nôn venit. Aemilia MErc_u_m verbergg. Dävus: "Interrogz Médum!”Iti1ius Mëdum interroggg:
Iulius venjg, quia M§rc_u_s plôrat. Iülius Aemiligm et “Ubi est pecﬁnia mea, Medg?” Mêdus: “Divas pecü-
Märcl et Quintu__m et Iûligm videt. Iﬁlius: “Pues quî niam tuam habg.” Iﬁlius: “Pông sacculum tuum in
parvgm puellm pulsat improbus est.” Iîilius puerm mënsä, Dävg!” Dävus pärgg: sacculum suum in mënsä
improbym verberat. Quem Iüli_z_4_s verberat? Puer quQn_ pônLt. Dävus: “Vidg, doming’: sacculus meus vacuus
Iülius verberat est M"arcus. Mﬁcus pl6rg_t. Puer qui est.” Iülius: “Sﬁmg sacculum tuum et discedg, bon_e_
plôrat 1aety_s_' nôn est. Puella qugg cantat laetg est. servg!” Divas sacculum suum sümg’; et �T�
PENSVM B PENSVM B
Puella gqgggg: “Lalla.” Puella guae cantat est Iülia. In sacculô Iûliî gecünia est. Iﬁlius peciiniam suam
Iﬁ1ial_o4tg est. Puer improbus puellam mug. Puella gygugmg: “Unus, duo, très, , ggÿgggg, sex,
gﬂqg: “Uhuhﬁ!” Pues 511g‘: “Hahahae!” Puer g; rîdet s_egt_em, ﬁg, gc2_w:;n_, d_ec;rg.” In gag-gl_b‘ nôn centum,
est Mârcus. Iülia Aemiliam mg: “Mamma!”Aemi1ia sed mal decem nummî sunt.
gag, et Quîntum interrogat: “Œr Iûlia plôrat?” Quîn- Dävus dominum sglütat: “Salvê, domine!” Iﬁlius
tus : “Iülia plôrat, Æ; Märcus eam pulsat.” : “Pône sacculum tuum in maya!” Divas sac-
Aemilia: “Märcus puer Qrobus nôn est, puer culum gym in mënsä m1113. Sacculus Dîvî vacuus est,
est! Ubi est pater?” Aemilia Iûlium nôn Ë. Quinms: in sacculô gus; [: Dävî] 111g pecünia est. Dävus sac-
“Pater nôn hl est.” Quîntus Iüljum gocat: “Pater!” culum suum sümit et discëdit.
Iülius Quîntum nan agit. Ë lülius Quîntum nôn Iîilius: “Mêde! Venî!” Mëdus nôn venit, quia jg [: Me-
audit? Iﬁlius eum nôn audit, quia Qnnit. Mﬁcus dus] pecﬁniam Iüliî habet. Iülius baculum, gugd in
plôrat, gaga Aemilia eum verberat. Iiilius Märcum mënsä est, sümit et
audit; i_g;n_ Iﬁlius nôn donnit. Quem Aemilia verbemt? Dominus impetat, bonus servus ﬁret.
Aemilia Mämum yggggm. Puer gaga Aemilia verberat
improbus est. Iîllia laeta nôn est e rîdet. PÎNQSæÎ/äfmmî sum in smala mm? In W16 ins
PENSVM C sunt decem nummi.
1. Quis Iüliatn pulsat? Märggs Iiligm pulsar. 2. Adestne Dâvus in scaenä prîmä? In scaenä gLtmä
2. Cür Iﬁlia plôrat? D vus se st.
mg 3. Quis Dâvum vocat? Mëdg Qzvum vgcat.
3. Quîntusne quoque Iüliam pulsat? 4. Suntne nummi Iﬁlii in sacculô Dävî? p�
_ l iam at ' nôu sunt in sacculô i.
4. Quem Quîntus pulsat? . 5. Quid Iülius pônit in sacculô Dävî?
5. Cür Aemilia venit? Aemilia venir gm Iﬁlia gam Q�
yggg. 6. Quot nummi iam in sacculô Iüliî sunt? lam navem
6. Quis Iülium vocat? n î in s ô I ' .
7. Cﬁr Iülius Quîntum nôn audit? Iﬁligs eum par: 7. Estne vacnus sacculus Mëdî? Nﬁn cg m’ saccglä
e’ mag’ dgr_zng' . M14; gum ngngr_:§ Iﬂii.
8. Quem audit Iﬁlius? �&� 8. Cür Mëdus discêdit? Mëdus giscëdit, quia is ggcü-
9- CürMîrcus Pl5rat? P��
gg_rn_1r_e_r_'gg. 9. Quem Iülius vocat? .
l0. Rîdetne Iülia? _1@_r_'{dg_g. l0. Cur Mans Iﬁlium nôn audit?
1 1. Num Marcus aeciîsätîvus est? .
12. Num Iüliam nôminätîvus est?
-
13. Quid est donnit?
87

CAPITVLVM V
PENSVM A
Iﬁlius et Aemilia in villa‘ habitgrg cum Iiberis et servis.
Dominus multgg servﬁ et mulu1s_ ancillg habet.
Aemilia in peristyla est cum Märcâ et Quîntâ et Iülia.
Itîlia multïs rosés in ho@ vide_t et ab Aemilii discédjg.
Iam Aemilia puellggg non videz, neque pueti eam
vide_n_t. Aemilia: “Märee et Quinte! Vocâ_t_e_ Iñliam!”
Puerî Iüligm vocgg: “Iülia! Veni!” et Iülia puerzs
vocg_t: “Märce et Quinte! VenÆ!" Iülia puerôs non
audit, sed puetl’ Iiiligm aud1'_1gt_t. Iillia: “Cür puerî non
ven;u_r_:t?" Iiilia ex hora venit cum vrosjs pulchrÿ.
Iülia: “Vidz rosis meäs, mater! Vid;:t_e;, pneﬂ!” Marcus:
“Rosae pulchrae sunt. paella sine rosis pulchra non
est!” Iülia cum and rosgj discëdLt. Puerî ridmg. Aemilia:
“Tacit , pueﬂ! Stlmitg rosﬂ et discédit_e!" Puerî rosa;
sümu_r_t_t et discëdm; in äniÿ aqugr_n_ sﬁm_u_n_;‘ ex im-
pluvië et roses in aqua P5114‘-
PENSVM B
Ililius in magnä gm; Lt_a_b_it_a_t. Aemilia cum Q [z Iiiliô]
habitat. Iülius Aemiliam gmt, quia gg [z Aemilia] bona
et gulchra tëmina est.
Aemilia in peristÿlô est c_u_n_g lîberîs suis, sed sing ‘virô
suô. Iiilia _a_b Aemilii discédit; iam puella in 1mm est.
Iülia rosäs ggmit et e; hoxtô venit cum v _rgs_ig. Puella
laeta est: rosae eam dglectant.
Ubi est impluvium? 14 [z impluvium] est in ma. In
impluviô gg_u_a est. In ätriô nüllae tenemae sunt.
PENSVM C
1. Num Iüliùs sôlus in villa habitat? Iﬂius nôn sôlus,
sed cum familiä 31g [g vÿlä habitat.
2. Quot ﬁliôs et quot filiäs habent Iiilius et Aemilia?
Iÿlius et Aemilia dug: ﬂibs et üngn ﬁliam habent.
3. Ubi est impluvium? [mlyyium est in ëtriä.
4. Ubi dormiunt servi? Mutt; servi in llnô cubiculô
mai.
5. Adestne Iﬁlius in peristylb cum Aemiliä? 111%
Æä-
6. Ubi est Iülius? Iggg‘ ' in quam ' Zn‘ est.
7. Esme Aemilia sôla in peristÿlô? Sôl_a_ nan est, lîberî
cm g sunt.
8. Quid agit Iülia in hortb? Iülia rosäs camit gt
2!£Q_'.'Q@-
9. Cür puerî Iîiliam ﬁdent? Pggri Iülgm‘ rident, quia
m’ robi sunt. / u: lchra nän est.
CAPITVLVM VI
PENSVM A
Iﬁlius ab oppidg Wsculb ad villi»; sua; it. Villa eius
prope 'l‘1'1sculy_m_ est. Iülius in lectîcä est inter Urs_um et
Dävgm. Dominus ä servis portg‘_tu_r. Ursus et Dîvus nôn
saccôs porta__rg, saccg‘ î Syrô et Lëandrô porta_g_ty_g.
Saccus quem Lëander pong; nôn tam parvus est quam
saccus quî ä Syrô pomlmz '
Mëdus nôn est apud domingm, nam servus malus
domimnn timuet. Dominus ä servë malQ timët_u;.
Dominus servm malgg vocgt, neque ab eô aud1_u_r_.
Sang malg î dominë vocggg neque cum audit.
Quô it Mëdus? Rômgm it. Unde venit? Mëdus ﬁs-
cul_’q' venit. Ante Médym est Roma, Tﬁsculum post e_t_4_n_1
est. Cornelius non Tüsculô Romain, sed Rom: Tüscu-
l£m_ it, nam is 'I‘ﬁsculi habitat. Comélius nôn ambulat,
sed equë veh;4_r.
Lÿdia, amîca Mêdi, Romgg habitat. Iam Mëdus
Rômge apud LÿditLg est. Mëdus amica_Ln_ sua_m salﬁtg
et ab amie} suz salﬁtﬂ, nam Lÿdia Mëdu_m_ amgt et
ab es: mnmr.
PENSVM B
Ôstia nôn s1 ä Rômä. sed mage Rômam est. {J442
venit Iülius? Tîîsculô venit et 44 villam it. Duo servi
cum gortant. Syrus et Leander, qui my lecticam ambu-
lant, duos saccôs portant. Saccus Syrî nôn _t_qm_ magnus
est g_ua_r_r_z_ saccus qui ä Lëandrô poxtätur, itgue Syrus
non tam (essus est quam Lëander.
Mëdus ggLd dominum non est, nam Mëdus dominum
îrätum g'_m_g_t. Mêdus servus my [= improbus] est;
i_t¢_zgue Mëdus et Iûlius non mm, sed inimîcî sunt. Via
Latina, quae estgelkomam et Capuam, nôn tam
Qngg est quam ﬁg Appia QQ ambulat M“edus? Is Rô-
mam ambulat, gm amîca eius Rômae habitat. Corne-
lius ggtem [= sed C.] Rômä Tüsculum it. Tüsculum est
ante eum, gp_st eum est Rôma. Cornelius equô veﬂitur,
is nôn Mm. Iülius et Cornëlius ad villas suis En
PENSVM C
1. Ambulatne Iîilius? ﬂan ambgggg, lgqticﬁ vehitur.
2- Quî Iülimn portant? -
3. Quid portant Syrus et Leander? Syrus et lander
-
4. Unde vcnit lﬁlius et quô it? Iüligg 1'g.§c_u_lo‘ ‘ venit et
Q vîllam suam it.
S. Qùô it Mëdus? Mëgus Rämgm j;
6. Etiamne Cornelius Tüsculô Rômam it? Cornelius
uscul " Räma sed Rô it.
7. Ubi habitat Cornelius? Comeﬁgs Zzsgulî habitat.
8. Clir Mëdus laetus est? Mëdug Lggm; gs; ggia
Rgmae amggm habet.
9. Quae est Lÿdia? Lidia est gaga mgr.
l0. Quid habet Mëdus in saeculô sub? 1L
l1. Suntne amîcî lülius etMEdus? Iﬂiyg etlllﬂ s nôn
12. Num porta: verbum passîvum est? Egrtat nän est
-
88

CAPITVLVM VII
PENSVM A
Iülius Märcâ, fïlië suﬁ, mälum dat. Iülius Märcÿ et
Quintg, f1'liLg sua, mäla dat. Iülius etiam servis sua,
Syrë et Lëandrë, mâla dat.
Cg; Aemilia ôsculum dat? Aemilia virg suÿ Iülië
ôsculum dat. Iﬁlius Aemilia: ôsculum dat. Iülius
Iﬁligg, filigg su_q_e_, mälum dat, neque sôlum Iüliae, sed
etiam Syrgg et Dëlia_e, ancilli_s suis. Iülia mälë suQ‘
ôsculum dat!
PENSVM B
Iülius ad villain g¢_i1iit. Ôstiärius ôsüum gaga] et post
eum claudit.
Saccî nôn vacuî, sed glggzj sunt. Iülius: “Vidëte, pu-
erî: Hic saccus plënus mälôrum est. Ecce mälum tuum,
Märce.” Iülius Marc?) mälum gag. Iülius ﬁliîs nôn s_ô-
lu_m mâla, sed etiam pira dat. Iam puerî gt mäla _e_t pira
habent, sed servi negue mäla negue pira habent. Domi-
nus servôs ad g vocat et Æ quoque mäla et 29g dat.
Aemilia ad Iülium gilt et eî ôsculum dat. Iülia abest.
Puerî nan ambulant, sed currunt in honum. mg; [: in
hortô] Iülia nôn est, ea in cubiculô suô est. Iülia nôn
rider, sed lacrimgt: in oculîs eius sunt lacrimae. Dëlia:
“In ätriô pater tuus të exsgectat, Iülia.” Iülia E [= ex]
cubiculô gig, ad Iﬁlium currit et Æ [: Iüliô] ôsculum
dat. Iülia rosam ante Iülium ;e_n_e_g. Iülia: “Nônne 1%‘
rosa to:rm6§_g [= pulchra] est?”
PENSVM C
1. Quem puerî exspectaqt? Puerî Iülium eggectant.
2. Venitne Iülius Rômä? Iiigius nän Rämä, sed
Tüsculô venit.
3. Quis ôstium aperit et claudit? ÔstigÇrius ästium
agerit et claudit.
4. Quid inest in saccîs? In sacgis mêla et pira însunt.
5. Cui Iülius mälum prîmum dat? Iiîlius Märcô mälum
- prîmum dat.
6. Cui Aemilia ôsculum dat? Aemilgg‘ virä suô ôscu-
lum dat.
7. Estne Iülia in hoxtô? Iülia nôn in hortô sed in
cubiculô suô est.
8. Qua it Dêlia? Dëlia in cubiculum Iüliae it.
9. Estne Iülia sôla in cubiculô suô? Iülia nän säla est
illic, Syra azud eam gt.
l0. Rîdetne Iülia? Iïilia nôn rider, sed lacrimat.
11. Quô Iülia currit? Iülia in Zitﬁum currit.
12. Quid Iﬁlius dat ﬁliae suae? Iglius ﬂliae suae mälum
gt girum dat.
CAPITVLVM VIII
PENSVM A
Quÿ est Albînus? Est tabernärius qui ômämenta ven-
dit. Qugg ômämenta? Ômämenta qw Albînus vëndit
sunt gemmae et margarîtae. Quig emit Mwus? Ômä-
menmm emit. Quæ ômämentum? Ômännentum quo_d
Mëdus emit est änulus cg: pretium est HS C. Digitns
in qug‘ änulus pônitur est digitus quärtus.
Hjg servus Mëdus, i1l_e_ Dävus est. Lÿdia h_z4;z_g servum
amat, n6nil1y_n_z. Lydia amîca hy_i_1g._s'_ servi est, nôn ﬁlm.
Lydia hyjg servô ôsculum dat, nôn ill; Lydia ab hëg
servô amätur, nôn ab illÿ.
Hg; oppidum est Tﬁsculum, ill_u_z_1 est Brundisium.
Comëlius in hÿg oppidô habitat, nôn in i11_o’_. Viae h_1_4_i_u_s;
oppidî parvae sunt.
PENSVM B
Gemmac et margaxîtae ômämgnta pulchra sunt.
Aemilia multa ômämenta ä Iüliô accigit. Aemilia
mg_rgg_;iLig in collô et änulum in gigjgg“ habet. Multae
fëminae ante tabernam Albînî cônsistunt et ôrnämenta
eius aspiciunt. Virî ôrnämenta emunt et fëminîs dant.
Ânulus gemmätus centum sëstertiîs cônstat. Pretium
änulî est centnm sëstertiî, sed Mëdus [XC]
tantum habet. Albînus: “Nônägintä nôn ;qt__i§_ est!”
Mëdus: “Accipe nônägintä sëstertiôs a_ut nüllôs!”
Ânulus ad digimm medium nôn convenit: digitus
medius 1m mafgnus est. Sed änulus convenit ad
digitum guärtum [Iv], qui nôn tantus est quantus
digitus m_e_4;'y_.g. Lydia laeta digitum suum ggicit et
cum Mëdô ä tabemä a_big. Lydia Mêdô viam
mänstrat.
PENSVM C
1. Quid Albînus vendit? Albînus ämämenta vëndit.
2. Â quô Aemilia ôrnämenta accipit? Amilia ärruî-
menta accigit ä virô suô.
3. Ambulatne Mëdns cum dominô sub? Mëdus nôn
cum daminô suô sed cum amicä sud‘ ambulat.
4. Ubi Mëdus et Lÿdia cônsistunt? Mëdus et Lÿdia
ante tabemam Albînî cänsistunt.
5. Cür Mêdus margarîtäs nôn emit? Quia Lydia
mgÿäs margaritas habet.
6. Cür Lÿdia nüllum änulum habet? Nüllum änulum
ha t uia ecüniäsa nôn est
7. Estne vacuus sacculus Mêdî? Vacuus nän est. in
saggy? eius sum nänägintä gëstertiî.
8. Quot sëstertiîs cônstat änulus gemmätus? Ânulus
9. Ad quem digitum änulus convenit? Ânulus ad
gi gigum guärtum convenir.‘
89

CAPITVLVM IX
PENSVM A
In Italia sunt multî pästôr_ë_s. Numerus pastor_ur_r_z_
magnus est. Pâstor Iüliî onum caue_n_1 et multas ovgs
habet. Pastor est dominus cangs et oviiagn, Canis et
ovgg pastorgm amant. Cibus ovilrg est herba, cibus
pastorig est pang. Pastor pangg Est. Q
In collg ona arbor est. Pastor cum cang et ovglggs ad
arborgm it. Iam pastor in umbra arborjs iacet. Arbor
pastor: et can; et ovil7_u_.s_' umbram dat, sed ovg nigra in
solg iacet. Nﬁllae nobﬂ ante SÔÏçÆ sunt. In silvä mul-
tae arborjejs sunt, sub arborﬁ umbra est. Ovg nigra a
pastorg coterisque ov;b_u_s discëdit. Canis ove_m_ videt.
PENSVM B
Pastor et centum _a_vQ in camgô sunt. Pastor ovibus
aquam et cibum dat. Cibus ovium est i, cibus
pastoris est p_z_7_n_is. Pastor panem g. Ovës herbam
munaetmuamﬂvaaéma.
Sol l_17c_eg, niilla ﬁﬁlle] in caelo gag hunc campum
vidëtur. In colle üna g_Ig_o_;' est, in 111;: multae arborés
sunt. Sub arboribus umbra est. Pastor ovos suas ad
arborem gag‘; gag; pastor in umbrä arboris iacet, ovis
nigra coteras ovës relinguit et silvam gag. In teirä sunt
vestigja lupi; lupus _igsg_ non procul abest. Lupus in
silva cibum guaerit, dum pastor et _c_a_ry;._s ovem
quaerunt.
PENSVM C
l. Num pastor solus in campo est? Pastor non solus
est, canis et ovës agud eum sunt.
2. Quot ovës habet pastor? Pastor centum ovës habet.
3. Â quo canis cibum accipit? Canis cibum accgg‘ it ä
Qfistore.
4. Suntne montës prope pastorem‘? Montës nän groge
gästärem, sed grocul ä gästôre sunt.
5. Ubi sunt vallës? Vallës sun; inter montas.
6. Quid est collis? Collis est garvus môns.
7. Quô it pästor? Pästor ag grborem it.
8. Cür pästor umbram petit? Umbram getit, guia sol
l'.:€.€_‘-
9. Quo it ovis nigm? Qvis nzgra in silvam it.
10. Quid ovis in tetra videt? Ovis vestigia lugi videt in
El-
ll. Cor lupus ovem nigram non ëst? uia canis ac-
curn't et lugum gegit.
CAPITVLVM X
PENSVM A
Avg‘; in aerg volant. Pisc_§_s in aqua natant. Ialia neque
volgg neque nat_a_rg potest. Homo duos pedE_s habet,
itaque homo ambulglrg potest. Homo mortuus so
mova_re_ non potest. Spitﬁre necesse est hominî, nam
sine anima nomo vivﬁ potest. Cum homo spîrat,
anima in pulmong‘_s_ intrat et ex- pu1mon&_u_s exit. Homo
quî spîrat mortuus esg non potest. Homing deos
vidm non possunt. Deî ab homin;'Qz_c._s vid_e‘_r_i non pos-
sunt. Nëmô piscës numerQLe potest. Piscës numerg_r_§
non possunt. Sine pecﬁnia cibus em; non potest.
Puerî Ialiam cane_re audiunt. Marcus Quîntum ad
terram cadeg videt. Ialius Marcum clam;r_g audit.
Pueri saccum a Ialio in mënsä pong’ et aperi_r1_' vident.
PENSVM B
Leô et aquila bëstiae sunt. Virî et fëminae hominës
sunt. Mercurius nôn homo, sed ï est. In aqua sunt
Qiscës. In äere sunt E. Quid agunt piscës et avës?
Piscës in aqua natgn , avës in aere volant. Avis duas
ﬁﬂ habet, itaque avis volare gotest. Avis quae volat
alas movet. Cum homo ambulat, ggaﬂ moventur. Cum
homo sgirat, anima in gulmônës intrat. Homo quî spîrat
yi_v_y§_ est, qui non spiratmoﬂgs est. Nam sine anima
gag‘ vîvere potest. Spirare homini necesse est.
Iolia gdﬂﬂ [= cantat]. Ialia É pulchram habet.
Puerî _ryj_d_o_s quaerunt. Nîdî sunt inter rämôs et folia
arborum. In nîdîs avium sunt 912g aut pullî. Avos non
pullos vivos, sed ova gariunt. Quîntus in arborem
gsgendit et IV gullos videt in nïdô. Rämus quî nîdum
sustinet tennis est. Ramus tennis puerum crassum
sustinëre nôn potest: Quîntus ad terrain gag}. Marcus
eum cadere videt et gerterritus est.
PENSVM C
1. Num Neptîinus homo est? Non homo sed deus est
Negttinus.
2. Quis est Mercurius? Mercurius es; ggus mercätô-
rum g; mg‘ tius dearum
3. Quid agunt mercatoros‘? Mercatoras emunt et van-
Lima.
4. Num necesse est margaritas habore? Id necesse non
Q1.
5. Quid est ôceanus Atlanticus? Oceanus est magnum
."L&
6. Car aquila a parvis avibus timëtur? Quia Quito
garvas gvas cagere vult.
7. Ubi sunt nîdî avium? In arboribus sgnt.
8. Quid est in nîdîs? In nîdîs sunt ôva aut Qgﬂli.
9. Quae bëstiae ova pariant? Avës ôva gariunt.
10. Quid agunt puerî in hprto? Puerl nigqjg ﬂagrant.
11. Cor ramus Quîntum sustinêre non potest? gag};
Quîntus gger crassus est. '
90

CAPITVLVM XI quînque mîlia pedum. Via Latina CL [1502 centum
quînquägintä] mîlia pass_1_1_:gn_longg est.
PBNSVM A . _ _ . Rämus tenug puerum crassym sustinere nôn potest,
Membra corporgg humanî sunt duo bracehta et duo mm u“ en” vis est 0mm mﬂum ve nan
crtlrg. In eorporg hiîmänô tinm; caput est, nôn duo p Æ gm ' gm ‘
. . _ est,necd omäl ;_ t, ed ace l‘
capxtg. In capxtg sunt dnae aure_s et ﬁny_rr_z, 6s. In ôrg sunt mälôﬂm Lavis. ËSÏËÈ si“; mgsgguilfi
“mg In pecmrg un!“ °°r et d“° pulmanﬂ sum‘ g1'av§_m ponat. In saecô gravz sunt mäla Se;-i saccôs
Medmus 2 _ �Z super k, C mm‘ ‘ac?! "den “,‘°f‘°“"‘ gravg: portant. In saccîs gravÿçg sunt mâla et pita.
“m?” dorm”: ‘Met’ Medlcusz. ‘qumfﬂ dom!" Saccus Lëandrî gravior est quam Syrî nam mâla
Medlcus Q-“MM! ��b . {Hem Medfcus puma , grav_i_6Lq sunt quam pita. Via Appia longz'_o_r est quam
lmguam oswndﬂg ‘abat’ et lmgugm ems “ma” es!‘ via Latina Via A ia et via Aurëlia lon iôrës sunt
dîcit. Puer dîcit ‘pede_m_ et caput dolzzg.’ Medicus Ae- quam via Latina 13) um ms cmssior est qlïîî [ä
miligLn pôculum tengæ iubet. Syra Quintym spirgpg _ ' ._ “ _ . '
an audit’ itaque Sm em mo _ esgg Pam. Sod Leander saccum grav_z_¢;rg_n_ quam Syrus portat, 1n saccô
_ , . _ graviëpe; mäla sunt.
SÏÏIŒÆËZÆMÏÏI p|i Vwg-e‘ gauden Necesse es? Hoc pîlum longjgg et graviyg est quam illud. Haec
pîla longjgzg et gravjgm sunt quam illa.
PENSVM B
Camus humﬁnum habet quattuor n: duo Æ
gag et duo ggzm. In bracchiis duae Es sunt, in
crüribus duo ggg'g‘g. Super eollum est çÆLt. In capite
sunt duo oculî, duae gaza, ünus näsus, ünum Q. In ﬁre
sunt dentës et lingyg. Sub collô est gectus. In pectore
sunt pulmonës et 9g. In corde et in vênîs magna est.
Sansuis per Ends ad corﬂ_ui£-
Aemilia apud le-ctum Quîntî gag, Syra apud lectum
g_ta_t. Quîntus non gag, sed aeger est. Syrus medicum
ex oppidô o. Medicus digitum ad pedem puerî
o: medicus pedem eius t_a_ng;'{. Quîntus, quî
dîgitum medicî in pede gag: “Ei! Pês _d£lg;!"
PENSVM B
M§rcus_ﬂ7_r_¢_r Quîntî est. Quîntus ünum frîtrem et
ñnam sorôrgm habet. ‘Iülia’ ﬁg sorôris est. Fräter
Aemiliae est ;z_mg_gg1u_s liberbrum. Quîntus: “Ubi est
avunculus noster?” Iﬁlius: “Avunculus vester est in
Germäniä.”
Prôvincia est ï imperiï Rômänî. Rhënus Germäni-
am ab imperiô Rômänô gîvgm‘ ° - Rhenus1‘Ln_i._s' imperii
est. In Germäniä mnltî mm Rômânî sunt, quî contra
Germänôs gagnant,‘ Gennänî enim lggﬂﬁg Rômänôrum
sunt. Milites Rômänî scîita et gladiôs et pîla (grunt.
Mîlitës in gqgtris habitant. Circum castra est fassa et
mm, quod x pedes ﬁlm est. Mîliæs patriam ab
PENSVM C hostnbus gaga.
1. Quae sunt membra corpon's hümänî? PENSVM C
ÊLCÆ‘ 1 N M ‘ ')
2. Ubi est cerebmm? ggrebrm est gust ﬁontggg. ' uilﬁmircuigognomgglﬁzté 6J
. . - .. -
3- Qmd est In Facture? - 2 Quo, mm me. Aenmw m h L
4. Ubi est Venter? V terest 'n"s. ' . . . . . ° . . . .
, _ 3. d t Aemth Gennänxä?
5. Clîr Quîntus cxbum sîimere nôn potest? _Qy;q_g3_q @�H dira? m
9”‘ 4 armapedes ‘ °
6. Estne Quîntus sôlus in cubiculô suô? ‘Q“”° et l.umR:"’§l“;:f°',:‘ e
-
. I g o o - s
m‘ ‘a et S m "d "m ‘mm 5. Quam longum est pilum Aemnlni? Pzlum erg; gex
7. Unde medicus arcessitur? Medicus 1I1_sggQ‘ grces- È la" _
8. videt medicus in ôre Quîntî? 6' ��F mmtês Ramini? Mm£m'cmE§
��� 7-°°‘s“"“i°f'“"f°;°““‘°ﬂ.- .9w—4——— @J
l0. înmï mortuum esse putat? sa �d; @-
1o. �� a...
CAPITVLVM x“ 1l. Nîm mlililssttgltizeab hoste fugit?Mﬂe§ fortis an
PENSVM A (agit, sed gag‘ tum i5" Lgsïës Ê .
Wm 5 “W1 i3°*““~ sa?“ °* 31°11 I“ °"°'°“iM, 12. Cür hasta procul iacî non potest? gum‘ nimis grav_1_.g'
Rômänîs multi Gallî mimant, quî arcﬂ ferunt. Equ1~ en
tätyg, sine metü impetym in hostés facit, neque hostës
impetﬂ equititﬁg sustinére possnnt. Mille passm sunt
91

CAPITVLVM XIII
PENSVM A
Hôrae diê_î sunt Xll. Hôra sexta die_n_g dividit in duas
partës: ante meridigr; ct post merîdiLm. Sex hôrae sunt
dîmidia pars die_î. Mênsis Iünius Xxx digs habet: nume-
rus di_ë_rÆn_ est XXX. Novus annus incipit ab eô dig qui
dîcitur kalendae Ianuariae.
Iülius mënsis annî calidissimus est; Ianuarius est
mënsis annî frîgidissimus. Mënsis annî brevissimus est
Februarius. Padus est ﬂümen Italiae longissimum et
latissimum. S61 stëlla clarissima est.
PENSVM B
Ianuarius ménsis prîmus est. December est mënsis go;
decimus ac mstrérnus. Tempore antîquô September
mëusis septimus gag, nam Æ [= i116 tempore] mënsis
prîmus erat Mmius. Nunc September mansis nänus
est. Dias est tempus a gÿ ad vesgerum. Mane est
М diëî, vesperﬁn_i._s‘ di'e'i' est et initium 1c_2_c_'§g'_s. Diës
in XII J dividitur. Nocte Æ et stëllae lücent,
neque eae tam clärae sunt quam sôl. S61 lünam Ë
sua illüstrat. Ea lünae pars quae sôle nôn illﬁstratur
gbsczra est.
Vër et autumnus, aestäs et ﬂi_eI_n_§ sunt quattuor gaga;
mm annî. Aestäs a ménse Iîîniô incÿgjg. Hieme nôn
sôlum imber, sed etiam m dë nübibus cadit: montes et
campî nive ogeriuntur. Aqua nôn tam Œgida est quam
mx.
PENSVM C
1. Quot sunt menses annî? Mënsës annr sunt duo-
lei";
2. Â qua Ianuarius nômen habet? Â deô lag‘ g‘.
3. Quam longus est mënsis Aprîlis? Agrilis trîgintä
digs lgngus est.
4. Â quô mënsis Iîilius nômen habet? Mënsis Iülius
namigjrgr g’ Iüliô Caesare.
5. CiIr mënsis decimus Octaber naminatur?
gore antîguô mg“ sis octävus erat.
6_. Cñr lüna nôn tam clara est quam s61? Quod lüna
suam lüçgm nan habet, sed sale illﬁstragur.
7. Quî diës annî brevissimus est? Diës annî l_)revissz'-
mus est a. d. VIII kal. Iän.
8. Quî dies aequinoctia dicuntur? A. d. VIII kal. Apr. et
a. d. VIII kal. Oct.
9. Quod tempus annî calidissimum est? Aestgg‘ est
10. Quandô nix dë nübibus cadit? Hieme r_tix de‘
uia tem-
mîbibus ggit.
1 l. Quid est imber? Imber est ﬁg gag de‘ nÿgibus
cadit.
12. Â qua die incipit novus annus? Novys annus incigit
ä Qlgndlg I§;_1_uﬁr§js.
CAPITVLVM XIV
PENSVM A
Puer dormiagg nihil audit. Davus puerum dormientem
excitat: in aurem puerî donn;'gn_ti,g clamat: “Marce!”
Mﬂcus oculôs aperigzg servum apud lectum stantem
videt. Servus puerô frîggLtï vestîmenta dat. Parentês _
tîlium intrantem salütant et â ﬁliô intr_an_te salﬁtantur.
Filius discédgng “Valë!” inquit.
Corpus valæ nôn dolet. Medicus caput doI@
sanare nôn potest. Pisces sunt animälia natgÆîg.
PENSVM B
Pueri in lectis cubant [= iacent]. _/1l_te__; puer dormit,
alter vigilat: alter valet, alter aegratat. _Qte_; puer
aegrôtat, Mücusne g Quîntus? Quîntus aegrôtat.
Servus puerum donnientem excitat et ei aquam i.
Marcus ‘e’ lectô gyLgLt et prîmum manüs L4z_v_c;{, dginde
faciem. Puer vestimenta a servô goscit, et prîmum
tunicam ﬁg, deinde togam. Iam puer nag” us nôn est. 4
Virô togätä [= togam gerentî] bracchium dextrum
nüdum est. Dâvus Marcum sëcum venîre iubet: “Venî
mëcum!”
Märcus Mëdum, quî cum eô îre 54v, nan videt. Me-
dus librôs et cëteräs _r§.g Marci portare solet, Marcus
ipse mm! portare solet graeter malum. “Hodië” _zjg_qui_t
Iülius “Mëdus t_e"_c_'_ugt_ ire nôn potest.” Mûcus sôlus abit
librum et tal_2ulam et stilum gm ferëns.
PENSVM C
1. Quîntusne bene dormit? Quintus donnîre nan
2018.5‘ .
2. Uter puer aegrôtat? Quîntus aegrôtat.
3. Estne clausa fenestra Marci? F enestra eius agerta
Qt.-
4. Uter ê duôbus puerîs gallmn canentem audit?
Quîntus, gui vigilat, gallum canentem audit.
5. Quômodo servus Marcum excitat? Davus in aurem
gueri dormientis clämat: “Mäne est!”
6. Tatumne corpus lavat Marcus? Nôn tätum camus,
sed tantum mantis et cagut gavat.
7. Car Marcus friget? Quod nüdus est.
8. Quid Marcus a servô poscit? Vestîmenta sua goscit.
9. Utrum bracchium toga operitur? Bracchium sinis-
tmm toga’ ogerigr.
l0. Ulra manü miles scütum gen't? Miles scütum gerit
mam? sinisträ.
11. Quas rës Märcus sëcum fert? Märcus librum tabu-
lam stilumgue sëcum tert.
92

CAPITVLVM XV
PENSVM A
Mûcus ad lﬁdum venit nec iänuam pulsa_t. Magister:
“Cür tû iänuam nôn pulszg, cum ad lﬁdum vengg?”
Märcus: “Ego iänuam nôn pulsé, cum ad lüdum venÿg‘,
quod nec Sextus nec Titus id facit. Audîte, Sexte et
Tite: vôs iänuam nôn puls;z‘y;g cum ad lñdum veni_tg‘g!”
Sexms et Titus: “Nôs iänuam pulsﬁmyg, cum ad lﬁdum
venjggg!" Magister: ‘Taoête! Aperîte hbrôs!” Titus:
“Ego librum nôn habgë.” Magister: “Cür librum nôn
babe‘ , Tite?” Titus: “Librum nôn habgë, quod Marcus
meum librumhabg!” Mincus: “Sed vôsnneäsrês
hab§ﬁg!" Titus et Sextus: “Nôs rës tufts nôn habg‘;n_u_;!”
Magister discipulôs dormîre vidëns exclâmat: “Ô
puerî! Dol-ml‘! Ego recité, vôs nan audzgzgl” Mircus:
“Ego të recitîre audjg. Nôn dormﬁ.” Titus et Sextus:
“Nec nôs dormmg. Té recitäre audjmg. Bene recitgs,
magister.” Magister: "Ego bene recitë, at vôs male re-
cit_ﬁ_t_1;g! Mali discipuli esisl” Discipuli: “Vërum nôn
dicj_s_, magister. Bon! discipulî sy;n___us: in lüdô nec
clämggmg nec ridﬂuyg, et të audgl"
PENSVM B
Minepueriinﬁnetmt. Pueriquiinlﬁdumelmt
discggqlt sunt. Quî llidum habet magister est. Marcus
magistrum metuit, nam Diodôrus magister gQë_ru_s est
quî puerôs innprobôs gﬁ verberat.
Intrat magister. Sextus de‘ gag surgit. Cêterî discipuli
niindm adsunt. Magister 93mg: “O, discipulôs im-
probôs!” Sextus: “Num ego improbus mm?” Magister:
“Ig discipulus improbus nôn es, g [= sed] cëterî dis-
cipulî improbî sunt!” _
Post Sextum venit Titus, gym [= deinde] Marcus.
M5rcus'_u7n_za.m[=<‘>stiuml nﬁnpulsauaugauazn
ltidum intrat, nec magistrum salûtat. Magister: “Dis-
cipulus improbus gs, Mirce! _.§'_t_gy'm ad me vent!"
Magister t_e_[gym Märcî verberat. Tergum est ggggrigg
pars coxpoa-is. Magister puetum verberire p��
M£rcusadsellamsumn;g@nequeg§g,:§@.Magister: »
“Quid [= cür] nan cénsidis?” Marcus: “Sedëre nan
mum quod pars tergî rior mihi dolet!”
PENSVM C
I. Quô puerî mine eunt?1n lädm egm.
2. Quis est Diodôrus? .
3. Cür puerî mngistrum metuunt? .
4. Quis discipulus prîmus ad lüdtun advenit? ﬁggg
-
5. Quid facit Titus antequam ludum intrat? 314%
2E1!»
6. Cur Titus librum suum nôn habet? od M us
Ljbrum gig; hgbet.
7. Quis est discipulus improbissimus? Märcy ﬁg’-
Ë . r l . .
8.CﬁrQuIntusinlﬁdumiren6npotest?Qu_'1g_q,gg_rﬂa£
9. Cur magister recitäre dësinit?
2mm
l0. Tüne magister/magistra an discipulus/discipula es?
E än ' terl- r scz - sum. '
1 l . Num tﬁ iänuam pulsäs antequam cubiculum mum
inträs? .
CAPITVLVM XVI
PENSVM A
Nautae, qui Neptiinum vergngg, tempestitem oppe-
riuntur. Mëdus et Lÿdia ex Itahä proﬁcîscgggg. Lÿdia
Mëdum in puppim ascendentem sequx_'_t_u_r. Dum nauta
loqui_ty, Mëdus occidentem intuÿgg, unde nübës ätrae
oriLtug. Simul tempestäs origg. Mercator ttistis mer-
ces suäs in mare lib: videt; nëmô eum cônsôlÿg’ potest.
Quî ab amîcîs proﬁciscity_r 1aet_ﬁ_r_i nôn potest.
PENSVM B
Brundisium est oppidum maritimum (in grg maritimi
situm) quod magnum mrtum habet. Portas est Qcgg
quô navgg ad terram adîre possunt.
Cum nüilus mm ﬂat, mare Lrwgzﬂm est. Tem-
gegas est magnus ventus qui mare turggg et altôs ﬂe-
Æ facit. Gubemätor est _na_:ttq qui in pgggi nävis se-
dëns nävem gygggg. Partës caelî sunt griëns et ﬁg‘;
d_e'rz_s_, sgzgentrigngg et merîdiës. Oriëns est ea caelî pars
unde s61 gritur, occidéns est ea pals quô sôl occidit.
Mëdus et Lidia nävem cﬁgsgmdunt atque ex Italiä
groﬂigcgntur. Ventus secundug est, nﬁvis plënîs gm
ex pottﬁ ggrediyr [= exit]; sed in altô mari tempestäs
o_ritg_r_-.- magnus ventusﬂﬂg incipit, tôtum mare turbi-
dumit. Nautae aquam ë nave imam: et mmg in
mare iaciunt. Mëdus Neptﬁnum invocat: “Ô Neptune!
5_e_Q§i_ më!” Nävis ﬂûctibus ia_gﬂu; nec 115m [= sed
nôn] mergitur.
PENSVM C
1. Quae nävës Rômam adîre possunt? Parvae tantum
-
2. Quid est ‘ôstium’ ﬂüminis? Egg gens gué ﬂümgn in
mammair-
3. Num Tiberis in mare Superum înﬂnit? Tigris nôn
0³
4. Quandô nävës è‘ portü Egrediuntur? Ventg seggndô
nave’: ggrtﬁ Zgrediuntur.
5. Ubi sedet gubemätor et quid agit? Gﬂmﬁtgg in
-
6. Quae sunt quattuor partes caelî?
Œcidëng, næﬂdiës et segtent_r_i%’s.
7. Quäsrës Mëdus etLidiasEcmnfemnt?Q¢m§,p;_ﬂ
-
8. Quô Mêdus cum amie! suä îre vult?
9- Cñr Iﬁstis est Lidia? m£mm
10. Quem deum invocant nautae? .
1l. Ciir mercês inmare iaciuntur?
ÆÆILŒ-
l2. Num nävis eôrum mergitur?
maim-
93

CAPITVLVM XVII
PENSVM A
Marcus a magistrô nôn laudgjtgr, sed reprehendi_tu_r.
Marcus: “Cür ego semper reprehendg, numquam
laudg? Titus et Sextus semper laudggt_u_r_', numquam
reprehend___un_tu_r.” Magister: “Tü nôn laudâg, sed
reprehendggis, quia prâvë respondës.” Marcus: “Sed
ego semper interrogg!” Sextus: “TF1 nôn semper inter-
rogcïrig; nôs saepe interrogä_mgg nec prävë responde-
mus: itaque a magistrô 1aud_¢Zm_tg, nôn reprehendmgg.”
Marcus: “At facile est id quod vôs interrogämini: ita-
que rëctë respondëtis ac laudä_tn_irg!" Titus: “Nôs ma-
gistrum veré_m_y_r. Nônne tﬁ eum ver§r_is_ ?” Marcus:
“Ego magistrum nôn very. Cîir vôs eum vergr_ry';z_i?”
PENSVM B
Discipulus est puer quî 05 Vir quî puerôs glgcg
magister est. Magister est vir Ms quî multäs res Lit
quäs puen‘ nesciunt. Sextus nec stultus nec piger, sed .
grudem atque industriggs est. Magister interrogat, dis-
cipulus qui respondére potest manum tcﬂ. Nôn gggr;
Leg respondére antequam magister interrogat. Magister:
“Æ numerôs ä decem g_s_g_1ge; ad centum!” Quisgye puer
manum tollit, primum Sextus, deinde Titus, p_o_s@§
Marcus. Sextus numerﬁs dicit: “x1, x11, X111, XIV, xv, XVI,
xvn,xvm,)ax,)o(,xxx,xL,r,Lx,uo<,uoot.xc,c.”
Sextus bonus discipulus est, qui semper gm respondet;
itaque magister eum laudat. Marcus, qui semper 25m’
respondet, ä magistrô regrehenditur. “Ngzguam rëctë
respondës, Märce! Car nôn gëgÿîg antequam respon-
des?” Marcus: “Cür Titum non interrogas? Is nôn tam
siege interrogatur quam ego.” Magister: “lam eum
interrogoz quot sunt xx1 et LXVIII?” Titus: “LXXXVII?
an Lxxxvm?” Titus nôn certus, sed incertus est ac
magistrﬁ resgﬁnsum incertum dat. Sextus vêrô rëctê
respondet, difﬁcile est id quod interrogatur.
Quod Marcus interrogatur nôn difﬁcile, sed M est.
Unus est 1V sëstertiî, ünus sëstertius Iv gsÿ.
PENSVM C
1. Quid pueri discunt in lüdô? Puerî ljtteräs gt numg-
rôs disggnt.
2. Cür Sextus a magistrô laudatur? Quia semger rëctê’
1'80 .
3. Car Marcus reprehenditur? Quia ggäve’ rgggandgt.
4. Esme facile id quod Titus inteirogatur? ôn acil
sed diﬁgile est.
5. Car Titus nôn statim respondet? uia x VIII num -
»
6. Uter rêctë respondet, Tivusne an Sextus? Sems est
Æ cigulus gui rectë resmndet.
7. Quot sunt ündëtrîgintä et novem? §unt dyadi-
guadrﬁgintii.
8. Trës sëstertiî quot sunt assës? Tgës séstgﬁg sunt
duodecim asses.
9. Quot dënâriï sunt octôgintâ sëstertiî?
sëstertii sunt vîgintî dënägî.
10. Num faciles sunt numerî Rômänî? Nän faciles, sed
diﬁcilés sunt gumeri Rämänl. _
1l. Tüne ä magistrô tuô laudaris? Â magisträ laudor.
CAPITVLVM XVIII
PENSVM A
Sextus rëctg“ respondet, Marcus prävg‘ respondet et
severe‘ reprehenditur. Nëmô réctjys aut pu1chrg'y_.g scribit
quam Sextus; is réctissimg et pulcherrimg scribit. Lüna
plëna clarf lücet, sed sôl clärM lücet quam lüna et
cëterae stëllae; sôl clarissimg lücet.
Hostës nan tam fOl1.i_tQ_‘ pugnant quam Rômânî. Mîli-
tës nostrî foray pugnant quam hostês. Nostrî fortis-
simﬁ pugnant. Marcus nimis levit_er_- scribit. Magister
brevilez scrîbit ‘Märcum improbum esse’.
PENSVM B _
Ex XXIII litteris Latinis VI yg1c'l_lé§ sunt: A BI O v Y; c'é-
terae sunt cônsonantës. Cônsonäns semper cum vôcälî
iungityr. K, Y, Z litterae [âme sunt in linguä Latina, in
lingua Gracca ﬁeguentës. Vocabula ästium et iänua
eandem rem signiﬁcant; lingua duas rës variës signi-
ﬁcat. Magister librôs Latinos et Graecôs legere potest.
Discipulî hanc in tabulîs suis sgribygt:
Homô oculäs et näsum habet. Magister tabulam cuius-
gyg puerî aspicit, et Sextî et Titi et Märcî. In tabula
Marci IV litterae dësunt. Magister litteras quae dësunt
ﬁg: m [= eô modô] magister menda Marci corrjgjg.
Tum Marcus scribit Æ [= hôc modô]: HOMO HOCVLOS...
Magister: “Ô Marcel Hîc non iegg, immô sugerest
littera H!" Marcus stilum vertëns H litteram ti. Tum
magister calamum et chartam sümit et egistulm ad
patrem Marci scribit.
Cëra est mﬁgeria moI1is.Ferrum est materia düra.
PENSVM C
1. Quot sunt litterae Latînae? Sunt viginti trës.
2. Estne D vôcälis an cônsonäns? D cänsonäns est.
3. Quot syllabas habet vocabulum apis ?Hoc vogä-
èulum gag; gllgbäs habgt.
4. Quômodo pawns discipulus legit? £gI1r§_
lus guamgue ﬂllabam cuiusgue vgcäbulî legit.
5. Quis discipulus rëctissimë scrîbit? Sgxtus gst disci-
eggs gui rëctissm‘ ‘ scrigit.
6. Quälës sunt litterae quas Titus scribit? Litterae Titi
tam toedae sunt quam Marci.
7. Qualis discipulus est Marcus? Est discgg‘ ulus giger.
8. Cür Marcus nôn HOMO, sed OM0 scn‘bit? gag
sgmger ‘omä’ dîcit.
9. Quotiës Mmus litteram H scribit? Qeciës.
10. Stilône in tabulâ scrîbit magister? Magister galamô
inglgmäærﬁæ.
ll. Quid magister scribit? Egistulam gg Erg); Marci.
12. Esme facilis grammatica Latina? Qiﬁcilis est.
13. Tüne rêctius scrïbis quam Mûcus? Cette‘ rëctius
Manganite!
94

CAPITVLVM XIX
PENSVM A
Ante X annôs Iülius apud parentes suôs habitÿgg nec
uxôrem habﬂvgg. Iülius et Aemilia Rômae habitz1l;o;n_t.
Iülius Aemiliam annlgg nec ab eä amäbätur. Ea num-
quam Iülium salﬁttllzgt cum eum vidzàqg, quamquam
ipsa ab eô salütäbätur. Aemilia epistuläs Iüliî nôn le-
gä; nec dôna eius accipiglw, sed omnia renuittﬁgg.
Iﬁlius: “Tune ego të amjÿgm nec ä Œ ama_”_bg_r_', nam tü
alium virum amï nec ab eô amäbäris. Ego miser
erg); et tü misera er@.Tunc apud parentes nostrôs habi-
täbämus. Tü et parentes tuî in parvä domô habitäbätis.
Vôs ä mê salütäbämini, quamquam pauperës erﬂ.”
PENSVM B
Iﬁlius, quî marîtus Aemiliae est, uxôrem suam nec
_17_1lz1_rn_ aliam féminarn amat. Quintus minor quam
Märcus et mäior quam Iülia est.
Tëctum peristÿlî xVI altîs columnîs sustinëtur. Inter
columnäs 111 s_igyg stant. Iünô, cLziÿÆr [= uxor] Iovis,
ge_¢_z_ mätrônänxm est. Nëmô deôrum È marîtus est
quam Iuppiter. Inter omnës deôs Iuppiœr gessimus
marîtus est.
Ante X annôs Aemilia nôn mätrôna, sed _1;i_rg§ erat.
Tune Iülius adulëscëns XXII annôrum erat. Pater Iüliî
vir gijggg [= pecüniôsus] erat. Quî nôn dives, sed gauger
est, in parvä ggrgg habitat. Rômae multî hominês ha-
bitant, glzrës quam in üllä aliä urbe. Rôma est urbs
mäxima imperiî Rômänî.
PENSVM C
1. Quae est coniünx Iovis? Iiïnô caniünx est lavis.
2. Num Iuppiter bonus maritus est? Immô malus
marîtus est Iuggiter.
3. Cuius fflius est Cupîdô? Est ﬁlius Veneris et Märtis.
4. Estne Quîntus mäior quam Marcus? Quintus minor
est guam Marcus.
5. Ubi parentes Iüliî habitäbant? Parentës Iüliî Rämae
habitäbant.
6. Cür Iülius tune miser erat? Quia Aemiliam amäbat
negue ab eä amäbätur.
7. Cür Aemilia Iülium nôn amäbat? Quia alium virum
amäbat.
8. Num Iiilius Aemiliam propter pecüniam amäbat?
Nôn ita, nam Aemilia virgô Qauger erat.
9. Cﬁr Aemilia nunc beäta est? Quia bonum Lgritum
M261-
10. Hodiêne Aemilia minus pulchra est quam tunc?
Aemilia hodiê’ tam gulchra est quam tune erat.
CAPITVLVM XX
PENSVM A
Mox novus înfäns in cünîs Aemiliae erg. Aemilia rit-
sus infantem habg'_l;Lt_. Tum quattuor liberi in familiä
ergn_{. Iﬁlius et Aemilia quattuor lîberôs habg§£n_t.
Aemilia înfantem suum am_z1Qi_t. Iülius et Aemilia
înfantem suum aequë arnjlgﬂ. Annô post înfäns prima
verba discgg et prîmôs gradüs facie_t. Infäns ambuläns â
parentibus laudäbitur. '
Aemilia: “Ego înfantem meum bene cﬁr;i_b;q“_: semper
apud eum man_e:l_2§, numquam ab e6 discédgrg.” Iülius:
“Certë bona mäter er_i_s;, Aemilia: înfantem tuum ipsa
cﬁrE_b§ nec eum apud nütrîcem relinqug.” Aemilia:
“Etiam nocte apud înfantem erâ, semper cum eô dor-
mg. Nôs et înfäns in eôdem cubiculô dorrn;'§m_tg._9.”
Iülius: “Nôn dormiëmus, sed vigiläbimus! Nam certë
ab înfante vägiente excitäbimur!” Aemilia: “Ego
excit_ﬁAo_r_, tü bene dormz_'_e1 nec excitäberis!”
PENSVM B
Parvulus puer quî in É iacet întans appellâtur. In-
tins quî cibô ;a_rq magnä vôce Q3. Nôn pänis, sed
l_ag cibus înfantium est. Nütrîx est mulier [= fëmina]
quae nôn suum, sed aliënum înfantem gm. Multae
mätrës înfantës suôs ipsae alere nôlunt.
Marîtus et uxor iam nôn dê tempore praeteritô _c_o_l;
loguuntur, sed dë tempore ÿtürä. Aemilia: “Cür tîi
ﬁlium habëre m, Iñlî? Ego alteram ﬁliam habëre m_l_§,
plürës quam duôs ﬁliôs _r_z_QE [= nôn volô]. Vôs virî
ﬁliôs tantum 35111:5! Fîliôs magis dîligitis quam fîliäs!”
Iülius 5E [= tacet]. Aemilia îräta gradum adversus
ôstium facit, sed Iülius: “_M_an_e‘ hîc apud me!" inquit,
“AILE discëdere!” Aemilia manet ac loquî gergit: “Bona
mäter apud înfantem suum manëre gglggg, hoc mätris
ofﬁcium est. Nëmô enim înfantem melius cüräre potest
quam mater ipsa.”
PENSVM C
1. Ubi parvulus întäns cubat? In cünis cubat inﬁns.
2. Quid facit înfäns quî cibô caret? Intajns qui cibä
caret magna‘ väce vägit.
3. Quid est cibus înfantium parvulôrum? Parvuli
înfantës lacte vîvunt.
4. Num omnês înfantês ä mätribus suîs aluntur?
Muzgae mätrëg intantës suäs alere nälunt.
5. Quae sunt prima verba înfantis? Prima verba
infantis sunt ‘mamma ’ et ‘tata.’
6. Quandô Aemilia novum înfantem habëbit? _1_'{o_.w
gaucäs mënsës.
7. Cür Aemilia ä marîtô suô discëdere vult? Qgig
Iülius dicit ‘së in aliô cubiculä dormîre velle. ’
8. Cﬁr Iﬁlius in aliô cubiculô dormîre vult? Quia ab
înfante vägiente excitärï nôn vult.
9. Quid Aemilia ofﬁcium mätris esse dîcit? Dicit ‘ot-
ﬁcium mätris esse înfantem suum eüräre et alere. ’
10. Cür Syra et Iülia in honô nôn manent? Qgig
caelum nübibus ätris ogeritur.
1l. Cîîr Iülia sorôretn habëre nôn vult? Quia parentes
novam ﬁliam magis amäbunz guam Iüliam.
95

CAPITVLVM XXI
PENSVM A
Marcus iimidus est, quod per irnbrem ambulant, ac sor-
didus, quod humî iacyjg. Discipulî ümid! sunt, quod per
imbrcm a1nbu.1g_1_I_Q'yy_{, ac sordidi, quod humI iacuëzun .
Märcus: “Â Sextô pulsﬂ sum.” Iülius: “Nônne til
Sextum puls1tj_.g;z?” Marcus: “Primum Sextus m5
P015115 tum ego illum pulsgjv_§. Ego et Titus Sextum
.” Iﬁlius: “Quid? Vôs duo ünum '
pulsﬁggg? Et cñr sordida est veslis tua? Humîne
iacy_is_t_i?” Märcus: “Humî iacu_î: Sextus me tengigs”
Aemilia: “Quid magister vôs u hodië?” Marcus:
“Magister aliquid recit11;z'g, sed ego initium tantum
audM.” Aemilia: “Cur nôn omnia audmm?” Iulius:
“Mäcus in lüdë donnîv_it!” Aemilia: “Audtsue? Pater
dîcit ‘ti in lüdô dormﬂgigg’. Tﬁne vërë dormmm?"
Marcus: “Certe dormzgi, mäter. Omnës donnmmu!
Sed paulô post magister landing Iittexﬁs meﬁs." Marcus
nﬁni litteräs quäs Sextus scrîps; ostendit. Aemilia:
"l'âne ipse hoc scrîpsgÿ?” Mäœus: “Ipse scripsi.
Ceted pueri prävë scn'ps_e1z_n;_t.”
PENSVM B
Hodië mane Marcus mundus erat, vestîmenta eius tam
candig erant quam nix. Nunc nôn modo mais [= vesti-
rnenta] eius, sed etiam faciës et manüs et gaga sordida
sunt, atque Qty; [= sanguis] eî dë näsô ﬂuit. Nam Sex-
tus, quî tam mlidug est quam bôs, Märcum pulsävit sine
ggggq (ut ait Marcus). Märcus, qui ma; iacuit, tam sor-
didus est quam gorcus. Difﬁcile est cum cognasc-ere.
In cubicula suô Marcus lavätur et vestem ﬂ‘_tar.
Igggrim [= dum haec aguntur] Aemilia äuium imrat et
vestîgia puericﬁggicit. Aemilia: “Quid hoc est?
Alggg’ ' pedibus sordidîs in §_¢L§ mundô ambulävit!”
Märcus, vestem mîltâvit, in îlrium redit.
Puer mätn’ tabellam [= parvam tabulam] Sextî ostendit
et ‘s5 ipsum eäs litteräs mjgmg’ dîcit. Id quod Mär-
cus dîcit nôn vërum, sed 141mm est; Marcus mentitur,
sed Aemilia ﬁlio suô ggdg. Illlius vërü dë verbîs eius
44km; Marcus patrem suumfgﬂgpg nôn potest.
PENSVM C
l. Cur Mir-cus rediêns ümidus et sordidus est? Qa'_a_
Qgr imbrem ambgÿgg‘ g; hm! ﬁg.’ '
2» Â quô 901851118 est?
3. Cür Marcus sôlus Sextum viucere nôn potest? Qug
. ëextus validior est.
4. Quômodo Märcus se excnsäre cônätur? Dîcit ‘se’ et
litum cum guerô mm gggnﬂigge. ’
5. Quid agit Märcus in cubiculô sub? Zestem mütat.
6. Quid Aemilia in solo cbnspicit? .
7. Quid tum Iülius dîcit uxôrî? [Eli(_4_,g‘gorcum inträ-
v5} ’ dîcit.
8. Quid Mircus parentibus suis ostendit? Mﬁncus 2g-
r ' suis o ‘t.
9.Quislittelîsquaeineätabuläsnntsclîpsit?sauus
Q litteräs _;.sg'_rg‘ sit.
l0. Cûr Iülius ﬁlium suum nôn laudat? Iülius tzfliä guä
nôn crëdit.
CAPITVLVM XXII
PENSVM A
Han: nônä crus ambuligm ire solet. Tabellirii nôn mit-
tuntur pecüniam postulämm. Hostês castra expugnEt_r_¢m
veniunt. Multî barbarî Rbmam veniunt habit@.
Syra: “Verba medici difﬁcilia sunt audig.” Ea rês est
facgî facilis. Nômen barbarum difficile dicyg est.
Verba: œrrëre, ggggisse, Lgmzum; claudere, gl_cy_s_isse,
glaisum; dicere, dixisse, _d,g'_tum; solvere, gggisse,
s_olr_7_tum; mmpere, ﬁnisse, mgtum; apeﬁre, ¢_z&ru_isse,
_q,M_1um; vincire, _v_i_n_xisse, mg_tum; pellere, pgpilisse,
Æum; scindere. §£.'u_fISS€. Æﬂm; venîre, misse;
PENSVM B
Iänua cônstat ë duﬁbusﬂzlryg, quae in § ver-
tuntur. Ôstiärius vel mm; dïcitur servus qui homines
in vîllam admittit. Canis eius prope tam f_¢_;@_c quam lu-
pus est; itaque necesse est eum catënä ﬁerreä [< ferrum]
vincire. Ânulus Lydiae nôn ex fem‘), sed ex a_u_r§ factus
est. Servus qui epistuläs fcrt dîcitur, nam
41j epistulae in tabellîs scrîbëbantur.
Tabelläﬁus ﬁg iänuam stat. Iânitor, qui inträ
iänuam sedet, tabellärium dë cane ferôcî gang: “Cave!
Canis të mordëbit!" In solô inträ I14 scxipmm est
‘gm canem’ înfrä imäginem canis. “Nec haec rm‘ ‘g5
ncc canis vêtus më :1554” inquit tabellärius, ac propius
ad canem mm. Canis catënam Lumen et vestem eius
dentibus ggghgndit. Tabellärius neque grôcgderg neque
Lgçgdgg audet. Iânitor: “gm pracedis? Ego të inträre
gm!’ Sic iinitor hominem tenitum ﬁﬂgg. me altaum
gradum facit, sed canis eum ex ôstiô ge_@. Tlépolemus
tôtô corporezmîzu ex<‘>sti6_c§d;t. Latin l=posuënñl
iänitor canem vincit.
PENSVM C
1. Quid est iänitôris ofﬁcium? I@g';Qm' gﬂgm est
gjllgm çÿgtôdire.
2. Cür necesse est canem eius vincîre?
twins!-
3. Ex qui mäteriä cônstat iänua?
2EME!-
4. Vulcänus quis est? Vulcänus egg dgﬂ tabrg‘r_ugz_.
S. Quid in solô inuî limen vidétur? Inga Lgmgn vide‘-
tu intägä canis.
6. Quid tabellâﬁus sêcum fest? @@'=g
_[e_rt.
7. Unde venit ‘ﬁëpolenmls et quem quacrit? [maki
1min‘ gt lﬂzium, Qatrem Märct, ggggrjg.
8. Quornodo iânitor ë somnô excitatur? Qgzzlqmzyg
9. Quid agit Iülius post merîdiem?
Iüliy; Qgmitum it.
96

10. Cür canis saliëns catënâ nôn retinëtur?
;u_mgitur.
1l. Quid facit iänitor antequam tabellärius intrat?
CAPITVLVM XXIII
PENSVM A
Marcus: “Posthäc bonus puer 131% sum et vôbîs
p§n'Lu‘_r;_4_s; sum.” Marcus prümittit ‘se bonum puerum
fuﬂu_m esse et sê parentibus päriÿlm esse.’ Aemilia
putat Märcum ä Iüliô verber7_atu_m îrî, sed Iülius ‘së
epistulam scrîpgqgn esse’ dîcit.
Verba: dücere, dzzgisse, Qgtum; legere, Lzgisse,
l_§gum; mittere, grgisse, _n_1_is_sum; inclüdere, inÆisse,
ingïsum; facere,_tEQisse,fggum; ferre, glisse, ﬂtum;
affene, amisse, alﬂtum; trädere, t.r‘i_t_1_i_disse, tridipum;
perdere, perg1i_disse; ostendere, ostendisse; fugere,
fÿgisse.
PENSVM B
Iinitor dominô epistulam _tz_a'_¢ﬁg [= dat]. Iülius sign_um
rumpit; iam signum ;’g_tgg__ru£ nôn est. Marcus maﬁa;
et tremëns vulgum patris legentis aspicit. Epistula ma-
gistrî omnem rem à facit. Iülius: “Sextî est haec
tabula; num hoc neggre audës?” Puer nihil negat, sed
omnia fg_t§tur. Iﬁlius: “Indignum est fgctum tuum. Nôn-
ne të L¢_i_e_; factî tuî?” Marcus, quî paulô ante _Q_b_
timôrem pallëbat, iam _I;y_b_e_t ob gudargm. Mârcus:
“P_o.s;t1:_Ig semper bonus puer etc"), hoc vôbîs !”
Hodiê Mëdus Märcum ad lüdum æmÿîg uôn potuit.
nam hLn‘ domô hîgit; itaque Märcus sine comite ambu-
lävit. Magister pecüuiam quam Iülius eî ï postulat.
Iûlius: “Magistrô pecüniam sglvere nôlô, neque enim is
mercëdem mg. Pecîiniam meam gerdere nôlô.”
PENSVM C
l. Â quô epistula missa est? A mggisrrg‘ Digdêrä.
2. Quômodo Iülius epistulam aperit? §ignum rumgit.
3. Quid magister scrîpsit d! Märcô? a ister ‘Mär-
cum ‘ci ulum‘ rb esse’sc' sit.
4. Cuius nômen in tabulä înscrîptum est?
înscgg‘ tum est in gag;
5. Quam ob rem rubet Marcus? Märcgg mgr ob gu-
dôrem: uia eum ud t ti suî.
6. Negatne Mämus sê malum discipulum fuisse? £_u_e_r
‘së malum guerum ﬁgiggg’ fqtftur.
7. Quid Märcus parentibus prômittit? ﬂrﬁmittit ‘së
gostfÿc bonum gugum ﬁgÆrum esse. '
CÀPITVLVM xxrv
PENSVM A
Märcus rediëns sordidus erat quod humî iacygg et
cruentus quod Sextus eum pulsëverat. Puerî in viä
pugnäverant. Tergum Märcô dolêbat quod magister
eum verbergggcg. Märcus ä magisuô vabergïtg gag
quod in lüdô dormi_1;e_rgt; nec rnagistrum recitantem
audygizt. Märcus: “Magister mt? verberävit quod in
lüdô donniveram nec eum recitantem audiveram, sed
më laudävit quod bene computggeram et scripsg__r_g_r_n_.”
Verba: laväre, lävisse, gum; vidêre, ygdjsse, gi_sum;
mordëre, _m%r_disse, mgggum; dare, _dgf_1sse, 441mm;
reprehendere, regrehemflsse, regrehénsum; frangere,
fr_Ezisse.f_rdctum; cognôscere. un: mLtLtum;
nôscere, ﬂisse; lüdere, Æsisse; cadere, cecidisse; ire,
iisse; Wpere. c.u2_i_visse; velle. masse; loquî. LoLuZum
esse; fatêxî, gum esse.
PENSVM B
Puer aegrôtus [= aeger] dormira nôn potest sîve in
1% dextrô iacet sîve in [gagé [= sinistrô]. Itaque
surgere cônätur, sed in lectô recgm__1_bit, nam pës dënÿ
[= rîirsus] dolëre incipit. Märcus climat et forem valdë
gemutit [= pulsat], ita puer inclüsus foremïggg
cônätur. Quîntus clämôrem et gregizum audit et Syram
vocat; quae continuô accunit. Puer dîcit ‘pedem s_iÿj
dolëre’: “Pês mihi dolet, ob Qﬁrem dormîœ nôn pos-
sum. Fortasse gs criiris ﬁäctum est.” Sym: “Nôlî ‘re!"
Quîntus: “Non ﬂeô, ,et_sî [= quamquam] dolôrem
S|'9«V°m 2450.7‘-"
PENSVM C
l. Cür Quîntus mïrätur pedës subs aspiciéns? Q25;
gës dexter mäior est guam gës sinister. .
' d? arbo e
2. Quam ob rem pës eius acgrôtat?
gecidiz.
3. Bstne fräctum os crûis? 0s em m‘ gggrum est.
4. Quärë Märcus forem frangere oônätur? Ita Marcus
z gujiculﬁ exire cônätur.
5. Quid Syra Quîntô uälrat E Märcô? Syra närrat
‘Qgigtum in cubiculô inclüsgm Q35. ’
6. Cür Märcus rediëns cruentus erat? Quia ä Æggtô
Qulsätus erat.
7. Quärë Mëdus ë villi ﬁîgit? _
vidëre cygivit. .
8. Quid Syra dê cane iänitôﬁs putat?
{çrôciôrem esse Qutat.
9. Cür canis Quînmm dîligit?
my dedit et e cum eô 12g.
8. Quô Dävus puerum dﬁcit? Qëvus egm in cubiculum l0. Ctir Iülius Märcum non verberävit?
eius dlîcit.
9- Quin? Iﬁlius surgit?
10. Quid Iülius magistrô respondêbit? Regndêbit ‘se’
megggm‘ salvere gﬁﬂg. '
ll. Ciir mercëdem solvere nôn vult? Quia mggister
-
iam bis vegrätus era: ä maggstæ.
97

CAPITVLVM XXV.
PENSVM A
Medus (ad Lÿdiam): “In Graeciam îbô. Comitgjrg me!
Proﬁcisce_1_-g mecum! I-Ioc mihi pollicﬂg! Oblivisc_e_r;e
Rômae! Oscul§r_g me!”
Medus (ad nantis): “Iam proﬁeîscimiJ, nautae!
Ventus secundus est: inmmﬁ caelum! Laeulrmgzl”
Verba: trahere, agisse, Æzum; petere, Æisse,
gçium; quaerere, ggggïvisse, gugsizum; occîdere,
g_cçî_disse, ggçLmm; relinquere, rmisse, re@__tum; inter-
ﬁacre, interﬁçisse, inteIÆum; oenstituere, cengigujsse,
censitgum; deserere, dgemisse, gegmum; censpicere,
cénmcisse. cﬁnsmuxn; incipere. ggeeisse. 92:-mum;
reddere. redigisse, redd_z1um; reperire, ;__e2yg_n'sse, Le;
2g_nurn; iubere, i.gs_,_sisse,Q¢_s_sum; gerere, ggsisse, gggtum;
iacere, _iggisse, ‘ggtum; regere, glisse, r_ë__ctum; cônscen-
dere, censgﬂiisse; accedere, acgegisse; pmﬁcisci, pro-
Æum esse; sequî, gegzum esse; oblîvîscî, obLi_tum esse.
PENSVM B
Quintus_tE_b_1_4l_a;n_ de lupe et ¢_1gQ' audire nôn vult nec
fäbulam dë Achille, quî Hectorem et corpus
eius mortuum post currum suum circum moenia
[= mürôs] Trôiae gag}.
Labyrinthus est magnum aediﬂcium unde nëmô exile
potest, etsî iänua grep. Theseus, qui patrem Mînôtaurî,
taurum album, iam necäverat, Mînôtaurum ipsum
quoque yggäg [= interﬁceœ] gaga Antequam
Thëseus, ad pugnam gzﬂygs, labyrinthum intrivit,
Ariadna, ﬁlia ;g‘gz'_s, eijﬂgg longum dedit. Ita Ariadna
Thesee auxilium tulit, nam ille filum sequens exitum
labyrinthi repperit. Post necgm Minetauri Theseus cum
Ariadne Naxum nävigävit atque ÿ [= illîc] eam 4è
&u_i§ [= reliquit]. Ariadna ab altô saga prespiciebat,
sed g;e_:_:; [= max] nävis Thesei e gémggtgj eius abiit.
Paella misera in _lLu_g descendit, ubi hm; et jﬂﬁg currens
capillum scindebat, ut faciunt eae quae maerent. The-
seus post mrtem pam's multes annôs Athënäs gm.
PENSVM C
1. Quid tecit Achilles? hil m inte e it.
2. Quid fecit Remulus? Rômulus griÿ; mm;
ﬂifmiiniis aediﬂdvit.
3. Quâlem fâbulam Quîntus audîre cupit?
_m_§nstrb' Èrôcî Être cugit.
4. Ubi habitiibat Minetaurus? In maya lab_yrintL1§.
5- Quid 65! labyfinthus?
6. Quid Minetaurus edebat? Hog‘ es gdebat.
7. Cur tot Athenienses ad eum mittebantur? Qgﬂg
Mînôis ab Athëniënsibus gag erat.
8. Quis Athenienses ä Mînôtaurô servävit? gaga;
înôtau ccidit et civës suäs s rvävit.
9. Quômodo Theseus exitnm labyrinthi repperit?
Theseus ﬁ_lum Ariadnae secütus esg.
l0. Sôlusne Theseus e Crete profectus est? Theseus nôn
-
1l. Ubi Theseus Ariadnam reliquit? Naxî eam rely‘ uit.
12. Â quô mare Aegaeum nômen habet? À rag Aegeg“.
CAPITVLVM XXVI
PENSVM A
Nives necessmae sunt ad n Iülia dêlectätur
in hortô ambul_a_n_¢§ et ﬂôrës carpe_£@. Medus cônsi-
lium fugigr_14g‘ excegitﬁvit; Lÿdia eum iüvit in fugigggë.
Paulum satis est ad beätë vîvendm.
Verba: iungere, jztgisse, ;'_17_n_g;um; ﬁgere, ﬁagisse,
fgum; mergere, gﬂsisse, mLsum; ﬁrere, agisse,
gs_tum; movere, _r;:_§\_risse, mium; capere, gggisse,
{;_gg_tum; invenire, inﬂisse, inggr_2_tum; oensidere, côn-
sëdisse; iuväre, ilgisse; accidere, pine.
PENSVM B -
Daedalus exitum labyrinthi invenire [= repexire] nôn
poœrat nec guisguam [= üllus homô] eum in fugiende
ÿgäg poterat. Q_ua_nia_m igitnr aliae viae clausae erant,
vir audäx [= audens] per âera eﬁîggere cônstituit. Q11;
gilium patris filium delectivit. Tum Daedalus äläs cen-
fecit ex gig quäs cêrâ iünxit et in lacertisﬁagz. Post-
quam hoc gay; perfecit, Daedalus ﬁlium suum g_r_;e_n;
volandî docuit: “Imitäre me! Move äläs sürsum iegr;
gym hôc modô! Ars volandî M54 [= nôn] difﬁcilis est.
Sed antequam hinc ëvolämus, hoc të moneô: nôlî
voläre in mﬁmg âcre prope mare nec in summ“ âcre
prope sôlem. Iam sequere me! Carcerem nostrum
relinquimus, ﬁhm‘ sumus!”
Icarus in summum caelum ascendens nôn sôlum Grae-
ciam,_1;€@[=sed]etiamAsiamacgg_eg_ngt5tummbm
tetrerum despiciebat. Tum vere id quod pater timuerat
accidit [= factum est]: gm selis propinqui ceram
mollîvit atque pennäs gg.
Ecce fibula mîräbilis dë puerô quî ﬁg;
gaga quaerëns mortem invenit.
PENSVM C
1. Quis Daedalum in labyrinthum inclîidî iussit? 1:1:
Mine; eggm mg‘ 1M i ig_s,s1‘t.
2. Quômodo Daedalus effugere censtituit? Daedalus
ger ëera gﬁgggre cÿnstituit.
3. Cur homines voläre nôn possunt? Quia älis çgrent.
4. Ex quibus rebus Daedalus älâs cünfëcit? Ex gennîs
et cërä mg centejcit.
5. Cür îlae Icarum sustinëre nôn poterant? Quia alas
hûc illîic mﬁﬁt, neg slirsum deorsum.
6. Quid pater et ﬁlius volantes viderunt? Multäs
îygulg‘; Grggcëg vîdëaqgg.
7. Esme Peloponnesus magna însula? Nôn însula sed
gaegznsula Qt Pelogannesgs.
‘ 8. Quite Icarus in summum caelum ascendit‘? Icarus
-
9. Quid nun puere accidit? In mare cgcidit.
10. Ubi corpus puerî inventum est? fnsulﬂ cariä.
l1. Num haec fibula delectandi causi modo nirritur?
.
98

CAPITVLVM XXVII
PENSVM A
Iülius colônô imperat ut mercëdem solvgg. Ille dominum
ôrat ut patientiam habegg: “Nôlî postuläre ut tantam pe-
cüniam staüm solvgLn!” Dominus colônô impemt ut tace-
a_t et surga_t, tum “Prîmum cürä” inquit “ut uxor et liberî
tuî vaIea___rg, tum vërô cüñ ut agrôs bene colﬂ et merce-
dem solvgy!” Dominus colônôs monet ut labôrçlt nëve
quiëscæ: “Moneô vôs ut labôrﬂz} nëve quiéscﬂz”
Mäter ﬁliam monet ut cauta SQ‘: “Moneô të ut cauta
sis!" Fibula nôs monet në temeräriî 5mm.
Verba: spargere, ._sgc;r_sisse, yÆLum; rapere, my;
isse, ;c_zg_tum;neg1egere, ;2_e;g_L’gisse, neglectum; dêsi-
nere, _d_è'.gÿsse; quiëscere, giﬂe; crëscere, Ëisse;
poscere, gogoscisse; prôdesse, pggæisse.
PENSVM B
Mënse Augustô metitur, deinde gg_r_i arantur
et novum ﬁümentum seritur. Agricola quî gÆt post arä-
trum ambulant duôs bovës pie [= ante] se agëns; arätrum
est m‘ trümentum quô agrî arantur. Agricola qui seﬂt
nüllô înstrümentô gjtiyg‘ et semen manü sgargit. Qui
Æ falce ütitur. Agxicola est vir cuius negôtium est
agrôs colere. Ex Aegyptô, quae terra É est, magna
.iﬁ'ümenﬁinltaliam' ve‘ r.
Frîîgês vîneärum sunt üvae ex quibus n efﬁcitur.
g_aLQ;_' sôlis vîneîs pjäÿ, frigus [H calor] vîneîs 1oc_et.
Iülius in graediô suô Albänô nôn labôrat, sed ggiéscit.
£13 quietum et amoenum [= pulchmm] eum dëlectat.
Colônus aliênôs agrôs p_r_§ dominô absentî colit.
Pästor est vir quî pecus gÿçg et cürat. gm pecoris
magnum negﬁtium est, nôn n, ut pigrî pästôrës
existimant [= cënsent]. Pästôrës nôn tam industrie
labôrant quam agricolae. Pästñﬁs ofﬁcium est cüräre
Æ ovês aberrant È [= et ne] â lupô rapiantur.
PENSVM C
1. Quid est negôtium agricolae?
agrôs colere.
2. Quandô frümentum metitur? .
3. Num arätor ipse axätrum trahit? Nän arätor ime, gd
~
4. Quid est päbulum pecoris? Päbulum gggoris est
11.6.172-
5. Uncle ﬁﬁmentum in Italiam invehitur? Q_5[z1'_§§
invehitur ﬁzgn_egggg.
6. Quae regiô Âfricae fertilissima est? Aggyg_tu_.g_g.gg
regiô PZ� ae feﬂlissima.
7. Cür necesse est agrôs rigäœ?
siccum gst.
8. Quae sunt frügës vîneänzm?
Em.
9. Num Iülius ipse in agrîs labôrat?
est in agrg labôräre.
10. Omnësne colônî mercëdem solvërunt?
memëdem nôﬁm salvit.
11. Quot sëstertiôs colônus Iüliô dêbet? Qgﬁgggäa
l2. Num uxor colônî ofﬁcium suum neglegit? Uxor eius
oﬁcigm suum nôn neglegit; gravig egg.
13. Quid est ofﬁcium pästôris? Oﬁjcium eius est ovës
ILËLÛEŒ-
14. Estne Iülius dominus inhümänus? Iülius dominus
sggéms gs; nec vërô inhümänus.
CAPITVLVM XXVIII
PENSVM A
Servus dominum ôräbat në së ve:bera;e_t, sed dominus
imperävit ut tacerg; et surgit, tum aliis servis imperävit
ut eum prehendgLeÆ et tenëygg.
Mëdus ä dominô ñgit, ut amîcam suam vidêgt et
semper cum eä ess_et. Mëdus: “Â dominô ﬁîgî, ut amîcam
meam vidëgqm et semper cum eä esgm."
Mînôs imperävit ut Daedalus et Icams in labyrinthum
inclﬁderentur. Icarus: “Quis imperävit ut nôs inclüdgz
m_u_r?” Daedalus: “Mînôs imperävit ut ego incliidgz; et
ut tîi mëcum mande.”
Verba: dîvidere, Æsisse, allum; ëicere, ëiëgisse, ë-
i£c_tum; prômere, SS6, 2_r§r_np_tum; vivere, yi_xisse;
discere, ﬂggisse; persuﬁdéne, per._s_4{g‘,gisse; surgere,
surréxisse.
PENSVM B
Lÿdia Rômae vîvere mävult quam in Graeciä, sed Mëdus
multîs prômissîs eî Qersuäsit ut sêcum proﬁcîscerëtm. In
Italiä Mëdùs dominô sevërô serviëbat.
Nävis nôndum extra gericulum est. Multa pericula
naulîs . Praedônësmariümî nävês per-
sequunnur; nüllum mare à est ä praedﬁnibus.
Hominês moxtälës näscuntur et moriuntur, dii ven‘)
immonälës sunt. Nüllus deus Rômänus hominem
mortuum ab Inferîs suscitäre [= excitäre] potest, n'e‘
Iuppiter quidem tantam pgggﬁtgm habet, etsî ille deus
mäximus habëtur [= existimitur]. Trës diî üniversum
mundum inter së dîvîsêrunt.
Chrîstus in oppidô Bethlehem n_a‘_tLs est. 111e verbîs
sôlîs efﬁciëbat ut hominës çggg‘ vidërent, gig audirent,
yﬂtg loquerentur, gLg_t/4: ambulärent.
PENSVM C
1. Fretum Siculmn quid est?
Siciliam ab Italiä disiungit
2. Ubi näms est Chrîstus? In oggidô Bethlehem.
3. Quid Iaîrus Chrîstum rogävit? Chrîstum rogävit, ut
ﬁliam suam mnygm msgﬁret.
4. Quae perîcula nautîs irnpendent?
graedänës sun; gericyg La; nantis imgendent.
5. Cür nautae praedônës maritimôs metuunt? Praedônës
nävës gersegggngg a; mrcës et geciiniam ragjant.
6. Quälî dominô Mëdus in Italiä serviëbat? Mëdus
Ë . _ s Ë - a "—‘
7. Quit‘: Mwus ä dominô suô fügit?
suam revert! cygiﬁt cum mg” suä.
8. Num Lÿdia laetô animô Rômä profecta est? 14%
tristî animô grotecta est, guia amîcäs suas relay‘ ' .
99

9. Quômodo Mëdus eî persuäsit ut Œcum venîret?
Mëgus et dônô gulﬂtgÿ’ gersuäsit.
l0. Cür Mêdus nescit quid respondeat? Quid gecüniä
Qminï Quî änulum Emir.
l1. Quem Mêdus accäre videt? Mercätôrem videt.
12. Tüne in Graeciä vîvere mävîs quam in patriä tuä?
Mälä in gal" med vivere.
CAPITVLVM XXIX
PENSVM A
Magister puerôs monet _u_t pulchrë scn‘bgr_zg. Sextus tam
pulchrë scrîbît y; magister eum laudgt_. Magister ipse
calamum sümit, _z_c_tlitte1-is scr1‘bg_g.
Daedalus äläs cônfëcit g ë labyrinthô’ €vo1§;e_g.
Icarus tam alŒ volävit y_t sôlî appropinquëpeg, quam-
quam pater eum monuerat ;z_ë temerärius esg.
I-Ierî Quîntus atborem asccndit, y; nîdum quaerggg,
etsî pater eum monuerat n; cautus esgg. Medicus
Quîntô imperävit y; oculôs claudg_re_t, Lug cultrum
medicî vidﬁgt. Quîntus tam pallidus erat g Syra eum
mortnum esse putâLet.
S61 ita lücëbat L: pastor umbram pete__Le_{, 3;’ in sôle
ambulæg.
Tantus atque tälis deus est Iuppiter L4; Optimus
Mäximus appellgzl.
Verba: vehere, gcisse, Legum; pônere, ggﬂisse,
295L a ämittere. änsisse. ärÆLum; allicere, Æsæ,
gl@_tum;é1-ipere, égjygisse, é;gp_tum; secäre, ggçgisse,
_.ggc_tum; suädëre, suäsisse; dësilîre, dE§g‘l_uisse; cancre,
gggigisse; crëdere, grÿdidisse; cônfitërî, côn essum
esse; läbî, Ægsum esse.
PENSVM B .
Orpheus, fidicen näbilis, tam pulchrë canëbat ut ferae
gggroginguäregt [= prope venîrent] ac ﬂuviî cônsiste-
rent. Etiam ad Inferôs descendit, ut Lge; [= illinc]
uxôrem suam regzcgret. Nëmô tam g'g_ng"rus est ut
Orpheum ignôret.
Arîn quoque omnibus n est. Cum ille magnäs
divigm" sëcum in nave habëret, nautae pauperës hominî
dîvitî invidëbant eumque necäre cônstituërunt. AnTm,
cum É suam in perîculô esse sentîret, pecüniam
nautîs dônävit [= dedit] eôsque ôrävit ut sibi garcerent.
Precibus ge_rAQt_tj nautae eî pexmîsêrunt ut ante mortem
ç_q__m_z_e1g caneret. Hôc factô Arîôn in mare ggs;'lu_;t; sed
delphînus eum in É sedentem ad lîtus vëxit. Ita ille
servätus est, cum iam salütem damage; Nautae, cum
Aﬁonem ggggëgg [= in cônspectum venîre] vidërent,
grôtinus [= statim] maleﬁcium suum cônfessî sunt.
PENSVM C
1. Quômodo mercâtôrës lucrum faciunt? Lucrum [aci-
gnt mercëg engndô et mäiôre greﬁg‘ véndenﬂ.
2. Cür mercâtor Rômänus txîstis est? Quia meggés gius
giectae sunt.
3. Quärë mercës ëiectae sunt? Mercës ëiectae sunt, në
nävis mergerëtur.
4. Quid mercätor deôs precâtur? Deôs Qrecätur ut
mgrcés sibi reddant.
5. Quärê ad Inferôs descendit Orpheus?
ggzyg inde redüceret.
6. Num nautae Arîonem gladiîs intertëcërunt? [En
jig, sed imggrﬁygmnt ut in mar; ggg- iliret.
7. Quômodo ArTJn servätus est? Delghïnus eum ad
gigs vëxit.
8. Quid nôs monet haec ﬁbula? Fﬁbug näs monet
pg umguam sglﬁtgm déggérimyg.
9. Cilr Polycratës änulum suum abiëcit? Quia se‘ nimis
tëlicem exïstimÿgg.
10. Ubi änulus eius inventus est? In ventre giscis.
CAPITVLVM XXX
PENSVM A
Syra: “lam dormi, Quinte! Cum bene d0nnîv_e_ri_.g,
valëbis.” Quîntus: “Nôn dormiam antequam tü mihi
fâbulam nârrâvggg. Cum täbulam audîvgg, bene
dormiam. Cum bene do1mîv_e_rc_î, brevî sinus erô,
nisi medicus më nec§v_e;_;1‘_t!’ ’
Patn'a salva erit sî milités nostrî fortiter pugn'2ivg_i;z_g.
Dux: “Nisi vôs fortiter pugnz‘w_e£'t_ig, mîlitës, hostês
castra nostra expngnäbunt." Mîlitës: “Num quid nôbîs
dabitur, sî fortiter pugnäveﬁmus?”
Verba: induere, _;'_r;¢_i_:4isse, md_L7tum;é1igere, élggisse,
Egggtum; coquere, gpgcisse, gzgtum; sternere, Ëisse,
gzﬁgum;fundere,ﬂ4isse,11um;miscére, mgggisse,
Æum; exhaurîre, exILa__zg._s;isse, exh_a_ugum; revertî, re
ye_rtisse/reygLum esse,- 5 Eî, ïvsu m es: e.
PENSVM B
Iülius Cornêlium et Orontem, amîcôs et hgggjtës suôs,
cum uxôribus ad cënam vocâvit. Cum hospités veniunt,
Iîîlius in ﬁneb’ lavämr. Aemilia eôs salvëre iubet [= sa-
lütat] et marîtum suum tardum excüsat. Cornëlius ad
vîllam suam reversus ôtiô Q-1_¢itur. Orontês, quî ex longô
izinere revertit, vîtam rüsticam nôn iücundam,’ sed mg;
lestam esse cënset. Hospitës in âtriô exspectant, dum
cibus coguigr. Servus quî in gﬁînä cibum coquit, çgyg
appellätur. In triclîniô sunt trës lectî: lectus summus,
medius, zlnyg in singulîs lectîs singulî aut QM aut temi
convivae aecubant. Rômänî in lectîs cubantës cënant.
Tandem puer ‘cënam parätam esse’ nüntiat. In mënsä
sunt gong et pôcula ex argentô facta. Cibus omnibus
glacet, mﬁxﬁ autem L? laudätur. Ministn‘ [= servi]
vînum in pôcula ﬁqgunt. Orontës vînum memm gig‘
[= bibit], cëterî convîvae aquam vînô m_isg_e_m.
Sine cibô homô Æ vîvere potest, sine aqua Qaulisger
tantum. Fg:_n€s mala rës est, sed multô pëior est
Ex malîs minimum ëligere oportet.
PENSVM C
l. Quî sunt Cornëlius et OronŒs? Amicz’ et hosgitës
Iülii mm. ~
2. Ubi est Iiilius-cum hospitës adveniunt? In Qalneä.
3. Quid est balneum? Est lgcus ubi camus lagätur.
100

4. Nônne iücunda est vîta rüstica? Certë vita rüstica
iücunda est.
5. Quid est cocî negôtium? Cocî negôtium est cibum
coguere.
6. Num Rômäm in sellîs sedentës cënant?
in sellis sedentës sed in lectîs cubantës cënant.
7. Quot lectî sunt in triclîniô? Trës lectî: summus,
medius imus.
8. Quot convîvae in singulîs lectîs accubant? In singulïs
lectîs sin gull‘ aut bini aut temî convïvae accubant.
9. Ex quä mäteriâ pôcula et väsa facta sunt? Q
argentä.
10. Tüne vînum aquä calidä mixtum bibis? Vinum
merum bibere soleô.
CAPITVLVM XXXI
PENSVM A
In his exemplis syllabae quae dësunt add_e£d_a__e_ sunt:
Mercës ad diem solve est. Quî fñrtum fëcit
püniggÿg est. Quidquid dux imperävit rnîlitibus
faciendum est. Quid magis optandum est quam vita
beäta? E malîs minimum ëligendum est. In perîculîs
dëspërandum nôn est. Pater dîcit ‘ﬁlium püniendum
esse, nôn laudandum.’
Verba: tangere, _t_e_t_igisse, ﬂzum; accipere, acgfgisse,
acg:_eg_tum; auferre, abstulisse, ﬁlum; statuere, _st_q_zg—
isse, stgglrum; bibere, ﬁisse; audëre, gum esse.
_In exemplis quae sequuntur vocäbula addgzÿ sunt.
PENSVM B
Herî Mëdus ä dominô auŒgit aliquantum pecüniae
sëcum auterëns. Mëdus dominum suum nôn amat, sed
g'_d_it_. Iülius, quî eum Rômae lgtgcg [= occultärî] putat,
magnum Qraemium dabit ei quî eum invënerit mini
g_zgg;n_ [= antequam] Italiam relîquerit. Iülius dîcit
‘mulierës nimis clëmentës esse ac facile viris nëquis-
simîs ignôscere.’ Quidguid dominus imperävit servô
faciendum est. Solô, vir sagiëns, Athëniënsibus 1_ég_e'_s_
optimäs scrîpsit. Patrem suum necﬁe gay; inhümä-
num est. Iülius nôndum s_en_gc est ut Nestor, sed adhüc
iuvenis ut Paris ille quî Helenam ä marîtô abdüxit.
“Quisguis amat valeat!” cantat Orontës, quî ëbrius est
quod nimium[= nimis multum] vînî pôtävit.
PENSVM C
1. Quis fuit Midâs? Midäs ﬂit rëx avärus, gui aurî
cugidus erat.
2. Quamobrem Midäs fame et sitî cruciäbätur?
guidguid tetigerat in aurum mütäbätur.
3. Cür Iiilius illam fäbulam audîre nôn vult? Iülius
illam tëbulam nävit.
uia
4. Ubi Cornëlius servum Iüliî vîdit?
vîdit.
5. Quantum pecüniae Mëdus sëcum abstulit? I_V_ë_n_ä_—_
gintä sësteniôs abstulit.
6. Estne Mëdus adhüc Rômae? Mëdus Rômam iam
relîguit.
7. Quid faciet Iülius sî Mëdum invënerit? Iülius eum ‘
sevërë güniet.
8. Quômodo hominës ä maleﬁciîs dëterrentur? Poenïs
sevëris.
9. Quam fëminam Paris abdüxit? Paris Helenam
tejminam gulcherrimam, abdüxisse närrätur.
l0. Quî hominës ad bëstiäs mittuntur? Hominé‘s'scelest'z'
ad bëstiäs mittuntur.
11. Cür Orontës pedibus stäre nôn potest? Orontës sub
mënsam läbitur, guia ëbrius est.
CAPITVLVM XXXII
PENSVM A
Dominus dubitat num pâstor ovës bene cﬁr§vgr_i_t. Do-
minus: “Dîc mihi, pästor, utrum in camp?) dorrnivgy
an vigi1§v_e_r_is.” Pästor: “Mîror cür më interrogés utrum
dormivg_z';n_ an vigi1§v_e_r_-i;n_. Semper ofﬁcium meum
faciô.” Dominus: “Ergô dîc mihi cür herî ovis ë grege
aberravgrﬂ ac paene ä lupô capta s_i1.” Pästor mîrätur
unde dorninus hoc audiv_e_z_z1.
Iülius servôs interrogat num Mëdum vidgmrg. Servi:
“Nescïmus quô füge_rit, ut tibi diximus. Cür nôs inter-
rogäs num eum vîderimus .7” Iülius: “Id interrogô, quia
dubitô vërumne dixggiﬂf’
Verba: vincere, ygisse, v_z'g_tum; agere, ggisse, §c_tum;
ﬂectere, Æcisse, ﬁe_xum; offerre, obt_u1isse, oblltum;
redimere, redë_m_isse, redïnplum; tollere, use
sublätum; adesse, gﬁyisse.
PENSVM B
Priusquam Pompëius, dux ëgregius [= optimus], gl_a_.gg
Rômänae praepositus est, plrggg [= omnia] maria Æ TnFËJ t a
saut praedônibus, quî Rômänôs ita contemnëbant
ut etiam portüs Italiae oppugnärent. Tanta erat _v_z';prae-
dônum ut nëmô iîs resistere posset. Nëmô sine metü
mortis aut servitütis nävigäbat. Aliquot [= complîîrês]
însulae ab incolis relinquébantur. Rômae frîimentum
tam cärum erat ut multî pauperës fame (= inogiä cibî)
perîrent.
Pîrätae, quî aliguandô [= aliquô tempore] Caesarem
cëperant, XX talenta sel [= sîve] D milia sëstertium ab
eô postulavmnt, sed Caesar, vir sugerbus, Ltalenta iîs
obtulit. Tantô pretiô Caesar redëmgtus est.
Omnës amîcî prô beneﬁciîs grätiâs agunt, sed paucî
posteä grätiam referre volunt. Vëra amicitia rära est.
Difﬁcile est beneﬁciôrum meminisse. ForŒs fortüna
adiuvat.
PENSVM C
1. Cür Pompëius cla‘ssi Rômänae praepositus est?
Quia duxëgregius erat.'
2. Cîîr amîcî nostﬂ ab alterä näve fugiunt? Q4
nävem graedônum esse Qutant.
3. Utrum ventus secundus an adversus est? Ventus
secundus est.
101

4. Quantum gubernätor pîrätîs offerre potest? Decem
milia sëstertium.
5. Num ipse tantum pecüniae possidet? uod i se nôn
gossidet amîcî Qrg‘ gg’ solvent.
6. Quandô vêtus amîcus cognôscitur?
sis cognäscitur virus amicus.
7. Quiimodo Mëdus servus factus est? Cum gecüniam
mütuam reddere nôn et actus est.
8. Cür Mëdus adhüc nihil närrävit dë eä rë? Ne‘ guis
gum glôriôsum exîstimäret.
9. Suntne praedônës quî eôs persequuntur? Nôn grac-
dônes, sed nävës longue Rämänae sunt.
10. Cür Mëdus etianmunc perterritus est? Mëdus timet
në ä militibus cggiﬁtur. _
l l. Quô nävës longae cursum ﬂectunt? Nävës longue
ad orientem cursum ﬂectunt.
CAPITVLVM XXXIII
PENSVM A
Magister epistulam ad Iülium scrîpsit, cum Märcus in
lüdô dormîvjggg nec magistrô p§ruj_._s'g;. Sî Marcus
bonus discipulus fugcggg, magister eum1aud§vLs_s_e;g nec
epistulam scrîpsjÆg.
Marcus: “I-Ieri in cubiculô inclüsus sum, cum pater
epistulam u1arnlEg_igs_eg. Nisi tü eam epismlam scrip-
SË, ä patte laudätus esg.” Magister: “Epistulam
scrîpsî cumin lüdô dormivmﬂ nec mihi ping. Sî
industrius ME, të laudävjgggm nec epismlam scrip-
sg'.g_s_e£~,.” Mârcus: “Etiam sî industrius fui_s.ggr_r_t et tibi
p§ru;'.g¢_:_m, më nôn laudﬁvgsiég./”
Clêmëns esgë, domine! Patientiam habëLë! Servôs
probôs laudät_ô', sed improbôs pünîgg!
Industriï esrﬁg, servî! Cum dominus loquitur, tacë-
LŒ et audIt_6g! Semper ofﬁcium faci_t_¢§;_g!
Verba: instruere, in,.gt_r_1ZJgisse, inium; côgere,
cojgisse, co§c_tum; caedere, Edisse, c°¢z_esum;
convertere, conggisse, convelum; percutere,
perggggisse, pergys_sum; intellegerc, i_n_t_dLQisse,
ÿgJLQ ;prôcurrere, prôgLisse; dësistere,
dësyzisse; prôgredî, prégggum esse.
PENSVM B
Una l_eg_z§ cônstat ex v vel v1 mîlibus hominum, quî in
x cohortgs dividuntur. Exercitus prôcêdëns agmen dîci-
tur. Exercitus ad gmglium [= pugnam] instrlictus gaz‘
appellätur. Post victôriam dux ä mîlitibus ‘imgerätor’
nôminätur. Sî mîlitës fortiter pugnävêrunt, 2m25 eôrum
ab imperätôre laudätm. Ofﬁcium mîlitis est sanguinem
2mm prô patriä-
Aemilius, quî in capitnlô x11 commemorätus est, ûnä
cum Valeriô, adulëscente eiusdem aetggis, in Germäniä
stigendia meruit. Tabellärius püblicus xvfgg [= cir-
citer] diëbus Rama in Germäniam groggrëge [= celen'-
ter ire] potest. Difficile est Alpes tränsire. Mîlitës
Rômänî gÿë Dänuvium sunt, hostës sunt gLt_r;E
Dänuvium.
PENSVM C
1. Quae arma gerunt auxilia? Arma lev_z_'6ra, gt grcüs
sagittäsgue, gerunt.
2. Quid est signum legiônis?
aguila argentea.
3. Quômodo mîlitës in aciem înstruuntur? [n trës
ôrdinës instruuntur.
4. Ad quod studium pater Aemilium hortäbätnr? ﬁg
eum ad stadium litterärum hortäbätur.
5. Quô Aemilius adulêscëns missus est? In germa-
niam ad exercitum missus est.
6. Cür Aemilius epistuläs legëns permovëtur? Qgig
gatriam et amîcôs suôs dësîderat.
7. Quamobrem ipse paucäs epistuläs scrîpsit‘? QLzi_a
gaulum gt o’tium fgit ad egistuläs scrîbendäs.
8. Qui nüntius nocte in castra allätus est? ‘Magnum
nymemm hostium ad castra grôgredî’.
9. Cür hostës castra Rômäna nôn expugnävërunt?
Quia Rômiînî castra sua bene dg endgrunt.
10. Num Tibullus vîtam mîlitärem laudat? Tibullus
vîtam mîlitärem ôderat.
CAPITVLVM XXXIV
PENSVM A
Hî versüs in syllabâs brevës et longäs et in pedês
dîvidendî sunt notîs appositîs:
Scrîbere më quereris, Vëlôx, epigrammata longa.
Ipse nihil scrîbis: tü breviôra facis!
—w|-—l-||- wl-u v|-—
Dis numquam, semper prômittis, Galla, ro gantî.
—— —l — —|— —|-—I— u «A-
Si semper fa] lis, iam rogo, Galla, negä!
— —l———l-—ll — u ul — u ul-
Quem recitäs meu snest, ô Fîden tine, libellus.
—— Wg—— uul ——|——_;—u up—_
Sed male cum recitäs, incipitnesse tuus!
—— uu[-— UU|—-"—uq — U ul—-
Bella’s, nôvimu s,net pu ella, vErum’st,
—- —-I--u u| —- u|-—uI-— --
et dîves, qui s"enim potest ne gâte?
-—--|— u U] -— u|— u|-—u
Sed cum té nimium, Fabulla, laudâs,
—- —- I-—u u|-— u|-—ul-——
nec dîves neque bella nec pue1la’s!
——-—|——- u u]——u[-— u[————
PENSVM B
Dum gladiätôrês certant [= pugnant], sgectätôrëg dë-
lectätî manibus et. Fëminîs nôn l_i_b_eg gladiätôrês
spectäre.
Ovidius in _c;i_r§9"_ sedëns ôräbat ut vinceret ille cni
amîca eius Qgëbat. Hoc närrätur in grinèigiô [= initiô]
carminis. Cum poétaﬂgm [= fortünam] Priamî cancre
102

vellet, pnella in g_r_e_n_1_i§ eius sêdit eîque mille ﬁg
dedit. Ovidius i_ng_g:_i_g¢m mulierum bene nôverat.
Lucernîs acgém’ , Iﬁlius recitat carmen Qgllum [= pul~
chrum] dë gg,gs_e_r_e Lesbiae mortuô: “Æggä à Vene-
rës...!” Versibus ggltimls [= postrëmîs] démﬁnstrﬁrur
zg_tL5_ [= causa] dolôris. Catullus Lesbiam_ uxôrem
dücere cupiêbat, at illa Catullô nübere nôluit. @
poëtae inter amôrem et à dîvidëbäanr.
PENSVM C
1. Quid Rômänî in amphitheätrô spectanﬂ-Gursﬁs-
- Certamïn‘ awiitswm
2. Quid Fabia in theâtrô specﬁvit? Fabia cämggdgm’
P ti ct ‘t.
3. Quis fuit Ovidius? Ovidius git ggëga Rämänus.
4. Quirk‘ Ovidius in circum vënerat? Vënerat ut cum
amîcä sag sgdéret.
5. Quae carmina recitat Iiilius? Iülius annina Catullï
rgciggt.
Con1'ﬁnctivus:praes. an-;r_r_:, imperf. ﬁrggm, perf.
ôrävgﬁm. plüsquamperf. 5rﬁvi_s.ggg.
[4] dicere, verbum äctîvum In coniugätiônis (pers. I
sing.):
Indicätîvus: praes. dicg‘, imperf. dz'cg’I_2_arn;_. fut. dicgm.
pert‘. dix; plﬁsqnamperf. dixeﬂm. fut. perf. dixe_r§.
Coniﬁncﬁvus: praes. dicg_m_. irnperf. dicggm, perf.
dixggzgg. plﬁsquamperf. dir1_‘.gQg.
Verba: laedere, _l_¢_z_e_sisse, 1gg_sum;plaudere, plausisse,
Ll_a;¢._s'um; parere, ggggisse, imam; retinére, reﬂgisse,
re_tgz__turn; aecendere, acgendisse, accénsum; dëmere,
;1_Z_n_:gsisse, dgmgtum; adicere, adjﬁisse, adggtum;
sedêre, gdxsse; nûbere, ;1_1yy_isse; sapere, sggzjisse.
PENSVM B
Nômen est pars ôrätiôm‘ quae corpus aut rem signi-
ﬁcat. Aemilia et Iûlia nômina gmgrjg sunt, miter et
ﬁlia sunt nôrnina gpæglﬂzïg Œsüs nôminum sunt
nôminätîvus, genetîvus, cët. Gradüs g_qr_rg;-grﬁtiﬁnis sunt
6. Cm‘ occllî Lesbiae turgidi rubébant? Puella lü ëbat trës: ggltjï, comparätîvus, superlätîvus. Adiectiva
gygd passe; eius mgg'_t1._;_ug grgt.
7. Cür poëta Lesbiam et amäbat et ôderat? Quia
8. Num sacculus Catulli plënus erat nummôrum? S_gg
ezu s t —s e lën ä ’
9. Quid scripsit Märﬁâlis?
10. Cür librôs suôs nôn mîsit Pontiliänô?
â suô librôs ‘n ret ärtiälî!
1l. ﬁne Cinnam bonum poetam fnisse putäs? Egg
eggm mglum ggltgm Mae.
12. Cür Laecäniae dentës niveî erant?
gm‘ Li eram‘.
13. Ex quibus syllabis cônstat pês dactylus? _D_gg_t2Lu.:
cﬁggmg ex gﬂabii longä et duäbus brevibus.
14. Ex quibus pedjbus cônstat hexameter? ﬁggimg
-
CAPITVLVM XXXV
PENSVM A
Dëclînä haec vocâbula:
[l] äla. nômen tënninînuml dﬁclinitibnis:
Singuliris: nôm. haec 51g, acc. ha_r_zc alga, gen. hu_i;g
dig, dat. hyjg ﬁlgg, abl. hg älg. Plürälis: nôm. hg
älge. ace. hg alas gen- hLu.m diacres dm» hï_s digs.
abl. hg au}.
[2] pës, nômen masculînum m dëclînätiônis:
Singulirisz nôm. hi_c pës, acc. hggg pedgm, gen. hgigg
pedjs, dat. hgig pedg, abl. hgg pedg. Plﬁrilis: nôm. k1
Pedis ace. häspedës. gen. hémmpedm. dat- m
pedgbgg, abl. hm pedglggs.
[3] äräre, verbum âctîvuml coniugätiônis (pers. I
sing.):
Indicätîvus: praes. ôrâ, imperf. mam; fut. ﬁrm,
perf. ôrävï. plüsquamperf. ärävgæ, fut. perf. ôrävgm.
quae comparantur ﬁumgm aut quantitätem
signiﬁcant. Amäre est verbum prîmae coniugätiônis.
Interiectiô mentis gﬁggm, ut laetitiam vel doltirem,
signiﬁcat. _I_r_q est affectus eius quî îrätus est. Frätrës
geminî tam 3m13 sunt quam ôva.
Synônyma (vocäbula quae idem ferë signiﬁcant):
plänum facere et gmügﬁg, fortasse et gag, ideô et
Qrogtereä, citrä et çÆ. ecce et a.
Contrîria (vocäbula quae rës conträriäs signiﬁcant):
eommﬁnis et ding, addete et Qngg.
PENSVM C
l. Quae sunt panes ôrätiônis?
verbum, qdverhium, (ggmcigiuml, corde‘ ‘b’,
graegogiﬁë, intgrigctib‘.
2. Esme discipulus nômen proprium? Nämen apggllë-
£i.Y!£"_€££-
3. Cäsüs nôminum qui sunt? Nﬁmmg‘ tivug, eati-
v tiv tI blätiv v ca .
4. Quî sunt gradüs comparätiônis? ﬂositivug, gamed-
rätivzcs, sggerlätivus.
5- Prônômen quid est?
nôming gënitun
6. Quo: sunt ooniugätiônês vetbôrum?
7. Num intus et foris adverbia temporis sunt? ﬂag
ggerbja rama] sed Lag‘ sunt.
8. Cui cäsuî iungitur inter praepositiﬁ? Int_e; casui
ü ' ô ‘un i ur.
9. Quae praepositiônës ablâtîvô iunguntur? }_’r_a_e_gg_§
tib't_:gs ya, mm, Q9,‘ mg, p_13§, nm‘, sine, c'9;§,m.
10. Quibus câsibus inngitur in praepositi6?e
-
11. Interîectiô quid signiﬁcat? Ingﬁecﬁô ggniæat
103

Answm Km?
Pars H: Rmna Awæma
105

LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA
PARS II: ROMA AETERNA
CAPITVLVM XXXVI
PENSVM A
Dë cast? genetïvô
Urbs Rôma, quae caputorb_1‘_§terr§gy_;r_: vocätur, in rîpä
Tiberÿ ﬂominjg sita est XVI mllia passym ä mari. In
Capitôliô est magnus numerus temple, quÿgm clä-
rissimum est templum Iovg Optimz Mäximg. In cellä
hyjyg templ; simuläcrum de: sedentg positum est.
Vesta est dea foe; ac re domesticg‘_m_m, in cu_iu_§
aede nﬁllum dea_e simulﬁcmm inest. Âtrium Vestgg est
domus virginﬂ Vest51ilg_n_. Rêgia est domus pontiﬁc_i_.g
mäximL summ; sacendotz'_s populi Rômänz.
C. Octäviänus adulëscëns xlx annQu_;n_ dux exercitﬂ
fuit; postquam necem Caesar; ultus est, xnonumentum
victorigg sugg aediﬁcävit: templum M511; Ultôris. _
Colossus est statua Soljg Rhodi locäta; eôdem nomine
vocobotur statua Neronig quae Romgg in vestibulo
domÿs aureg stäbat. In hortîs ill_i_u_.g tyrannz erat multi-
tüdô omn_iu_m gener£m__ pecudygn ac ferQu_m.
Titus, ﬁlius Vespasiin; priucipjg, post expugnâtiô-
nem Hierosolymojﬂ, urb_i_s_ Iiidaeorum nobilissimg,
triumphovit. In templo Päcg servantur rês sacraeIﬁdae-
ÿggm, in iîs tubae et candêläbrum magni pretii. Iﬁdaei
eäs rës magn; aestimant, etiam plüri_s quam Rômänî.
Novus imperätor triumph: cupidus est. Domitiänus, quî
multglrm scelerm accüsäbätur, prae metü mort; dor-
mîre nôn poterat. Müimum Hadrian: opus est templum
Venerg et Romy sîve Urbgs Aetemgg.
Romulus rëx bell; studiosus erat, neque eum pudëbat
casgg sug pauperg.
PENSVM B
Cum rêx Tarquinius Romi e esset, duo {gm-_u_l;‘;s
populo Romino Qraefecti [= praepositi] sunt. Consul
Rômänus ggg [= templum] Iovis sacrävit. Domitiä-
nus illam aedem incendiô [= igne] absñmptam restituit
[= refëcit]. Tectum aurô sglendet, columnae ë Lrgrmoçe
factae sunt. In templô Iünônis Monëtae, quod locätum
[= positum] est in summä 41e, nummî efﬁciuntur ex
aurô et argentô et gﬂ. Arx [innis [= validîs] mürîs
münîtur. In aede Vestae, quae tormam rotundam habet,
ignis aeternus 2g quî numquam exstinguitur. In
campô Märtiô est Æ Päcis, ubi sacerdôtës et Vestälës
anniversärium sacgﬁcium faciunt. Augustus templum
Märtis Qzgôris aedificävit postquam necem Caesaﬁs
Æ est. Hadriänus gqn_;tem Aelium in Tiberî fëcit.
Titus Iüdaeôs sugerävit [= vîcit] et rês sacräs, ut 51g}
argenteäs et aureum, iis g_¢§‘r_rm. In
summä Sgcrä vii segtus populusque Rômänus Dîvô
Titô arcum dëdigäm [= cônsecrävit].
Porticus est ordo columnomm tëctus. Mausôlêum
dîcitur 44%; [= magnum] monumgntm in quô ossa
servantur. Aqua Appia est aquae ductus vetenimus, quî
in urbem Matis est ab Appio Claudio. _C’_11_r_i_¢g est
aediﬁcium quo senätus convenit. gm est parva
domus pauper; r_Eg;’¢_z domus rëgis est. Pecudës sunt
bostiae quibus agricola ﬁtitur.
Locus celeber est quô multî conveniunt. Is cui mëns
säna nôn est ﬁat; esse dicitur. Aedificium quod
store non potest collâbitur. Cicexô est ôrïtgr Rômänus
graeclär-Ls [= clärissimus].
Synonyma: Ego et simuläcrum; mäter et genetrîx;
dîvus et gym; clärus et ;‘l_l§ﬂ1'g; internus et i_;z_t_e_ri_gr_;
superesse et rgstäre; operîre et tegere; prôicere et p_rgg
£iP_iL¢.7Le_; sacräre et Länäeäﬂ; aediﬁcîre et £..rS_tru_£Lg;
accidere et ëvenire; ürere et cremärg; accendere et æ
geÆie_re_; deo promittere et vovëre; glôriôsë dîcere et
g@*d_r_; inträre et gag; eôdem loco et ibidem.
Conträria: puppis et 252m; discordia et gaga-ﬁg;
plëbëiî et ÆLigÿ; bona valëtüdô et ; exstruere et
dëstruere; dare et adimere.
PENSVM C
1. Num hominês pauperës in Palätiô habitant? Lm__më
vërô dîvitissimi hominës in Pglätiô habitant .
2. Quis templum Iovis Capitolini aediﬁciivit? Q
temglum aediﬁcävit L T arguinius Suyerbus.
3. Templumne Iovis ä rëge dëdicätum est? M3114:
rëge, sed â‘ cänsule Rämänô dëdicämm est.
4. Quid facit imperätor post triumphum?
ghum imgerätor Cagitälium agcendit. .
5. Quid signiﬁcat ignis Vestae?
Rômam urbem aeternam esse.
6. Quid est negotium sacerdotum? Sacerdotum
negotium est rës dîvînäs cürîire.
7. Quot senätôrës in senätü Romano sunt? _S_e_.g_cg2t_i
senätôrës sunt in sﬂg Ramona. _
8. Quis fuit M. Tullius Cicerô? Cicerä ait äräto;
Rômänus illggtr-issimus.
9. Ubi C. Iülius Caesar necätus est? Caesar in cÿﬁä
Pam ëiä ad s sta Pom ëii necätus est.
10. Cîîr Caesar Dîvus Iülius appellätur? ‘Dîvus’ amel-
lätur guia ggst mortem in deôrum numerä habemr.
11. Ubi templum DîvI Iüliî aediﬁcätum est? Aediﬁä-
tum est eô 1006 ubi camus Caesaris cremätum ergt.
12. Quärë Augustus Märtem ‘Ultorem’ appellobat?
Quia Mäggm gecgm Earn ultum esse Qutäbat.
13. Quandô Augustus Iänum clausit? Iänum clausit
gostgiam M. Agtÿnium vigit et ubîgue gäcem ﬁg}.
14. Quamobrem Nero urbem incendisse putäbätur? Qzg
vetera aedi ' c nte t et ulchritîîdine -
rum deîectätus est.
,15. Cor domus Neronis ‘aurea’ vocäbätur? QÆÆŒ‘
sglendëbat.
16. Quid aediﬁcätum est in loco domus aureae? 12;’
thermae Titi et Träiäni aediæätae sunt.
17. Quam gentem Titus in oriente superivit? JE
Iüdaeôs vicit.
18. Ubi mausoleum Hadrian? situm est? Mausoleum
Hadriäni Hg Tiberim situm est.
106

CAPITVLVM XXXVII
PENSVM A
De cäsü dativô
Aedës Castoris sacräta est dii_s Castor: et Pollﬁcj, Iovis
filiig gemingg, quî saepius R<'>m§n_i_g auxiliﬁ vënërunt.
Octäviänus deë Mât; templum vôvit.
Rëx Faunus Euandrÿ, Mercmiî ﬁlig, arva dedit. Rëgg’
Latînë üna ﬁlia erat, Lävînia, iam mätüra virîg’. Lävî-
nigg nôn licuit rëgz Tumÿ nübere.
Trôiänî equum ligneum Minervg_e, deg Trôiänÿ
benigng_e_, sacrätum esse putäbant, sed sacerdôs, cy_zj
nômen erat Läocoôn, ii_s suäsit në Graecî_s cônﬁderent.
Cassandra fätum Trôiae cîvib_u.g suÿ praedîxit, nec vêrô
- Trôiämï e; crëdidërunt, sed somnë së dedërunt.
Aenäs iuvenﬁ Trôiäni_s suäsit ut hostib_u.g Graecï_s
resisterent: “Una salüs victÿ: nüllam spëräre salütem!”
Graecî, qu_i_Ig__1g§ dii favêre vidëbantur, nëminz parcëbant.
Venus fîlië së ostendit et e; imperävit, ut patrz et
uxôr; et ﬁliQ auxilium fexretÎIlle main‘ sugg pâuit,
neque quisquam e; redeuntj nocuit. Anchîsës urbz
capg superesse nôluit, sed Aenïs “Sî tÿgg‘ certum est"
inquit ‘Trôigg peritñrgg të addere, patet iânua mom‘.
Date xnzjyj arma! Reddite me Danagsf’ Tandem patrj
su_ô_ sen_i, cg; vîrës deerant ad fugiendum, persuäsit ut
ex urbe portärëtur, nec id onus filiä grave fuit. Aenëäs
fugiëns nôn s_z'_lg_zj, sed paru‘ ac fîliê timëbat. Umbra
Creüsae viré mixant; occurrit et “Nôn tﬁ licet” inquit
“me têcum dücere. Diü nävigandum est tLb_i, sed in
Hesperiä nova patria till; et socig; tug}; paräta est.”
PENSVM B
Rêx Faunus guondam [= ôlim] Euandrô, quî groﬁ_4gus
[= fugiêns] in Italiatn vënerat, Ë colenda dedit. Post
Faunum Latînus rëgnum accëpit; cuius ﬁlius in prîmä
mortuns est. Latina rëgnante päx e
[< diü] fuit.
Graecî nôn vî, sed dLlô Trôiam inträvërunt: equum lig-
neum fabricävërunt [= cônfëcêmnt] et wﬁs complëvë-
runt. Trôiänî, quî Graecôs in patriam suam ävegtôs esse
putäbant, castra dëserta et _m_§l_gm equi mîrä-
bantur. Läocoôn equum ligneum, ut dônum susgectum,
hastä laesit, sed hasta in ﬁxmô räbore [= lignô] stetit nec
ad mîlitës occultôs [=1atent'és] geneträvit. Dum Läocoôn
taumm immolat, duo anguës eum corrigiunt [= celeriter
rapiunt] et corpus eius amglectuntur [= complecmnturl,
neque ille së _e_x1glic¢'z're potest. Trﬁiani, novô æväre per-
turbätî, conclämant [= simul clämant] ‘equum dônum
esse Minervae, deae Trﬁianlfs benignae.’ Equus in urbem
trahitur ﬂnibus, dum templa Velma dië ﬁonde [=
foliîs] ômantur. Equô gatetacto‘ [= apertô] Graecî per
fünem dëmissum ad terram läbuntur. Aenëäs in somnô
Hectorem saucium [= vulnerämm] vîdit, quî sordidam
barbam et crinës [= capillôs] cruentôs gerêbat et
Aenëae suäsit ut ex urbe ﬂagrant!‘ [= ärdentî] fugeret.
Hôc mg perturbätus Aenëäs É [= sine mente]
arma capit et iuvenës ad pugnam _z'_r;c'iizg. Iî e
gladiîs per hostës vädunt [= eunt]. Cassandra, quae
fätum Qraedicere poterat, crînibus gassïs ä templô ‘
trahëbätur oculôs ad caelum ërigëns [=to1lëns], nam
tenerae manüs vinculis tenëbantur. Trôiänî hanc Æ
çggm ferre nôn poterant et undigue [= ex omnibus parti-
bus] in mediôs hostês ruëbant [= së praecipitäbant]. Ad
griefs; [= domum] Priamî äcerrimë pugnäbätur. Trôiänî
altäs tlrﬂ et culmina domôrum déstruébant et Iaterës
trabësque in hostës coniciëbant [= iaciëbant]. Fräctîs
cardinibus forës concidunt [= colläbunttzr]. Rëx Priamus
manibus ïnﬁnnîs [=inva1idis] arma capit, sed Hecuba
“lam nôn tëlîs egëmus” inquit, “sed auxiliô deôrum.
Hüc tandem concëde!” Cum Polîtës côram patre tr_u«:_i;
gang [= obtruncätus] esset, Priamus t_e1m [= pîlum] in
Pyrrhum coniëcit, quod nëguiguam [= ﬁüsträ] in cligeä
eius Lzg__es_ig. Pyrrhus comam [= capillum] rëgis prehen-
dëns ënsem in latere eius dëtzx: it. Hoc vidëns Aenïns
horrôre perﬁîsus est. Anchîsës ﬁlium et negôtem in
fugä comitärî recüsävit [= nôluit]. Tum _l_u1n_Q [=1üx] in
capite Iülî appäruit atque simul cum hôc grädigig’ mäxi-
mus a or [= strepitus] caelestis audîtus est. Aenñs
patrem ex urbe portävit nec hoc QÆ tîliô grave ﬁ1it.
In convîviô tamuli [= servi] cum dominîs nôn gig
cumbunt [= accumbunt]. In manü senis gladius inütilis
est. Quî invocat deôs caelestës [< caelum], manüs ad
caelum t_eg_t_1;'§[= extendit]. Caelô serënô nôn Qty;
[= tonitrus ﬁt]. Manibus cruentîs gaz-g tangere La’; nôn
est. Nihil ëvenit sine nümine [= voluntäte] deôrum.
Quae lüget ululäre aut gemere solet; ululätît et gemitü
[< gemere] signiﬁcätur ÿzgm.
Synônyma: ﬁlius et 1:14;; scelestus et scelerätus;
sun1mus et sugrëmus: timidus et Qavidus; fenilis et
ÿlggg: splendëre et ﬁglgére; exstinguere et restinguere;
ubi et ggﬂ.
Contraria: dextra et l_a_eyg_; servîre et .
PENSVM C
1. Aborîginës quî fuërunt? Aborïginës grimi Italiae
incolae fgërunt.
2. Quis fuit Latînus? Latinus git rëx Latii antîguus.
3. Quômodo Graecî in urbem Trôiam peneträvërunt?
In eguô ligneô in urbem geneträvërunt.
4. Quid fëcit Läocoôn et quid eî accidit? Hastam in
equum ligneum mîsit et anguibus necätus est.
5. Cuius ﬁlius erat Aene—as? Aene“as erat ﬁlius
Anchisae et Veneris.
6. Quid Aenïas in somnô vîdit? Hectorem vîdit.
7. Ubi rëx Priamus interfectus est? Rëx ante äram
interfectus est.
8. Cür Aenëae redeuntî nëmô nocuit?
Venus eum tuëbätur.
9. Num Anchîsës statim ﬁlium comiﬁtus est?
Anchise's Qrimô ex Qatriä ﬁggere recüsävit.
10. Cum quibus Aenäs ex urbe auﬁîgit?
gatre ez ﬁliô et uxäre auﬂgit.
11. Quärê Creüsa marîtum sequî nôn potuit? Ægæ;
nëäs e‘ nôtâ’ viä aberrävit.
uia ‘ter
107

12. Quid Aenäs in urbem reversus vîdit? Vïdit urbem
ä Graecîs cagtam gt ingéngggg.
13. Quid Creüsa Aenëae abeuntî prômîsit?
rëgnum et novam coniugem army’ isit.
l4. Quô sociî Aenêae convênërunt? Exträ urbem ad
tumulum tenœlymge Cereris.
CAPITVLVM XXXVIII
PENSVM A
DE cäsü ablätivô
Graecî, cum Trôiam v; capere nôn passent, do1§_ üsî
sunt: equum ligneum milit;b_ug annitig complévannt et
in lîtor_e_ relîquaunt. Multg, spcctantg'b_ug Läocoôn
omnﬂ vir_z'l2_us_ equum hastâ percussit. Paulÿ post duo
anguës rëctê vië eum petunt. Pang mürorum déstrﬁctﬁ
equus hosﬂ plënus magnë labôrg in urbem trahitur
fünÆ. Velut fést_o‘_ dig templa ﬁondg ômantur. Equë
patefactÿ mîlitës exeunt; occîszg urbis cüstôdibl" soci-
ôs suôs recipiunt in urbem quae dëtënsôrÿg carëbat.
Interim Trôiänî sine ciirg donniébant, in il}; Aenﬁs,
Anchîsg et Venerg deg nätus. Ille clämôrg et strepitz ë
somnâ excitätus est.
Cum Priamus gladig cingerétur, Hecuba, quae virg
priidentior erat, “Iam nôn tais; egëmus” inquit,“sed
auxilië deôrum!” Dﬁcentg Venet; Aenêäs salvus
domum rediit eädem via quﬁ’ domä exierat. Anchîsës
loci së movëre nôluit et “Ipse” inquit “mû manz
moriar. Nôlîte meâ causgf hic morärî!"
Prim: aestitg Trôiänî ducg Aenëë ex Asiz profectî
sunt. In media mari Aegaeâ est însula nôming Dêlos,
quae Trôiänôs tütë pom: recëpit. Dëlÿ relictg’ in Crê-
tam vënërunt. Ibi Trôiäm foedâ pestilentië afficiëban-
tur et agrî sôlg ﬂagrant; torrébantur.
Aedês Iovis Capitôlînî multQ magniﬁcentior est cëte-
q} omnùzg; ea summë deg digna est. In templum lovis
Statôris senätus eë dig’ convënit quâ Cicerô, ôrätiông
cläﬁssimë habitë, Catilînam Rômﬁ expulit. Päcg terrﬁ
marique factﬁ Iänus claudilm.
Polycratés tantﬁ fëlîcitätg et tantë glôriâ erat ut dî eî
invidërent.
PENSVM B
In Crëtä Trôiänî foedä afﬁciëbantur atqne
agrî sôle torrëbantur. Penätës Ltggg [= nocte] vîsî sunt
ante lectum Aenêae glgæ, quî Trôiänîs et gosterîs
eôrum novam terram prômîsäïrunt. Ergô ex însulä g;
cëdere cônstituêrunt et rûrsus in altum grÿvggi sunt.
Ibi nimbus regentînus [= subitus] sôlem occultävit ita
ut diem noctemque ﬁscemere nôn possent ac nävës
très diës gotidgmque noctës caecae erriimnt, i in
însuläs Strophadës _d_ﬂc‘1‘Le sunt.
In Epîrô Aenëîs fâmam incrëdibilem [= vix crëden-
dam] audîvit: Helenum parte Epîrî gotitym esse et An-
dromachên, vigugm Hectoris, uxôrem düxisse. Andro-
machë in Ægë [= silvä sacrä] dîs Mänibus ggçgjﬁçäègt.
Helenus laetus Trôiänôs agnôvit [= recognôvit] eôsque
ad convîvium invîtävit [= vocävit].
Charybdis nâvës in gurgitem [= voräginem] me_rgit,
et Scylla i_n§m1_i.: [H fônnôsa] nävës in gcggxﬂ peri-
culôsôs trahit. Praestat [= melius est] tôtam Siciliam
cirçgmire quam illa mônstra exggriri.
Q [= ut prîmum] Italia in cônspectum vënit, Anchî-
sës gm vînô implëvit et deôs maris m [= po-
testätem habentês] invocävit. Trôiänî in terrä Graecô-
rum _rr_zgﬁr;i [< mura] nôlêbant.
Ex Aetnä Œmus ﬂammaeque surgunt atque saxa l_ap_i;
4_ë_sque ëmittuntur. In ôrä Cyclôpum vir Graecus acces-
sit cumﬂm [=1acrimis] precibusque: “I-Iinc in quas-
cymggg terrâs abdücite më!” Anchîsës virô sggglicî [=
ôrantî] manum dedit. Mônstrum horrendum erat
Polyphêmus, quî in a_ntr_ô obscürô habitäbat et came
hﬁmänâ vesc“ ätur. Cum ille accëderet, Trôiänî fûnës
nävium incîdërunt [= secuërunt] et Æ [= celexiter]
auﬁgërunt. Polyphëmus clämôrem horriQilem [< hor-
rëre] sustulit, quô penitus resonuit môns QQILS.
In Siciliä Aenâ ossa genitôris [= patris] suî gag
�M� Tum ex Siciliä argue ä segulcrô patris dîgressus
est [= discessit].
Fôrma litterae C est lînea gag. Onus grave magnum
pondus habet. ﬂgg est parvus ﬂﬁctus. Chäonia est
pars Epîn‘ extrgma. Iuvencus est bôs iuvenis. Saxa
ﬂüctibus pulsäta fragôrem ÿglu_zz_g.
Synônyma: (summum) mare et aeguor; avis et Mg
r_:Lt'_.g; turgidus et tumidus; pavidus et tregidus; (urbem)
cônstituere et condere‘ relinquere et linggere; arbîträrî
et ;ejr__i; tam valdë et ﬁg; scîlicet et ﬂag; ego
(ipse) et egomet.
Conträria: occäsus et gr1_u.c_,' (nävem) dëdücere et 5%
ﬂc_e_r_e..” propinquus et Maman‘ nocﬁ et @1112.
PENSVM C
1. Quid Trôiänî profugî sub monte Idä fëcërunt?
Classem vïginti nävium aediﬁcävërunt.
2. Quômodo rêx Thrâciae aurô Priamî potîtus est?
F îlium Priamî aurum terentem intertejcit.
3. Quid deus Apollô Trôiänîs pollicims est?
novam terrgm golligiggs est.
4. Cür Trôiäm in Crëtä manëre nôn potuërunt? Æ
Qestilentia Qrfa gst et sôl ﬂagräns agrôs torrëbat.
5. Cür Palinüms rectum cursum tenëre nôn potuit?
Quia äter ngmbg gÿlgm gt stëlläs occultävit.
6. Quae însulae in mari Ioniô sitae sunt? In mari Ïoniô
sitae sunt ingulge ﬁtropjqgggs.
7. Quid fëcit Aenèîs in însulä Leucadiä? Cligeum ad
[orës temgl; ﬂit et zersgm mscrigsit.
8. Ubi Aenäs Andromachën invënit? In lücô egrﬁ
L3ﬂI;r_c‘vLuLa22Mcm
9. Quid Andromaché Aenëae närrävit? Närrävit ‘së ä
EM abdggg egsg g Hglenä nügsisse’.
l0. Cür Aeneîs per fretum Siculum nävigäte nôluit?
uia duo mä ra l am et C bdim ' “bat.
108

Il. Quid Andromachë Ascaniô dônävit? Vestem Qreti-
ôsam guam suis manibus côntècerat.
12. Cür Trôiänî Italiam relîquëruut? Quod illa terra ä
Giaecis incolëbätur.
13. Quid accidit in ôrä Cyclôpum? Vir Graecus iïs
occurrit, gui ex antrô Polyghëmi eﬂîzgerat.
14. Num Polyphëmus Trôiänôs fugientës vîdit? I_-791};-_
ghëmus eôs vidëre nôn gaterat, guia caecus erat.
15. Ubi pater Anchîsës sepultus est? In Siciliä in monte
Eﬂce.
CAPITVLVM XXXIX
PENSVM A
Dê‘ cäsü accüsätîvä
Trôiänî mu1tz_3.g iam amis per omnjg maria exräbant.
Neptünus, ut classggg disiecgm vidit, ﬂüctzg sæävit,
nﬁbefg colI€ct_2_1‘_.g dispulit sﬁlgmque redﬁxit. Aenëäs
Italig_n1 novﬂ patriggg quaeréns in Âfricgm dëlätus est.
Venus fîlim sug_n_1 certiﬁrgm fëcit ‘socig‘_.g salvg esse
c1ass_e_rr_1que in tﬁtm locgm äctgm.’ Aenégr_n_ paenitébat
Creﬁsgm ux6rg_n_z_ Trôiae relîquisse. Aenëäs: “Heu me‘
xnisergm.’ Numquam domu_m redïbô!” Venus Cupîdj-
ngm prô Ascaniô ad Dîdôngg îre iussit. Ille, ubi Ae-
n@ complexus est, régin_c_z_r_;z_ petivit; quae puerﬂn
ôsculäta est et in gremi_u_m accëpit.
Multae viae Rôma_m_ ferunt. Circus Mäximus tre-
centﬂ passa longus est. Pompëius Iﬁligm, ﬁlim
Iüliî Caesaris, ux6r_e_m diixit. Senätus C. Ocäviängm
‘Augustu_;n_’ nôminävit. Augustus urb_e.1n_ R6ma_n_z in XIV
regiﬁnﬂ divisit. Nerva ann_1g_n_ tantum et xv mënsgg
imperävit. Nerf), qu_e_r__n_ populus tyrannggg appellibat,
don auregr; aediﬁcävit. Rômulm réggm nôn pu-
dëbat in casä habitäre. Rômânî Brütu_r_n CÔDSÛÏQÆ
Œcërunt.
Graecî Rôrnänﬂ litterÿg et arte__;n_ poéticg docuëmnt.
PENSVM B
Iﬁnô îräta erat ob iiidicium Paridis, quî Venerem deam
pulcherrimam esse iüdicäverat [= cënsuerat]; eius reî
memor [= reminîscëns] Trôiänôs ab Italiä arcëbat [= pro-
hibebat]. Tempestäs classem Aenëae disiëcit, sed Nep-
tünus, cum vidëret Qantum [= mare] Qrocellis [= ventîs
rapidîs] turbärî, môtôs ﬂîîctüs sëdävit et nîibës disgulit.
In lîtore Aeneas septem cervôs occîdit; banc Qraedam
sociîs dëspërantibus dîvîsit, dum ipse lack‘) vultﬁ spem
simulat. Posterô die, dum nova loca eLrlôrat, Venus eî
n iit arcum sagittäsque gggz_z”r2_s [= gerêns] Diänae
deae similis, quae in silvîs vënärî solet.
Pygmaliôn, rëx jmgiﬂ [(—) pins] et avärus, cum Sy-
chaeum _cLq_n_g [= occulæ] necävisset, scelus diü g_e_lzy_ig
et Dîdônem viduam falsä spë EÆL Sed eî in somnîs
appäruit vir mortuus, quî pectus vulnerätum ng “vit
[< nüdus] et rëgis thësauräs occultôs mônsträvit. Dîdô
nâvës aurô onerävit [<onus] et in Âﬁicam ﬁîgit, nec
posteä eam gaenitébat ex patﬁä fügisse.
Dëspiciëns ex colle quî Karthäginî imminet Aeneas
vidit cîvës quî magnä industriä [< industrius] novämm
aedium Œndämenta locäbant. Dîdô rêgîna magnä
catervä comitäta incessit [= prôcessit] et in altô §_qli__6
cônsëdit. Quae cum Aenëam côram aspiceret, prîmum
obstuguit, tum sic §_cs_a_ est [= loquî coepit]: “Tune ille
Aenﬁs quem Anchîsës et Venus genuërunt?”
In rëgiä convîvium aggarätur [= parätur]: ggg’ [= lectî]
Tyriä gugpurzi sternuntur, ministri mënsæ dagibus one-
rant. Lucernae dë tëctô gendent et multaefaces ärdent.
Aeneîs omnibus intentis [= attentîs] näxräbat de‘
insiﬂiis‘ [= dolô] Graecôrum et dë errôribus [< erräre]
suis. Postquamﬂygg pam‘ factum memorävit, conticuit
andem atque gyil‘ së dedit.
Karthäginiënsës, hominës bellicôsi [= bellî studiôsî],
saepe cum Rômänîs bellävërunt [< bella gessërunt].
Tridëns est scëgtrum Neptünî. Hostia est bëstia quae
immolätur, ut £11.: [= porcus], ovis, taurus. Nübës quae
terram operit nebula dfcitur. Trôiänî, sî in Italiam îre
nôn possunt, in Siciliam saltem ire cupiunt.
Synônyma: gurges et vertex; saxum et _n_7Le‘g; pu1chri—
tüdô et d_e_æ_r; glôria et honôs,‘ Notus et Auster; stëlla et
Q1445 frequëns et ggefgez; nesciëns et inscius‘ tëlîx et
tomînätus; pulsäre et imgellere et terire; circumagere
et volvere; natäre et ﬁge; ambuläre et g_r_¢y_1_zj; accüsäre
et incüsäre; subîre et succëdere‘ ascendere et scandere;
auxilium ferre et succurrere; dëlëre et abolëre; cônän‘
et temgtäre.
Conträria: altum et vadum; Auster et Aguilä; acütus
et obtünsus; spargere et colligere; abdücere et Q4;
dücere; dispellere et comgellere; subitô et gaulätim.
PENSVM C
1. Ubi sita est Karthägô? In ôrä Âﬁÿcae sita est.
2. Quae est Iünô? Iünô est lavis coniünx dea
LÆËÆLËYÆËCIÆ-
3. Cür Iünô Trôiänôs ôderat? 0b iüdicium Paridis.
4. Quid est Aeolî ofﬁcium? Aeolî oﬁcium est ventôs
in vinculîs tenëre.
5. Quid fëcit Neptünus cum mare turbän‘ sentîret?
.
6. Quô Trôiänî tempestäte dëlätî sunt? Ad äram
Âﬁrjcae dëlätî sunt.
7. Quid Aenëäs sociîs suis partîtus est? Aenèîs sociîs
suis segtem cervôs, guäs occiderat, gartitus est.
8. Quômodo sociî vîrës restituërunt? Cibô et vinô
vîrës restituërunt.
9. Quae dea in silvä Aenëae obviam iit? Venus Aenëae
ﬁliä suä obviam iit.
10. Cür Aeneas mâtrem suam prim?) nôn agnôvit? Qﬂ
Venus vestem et arma virginis vënantis gerëbat.
1l. Quid Venus ﬁliô _suô nüävit? Venus ei de’ Dïdäne
rëginä närrävit. ‘
12. Quid vîdit Aenä ex colle dêspiciëns? Aeneas vidit
Tyriôs novam urbem exstmentës.
13. Cür nëmô Aenêam Karthäginem intrantem vîdit?
Quod Venus eum nebula‘ circumﬁﬂerat.
109

14. Quae imäginês in novô templô pictae erant?
Imäginës belli Trôgg’ ni.
l5. Quid Ilioneus ä Dîdône petîvit?
getîvit në Trôiänäg gb 97g Âﬂcgg arcëret.
16. Num urbs Trôia Dîdônî ignôta erat? Dîdä urbem
Trôiam bene nôverat.
17. Quômodo Dîdô Aenëam et sociôs eius recëpit? Ag;
0[�
18. Quod cônsilium Venus excôgitävit?
ﬁliô Aenëae venire; et (g'gi_r_1_gm ggbre incenderet.
19. Quid Cupid?) effëcit in gremiô Dîdônis sedëns? Mg;
@�E
amôre incendit.
20. Quid Didi’) Aenëam hortätg est?
est ut sibi de‘ errôribus suis närräret.
CAPITVLVM XL
PENSVM A
DE cäsü vocätivô
Aemilia: “Ô Iülj, m; optimg maritg!”
Märﬁälis:
“Semper pauper eris, si pauper es. Aemiliäng!”
Catullus:
“Cënâbis bene, miFabullg, apud me.”
Hector: “Heu, fuge, nätg deä!”
Hecuba: “Ô miserrimg coniünx!”
Anchîsës: “Fuge, m; fîlz!”
Aenäs: “Venî mëcum, Aching, m1 amîcg!” Achätës:
“Quid nunc sentis, Aenëz?”
Dîdô: “Perﬁdg hospes!” “Dabis, improbg, poenäs!”
Cônsul (in senätü): “Quid cënsês, Märcg Tullz? et tü,
Lﬁcz Comëli?”
Specñtôrÿg, plaudite!
PENSVM B
Dîdô: “yam [= utinam] prius Iuppiter më 114% per-
cutiat quam viri amôrî succumbô [H resistôl!” Anna:
“Ô soror mea gzzgggg [= cära]! Etiamne gaga [= grätô]
amôrî repugnäbis?’ Ita animum sorôris amôre
[= incendit]. Templa adeunt ut ä dîs mm petant, nec
vërô sacriﬁcia mulierem Qrentem [= ämentem] iuvant.
Poenîs et Trôiänîs vênantibus, tonäre incipit; znseguitur
[= sequitur] imber gmgdlg mixtus, et Didi) et Aenëäs
in eandem sgëluncam dêveniunt. Extemglô [= statim]
. Fäma närrat ‘eôs in mäximô lwaî vîvere turpî gugidine
[= cupiditäte] captôs! ’
Mercurius Iovis ;@;ü_ta [= imperia] ad Aenëam dc‘:-
fert: “Quid gag [= paräs]? Nôlî hîc morärî! Italiam
pete!” Haec locütus deus ex oculîs eius mm; Aenäs
imperiô dîvînô gym; [= stupefactus] , tum
Trôiänôs prîncipës gggacﬁvit iisqne _m_ggqgig [= impe-
rävit] ut classem clam ômärent. '
At rëgîna, quae dolum praesentit, Aenëam appellat:
“Spëräsne, 25414; hospes, ta tantum Lzgﬂg [H fâs] 4g
simulgrg posse et hjÿgmô tempore [= hieme] clam hinc
Qëcÿdere [= excëdere]?" Per c_6;n_z7_l1;'t_g_m [= ooniugium]
nostrum të ôrô: miserëre meî!” Ita supplex ;‘mg_l§;g_z.
Aenëäs: “Numquam tê uxôrem düxî aut tibi
prôznîsî. Dësine guerëllis tuîs et më et të incendere!
Nôn meä sggnte Italiam petô.” Dîdô dicta eius nôn _rg_-
fgllit, sed medium sermônem abmmgit et virum günc-
tantem [= dubië morantem] relinquit. Famulae [= an-
cillae] eam colläpsam suscipiunt.
lam rëgîna morî cupit: taedet eam vitae. Annam Brat
ut ;Qg_y_n_t ërigat et super rogum arma et gaga [= vesti-
menta] et D [= imäginem] Aenëae impônat. Dîdô,
cum classem abîre vidêret, Furiäs ultrïcës [< nlcîscî]
invocävit. Tum rogum cônscendit, torô incubuit atque
ënsem ê zëgmë ëdüxit.
Ofﬁcium Rômänôrum est “parcere subigçiïs et Ë
bellare superbôs.”
Synônyma: pallium et amictus; stëlla et ggtrum; Era
et altäria; lectus et cubïle; pîlum et iaculum; virtüs et
tortitüdô; vigiläns et vigil; moriëns et moribundus;
praecipitäns et Qraecggs; recipere et excigere; ämëns
esse et Œrere: perﬁcere et exseggî et gem" ggre; prope-
räre et testînäre; ëlüdere et illüdere.
PENSVM C
1. Quid Dîdô Annae sorôrî fassa est? Qgd‘ ô gorggï
amôrem suum tassa est.
2. Cür Dîdô amôrî repugnäbat? Quia certum eî erat
nîillî virô nübere post mortem Sychaeî.
3. Quid Anna sorôrî suae suäsit? Any g; guâsit, ut së
cum Aenêä coniungeret.
4. Quid fâma närräbat dë Dîdône et Aenèî? Fäma
närräbat ‘eôs in luxù‘ vîvere tuæî cugidine ca2tD's. ’
5. Quis Aenêam ex Âfricä excëdere îussit? Iuggiter
hoc iussit 2er nüntium suum Mercurium.
6. Cîîr Aenäs classem clam ôrnävit? Quia îram Qîdô-
nis timëbat.
7. Quômodo Dîdô cônsilium Àenêae cognôvit? ﬁl
ei närrävit ‘clgssgm armärï et cursum garär . ’
8. Quid Anäs rêgînae implôrantî respondit‘?
Resgondit ‘deäs SE Italiam getere iussisse. ’
9. Num Dîdô dicta cius refellit? Dîdô sennônem ab-
rügit et ab oculis eiug auﬁgit.
10. Quid Did?) Annam facere iussit? Eam iussit ro gum
ërigere.
1l. Quae rës super rogum impositae sunt? Syger rogum
ﬂy‘ osita sunt gnna et Qyviae Aenëae et lectus
iugälis.
12. Quae fuêrunt precës Dîdônis extrëmae? Precätg est
utAenëäs bellä ex ﬁnibus sgîs gellerëtur et ange
diem caderg; mgggulmg. .
13. Quid vidit Aenëäs ë nave respiciéns? Vidit moenia
Kanhäginis gm; ﬂgfrg.
14. Cur plêraeque fëminae in Siciliä relictae sunt? Quia
nävës ince n .
15. Quf) Sibylla Aenêam dûxit? SQ lla~AenEam ad
-
110

CAPITVLVM XLI
PENSVM A
De’ generibus verbärum
Verte häs sententiäs in genus alterum, äctîvum aut
passîvum:
[Pater ﬁlium laudat:] Fîlius ä patrg 1audg‘tLr.
[Tyrannus ferôx ab omnibus metuiturz] Omnës gymn-
num ferôcem metuunt.
[Alta moenia urbem Trôiam cingëbantz] Urbs Träia
altis moenibus cingëbätur.
[Trôia ä Graecîs capta et incënsa estz] Graecî Trôiam
cëgërunt et incendërunt.
[Graecî equum ligneum fabricävërunu] Eguus ligneus
ä Graecis fabricätus est.
[Cum pars moenium â Trôiänîs dëstrücta esset, equus
ille in urbem tractus est:] Cum Träiäni Qartem mae-
nium dëszrüxissent, eguum illum in urbem träxërunt.
[Terribile incendium urbem absümpsitz] Urbs terribili
incendiô absümgta est.
[Creüsa ä marîtô quaerêbätur nec inventa estz] Maritus
Creüsam guaerëbat nec invënit. A
[Karthäginiënsës Aenëam cernere nôn poterant, quod
nübës cum cëläban] Aene-as ä Karthäginiënsibus
cemî nôn goterat, quod nübe cëläbätur.
[Puerî ä Faustulô inventî et domum lätî sunt;] Faustu-
lus gueräs invënit et domum tulit.
[Gemini praedam pästôribus dîvidëbantz]
tôribus dïvidëbätur ä geminîs.
[Fluvium Tiberim ôlim Albulam vocäbantz] F luvius Ti-
beris älim Albula vocäbätur.
[Arx ab hostibus numquam expugnäbiturz] Hostës
numguam Arcem egzu gnäbunt.
[Magister të laudat, më reprehendit] Ego ä magistrô
laudor, tiî regrehenderis.
PENSVM B
Post adventum Aenëae rëx Latînus, cum côgiäs suäs in
aciem ëdüxisset, inter grîmôrës [= prîncipës] prôcessit
ducemque advenärum ad colloquium ëvocävit. Ut
nômen Aenëae audîvit, nôbilitätem virî gentisque ad-
mîrätus Trôiänôs in societätem [< socius] recëpit et
Aenëae ﬁliam suam in mätrimônium dedit. Rex Turnus,
cui Lävînia sgônsa fuerat, Aenëae Latînôque bellum in_-
Lgﬁg. Proeliô victus Turnus rébus suîs diﬁîdëns [<->
cônﬁdëns] ad Etrüscôs cônﬁîgit. Post proelium Latînîs
grosgemm Aenﬁs nusguam [= nüllô locô] appäruit.
Cum Ascanius nôndum ad güberem aetätem pervënis-
set, Lävînia inter gueritiam eius rêgnävit, nec Etrüscî
nec ñllî aliî inter rëgnum myﬁzgg-_e_ [< mu1ier]
bellum facere ausî sunt.
Rëx Proca Numitôrem et Amülium gräcreävit [= ge-
nuit] atque Numitôrî rëgnum vetustum [= vetus] l_ëgä_vit_
[= relîquit]. Amülius frätrem pepulit, frätris ﬁliam
Vestälem legit: ita eî perpetuä virginitäte spem gamîs
[< parere] adëmit. At Vestâlis, vî comgressa, geminôs
peperit, quî Lu_s;1Z rëgis expositî sunt; sed pästor vägïtum
puerîlem audîvit et puerôs invënit cum gggj, quae tam
pi fuit ut eôs lacte suô nütriret et linguä lambereï.
Ita ä crüdëlitäte [< crüdëlis] rëgis puerî servätî sunt.
Rômulus et Remus, ut prîmum adolëvërunt; per
_sa_lty'_.; vënäbantur et in latrônës praedam ferentës im-
petüs faciëbant. Latrônës Remum captum Numitôrî
dëdidërunt [= trädidërunt], quî cum eum in cïistädiä
habëret, nepôtem suum esse susgicäbätur [= crëdere
incipiëbat]. Amüliô occîsô Numitor, e advocätô,
mala facinom [= maleﬁcia] frätris ostendit et ‘së caedis
auctärem esse‘ dîxit.
Remus, cumin Aventînô ausgicärëtur, sex vulturës
vîdit; hôc ausgicib‘ nüntiätô, duglex numerus [: XII]
Rômulô së osœndit; is igitur urbem condidit, quae ä
nômine ‘Rôma’ appelläta est. Remus vërô,
cum hoc molest? ferret, novôs mürôs tränsiluit et ä
Rômulô interëmgtus [= interfectus] est.
Cäcus QLÏÆ Herculis g'_c_t_t§ [= percussus] occidit, cum
bovës in spëluncam abdidisset [= cëlävisset]. Bove
eximiä [= ëgregiâ] immolätä sacrum [= sacriﬁcium]
Herculî factum est LËÆ Graecô.
Ôceanus mare ‘immënsum [= sine ﬁne] est. Facile est
münera Qraebendo‘ [= offerendô] animôs populî sibi
conciliäre. Ante proelium imperätor auspiciîs deôs
cônsulit. Difficile est inter geminôs discrîmen facere.
Quî git bibere cupit.
Synônyma: lïberî et s_tiE' vîrës et yjggr; pecus
mäius et armentum‘ pater patris et QÆ; fräter patris et
ga_trl14_s; piger et sëgnis; ümidus et 11mg: turbäre et
cﬁnﬁgndere; auxilium ferre et Qp_€I_n ferre; trepidus esse
et tregidäre.
Conträria: muliebris et virîlis; ämittere et adigîsci;
cônﬁdere et diâïdere; cônsôlärî et grätulärî; ubîque et
nusguam; vërë et 1g‘);
PENSVM C .
1. Unde Aentﬁs in Italiam vënit? Aeneîs Trôiä vënit.
2. Num Aeneas rëgem Latînum proeliô vîcit? Latînus
amicitiam et societätem cum Aenëä fe‘_'cit.
3. Cür Turnus Aenëae Latînôque bellum intulit? Qgig
Latînus Aenëae in mätrimônium dederat ﬁliam
suam Lävïniam, guae Tumô æônsa Œerat.
4. Cür neuter exercitus laetus ex proeliô abiit? Q_z_4_ig_
alter exercitus victus est alter ducem suum ämisit.
5. Quômodo Aeneîs animôs Aborîginum sibi con-
ciliävit? Utramgue gentem ‘Latînôs’ aggellävit.
6. Qua rëx Turnus victus cônfïigit? Ad Etrüscôs.
7. Quam urbem condidit Ascanius? Ascanius novam
urbem condidit, guae Alba Lon ga aggelläta est.
8. Quod cognômen rëgibus Albänîs fuit? Omnibus
rëgibus Albänîs cognômen ﬂit Silvius.
9. Quômodo Amülius rëgnç“) Albina potîtus est?
Numitärem rëgem, frätrem suum, egqgulit.
l0. Quem Rëa Silvia patrem geminôrum esse dîxit?“
t
Deum Märtem gatrem esse’ närrävit.
11. Quômodo gemellî expositî servätî sunt? ELvtLr
rëgius eôs invënit et domum tulit.
111

12. Cir Numitor Remum nepôtem suum esse sus-
spicäbätur? Quia geminäs esse [rätrës audîveggt.
13. Quid Rômulus et Remus fëcërunt cum së nepôtës
rëgis esse cognôvissent? Amülium necävërunt.
14. Ubi Rômulus urbem condidit? In monte Palätinô.
15. Cür frätrem suum occîdit? uia s mûr’ ei s
gränsiluerat. -
16. Quômodo Hercules bovës abditäs repperit? L{g;gy_-
lës bovës in æëluncä Cäci mügire audîvit.
17. Quô rîtü Rômulus sacra Herculî fëcit? Rm? Graecg.
CAPITVLVM XLII
PENSVM A
Dë modïs verbôrum
Magister discipulôs tacE_rg et audyg iubet: “Tacgfg, dis-
cipulî, et audi_tç!” Marcus nôn tacg nec aud_i_t; magister
eum monet ut tacga_t et audi_g_t: “Tacg, Märce, et audz!
Quot sunt bis sëna (2 x6)?” Magister inten-oggg quot
si_ng bis sêna, ac Märcô imperat ut surgqg et respondït:
“Surgg et respondz, Märce, sed cava nê prävë respon-
dgﬂ!” Märcus nôn surgi; nec respondg. Magister: “Audi,
Märce: iubeô të surgÆ et respondm.” Märcus: “Nesciô
quid respondgg;n_.” Magister iubet eum digitîs com-
putggz “Digitis computﬁ! Cürä ut rëcŒ compu@!”
Märcus: “Interrogé aliôs! Nôlî semper më interroggrgl”
Märcus magistrum monet ut aliôs interroge_t.
Cicerô cônsul Catilînam ex urbe ëgredz et proficîsc;
iussit: “Egredel ex urbe! Patent portae: proﬁciscgr_e!”
Cônsul ôrätiône suä effëcit ut Catilîna ex urbe ëgre-
derëtgr et in Eu-îriam proﬁcîscerëtur.
Latînus ah Aenä quaesîvit ‘quis esgqg et quid quae-
re_rgg’: “Tü quis _e_.§ et quid quaerjg?” Ille respondit ‘se’
esg Aenëam Trôiänum novamque sëdem quaergg’:
“Ego g4_n_z Aenas Trôiîânus; novam sêdem quaerﬁ.”
PENSVM B
Rômulus rëx XII ﬁc_t§_r_§.§ sﬁmpsit, quî ;n_s_ig_r_1;'c_z imperiî,
tascëg et ﬂirt?‘ , gererent, et C senätôrës gggﬂa; [= lë-
git]. Gentës vicinae [= tîniümae] Rômânôs sgernëbant
[= contemnëbant] nec Rômänam benignë
audîvërunt. Id Rômulus aegg passus est, sed Æ igni-
tiônem suam dissimuläns ﬁnitimôs ad lüdicmm [=1üdôs]
vocävit. In mediô glausz [< plaudere] iuvenës Rômänî
clämigngëg [= clmantés] exsiliunt virginibusque manüs
iniciunt, ut nän-at Ovidius in ‘Arte amägëzÿ .’ Parentës
virginum terrôre gerculsi [= percussi] Qroﬁgiunt [= au-
fuginnt]. Rômulus b_la_g4jg verbis animôs virginum
mïtigäre cônäbätur, sed parentes cîvës suôs contra Rô-
mänôs gqngitäbant. Dum aliî occäsiôngm [= tempus
idôneum] exspectant, Caenînênsës in ﬁnês Rônñnôrum
invädunt sed Rômulus [= statim] eôs ﬁgggg [=
in fugam vertit] et ipse rëgem eôrum occîdit et ggoliat;
sgolia rëgis in Capitôliô ad guercum sacram dëposuit et
ﬁnës templô Iovis désigﬂvit. Mulierés ôräbant ut paren-
tibus licëret Rômam mggräg; quod facile w‘ etrëvërunt.
Tarpëia nôn imgiine [= sine poenä] arcem hostibus
grädidit. Rômulus Iovem ôrâvit ut fugam Rômänôrum
sisteret. Tum mulierës së inter aciës intulërunt patrës
virôsque ôrautês ‘në sanguine ngfandä [= înfandô] së
regrgerent!’ Movet rës g:_w_n_ multitﬁdinem t_u_m ducës
[= et m. et d.]. Sabînî g_e_neris [= virîs ﬁliärum] et Rô-
mini soceris suîs dexträs dam ac ducës ad oed s faci-
endum grﬁdﬂt [= prôcëdunt]. Ûnam cîvitätem ex
duäbus faciunt et rëgnum cänsaciant‘ nôn modo com-
mime, sed etiam concurs rëgnum eôrum fuit. Rômulus
rêx trës centuriäs equimm cônscrîgsit. Ita equitätü
Rômänô auctô cum ﬁnitimîs, quî agrôs Rômänôs
[= populäbantur], [= pugnävit]
eôsque vîcit. Haec ‘ä Rômulô domî mîlitiaeque gesta
sunt. Cum côntiônem mîlitum habëret, subitô coortä
[= ortä] procellä sublîmis [= ad caelum] raptus est.
Proculus Iülius affîrmävit ‘Rômulum dë caelô Ë
lgjgsum sibi obvium fuisse.’
Post breve interrëgnum populus Numam, quamquam
geregrinus erat, rëgem creâvit et patrës auctôrës factî '
sunt: ergô nôn glë_b.g [= populus], sed patrës Qîrëvë-
_rin_t quis Rômae rëgnäret. Tum gggzg, capite vëlätô et
lituum (id est baculum aduncum) tenëns, Iovem precä-
tus est u_tï [= ut] signa certa egg ita Numa
ausgicﬁgﬁ [= auspiciis missîs] rêx est.
Numa res Eﬂﬂ [< ütî] înstituit: annum in x11 mënsës
diSCfÎQSit et diës tajstôs et gggtajgtﬁs fëcit; @r_rginem Dia-
lem creävit ac Vestälës, Vestae sacerdôŒs assiduäs [=
semper praesentës], quis virginitite ._s'_zZ_nc_@g fëeit; nec
quaeﬁt virgô Vestälis ﬁerî poterat, sed nôbilissimae
tantum. Cum igitur ﬁnitimî nefäs putärent cîvitätem A-
sänctam violäre, pix per multbs annôs conserväta est.
Iänus clausus päcem esse indicat. Quî admodum
[= valdë] maeret crînës et vestem lanîiat [= scindit] et
ocellôs lacrimîs ggrmmgit. Prô pecüniä mütuä gignus
dandum est. Noctumô [< nox] tempore nauta sîdera in
caelô mm; [à animadvertit].
Synônyma: honôs et decus; templum et aedês et
ﬁäyﬂy rës mîräbilis et mîräculum‘ rüsticus et agrestis;
tardus et lentus; tëlîx et taustus; grätus et accegtus;
iterum facere et iteräre; taedëre et gigëre; validus ﬁerî
et ' oppugnäre et 44mm,- aliquantum
temporis et aliguamdiü: dënuô et dê integrô.
Conträria: victôria et clädës; aequus et iniguus; belli-
côsus et imbellis; internus et extemus; concurrere et
ggiscurrere; ëmmpere et irrumgere; ävertere et É
vertere; recumbere et gracumbere.
PENSVM C _
1. Quae sunt insignia imperii? Insigngg‘ Mg’ rii sunt
tascës et seczîrës.
2. Quômodo Rômulus civiﬁtem auxit? Multôs ﬁat-
gm ôs in urkem recëgit.
3. Cür novus populus uxôribus carëbat? Quia virlg
Rômänîs cänübium nän emt cum ﬁ_rgitimis.
4. Quärë Rômulus ﬁnitimôs ad lüdôs vocâvit? g;
juvenës Rômänî vigginés ragerent.
112

5. Quô rëx victor spolia opima tulit? In Cagitalium.
6. Quômodo Sabînî arcem Rômânann cëpêrunt? yygg
TgÆ-ia arcem Sabinis grädidit.
7. Quärë scüta sua in puellam coniëcërunt? Quia guella
gostuldverat ‘id quod in sinistris manibus habërent. ’
8. Quid fëcit Rômulus cum Rômänî fugerent? Igvem
ärävit ut Qgam Rômänôrum sisteret.
9. Quam ob rem päx facta est cum Sabinis? Quia Sa-
Qînae inter exercitüs gugnantës se‘ intulërunt.
10. Cür Rômulus Vêiôs expugnäre nôn potuit? Q__uo_¢1
urbs ﬁrmis müris argue sitù‘ igsô münîta erat.
1 1. Quid accidit cum rëx côntiônem mîlitum habëret?
Temgestﬁs cum tonitrü coorta est.
l2. Num mîlitës rëgem in caelum rapî vîdërunt? Rëgem
nôn vïdërunt. nam dënsô nimbô ogeriëbätur.
13. Quid Proculus Iülius nänävit? Närrävit ‘Rômulum
dë caelô lä sum sibi obvium isse. ’
14. Quômodo novus rëx creams est? Pogulus Rämänus
re’ em cr ' it et ‘ auct5r‘s acti sunt.
15. Uter rëx ferôcior fuit, Rômulusne an N uma? _E_Jg
grimis duäÿus régjbg Rﬁmulgg ﬁeräcior ﬂit.
16. Quôtmdo Numa populum bellicôsum œmperävit?
ﬂuma e; aye et ggﬁrum metü gogulum temgerävit.
CAPITVLVM XLIII
PENSVM A
DE adiectivîs
Italiae incolae primi agricolae industrii fuérunt. mg
tempus being ‘aetäs aureg’ dîcitur. Dum Latînus in
pace diﬁturnﬁ régnat, Trôia, urbs opu1enu_1, ab exercitﬁ
Graﬁ capta est. Graeeî audäcäg ingeng equnm
lignem mîlitibus armätïg complëvërunt. Läocoôn dë
summﬂ arce dëcurrêns cîvës suﬂ monuit në hostibus
Gmecÿ oônﬁderent, atque omnjÿu_s vîribus hastam in-
gentm in latus equi diir_um misit, sed illa in ﬁnnﬁ rô-
bore stetit nec in partem interiﬁrgm ad mîlitës occultﬁs
penetrivit. Brevi tempore duo anguës mäximz per mare
uzanquillm ad litus propinquy;n_ natävêrunt et corpus
eius medi_ur_n_ amplexi sunt. Priamus multg_‘I_21m_ gentium
rëx superbgg fuit.
Primﬁ lüce Dîdô sorôrî sua_e “Quilt; hospes” inquit
“domum nostrg inträvit, quam nôbil_i_s_, quam forti_s!
Agnôseô veteri_s vestigia ﬂammae!”
Rômulus ante diem ündecimu_n_g kalendäs Mäiÿg in
colle Palätînë novm urbem condidit. Gentes finitimg
cîvês R61'n'a7ng'_.g spernébant. Cum iuvenês Rômänz virgi-
nës Sabi@ rapuissent, magnym et äcrg certämen
oxtum est.
Senätus Rômängg cônstat ex sesoentgg senmribus,
qui summa__n_1 potestitem in rë pﬁblicgj habent. Pontifex
mﬁxinxﬂ est summu_s sacerdôs quî cëterjs omng'_b_z__¢_._s
sacerdﬁtibus R<'5m§ni_s praefectus est.
Templum Iovis Optixni Mäximi magniﬁcentjg est
quam cëterg omnjg templa Rômäng; ex omnjm tem-
plîs Rômânî_s id magniﬁcentj,g,g'm_r4_rg est.
Nüllg tëmina mort§l_i._s' pulchrjgg fuit quam Helena; ea
pulcher_n_';rg fuit omnju_m_ féminärum mortälÿgm. l
PENSVM B
Tullus, rëx indole [= ingeniô] ferôx, Nnmae dissimilis
fuit. Cum Albänî Rômänôs rës regegentës dîmisissent,
Tullus iîs bellum indïxit. Cupîdô imperiî dubs populôs
[= ab eôdem ortôs] ad arma stimuläÿat [= in-
citäbat]. Etrüscî ambôs exercitüs spectäbant, ut pugnä
fessôs a re rentur [= oppugnärent].
Cum duo" Rômm exsgirantés [= morientés] con-
cidissent, ünus ferrô intﬁcgu_s fuit; is aliquantum gag
auﬁigit ac trës Albänôs magnis intervällîs sequentës
occîdit. Cum soror Horätiî sgänsum suum mortuum
identidem [= iterum iterumque] appelliret cum gag
[= lämentätiône], Horätius earn verbis
imrgp_u_z'g et gladiô Lrÿmﬁgy Itaque accüsätus est, et
duumvin’, quî tantum crîmen neglegere nôn potuërunt,
cum condemnävërunt‘ sed Horätius ad populum pg
vocävit. In eô iüdiciô pater eius ‘filiam iüre caesam
esse’ ' tum populus Horätium gﬁgﬁi‘,
neque enim liberâtärem [< lîberäre] urbis verberätum
et arbore înîëlîcî susggygg‘ m vidére voluit.
Tullus simul cum hostibus et cum grﬁditiﬁge [< prô-
dere] et ggﬁdiä [< perﬁdus] sociôrum dîmicävit, nam
iluggz [6-) iussﬁ] eius Albänî ex proeliô abiërunt. Hos-
tibus victîs, rëx Mettium poenä my [= crüdëlî] aﬁe-
cit: corpus eius ad duäs quadrîgäs ﬁg_at_un_z [= vînctum]
in giversäg [= conträriäs] partës distractum est. Deinde
Alba giruta [= déstriictal est et Albänî Rômam träductî
sunt. Ita Rôma mm‘ [< ruere] Albae crëvit, numerus
cîvium duglicätus [< duplex] est et x equitum turmae
exercitui Rômänô additae sunt.
Bellum Qvjlg est quod inter cîvês geritur. Duumvirî
sunt tﬁ‘ ‘cës sevërissimî. Qui sine glpg est ä iüdice ab»
solvitur. Centuriô dîcitur quî centuriae praefectus est.
Synônyma: serviuîs et servitium‘ pallium mîlitis et
gale ntum: fünis et gags; plëbs et valgus; cîvës et
gogulärës; metus deôrum et rgligiô; ﬂêns et ﬂëbiljg;
miserandus et miseräbilis‘ senex ﬁerî et senëscere; op- .
pônere et Æcpg; ômäre et cingere et
saegire; laniäre et laceräre; erräre et va gäri; lüx ﬁt et
illücëscit‘ ab unique parte et utrimgue; nîîllô modô et
nëggëggam; pauläüm et sënsim; ubîque et Qassim;
esset et_1:or_et‘. -
Conlräria: pulchritüdô et foeditäs; libëns et invïtus;
tôrmôsus et dëﬁënnis; placëre et disglicëre; clam et
Qalgm.
PENSVM C .
1. Quis fuit avus Tullî Hostîliî? Avus eius ﬂit Hostius
Host’ ius ui Rô 4 rum it be lô Sabin‘.
2. Quamobtem Tullus Albäuïs bellum indîxit? Quia
Alëägî ex ggrg Kämägä grgedäs Eggrgnt.
3. Ubi Albänî castra collocävërunt? IÆQ‘ " viam AQ-
ggam haud 21g’ gumgg‘ milia gassuum ab mg.
113

4. Nom Rômäni et Albänî aciê pngnîvëtunt? o
r o ‘et ‘niu er
.
5. Quômodo Horätius sôlus trës Albänôs vîcit? Egg‘;
e u dîvi it nam Al ni vu rät
6. Quid tum factum est ante portam Capënam?
AÆML lﬁggbat, gladiô !
7. Horätiusne oondemnäms ac pünîtus est? §__¢1y_mg
vin} condmätus est, sed gogulus gm; absolgit.
3- Quid est ‘Pômërîmn’?
ia habitärî ne ue î t.
9. Quômodo Mettius sociôs suës Rômänbs prôdidit?
ärçjtum ,s_'uum g graeliô abdüxit, gt gum 1g’@-
ribys së iynggret.
10. Quid fecit Tullus postquam hostês ﬁldit? Mgmym
sevgrissimg Qﬂivit.
11. Quômodo duplicätus est cîvium numerus? 41h;
Æmﬂ cîvg; Albänî Rômam träductî Mg.
12. Quamdiii Alba Longa stetit? .
13. Quid Tullus Hostilius aediﬁcîvit? Tgﬂgs Hostgius
14. Quandô Tullus deôs oolere coepit? ﬂogguam ggse
15. Quômodo ille rëx periit? Tullus '
dgznuÿﬂqzzäwiæ.
ict m
CAPITVLVM XLIV
PENSVM A
Dè’ adverbiis
Tullus lêgätôs Àlbänôs blandg ac benign: recépit. Rëx
Albänus lëgätîs Rômäüs superbe‘ ac ferôcit_e_r respondit.
I-Iorﬁtii et Ciirizitii nôn timidl, sed forme; pugnävêrunt.
Duo Horätiï cm (celeri_te1) occisi sunt, trës Cüriätiî
vulnerätî, duo magis aut mina; graviggz. tertius levitﬁ.
Subitë Horätius, quî tëlîcjgq incolumis erat, fugere
coepit. Albänî nôn aequÿ velbciggz sequi potuërunt: quî
levissimg vulnerätus erat, vélticissimz currébat et conti-
nuﬁ occisus est, cum long; abesset ä cëterîs; quî gravis-
simëvulnﬁms erat, postrema occisus est. Cen§Hor§-
tius forty ac prﬁdentw pugnävit quam cëterî: is om-
nium fortissimz ac prlidentissimé Pwvit; sed post-
quam ita glôriôs: patriam servävit, sorümn snam, quae
Cüriätium ﬂébiljgz nﬁminiverat, criIdEl1g_r_ inœrfëcit!
Posœä Tullus ëgregiz cum hostibus pugnivit, ctsi
Albini soci‘6s Rômänôs mrpjgg; (foedﬂ déseruerant.
Tullus ducem Albänum sever: atque atrôcggg piinivit.
Nënñ Rômänus hostem severing aut atrﬁcggg piinivit
quam Tullus.
Numa iﬁstz et prüdentg; iügnävit debsque diligentg;
coluit. Romains et Tatius commiingq rëgnävêrunt, nec
Romulus mortem Tatii molest; (aegrz) tulit.
Malus discipulus, quî mal; ac privg scribit, iirﬁ
laudﬁtur; bonus discipulus, quî bgng ac riictg scribit
nôn sôlum Graecg, sed etiam Latin_ej, frequentg;
laudätur.
PENSVM B
Ancus iﬁsjiiﬁg scrîpsit quô bellumindîcitur. Latînîs
bellum indictum est, postquam lëgäms deôs gaga
est populum Latînum adversns populum Rômänum
dëlîguisse [= maie fëcisse] et plërîque senätôzës Q1;
sënsërunt [= in eandem sententiam iërunt]. Latînîs
victîs, Ancus ingentem praedam Rômam revëxit: nec
vërô Medulliam expugnäre potuit propter fîrmäs mm;
g‘gn_a_e [< mﬁnire]. Iäniculô adiectô urbem gmgliﬁgzviz
[= ampliﬁrem tëcit].
Paire mortuô, Lucumô. vi: T [= impiger],
omnium bonôrum lggﬂ factus est. Cum Etn'1sci eum
spernerent ut gaga}; ortnm. uxor Tanaquil, qnae vimm
honôrätum [= decorätum] vidëre cupîvit, eî persuäsit ut
Rômam commigrgret cum omnibus gags [= fortﬁnis]
suis. Aquila ei mg‘ um abstulit et dîvînims [= divine] in
capite reposait. Hoc ggmﬂm Tanaquil, qnae rërum
caelestium Qerim erat, laeta accëpit. Rômae L.Tarqui-
nius, quem dîvitiae cônsgicuum faciëbant, cîvës sibi
conciliäbat c_6mj1;g: [= benignë] invîtandô.
Equitätü auctñ rëx Tarquinius cum Sabînîs cônﬂlxit.
E6 proeliô graegggua fuit glôria equitum, quî ab
lateribus incurrgmnt ac Sabînôs füdërunt. Haec o
[= ferë] est formula �u “Dêdiüsne vos, urbem,
agrﬁs, t_e__rm15§, ¢§(;:b_r4 [= fina], divina hﬁminaque
omniain populi Rômänî ' iône .7" “Dêdimus.”
Servius Tullius, quî §o;r_v_ii [= cueilli] nätus esse dici-
tur, magnä cura ' " ätur [= docëbätur]. In vestibulô
rêgiae duo pästôrës my simulant; vocätî ad 1-Egem
ﬂmmu mﬁm, alter sectirimin caput
régis gwg. Regina, arbitris [= testibus] Eiectis, Ser-
vium mua! [= celeriter] g§gv_ig [= arcessivit]. Populô
nüntiat ‘rëgem non monuum, sed se esse subito
gaz; interim Servium régis ofﬁciîs esse.’ Ita
cëiätä morte opës Serviî gnnävit [< ﬁrmus]. Servius rëx
populumexgzggk cënsüe] invclasæsﬁgmïﬂ:
discripsit]; singulae classës ex et smigribus
constant. Quamquam Servius magnô QQQÆQ [< can-
sentire] P°PulI rëx 2mm [< lax] decliritus erat, L.
Tarquinius regnum _qﬁfg_r1z1';g nôn dêstitit; Tullia, qui-
cum nﬁgﬁzs [< nﬁberc] iimctus erat, eum
[= incitäbat]. Postrêmô senätum per in
Cüriam coêgit ibique turpissimîs Serviô
orsus est. Huic ôrätiônî Servius intggygnit
cm [< favëæ] suîs, sed Tarquinius eum
ggigyg atque per gradﬁs o! Tullia currum suum
per corpus patris ggggguinulentm [= cruentum] egisse
fertur, neque id â cëterô soelere gbgggg.
MmehmnaEmmw . Senësô-
rës mm sunt quam iuvenês. Motus membrürurn vincu-
lîs imzgdzya. gggqzyg est miles captu. Disoordia
cîvllis .:€¢_li:i£ dicimr. Horninês feris mm; non pos-
sunt. Quî shins esse vult, locum sigma; petit. Caput
ärdêns glôriam futiiram gonenggre putibitur. Fabius
114

Pictor est rërum gestärum scrigtor antîquus. Servius cum
prîmôribus Latînôrum hgggjtiis [< hospes] iﬁnctus erat.
Caæentum est vehiculum [= currus] quod duäs ;q_tg'§
habet ; bêstia quae curmm vehit iﬁmgntum diciuxr.
Synônyma: uxor ﬁliî et nurus; dolus malus et fgam;
însänia et Qror; clam factus et c!ggg,s;tinus: idôneus et
ggtiv; illüstris et inclutus‘ rëgius et rëgälis; acerbus et
ggÿmg: ëlüdere etÆgtÆ-L‘ quômodo et qua gagé.
Conträria: vetustäs et novitds; iuvenﬁîs et senectüs;
‘égredî et ingredi: püblicë et zrivgtim.
PENSVM C
1. Quômodo fëtiälis bellum indîcëbat? Fëtiälis
hastam sanguineam in ﬁnës hosgium ëmittëbat.
2. Quite carcezem aediﬁcäre necesse fuit? Ut hominës
ä sceleribus de’terrg‘rentur.
3. Cir Lucumô domî honôrem adipîscî nôn poterat?
Quia gregrinus ergg.
4. Qui rëgës peregrînî Rômae rëgnävërunt? Tatius et
Æuma et Targuinius.
5. Quot equitës tum in exercitü Rômänô erant? ﬁt;
genti tantum, sed Z'grg_zgjrig'u,§ gumerum duglicﬁvit.
6. Quibus condiciônibus pix cum Sabînîs facta est?
Qollätia Sabinis Qémyta est.
7. Quäle prôdigium in rëgiä vîsum est? Cggut guerî
darmientis ärsisse fertugg.
8. Quid caput Serviî ärdëns portendere putäbätur? [Ll
gum rëgem ùtüLum Q3: Qortendere gutâbätur.
9. Quômodo rëx Tarquinius occîsus est? Alter ex du-
äbus gästôribus segürim in ggggg rëgis dëiëcit.
10. Quärë Tanaquîl mortem régis cëlävit? Tanaguil
mortgm my ge‘l§vit, ut ogés Servii ﬂmﬁrgt.
1l. Quôs collës Servius urbî Rômae adiëcit? Servius
Quirinâlem Y_mjy_q"lemgue urbi adizcit.
12. Quälës erant ﬁliae Serviî? Altera mitig, gltera terôx.
13. Quômodo Servius rëgnô pulsus est? Targyinigs
Servim E Cﬁrig‘ g’ié‘cit.
CAPITVLVM XLV
PENSVM A
D/E‘/ﬁrﬁnqminibus
Qui_s fuit rëx illg ferôx qui Rômä exäctus est? Tarqui-
nigs fuit, quQ_n Rômänî ‘Superbum’ appellävërunt. Is
enîîngäs dyes quÿg timëbat aut qug’_r_u_m dîvitiäs cupi-
ëbat neëävît. Illa tempore nëmg Rômae tütus erat. Cum
Lucretia, uxor cgzjgdam Collätînî, ä tîliô illi_u._s rêgis
stupräta esset, Brütus, ÿ fräter ab eëdem rëge necä-
tus erat, hﬁg modô iürävit: “Per hg sanguinem iürô:
mg‘ quêcumque vî possim L. Tarquinium exsecﬁtﬁrum
nec i1ly_m_ nec alim quæquam rëgnäre Rômae passi-
rum!” Tum rëgem ipsy_r_r; et lîberôs cl‘ exêgit.
Ôräculum illm Delpbjcum, cg ipsg deus Apollô
praeest, clärius est quam ul1x_4_r_n alig__d ôrâculum neque
rëx Tarquinius ülli alii ôräculô crëdëbat.
Sextus quggdam nuntium ad rêgem mîsit, nec vërô
rêx hgig nüntiü cônﬁdëbat. Sextus ab eâ quaesîvit:
“Qug rëx Q12; respondit cum tg recépisset?" Nüntius:
“In hortum exiit me‘ sequente nec quglquam mm rei
spondit.” Nüntius dîxit ‘rëgem nÆ sgbj respondisse.’
Rômulô mortuô patrës inter s; certäbant qui_s e_q;z_a;n_
Rômae rëgnäret. Omnibus placëbat aliqugcj captit civi-
tätis esse, nec vêrô qujgquam alter; concêdere volëbat.
Ea‘ tempore Numa Curibus habitäbat; cm populus Rô-
minus rëgem creâvit, ac patrës, cum nëminm ill; virô
praeferre audërent, e; rëgnum trâdidërunt. Tum augur
hag verba locütus est: “Iuppiter pater, sî est fäs hi‘
Numam Pompilium, cyggg egg caput teneô, rëgem
Rômae esse, utî ti signa certa declares inter cg}; ﬁnes
quÿg fëcî!”
PENSVM B
Tarquinius Superbus prîmôrës suspectôs et invîsôs
[(—) dîlëctôs] occîdit aut in e ëgit; ita senätôrum
numerô imminÿtä [= minütô], senätus eggers potestätis
[= sine potestäte] erat, et rëx ipse per së rem püblicam
administräbat.
Cum Turnus mil‘ in rëgem Rômänum iactävisset,
rëx allätô falsô crîmine virum insantem [= sine culpä]
oppressit: gladiôs multôs ad eum g_¢)_r_:ye_Izi [= cônferrî]
iussit, quibus inventis maniﬁsta [<-) dubia] rës vîsa est.
Rëx praedam largiendô animôs cîvium Lame [= miti-
gäre] studëbat, quî së ggzﬂ:_E_s_ [= operäriôs] prô Qe_llﬁ;
Q-4% factôs esse [= indignum putä-
bant]; sed cum Ardeam vî capere nôn posset, urbem
obsidërg coepit. Ibi cum dë uxôribus megtig‘ facta esset,
Collätînus dîxit ‘Lucrëtiam suam castissimam esse’; iu-
venês Rômam properävêrunt, ubi uxôrês suäs in ÆIJÂ’ [=
cënä] et luxü tempus terentës invénérunt; Lucrëtia vërô
nocte _.s;ë_rë inter ancilläs labôräbat. Postquam Sextus
Tarquinius Lucrêtiam gggrﬁvit [= violäÿit], Brütus per
sanguinem Lucrëtiae mai; ‘së rëgem cum ooniuge et
Lr_o‘_l_e; [= stixpe] Rômä exäctürum esse.’ Ôrätiône habitä
dë vî ac libidine Sex.Tarquinii, dë stugrä Lucrëtiae
nefandô, dë saevitiä [< saevus] rëgis nôn tolerandä
[= ferendä] ac dë plëbis misegits [< miser], Brütus haud
dz‘ culter [<—> facile] Rômänîs persuäsit ut imperium
rëgî abrogärent. .
Hostis însolëng [= audäx et superbus] semper parätus
est ad rebellandum [= bellum renovandum]. Cohors
cônstat ex [II _r;z_g_gigulis. Urzculum est locus ubi fätum
dîvînitus praedîcitur _sg_rti@. Vir e [< honor]
nôn geccat [= dëlinquit].
Synônyma: potentia et auctôritäs; iuventüs et iuven-
gt; pudicitia et _qgggi_t@' culpa et ;n_c_2_x__q; peccätum et ﬁg
lictum; ﬁnuset exseguiag; iactﬁra et damnum; ﬁdus et
ﬁdëlis; vacuus et 0�� tuërî et grôtegere; interrogäre
et sciscitäﬂ ° côgitäre et Qﬂgﬁgﬁæ; tmcîdäre et iu guläre;
properäre et mätüräre‘ ﬂuere et e; premere et
urgëre; cônsentîre cum aliquô et assentîre alicui; in
eundem locum et gimp profectô et üllô
locô et ggqgqg‘ apud et ggnes; suî sponte et _u_l_t;ë_.
115

Conlräria: stultitia et grüdentia; decus et dëdecus‘
amîcitia et simultës; coäctus et voluntiirius" pudîcus et
imgudigs.
PENSVM C _
1. ﬁr ultimus rêx ‘Superbus’ appelläbätur? Quin so-
crumse ltrive iet rîmôr‘ i '.
2. Quid Tarquinius Latînîs indîxit? Its indïxit ut grîmâ‘
lﬂgg g4 lg_c_g" m Fgrgntg’ ae canvenirent.
3. Num Latînî rêgem patienter exspectäbant? Im_;n_6
Latin! rëgem gæg‘ ' nter Qggtgfbant.
4. Quômodo Tarquinius Tumum suspectum tëcit? lg
i ' m î t's " rri iussit.
5. Quärë Sextus Tarquinius Gabiôs trmsfﬁgit? la;
Qgèigzs Æ lgglli fgggyg c1'1{itg"tgm Rômgîs dëderet.
6. Quid Tarquinius nüntiô ﬁliî respondit? Nihil verbis
reﬂndit, sed surnma Mzﬂerum cggita décusgtl
7. Quômodo Gabiî rëgî Rômänô träditî sunt? ﬁn
byg civitatis gag‘ 513%,’ Gabiî sine pggnﬁ träditî sunt.
8. Quad portentum in rëgiä vîsum est? Anguis ex co-
lgmnﬁ ligneà‘ ëläQÆ est.
9. Quôs Tarquinius Delphôs ad ôräculum mîsit? ESQ
ﬂiﬁs Titum et Amtem cum Brütô Delghôs ma‘;
l0. Quärë Brütus stultitiam simuläbat? ÿtultitig gm‘ u-
Lﬁvit, në ä Tgrguigiô integﬁgergtur.
11. Cîir-Brütus tenam ôsculälns est?
rug terra ‘mäter’ est omnium monälium!
12. Quam ob rem Tarquinius Ardeam oppugnivit? Æ; _
divitiäs civitätis gæiëbat.
13. Aeräriumne plenum erat pecfmiae? .5gy‘_r_-yg__¢
haustm grat magnzﬁcentiﬁ Qublicgrum ogerum.
14. Quômodo iuvenës rëgiî in cnstrîs tempus terëbant?
Iuvenës rÿgiî conviviîs ôtium rang.
15. Quô iuvenës rêgiî ex castrîs pnofecti sunt? ﬂQn_atr_:
grofectî sunt et inde Collätiam.
16. Quômodo uxôrës eôrum tempus terëbant? Ngrüs
rè‘ iae in uxü et convîviîs erëbant o l'a‘-
l7. Quae fuit uxor castissima? ' uxor Collätinî.
18. Cﬁr Lucrétia se ipsa interfëcit? Quia se gassa
erg.
19. Quid Brütus per sanguinem Lucrêtiae iürävit? mg
vit ‘s rë ô ' exäctü . ’
20. Qui prîmî cﬁnsulés fnërunt? L. lünius Brütus et L.
Targginm’ Qogldgmg.
CAPITVLVM XLVI
PENSVM A
Dë numeric
Lîvius scrîpsit centum g4a_dragint& 44;; [cxm] librôs
‘Ab tube eonditä’, quérummgmﬁﬂyg [xxxv] tan-
tum cônservätî sunt, ggmygg et mm [cvn] pedêrunt.
Tarquinius, gæÿmg [vu] rëx Rômînus, â Brîitô ex-
pulsus est annô ab urbe conditi magma; gggjggg
9:'ml§1I1t7£t.é[0C2ﬂ1Vl.etPN'>@[I]I58¢tlv2 [Il] côn-
sulës creätî sunt. Bx eô tempore quotannîs ﬁg [nm].
cônsulês creäbantur.
Annô ab urbe eonditä guadrin ggtëgimô’ nanﬁgggiggg‘
[OCCCXC] bellum Pﬁnicnm Qrimum [I] on-tum est. Ann?)
v_ig§gi_¢_n§ gay [XXIII] eius bellî Poenî proeliô nävälî
dëvictî sunt: seﬂgintä ;r_g.g [Lxm] nävës eôrum captae
sunt, centum viginti guingue [cxxv] dëmersae, trigingg‘
Lug [XXXII] mîlia hostium capta, gem [XIII] mﬂia
occîsa; ex classe Rômänä [x11] nävës demer-
sae. Pugnitum est ante diem gag [VI] îdüs Märtiäs,
id est diê decimô [X] mënsis Mârtiî.
Legiônës Rômänae in gag; [x...] cohortes dîvîdun-
tut, cohortes in n [Him] manipulôs, manipulî in
11m1,; [Il...] centuriäs. In gingulis [x...] legiônibns sunt
gu_a_tç_rn_tz_ [1v...] vel gu_în_a [V..] mîlia hominum, quibus
ﬁg [VI...] tribünî mîlitum praefectî sunt.
Ë bîna [2><2] sunt guattuor. E Ë [3x6] sunt 4g);
. uat r MM [4x5] sunt viginti. Quînguiës
455g [5xl0] sunt ﬂiggudginta.
PENSVM B
Tarquinius Collätînus, L. Brîîtî collëga, cum omnî
gggrimñniô suô Rômä migrävit. Brütus et Arrîins m;
n së occîdënmt. Coriolänus ad quîntum mtliärium
ab urbe prôcessit, sed mätris et uxôris ﬂëtü superänxs
Letr_ô sê reoëpit. Cincinnätus, quî agmm Iv iügerum
possidëbat, ab arätrô dictätor factus est est
dignitäs mäior quam cônguläms); ergô _.g}@r_1g dêtersô
togam accëpiL M. Valeria adversus Gallum
prôcëdentî gorvgg super bracchium sëdit atque oculôs
Gallî älîs et ;;n_gy_i_hu§ verberävit. Ap. Claudius cënsor
[< cênsêre] viam Appiam strävit. Sanmîtês Rômänôs
victôs sub ;‘z_¢g_¢_n; mîsërunt.
Pyrrhus captîvôs Rômänôs honôriæë [= magnô ho-
nôre] tgactﬁvjt, sed senätus eôs {Litige habërî iussiL
‘Fabricius medicum, quî se Pynhum yenëag‘ occîsürum
prômiserat, [= dîmîsit]; rëx cum hoc gm
[wig [= cognﬁvisset], honestätem [< honestus]
Fabriciî valdë admîrâtus est
Cônsulës Rômänî Poenôs proeliô nävﬂi vîcërunt, sed
cum mm classe redeuntës nguﬁggium passî sunt;
nec tamen animî Rômänôrum hie calamiﬂ înfräctî
sunt. Bell6_Piinio6 t;2I_n.@t_b' [= peräctô], rëx Hierô du-
centa mﬂia trîticî populô Rômänô graesgitit
[= praebuit].
Erg est novus miles. Pänis albus ex trigicô efﬁcitur.
Synônyma: In annî et ﬂennium; IV annî et grim-
_n_ipg_g;fer6xetm;imn1Ensuset;‘_:‘;@y,g:magnuset
ggdig; cônspicuus et znsignis; senëseere et Q5;
ulcîscî et m‘ giçäre; pärëre et o s uî‘ con-
demnäre et damngre; fallere et dëcigere.
Contrîria: prôgredî et Lggﬂi; eessäre et ggrsﬂérdre.
PENSVM C
1. Quid ëgit Tarquinius Rômä expulsus? ;
gm Rämae, ut jg gggnm rgsgitueggygr.
2. Qnômodo periit L. Brütus? Brutus et Amïns in
zrggliﬁ invicem gë gagﬁcg’ ru t.
116

3. Quid trecentis Fabiîs accidit? Omnës gragtgr znum
in gmeggg ggtgﬁtz sunt.
4. Ubi senätôrës Cincinnätum invënërunt? gm‘ jnnä-
gum ammgm invéggrunt et digzägärem gaga;
5. Cür decemvirîs potestâs subläta est? Quig Enug ex
iîs ﬁligm Zgrginii gtugrﬁre cﬁnﬁtyg gzgt.
6. Tôtamne urbem Rômam Gallî occupâvërunt? g'g;u_z
grbem Kﬂmm grgeter Cagitﬁligm occugﬁzgmnt.
7. Quômodo Mänlius ‘Torquätî’ eognômen accêpit?
Mänlm’ torgﬂ Qallô’ occîsô adëmgtg; gqllg” sub
8. Quid Ap. Claudius Caecus censor fécit? 4g. ﬂau-
dig cémmr guam Aggiam indün‘! gt vgg m A2;
9. Â quibus Rômänî sub iugum missî sunt?
Samniﬁégg victî sub iugum inigsî sunt.
10. Cür Pyxrhus Rämänôs admîräbätur? u’ ‘ ë
Rä@,ÿs mgrtuäs cum adversô vulggre et tr_1gz' '
vultü igggg vidit.
ll. Quid medicus Pyrrhi prômîsit? Medicus Fgbﬁgiô
grômisg’ ‘Q [lg venënô occisﬁy ﬁg. '
12. Quid êgit Regulus postquam Rômam missus est?
man itnë emc a
PENSVM B
In hôc commegtäriô A. Gellius collëgit ea quae g; -
cemsit ex librîs anyggibus [= chronicis] dë temporibus
quibus ﬂg"rue’runt Graecî Rômänîque illüstrës.
Ad annum ducentësimum sexägësimum [= CCLx] a.u.
c. Aeschylus Athënîs gragoediâs scrîbere coepit et ﬁe;
brâtus [= nôbilitätus] est; eôdem tempore Coriolänus, ä
tribünîs plëbîs vexägg [= male tractﬁtus], ad Volscôs ä
Rômänîs dëscivit. M. Mänlius Gallôs in obsidiône [< ob-
sidëre] Capitôliî obrëpentës ¢e:gy_1;z, sed posteä rëgnum
affectävisse convictug est.
Alexander in Asiam yﬂnggzgmg est [= tränsiit] et pg;
Lqgyg [= mäiôre] parte Orientis subäctä mortem _q;v;'i_t.
Cênsôrês ad nômen P. Cornëliî Rüﬁnî nary; apposu-
aunt et causam subscrîggërunt ‘quod argentî factî x
panda ﬁg; habêtet’. Annô w‘ gentësimä ündëvicë-
,sj:_rq§ [DXIX] a.u.c. Sp. Carvilius Riga primus Rômae
dîvortium cum uxôre fëcit. Lücîlius aliôs poëtäs g_b_-
aux: in Mm_an’_s wis-
Anus, postquam Irës librôs É [= deussit], rëgem
est ‘num reliquôs eôdem pretiô mai‘ [=
emere] vel1et?' Rëx, qui prîmô ‘anum dëlîräre [= fu-
rere]’ dîxerat, iam [< cônstäns] et Q1;
13. Ubi Carthiginiénsés dëvictî sunt? Proeliä ndvgli ad ﬁdentiam [< cônﬁdëns] eius admîräbämr.
14. Quandô Iänus iterum clausus est? Pace a t .
Mânliô Zhmgdgb Q. Atÿliô Bulhë gänsuljhyg.
15. Quis spolia opima tertia cëpit? M. Claudgyg Mar-
geﬂgg gm rggem Qallôrum sud ma’ ocgiggt.
CAPITVLVM XLVII
PBNSVM A
Dë madîs verbôrum et participits
Porsenna, rêx Etrusoôxum, cum Iäniculum gçg’ isset [ca-
pere], virtﬁte Horätiî Coclitis [prohibêre] est
n'e' Tiberim tränsÿret [tränsîre]. Quî, cum aliîs imger -
mg; [imperäre] ut pontem [rescindere],
ipse prô ponte s_t_dn_.t‘ [stare] sôlus Etnîscôs ,gy._ctinuit
[sustinëre], et ponte r_ug_t__5 [rumpeme] in ﬂﬁmen së mm?
[mittere] ut ad suôs agape; [natäre]. Ob hoc factum
statua eî in Comiﬁô msita [pônere] est.
Cum Potsenna rëx urbem [obsidëre], C.
Milcius senännn my [adire] et patribus muici_n_g
[pollicai] est ‘së rêgem [occîdere] esse’.
Cum ad hostës [tränsfugere] et in castra
régis inträvisset [inträre], ut prômissum solveret [sol-
vere], alium vimm prô rëge ggqidﬁ [occîdere]. Â cüstô-
dibus gggrehënsus [apprehendere] et ad rëgem tragtgs
[trahere] dextram ignî jmpgmgm [impbnere] ms_.s'_i1
[exﬁrere]; ita manum mm [pilaire] quae (2 cum) in
caede ggggavisset [peccire]. I-[ac virî cônstantiä rëx ita
Le1r;§Lus_ [permovere] est ut Mﬁcium ljgﬂeg [libe-
räre] et lëgîtîs Rômam _m_gttggç_t_ [mittere] qui‘ (: ut)
päœm [oompôneœ]. Patrës Mûciô vimî-
tis causä uäns Tiberim agn1m1gd_é‘_;1_gz_g [dare].
‘Mehercule’ est iûs gm dum per Herculem.
Synônyma: diﬁtnrnus et diütinus- vëndere et vënun-
ge; œnë et sine Qgzﬁ. -
Conniﬁa: cﬁmicus et gragicus; fertilis et sterilis;
sapere et ,4;-sg;' ere; cautë et tgmgg.
PENSVM C
1. Â quô incipit A. Gellius? lncigit ä Qggﬁne. «
2. Cur nôn ab Homërô incipit? Quia Hgmzrus mums
gags ante Rômam conditam vîxisse cigar.
3. Quandô Solô lëgës Athëniënsibus scrîpsit‘? §_gL§
ﬁgé’; scrîgsit Targuiniô‘ Prîscä Rämg rëgnaLtte.
4. Quid Tarquiniô Superbô rëgnanœ factum est
Athënîs? E5 tggæare H et Art} togîtôn
ﬁigggrchum ggrgmum Qgçidëmng.
5. Quô duce Persae ad Marathônem victî sunt? Persae
m; _t_;ggg' duge vgg‘ i sunt ad Marathônem.
6. Ubi Athêniënsês classem Persärum vîcëtunt‘? $5;
gig Egrsiirum g însulam Salamina vjcga est.
7. Quot tabuläs lëgum decemvirî scrîpsërunt? Dggem-
virg ggdecgm tabuläs lëgem ggægëmtg.
8. Quôxmdo Sôcrafés mortem obiit?
Èmîus vﬁnum bibere coäctus gst.
9. Ciîr M. Mänlius capitis damnätus est? Qug‘ rëgnum
ec ' convictus er .
l0. Platô et Aristoteles qui fuaunt? _l_’_Lg;§_g;_4g‘;t5Ltgg-
gag soghî Gragçi Æîunt.
11. Qua Alexandeflrmgtessus est et quid ëgit? Z1542
r usin siarnma Orint’ msuëit.
12. Cur P. Cornelius Rﬁﬁnus senätü mbtus est? gagé
’ gm; grdtig decem gouda lïbräg grgmﬂ haëgÿat.
13. Quid scrîpsit Menander? ��F
117

14. Quis Rômae prîmus divortium fécit et quärë? _C_a_;'_-_
vilius Rü îvortium ecit w: r terilis s t.
15. Plautus quis fuit et quandô ﬂôruit? Plautus 2oe'ta
ämi us ‘t uî llä Pünicô se u ‘ o'ruit.
CAPITVLVM XLVIII
PENSVM A
Supplenda sunt themata quae dësunt:
tegere glisse ;ejc_tum; cingere c_in_5isse gi_nc_tnm; côn-
ﬂîgere cônﬂ_i_xisse c6nﬂLt;,tum; exstinguere ex§t_inJ_cisse
exs_g1n_ctum; stringere ;tr_ir_L_x-isse _.s1r1c;_tum; pingere
giigisse Ligtum; ‘érigere Eggisse Efggum; augëre
Æcisse g_ug_tum; dëstruere dEs_t:§;_risse dést_n7_c_tum;
laedere _lgt_e;.gisse lge_sum; invädere inxâsisse in_v_&§um;
ëlüdene 6l_z11'sse ëïum; sentîre gmsse §§r_z_s'um; suä-
dëre s_u_ä_sisse; excëdere exgggisse; baerëre _Iuz_e_._s‘isse;
haurîre h_az4.gisse Ltggsgum; manëre ménsisse; opprimere
opg_r;es_sisse opgr;g§__sum; dêtergëre dëtggisse dEt_gg_'_snm;
reﬁcere reÆisse refegum; adicere adﬂisse ad_ig_r_:_tum;
recipeme re_c_Egisse re_cgg_tum; adimere ad;n_1isse ad-
g'mp_tum; gignere ggngisse g_eAi_tum; accumbere acc_uh&_
isse ac_c_a_agLum; pallescere agisse; sonäre §_gr_:_gisse;
doinäre grmujsse Qmgtum; inerepire inggggisse; côn-
scîscere cénggyisse cbngum; inquire-re mg‘ uisivisse
ingy_i._s'Lum; sepelire sggelivisse gamin; colligere col-
l_§gisse coll_Eg_gum; exigere exggisse exz;_c-tum; oôgere
coÿgisse cozçzum; fundereﬂissemum; relinquere
rel_tqgisse re_l_i_¢;_tum; contingere congisse congzgum;
incendere incidisse ing§_ ; lribuere gziggisse ça’;
b_ütum; concurrere conmisse con_c_u_r_sum; pandere
Ægisse gggum; comperîre comgggisse comggrgum;
expellere exp_1_¢1isse exits ; resistere re§y‘_tisse; pa-
rere mag;-isse jg_a_rtum; fal1erefgﬁeLlissef¢'um; ëdere
äisse E¢_iLum; dêlëre Qävisse 4e_'1é_tum; complëre
oomglègisse eomÿgum; dëcernere déc_gg_visse de-
_c_r§"_tum; crëscere _c_rQisse; colere _c_‘o_l1tisse g_uLum; côn-
sulere côïisse côngggum; corripere corgggisse
cor_r_e_g_tum; torrëre ;o_r_r_;u_isse _t_'e‘g_tum; fungifiggum; patî
p_z_z_.s;s_um; ëgredî Egg; ; complecti comgggum; orîrî
mum; experïrî 6XQ€Ltl1I1'l; ulcisci _ugt_um; adipisci
ad_e2_tum; rërî ;g_tmn.
PENSVM B
Hannibal puer, cum patrî ﬂg_r_;4iré‘tur ut së diîceret in
Hispäniam, iîîre iürandô gÿgæg est ‘se’ semper hostem
fore Rômänîs’. Paire mortuô Hannibal 2mm; [= vix
adhîîc] pñbës in Hispäniam missus est, ut militiae É
suëscgrgg et inlocum patris glggcédenet. Omnium gs;
ﬂzgﬂ [< assentire] dux dëclärätus prîmum alias gentës
domuit, tum Saguntum _¢_§_I3 [= obsidEre]
coepit. lam mini arierikus feriébantur, sed gpgidﬁni
[= cîvës oppidî] forliter hostêsque in
vërunt [= temôvêmnt]. Per paucﬁs diës obsidiô magis
quam enaamrië mit. nee vêrô ab mama [< appa-
räre] mîinîtiônum cessäverunt. Pugnä renovätä, mûri et
turrës sunt et cum fragôre ingenti mg
;u_n_y utrimque prôcursum est, Poenôs spës, Saguntînôs
dësgërﬂﬁâ incitäbat; oppidänîs minuëbätur gxsgectätiä
[< exspectäre] opis, cum tam procul Rôma, Liçg ‘spës,
esset. Audîtîs päcis condiciônibus, prîmôrës in ignem
§e:n_ge_t [= së] ipsî praecipitävërunt; inde cum pavot tôtam
mb p_eLvgj,gi§s_¢z_t ac mürî sine statiänibus cîîstôdiîsque
gglÿzs [< solëre] essent, Poenî per ruînam mürî impetü
fact?) urbem temporis cëpërunt.
Post exgidium Saguntî tantus maeror [< maerëre] et
metus dë e rërum Rômänôs cëpit ut trepidärent
magis quam cônsultärent. Mäximîs côpiîs comgarätis,
bellum Poenîs indictum est. Vëre Hannibal exercitum
ex hîbemîs ëdüxit atque Alpës tränscendit [= tränsiit].
Post [< tränsîre] [= magnî labô-
ris] Rômänôs eguestri [< equus] proeliô vîcit. Ad Tra-
sumennum Hannibal, equitibns adﬂlll-J1 [= angustiäs]
locätîs et levî amzätürä post montes circumductä, Rô-
mänôs circumvënit [= circnmdedit] antequam aciem în-
struere et arma eggedire passent. Rômae cum turba La;
guirergt [= quaereret] ‘quae reggns [= repentîna] clädës
allâta esset?’ M. Pompônius graetor “Pugnä magnä”
inquit “victî sumus.” Duae mätrës, cum praeter spem
ﬁliôs @935 [= salvôs] vîdissent, gaudiô ggnimätae
sunt [= exspîrävërunt]. Fabiô Maxim?) dictätôrî mandä-
tum est ut praesidia certîs locîs Qisgôneret et pontes Le;
scinderet. Fabius novîs cônsulibus suäsit ut proelium
ggmrgng, quia sciëbat Hannibalem, ducem callidum,
aliter vincî neguîre [= nan posse]. Sed ob g_@;g' 'entiam
Varrônis cônsulis proeliô commissô, Rômänî ingaute‘
[= temere] in medium irruentës inclüsî et victî sunt. Al-
ter cônsul, qui prime proeliô âgndg ictus erat, postrëmô
tëlîs obrutus est. Religuiae [< reliquus] exercitüs Canu-
sium perfﬁgérunt.
Mägô in senätü Carthäginiênsî dîxit ‘prô victôriîs dîs
EEËEË: [= mtiäs] agendas esse et [< sup-
plëre], pecüniam, gommeätum Hannibalî mittendum’;
sed Haunt‘) ei cgntrﬁdg it et Hannibalem criminätus est
[= incüsävit].
Hannibal revocätus dîxit ‘së abtrgçggg‘ ‘Que atque in-
vidiä senäuîs Carthäginiënsîs victum esse’, et sîc Han-
nônem [= reprehendit]: “Nee häc dëﬁrmitggg
[= foeditäte] zggjgﬂ [< redire] meî tam P. Scîpiô æ
sultdbit quam Hanna...”
Carthiginiénsibus dëvictîs indütiae in três mense“ ‘s
datae sunt. P"ax facta est hîs lêgibus: ut p_eﬂg§s_ fugi-
tîvôsque et captîvôs redderent; nävës longäs praeter x
H träderent; x mîlia talentum argentî et C obsidës
datent.
Quod senätus dëcrëvit senâtüs cgnsultum dîcitur.
est qui’ cônsul fuit, qui praetor fuit Æ
ﬂjgg. A_egi_lis_ est magistrms qui viäs, aeda, lüdôs
carat. Novî cônsùlës dë prôvinciîs semant; [< sors].
Eqnes properäns equô calcäria subdit. Difficile est
longitüdinem ﬂüminis mimi.
Synônyma: hostia et victima; virga et sdmiemgg; mû-
nîtiô et münîmentunr stîpes et pÿm: memorandus et
p�C dënsus et erräns et v_agLs;
118

lügubris et ﬁznestus; tolerandus et tolerﬁbilis; operam
dare ct nm‘; indﬁcere et intrñdücere; ëminëre et g;g"_-
minëre: dëfungî et geﬂngi,‘ cënäre et egulgri; dëter-
rëre et absterrëre‘ explôräre et sgeculäri; nëquäquam
et - sine perîculô et t_1Z;§; nec adhüc et
necdgm; scïlicet et vi¢e”licet; num quis et ecgugs: aliô
locô et allzg.
Contr'a’ria: vinüs et vitium; somnus et gigiliae; invîtus
et libëns; remôvëre et grômavëre; sequî et graecëdere.
PENSVM C
1. Quid Hannibal puer iürävit? Iürävit ‘se’ semger
hostem fore gggulô Rômänô! '
2. Cür Rômänî Poenîs bellum indîxërunt? Bellum in-
dïxërunt cum Poeni Saguntum egugnävigsent.
3. Quôs montés Hannibal tränscendit ut in Italiam
pervenîret? ﬂrgnaeum et Algés tränscendit.
4. Quid factum est ad lacum Trasumennum? Exercitus
Rômänus gb Hannibale victus et C. Fläminius
consul occisus est.
5. Quômodo Rômänî nﬁnﬁum clädis accëpêrunt? gm
cursus goguli in forum tactus est cum ingenﬁ terrb're.
6. Quômodo Q. Fabius Mäximus Hannibalî resistêbat?
Fabius Mâximus cum Hannibale cônﬂîgere nälëbat.
7. Ubi Paulus et Van-ô cum Hannibale cônﬂîxërunt?
Ad Cannäs vîcum in Âgüliä.
8. Cur peditës Rômänî, quï Gallôs Hispänôsque im-
pulerant, Âfrîs resistere nôn potuërunt? uia Rô-
mäm‘ incgutë in medium irruentës gÿ Âfris circum-
vent! sum‘.
9. Uter consul e6 proeliô occîsus est? L. Aemilius
Paulus Qroeliô Cannënsî occîsus est.
10. Quot equitës cônsulem fugientem secütî sum?
Alterum cônsulem Venusiam Qegﬂgientem guin-
guägintä fer? eguigës secütî sunt.
11. Num Hannibal inde exercitum düxit Rômam? ﬂ_cgz_-
nibal nän statim advergug Rämam grofectus est,
grimum in Camgäniam exercitum mävit.
12. Quis nﬁntinm victôriae Carthäginem tulit? Mägä,
[rater Hannibalis, victäriam nüntiävit.
13. Quid Mägô ä senätü Carthäginiënsî petîvit? Petivit
ut Hannibalî sugglémegtﬂ mitgrgtur.
14. Num omnis senätus Mägônî assentiëbat? _l_7;z_u_s
Hannô Mägôni contrïit.
15. Quis primnm Hannibalem vîcit in Italiä? Claudius
Miircellus Qrimus _e_,g;g§tym Hgnnibalis in Italiä
vîcit ad Nôlam oggidum.
16. Cür Masinissa Sophonisbae uxôrî venënum mîsit?
Masinissa à‘ Scïgiäne castigätus est guad SOQh0-
nisbam, ﬁliam Hgdmhqlis, uxërem düxisset.
17. Quandô Hannibal ex Italiä revocätus est? Revocä-
tus est gostguam Sgïgiô Poeng‘; in Âmcä vîcit.
18. Â quô Hannibal victus est in Âfricä? Victus est ä
Scigiône adiuvante Masinÿgsä.
l9. Quid Hannibal in senätü Carthäginiënsî fassus est?
[fassus est ‘se bellg“ victum esse ‘.
20. Quibus condiciônibus pix composita est? Poenïs
gäx data est his cgndiciiinibus: ut nävës longﬁs
träderent, decem milia talentum solverent, nëve
bellum iniussü Qggyÿ Rämÿni gererent.
21. Quô cognômine nôbilitätus est Scîpiô? Scîgiä
' cognämine ‘Âtñcÿnî’ nôbilitätus est.
CAPITVLVM XLIX
PENSVM A
Dëpraepositiônibus
Annô ab urbg conditﬂ CCLXI, post rem exâctgjs xvn,
Corioli oppidum Volscôrum captum est ä Cn. Märcig“,
quî cum mi1it_i;2g.g d§léct_i_.g per patente} portﬂ imipit et
propter hg factu_;n_ Coriolänus vocätus est. Ille vêrô,
etsî bene pro patriâ pugnäverat, ä eîvÿyg in exsilig_m_
pulsus ad ip@ Volscgg c6nﬁ'1git eôsque contra Rô-
mänô_s concitävit. Exercitum adversus patrim düxit et
castra posuit prope Rômgm iüxtä via_m_ Appigﬁ. Lëgätî
ad egg_n Rômë (ex urbg Romgj) dë päcg missî sine re-
spônsë revertërunt. Postrëmô miter et uxor eius, quae
Rômgg relictae erant, cum duôbus parvÿ fîlii_s ad castrg
vënërunt. Coﬁolänus, cum mätrem suam inter uxôrgm
et ﬁliÿg stantem cônspexisset, inträ välm eôs recëpit.
Ob amoreﬂ ergä n1ätrg_r_1 et coniuge_m_ et lîberg} sugs
Coriolänus îram in patriggg oblîtus est; nëmô praeter
mulierzs animum virî frangere potuit.
Conlräria: ex urbg et ÿ; urbm; ä villi et g villgm;
cum equë et È equâ: ante templygg et go_s__t templm;
conträ patrigm et pg pau'ig‘_; extra moeni_a et _in_trg'_ moe-
nia; procul g_b_ oppidÿ et grgge oppidu_m_; supra caelm et
11g? cael_zy_r_1; citrä ﬂuvim et _zgl_t_r;cI ﬂuviﬂm super
team et _s_u_lg terra.
PENSVM B
In librô suë dë excellentibus ducibus Cornëlius Nepôs
dîcit ‘populum Rômänum cëteräs ggt_iﬁn_§g [= gentës]
fortitiîdine antecëdere. ’
Hannibal, gosteﬁguam [= postquam] expugnävit Sa-
guntnm, civiﬁmm [< foedus], Alpës, quae
Galliam ab Italiä sëiungunt, tränsiit et identidem cum
Rômânîs manum cônseruit eôsque gräﬂigävit ,[= devi-
cit]. Nihilô gigs/ﬂ'r_zy_s_ ä Scîpiône victus est, cum
patriae fgcultätës [= opës] exhaustae essent. Domî
Hannibal novîs pecüniam comparâvit,
quae Rômänîs gendenda [= solvenda] erat. Cum dëpos-
cerêtur, in Syriam profügit, atque bona eius gﬁbligta
sunt Inde in Crëtam vënit, ut [= reputäret]
quid ageret. Crëtënsibus avärîs sîc É dedit:
amghoräs ﬁctila glumbä complëvit, summîs auto
opertîs, et aurum suum in statuäs aëggg‘: [= aereäs]
abdidit. Tum ad Prﬁsiam vënit, quî digg ëbat [= dis-
sentiëbat] ä rêge Eumene et saepe cum eô congressus
erat et man‘ et terrä; sed utrabîgue Eumenês e
[= validior] erat. Hannibal cum dolô vîcit, cum
venënätäs seI_'_ngnte‘s in väsa ﬁctilia abditâs in nâvës
eius coniëcisset. Nec tum sôlum, sed saepe a_li§g
Hannibal gvgrsäriôs [= hostës] pepulit. Dënique ä
119

Rômänîs circumventus venënum, quod semper sëcum
ferre cônsgëvgrat [= solêbat], sümpsit, në arbitriä
Rômäuôrum peﬁret.
Senätôrës ‘patrës ŒQLÎQJÏ vocantur. @r_E_d_i_tg"§ est
quod hêrëdî lëgm. Intäns quî nôndum ambuläre didi-
cit manibus et genibus Egg. Stëllae jmumerâbilës sunt
[= numerärî non possunt}. Ovidius est poëta ëlegäns et
urbänus.
Synônyma: mors et obitus; damnum et dëtrîmentum;
duo dies et biduum; imperium et - môs et
cënsuëﬁdä; magister et doctor: antîquus et gristinus;
negäre et igﬁgiärî; egëre et indigëre; însidiäs paräre et
însidiäri; êvenîre et L11 venire; adimere ct aximere~
pererrire et ggragrärg; forte et tongîtä; baud paulum
et nônnihil.
Conträria: ﬁdës et susgîciô; ôtiôsus et districtus‘
ﬁrmäre et dëbilitäre.
PENSVM C
1. Quam ob rem Hannibal victus est? Hannibal ob-
trectätiäne suärum civium victus est.
2. Quô Hannibal ex patdä proﬁîgit?
r’ em Antiochum ro it.
3. Qua poenä Poenî eum profugum affécérunt? Egg
eius Qublicﬁvinmt, domgm disiëcërunt et igsum
exsulem iüdicävërunt.
4. Quid Hannibal regi Antiochô suädëbat? gigging
dé’bat ut bellum Rômänîs tacergt.
5. Num Antiochus cônsiliîs eius päruit? Agtioghus
Hannibalî nôn gäruit, et ä Rômänîs victus est.
6. Quärë Hannibal ë Syria in Crëtam vënit? Hannibal
verëëätur në Rﬁﬂnig dëderëtur.
7. Quômodo pecüniam suam ä Créténsibus oônservävit?
Amghoräs glumbô comglëvit summîs aurô‘ ogenïs,
atgue aurum in stamîr àëneäs abdidi;
8. Quô Hannibal ë Crëtä sê contulit? E Crëtä Hanni-
b in Bïth ‘niam ad r‘ em Prûsiam o ectus e t.
9. Quôcum rëx Prüsiäs bellum gerëbat? Prüsüîs cum
Egmgne, rfge Pergami, bellum gerëbat.
Quômodo Hannibal classem Eumenis pepulit? §__e;r_-_
gentës venënätäs in nävës Pergamënäs coniëcit.
1 1. Quômodo Rômänî Hannibalem in Bîthÿniä rappe-
rërunt? Lëgätus Prüsiae Rämänis dm‘ ‘g ‘Hanniba-
lgm in Bîtmîniä esse. '
Num Prüsiäs I-Iannibalem Rômnîs dëdidit? Rëx re-
cüsävit hosgitem suum Rämänîs dëdgre.
10.
I2.
13. Quäle erat castellum I-Iannibalis? Castellum eius sic
' cätu rat u ' omnibu artibus exitüs
habëret.
14. Quômodo Hannibal comperit së ä Rômänîs petî?
Puer eî nüntiävit ‘omnës axigzs ä mîlitibus occugä-
ﬁg gsse. ’
15. Num Hannibal vîvus captus est ä Fläminïnô? Q
nib circ entu venënu ‘m si ä R nîs
cagerëtur.
16. Quem Hannibal maximum imperätôrem dücëbat?
ﬂgnnibal Alexandrgm, Mggedonum rëgem, mäxi-
mgm imgergtﬁrem dücëbat.
CAPITVLVM L
PENSVM A
Verte ôrätiônem rëctam in obliquam:
Augustus: “Mannoream relinquô urbem quam lateri-
ciam accëpî.” Augustus glôriätus est ‘Mannoream 5g’
relinque_œ urbem quam latericiam accëpÿggt’.
Nerô: “Postquam domum mihi aediﬁcavi, quasi
homô tandem habitäre coepî!” Nerf) dîxit ‘s_cZ post-
quam domum _.s;ib_z‘ aediﬁcav_i_s_s_e_t, quasi hom_i;1gn_
tandem habitäre coepisl.’
Horätius pater: “Ego ffliam meam iüre caesam iüdicô,
quod hostium mortem lügëbat.” Horätius pater pr6-
clämävit ‘._v_ef filiam _s_1_4gm iüre caesa1niﬁdic_c_i_r_g, quod
hostium mortem 1ﬁg§_r;e_. ’
Tarquinius: “Ego nôn rem novam petô, quia duo iam
rêgês peregrînî Rômae rëgnävërunt.” Tarquinius nega-
vit ‘gg’ rem novam peteL:, quia duo iam rëgës peregrînî
Rômae régn§vi.s_se_gg.’
Tullia: “Nôn mihi dëfuit vir cum qua tacita servië-
barn." Tullia dîcëbat ‘nôn .111; dëfuggg virym cum quô
tacita servyg.’
Taipèîa: “Mercëdem postulô id quod in sinislris
manibus habëtis.” Tatpëia mercëdem ä Sabînîs postu-
läverat ‘id quod in sinistrîs manibus hablelt.’
Hamilcar: “Tê in castra mëcum dücam, Hannibal, si
mihi ﬁdem quam postulo dederis.” Hamilcar ﬁliô pr?)-
mîsit ‘sg cum in castra sgcum ductg7_r_tgm _eg§g_, si gig;
ﬁdem quam postul§_r_g_t ded_i_.ss_¢e2‘.’
Macedonész “Quodcumque senätus cënsuerit, id rëx
faciet.” Macedonës prômîsërunt ‘quodcumque senätus
cénsui_s;gg, id reg factgr-_um gag.’
PENSVM B
Philippô victô, in v diës sugglicätiänës dëcrëtae sunt. X
lëgätî môre mäiärum in Graeciam missî sunt. Isthmiîs
praecô in mediam ëream prôcessit atque ‘lîberôs esse
Œaecôs’ Qränügtiävit. Aliî aliôs miräbundï [= mîran-
tës] intuêbanmr, mm plausus ortus est. Fläminînus in
cgnventü [= conciliô] dixit ‘së exercitum suum ë Grae-
ciä dgm‘ rtätürum esse’; cünctî cum ‘servätärem’ ‘lîbe-
tätôrem’que acclämävërunt. Exercitû in Italiam ;r_¢_z‘_n_s_;
Lor_tcz;tQ’ imperator gridugm [= III diës] triumphävit. Anti-
ochus, postquam hiemem in convîviîs et vînum sequen-
tibus vglugtﬁtibug trädüxit, inträ saltum Thermo-
pylärum, quî Graeciam A [= dîvidit], së recëpit, et
castra duplicî vällô fossäque ærmünïvit. Aetôlîs impe-
rävit ut verticës montium insîderent [= occupärent], në
quäs gglﬂ Rômänî invenîrent ad tränsitum. Cônsul
Acîlius castra posuit propeﬁ(;r:_te‘§ calidarum aquiirum;
120

propter angustiäs aciem grt_à' fronte înstrüxit. E5 proc-
liô Rômänî recessissent, 51 [= nisi] Catô. dëiectîs Aetô-
lîs, subsidiô vënisset. Antiochô victô Acîlius Hëraclë-
am, quae sita est in rzidzcibgs Oetae montis, gontemglä-
t_u_s_ est [= înspexit]. Post oppugnätiônem XXIV diërum
Rômänî integrôs mürôs sgﬁﬂ trinscendérunt. L Scîpiô,
cum Antiochum in Asiä vicisset, Qecullitﬁs accüsätus
est, sed tribünus plëbis prô eô intercessit.
Perseus, quî nôn contentus rëgnô suô ﬁnitimôs op-
pugnäverat, victus Samothräcam cônfügit et omnium
animôs ä SE abaliënävit. Cum Cn. Octävius Macedoni—
bus incglgmitätem lîbenätemque prômîsisset, tränsitiä
[< tränsîre] omnium facta est. REX cum tribus cänsciis
fugae ad portum pervênit nec lembum quô ad Cotym
veherëtur invënit. Postquam in templô dglituit, së Rô-
mänîs dëdidit et in nävem graetﬁriam impositus est.
Cônsul rëgî praetôrium intrgeunti [= intrantî] dexlram
gorrëxit eumque in tabemäculum intrôdüxit. Perseus
est documentum [= exemplum] mütätiänis [< mütäre]
sortis hümänae.
Memëms est locus quô mercâtôrës conveniunt ut
mercätürës faciant. Victôria est prosperus bellî ëventus
[= exitus]. Q;_n_Ln est signum rei futﬁrae. Iuppiter est
' ﬂeas; [= cüstôs] arcis Capitôlînae. Tullus, Numae
succgssor, rëx fuit äcer et viglentus [< vîs]. Paulus ex
magnä grgggnie? [= stirpe] duôs ﬁliôs in g¢_iogti6nem
dedit.
Synﬁnymaz perfuga et transfuga; ﬁdës et ﬁglücia;
vectîgal et tribûtum- thésaurus et gggg; oblîtus et ‘m;
memor; valdë cupere et e‘ continuum facere et
Qntinuäre; ampliﬁcäre et amgliërg; dëmittere et suàb-
minere; properë et ragtim; tantum et tamtummodo -
aliter et £qa_s_; inter vulgus et y_u_lg§_.
Comräria: clämor et murmur însula et continëns °
noctumus et diumgs; nôbilis et ggngè‘ ÿis; accëdere et
absggdere; continuäre et intennittere‘ renrô et E9147.
PENSVM C
l. Quis rëgem Philippum dêvîcit? T. Quînctius [Emi-
ninus Philiggum in Thessalid de‘vicit.
2. Post victôriam quid Isthmiîs prônüntiämm est? ;C,_‘i_-_
vitätës Grggçäs liberäs esse’ grônüntiätum gst.
3. Quômodo Graecî gaudium suum ostendërunt?
Mâximô cum clämôre glausus ogys est.
4. Quid Fläminînus in triumphô trinsluulit? In trium-
gag“ têîa signgue, aurum grgengggque tränstulit.
5. Quid rëx Antiochus Chalcide ëgit? Nügtiäs cgle-
brävit et ' ‘n convîvii ue trad‘ i .
6. Ubi M’. Acîlius cum Antiochô congressus est? 44
Wæmwﬁ in media? Grggiﬁ.
7. Cir Aetôlî rêgî subsidiô nôn vënêrunt? Qüia M.
Porcius Cati)’ egg‘ ab iugô Callidrgmî dëiëcergg.
8. Quômodo Rômînî mürôs Hëraclëae transcende-
runt? Integrﬂ mürôs scälîg grdngcgndérunt.
9. Cür L. Comëlius Scîpiô ‘Asiäticus’ ttôminätus est?
Ita nôminätus Qt cum Antiochgm in Asia’ v';g' igset.
l0. Quis successor régis Philippî fuit‘? Perseus ﬁlius
rëgi Philiggô successit.
l l. Ubi et ä quô duce victus est Perseus? Perseus in
Macedoniä Q Pydnam victus est ä L Aemiliô
Paulô.
12. Quô Perseus victus cônfügit? Perseus in insulam
Samothräcam cﬁnﬂgit.
13. Quômodo victôria Aemiliî Pauli Rômam nüntiäta
est? Â lëgäzis Q. Fabiô, L lentulä, Q. Mezellä
gÿellärius Qraemissus est cum litterîs laureätîs.
14. Quômodo populus Rômänus dîs grärjäs ëgit? j'y;
glicätiônibus et sacriﬁciis Qogulus Rômiînus dis
grätiäs ëgit.
15. Cür Panlus lëgätôs Rômänôs sine respônsô dîmîsit?
Quia lëgäti litteräs attulërunt in guibus Perseus së
‘rëgem’ aggelliivit.
16. Cür Perseus Rômänîs së dëdidit? Quia Macedonës
omnës ad Rämänôs tränsiërunt. A
17. Quômodo Paulus Perseum victum recêpit? Paulus
Perseô introeuntî dextram gorrëxit eggue in côn-
silÿô cônsîdereiussit. '
1s. Quid fëcit Paulus ante adventum decetn lëgätôrum?
Pgulus Graeciam geragrävig.
19. Quae mala fortüna fëlîcitätem Paulî turbävit? _l_)_yg
Pauli ‘î mortui sunt alter uin ue iëbus ante
triumghgg alter triduô gost.
20. Quandô rëgnum Macedoniae maximum fuit?
Alexandre? Magnô rêgnante.
CAPITVLVM LI
PENSVM A
Supplenda sunt verba composita:
ab- + agere >abigere; ab- + ferre >auterre; ab- + tulisse
> abstulisse‘ ad- + currere > accurrere ' ad- + lätum > _¢_zl_-
lätum ' ad- + pellere >@ellgre; con- + cadere >ærk
cidere; con- + loquî > colloguî; con- + pônere > _cg_r_r_t_;
gônere; con- + regere > corrigere; con- + orîrî > c_o-
g_r_i;1_‘; dë- + scandere > dëscendere- dë- + salîre > Æ
ire; dis- + ﬂuere > diﬂuere; dis- + regere > dtrigere;
ex- + ferre > e erre' ë- + iacere > ëicere; in- + ruere >
imzere; in- + premena > imgrimere; in— + lätum > LI;
lätum; ob- + pônere > oggänere; ob- + caedere > gg
cîdere; re- + statuere > regtimgre; per— + facere > geg
ﬁ_ce_rs' prô- +gradi >p_r§2L1i: prô- +ire>p_r@.r2:
re- + agere > redigere; re- + quaerere > rgguirere: sub—
+ tenêre > sustinëre‘ träns- + dare > trﬁderg.
Supplenda sunt verba simplicia:
accipere < ad- + caggre contingere < con- + ranger ,-
ëdere < ë- + Q3; prôicere < prô- + iacere; colligere
< con-,+ legere; inquîrere < in- + guaerere: inclüdere
<in—+MrJe_re.
PENSVM B
Catô, quamquam aliäs prômptus erat ad ,
Scîpiônem laudävit Mulﬁ ad Andriscum g;12gn__; [=
121

conveniëbant], quî täbnlam tinxerat ‘së esse Perseî
ﬁlium ex pggÿgg nätum.’ Masinissa in summâ sgngctg‘
[= senectûte] mortuus est. Corinthus, urbs graedives
[= divitissima], diruta est ä L. Mummiô, virô abstinenti
[<—> cupidô]. Mancînus dignitätî populî Rômäﬂ läbgm
imposait: päcem fëcit [= turpem], quam
senätus ratam esse vetuit. Viriäthus, ex vEng"r6rg [< vê-
närî] dux factus, ä Qrﬁditﬁribus interfectus est et ä mili-
übus suîs multum . Scîpiô exercitnm _l_14_x£
glu: [= luxü] corruptum ad veterem disciplînam restituit:
multa e ë casu-Is ëiëcit et mîlitês sçggï [VII]
välläs portäre coëgit.
Ti. Gracchus, cum lëgern agräriam [< ager] grômul-
gävissgt [= tulisset], ab ogtimätibus occîsus est ictus
ﬁagmentis subselliî. Scîpiô, dum triumvirîs agrô dîvi-
dendô creätîs advgrsätur [= resistit], dëcessit, sed dë
morte eius nülla gygestiô äcta est. C. Gracchus, quî ﬁri-
tor Eloguentior fuit quam ﬁ-äter, lëgem fgzmentdriam
[< frﬁmentum] tulit et complürës coläniiîs dêdüxit.
Post tribügÿtgm [< tribünus] suum sëditiôsum [< sëdi-
tjô] is quoque occîsus est. Ti. et C. Gracchus plëbem in
lîbertätem vindicäre cônätî sunt, sed nôbilitäs, quae fac-
tiône magis ﬁat [= Vaﬁbatl. ﬂtiniéﬂ [< agerel
eôrum obviam iit.
Fontës calidärum aquärum corporî sazﬁzrës sunt.
Servus quî dëlîquit sub ﬁg verberätur. Quî modum
nôn excêdit moderätgs est; quî paulô contentus est
modestus esse dîcitur.
Synônyma: indignätiô et otlënsa; nimia côpia et a_b_-_
undantia; terror et tonnîdä; licentia et lascïvia: distäns
et rgmôtus: peregrinus et ﬂr_¢7rz_e_.z4.s" patefacere et 4g;
te gere; passim spargere et disgergerg; praeferre et
antegônere; quîlibet et guivîs.
Conträria: cônsënsus et Qgssënsiô; rudis et ëruditus‘
salüber et ' ratus et �#Q însôns et noxius;
pürgäre et Qolluere.
PENSVM C
1. Quid Gulussa Rômam nüntiävit? Gulussa nüntiävit
‘Carthägine bellum garër . ’
2. Quid Catt’) in senätü suädëbat? Catô suädêbat ut
gôntestim belgugn imÿggrÿgur Qarthäginiënsibus
atggg ut dëlërëtur Canhägô.
3. Quid ﬁerî placuit antequam bellum indîeerëtur?
Placuit ut Carthäginiënsës classem exzîrerent et
gxercitum dimitterggg.
4. Cür Carthäginiënsës dêditiône factä rebellävërunt?
Quia iugsî sunt Cartﬂﬁging Lglicgﬁ novum oggidum
candere.
5. Quam täbulam finxit Andriscus? Eëbulam ﬁnxit ‘se
esse Perseî rëgis ﬁﬁym g gaelice p_g‘tum. ’
6. Quibus Masinissa rëgnum suum relîqnit?
tribus ﬁliîs commüne rëgnum religuit.
7. Quamobrem Catô Scîpiônem laudävit? Catô Scîgi-
ônem ob virtütem eig in segﬁgﬂ Qudﬁvit.
8. Quis imperitor Carthiginem expugnivit? seg- iô
Aemiliänus Carthäginem gpugnävit aggue de'IEvit.
9. Num uxor Hasdrubalis Rômänîs së dëdidit? Uxor
Hasdmbalis e; arce in mediâs ﬂammäs se‘ grae-
cigitiivit cum duôQus lîlgerîs.
10. Cür Corihthus ä Rômänîs dîruta est? Corinthus
dîruta est guod ibi lëgäti Rômäni ab Achaeîs
gulsätî erant.
l1. Quid L. Mummius in triumphô tulit? L Mummius
signa aerea mannoreggue et tabuläs gictäs in gri-
umghô tulit.
12. Quis fuit Viriäthus? Vinäthus ﬂit dux exercitlis
Hisgänärum qui tôtam Lüsitäniam occugiivit et
guattuordecim anng‘; cum Rômänïs bellum geggit.
13. Cür senâtus päcem quam Mancînus cum Numan-
tînîs fëcerat ratam esse vetuit?’ Quia Mancînus
gäcem i gnômm‘ iôsam tejcerat cum Numantinis.
14. Cür bellum Numantînum trahëbätur? Bellum Nu-
manﬁnum vitib' ducum trahëbätur.
15. Quärê Scîpiô iümenta vënîre iussit? Scigiô omnia
izîmenta vëndidit në mîlitëg suôs exonerärent.
16. Quid Scîpiô ëgit XIV annô post Carthäginem dèlë-
tam? Scigiä Æeﬁgm guague egggu gnävit argue
dëlëvit.
17. Quäs lëgës Ti. Gracchus prômulgävit? Ti. Graghus
lëgës agräriäs grggg” glgävit.
18. Num Ti. Gracchus iterum tribünus creätus est? 1;;
Gracchus ab ogtimﬁtibus occîsus est cum iterum
tribünus glëbis greärî zelleg.
19. Quandô Scîpiô mortuus inventus est? Scigiô mäne
mortuus in cubiculô inventus est, cum grîdië C.
Grgchﬁ adversätus esset.
20. Quamobrem suspecta fuit uxor eius? gusggcta git
guod saror erat Gracchôrum.
21. Â quô C. Gracchus occîsus est? Q. Grgcghgs ä L
Ogîmiô cônsule occîsus est.
CAPITVLVM LII
PBNSVM A
Supplenda sunt verbafacta ex his nôminibus:
(1) numerus >numeräre- laus >laudäre; cüra > güräre,‘
verbera > verberäre- miles > mil;'tg"rg,' atma > gmzäre;
nüntius > dônum > dônärg; labor > lghëräre;
vulnus > vulneräre- nex > necäre; rëgnum > rÿgnäre;
locus > [Egg onus > oneräre; bellum > belldre;
socius > Qgigjgg; honôs > hﬂägﬂg nota > ngtäre;
sacer > særärg; liber > liberäre; probus > Qrobäre;
nüdus > e‘ ﬁrmns >@1j_r_g; aequus > aeguäre:
novus > renaväre; prävus > dëggﬁﬁgg.
(2) comes > gomitiiri; minae > �q$ glôria > gLëriä ��"
dominus > dominari; mora > mgggn: testis > ggstagz;
praeda > merx >merc¢'z'rg; crimen > gr_t_minﬁri,-
mîrus > ��T miser >miserEri,' indignus > iﬂignﬁri;
vagus > mgm.
(3) servus > ﬁr; sitis > P�k vestis > Latte;
cüstôs > güsLäLig; lênis > lënire; rudis > êrugîre.
(4) sors > �5t mens > mentîrL‘ blandus >
122

PENSVM B
Micipsa, tametsi [= etsî] nätüram Iugurthae vghementem
[= violentam] et g_1;i_d_g_m [= cupidam] imperiî timëbat,
tamen eum adogtävit et hêrëdem fëcit. REX moriëns
Iugurtham obtestätus est ut amîcôs dîvitiîs anteterret [=
praeferret] et ﬁäuës eius monuit ut Iugurtham colerent
atque . Micipsä mortuô, Lefggü [= rëgis
fîliî] tempus ad dîvisiôngm pecüniae cônstituëmnt; ibi
mîlitës Iugurthae Hiempsalem locô abditä [= occultô]
latentem occîdërunt. Fäma tanﬁ sceleris per Âfricam
brevî divulgäta est. Adherbal, cum rêgnum suum armîs
gjtä_ri nôn posset, Rômam contendit et senätum ôrâvit
ut sibi mage. Iugurtha vërô [< largîrî]
effëcit ut senätôrës virtütem eius laudibus extollerent,
scelus et ﬂägitium [= turpe factum] omitterent. Ergô
potentiä ﬁgëtus [= cônﬁdëns] ex igœrôvîsg“ ﬁnês Adher-
balis inväsit. Is victus Cinam profﬁgit, quae virtüte
Italicôrum Qëtens: äbätur [= dëfendëbättlt]; dëditiône
factä, Adherbal Lljc_oî [= statim] necätus est cum
Numidîs et [= mercätôribus] Rômänîs.
Calpurnius, régis pecüniâ ﬂung [= conuptus],
päcem Ægitiäsam [= ignôminiôsam] cum Iugurthä fê-
cit. Cum rëx Rômam accersitus [= arcessîtus] esset, ut
dëlicta Scaurî aliôrumque patefaceret, P�� [= amî-
cô] suô Bomilcarî imperävit ut insidiätärgg parâret qui
Massîvam necärent; ünus vërô dëprehënsus ingicium
proﬁtﬁtur et Bomilcar gu_s ﬁt. Iugunha Rômä 'e'gressus
“Ô, urbem Wnälem” inquit “et mätürë peritüraln sî
Emtﬁrem invénerit!”
Aguléscentig est aetäs inter pueritiam et iuventütcm.
Victor ab hostibus victis Qacisci solet ut obsidës den-
tur. Quî sonitym [=sonum] magnum ac molestum facit,
stregere dicimr. Quî multa incipit, fair?) incegtum suum
pgtrﬂre [= perﬁcere] gu_ig [= potest]. Nihil meä Ë
quid aliî de më loquantur!
Synônyma: V annï et guinguegnium; casa et tggmjgm;
inopia et gënüria; vetus vulnus et gjgqtrîx; ars et a_I1i;
1101m: asperitäs et ii@tﬁ_s: explôrätor et mamm-
pulcher et decQ'rus,' modicus et mediocris- fessus et Ë
fessus; equô vehî et egitäre; explôräre et scrütäri; ad»
nïtî et _ejr_:Lt_i: cünctärî et haesitäre‘ magnä cum cürä et
gcczrätë; celerrimé et ôcissimg; nimis et abundê‘.
Conträria: stultitia et sagientia; fortitüdô et
validus et imbgcillus; convaléscere et täbëscere.
PENSVM C
1. Quôs ﬁliôs Micipsa genuit?
Hiemgsalgm ggnuit.
2. Cür Micipsa Iugurtham adoptävit?
tham adogtiivit ab virtütem eius.
3. Quibus anibus Iugurtha adulêscëns së exercëbat?
Eguitandg‘, iacglandb] currendô cum aliîs cgrtähat.
4. Quärê Micipsa Iugurtham in Hispäniam mîsit? 5g;
räbat eum ostentandä virtütgm ogçäsürum esse.
5. Quîlem Ingurtha st‘: praebuit bellô Numantînô?
Iugurtha se“ tortissimum graebuit.
6. Quid Micipsa moribundus fili6s suôs monuit? ﬁÿg“;
mgnuit ut amigÿiâ et concordiä ign gerentur.
7. Patre mortuô, dè‘ quibus rëbus rêgulî disseruërunt?
disseruërunt.
8. Quômodo Hiempsal interfectus est? Hiemgsal in og-
gidô Thirmw ä militibus Iugurthae occîsus est et
cagut eius ad Iugurtham relätum.
9. Quid fëcit Adherbal post necem frätris? Paräbat se‘
dëtendere, sed victus Rämam contendit.
10. Quômodo Iugurtha in grâtiatn nôbilitätis vënit?
Münera largiendg‘ in grätiam n6biL;'Lg"tis vënit.
l1. Quid senätus dëcrêvit cum lëgätôs audîvisset?
ﬁgnﬁtus dëcrëvit ut decem lëgäti rëgnum inter
Iugurtham et Adherbalem dividerent.
12. Dîvîsô rëgnô Numidiae, quid factum est? Adherbal
ä Iugurthä vigtus Cinam groŒgit.
13. Quid tëcit Adherba] Cirtae inclüsus? Adherbal duôs
Numidäs cum litteris Rômam mîsit.
14. Num Iugurtha Cirtam armîs expugnävit? Iugurtha
Cinam nan egpu gnävit, sed Adherbal oggidum
Iugurthae dëdidit.
15. Quärë Iugurtha Rômam arcessîtus est? Iugurtha
Rômam arcessîtus est, ut eius indiciô Qateﬂerent
d“ icta eôrum î ecüniae acce t accüsäbantur.
16. Cür rëx in côntiône interrogätus nôn respondit?
Quia C. Baebius tribünus gléggs gum tacëre iusgit.
17. Quis fuit Massîva et quid eî accidit? Massiva Gu-
lussae tzjliug, iussü Iugurthae însidiîs occisus ggt.
18. Cür Iugurtha Rômam ‘urbem vënälem’ appellîvit?
Quod fqgle erat Rômänôs gecüniä corrumgere.
19. Quälis imperätor fuit ‘Q. Caecilius Metellus? 11¢;
tellus bonus imgerätor mit, ggî discigÿnam exer-
citüs restituit et Iugurtham duäbus groeliis Œqit.
20. Cür Rômänî nôbilës C. Marium contemnëbant?
Quia Marius ‘homô novus’ erat.
21. Quôs novôs mîlitës Marius cônscrîpsit? Marius
guäslibet virôs cänscrîgsit, etiam cagÿe cënsôs.
22. Quî rëx Iugurtham adiuväbat? Bocchus, m‘ Maura”-
tänige, ggi cum Iugurthä Rômänîs bellum intulit.
23. Num Bocchus socius fîdus fuit? Immg‘ mﬂcjus fait,
nam groelig“ victus amîgitiam cum Rämÿgîs getîvit.
24. Quômodo Iugunha in potestiitem Maﬁi vënit? 5E4
g Bgcchus Iugurtham ex insidiis cëgërum et
vincggm Mgriô trädidërunt.
25. Utrî Sallustius favëre tibi vidëtur, nôbilitätî an
plëbî? Sallustius mihi lëbî avëre vidëtur.
CAPITVLVM LIII
PENSVM A
Supplenda suùt nämina adiecﬂva:
(1) fôrma > ' pecünia > gecüniäsus; perîculum
> gericgﬁsgg; gl5n‘a > gLQ:@y9;; ôtium > Qaﬁsus; iocus
> iocôsus ‘ stndium > studiäsus‘ perniciës > gemiciäsus;
ﬂägitium > ﬂägitiôsus; numerus > numerêsgg;
123

(2) mors > mortﬁlis; rêx > ﬁgﬂg: hospes > hosgitälis;
nätüra > nätügälgg; triumphus > tnymÆ �(x Vesta
> Vestälis‘
(3) cônsul > cônsuläris- salüs > vulgus
> vulgäris; singulî > singuliiris;
(4) legiô > legiënärius; frümentum > ﬁjmentärius;
necesse > ggcelïrils;
(5) puer > Qugrilis; servus > servilis: cîvis > civilis: vir
> virîlis; iuvenis > iuvenilis;
(6) nauta > gz_g4_;ig4_s; modus > mm; ünus > ﬁg:
poëta > goëtiggs; pîräta > ; Italia > '
(7) pater > my mercätor > P*c gladiator
> gladiätärius: rëx > rëgius; uxor > uxôrius; praetor
> grgetﬁrius: noxa > naxius; Mâts > Märtius;
(8)fexmm>&r;r%; mgnmm> ' aes >
aereus; lignum > 1jgy_e;y_s; marmor > marmoreus;
purpur > gugpureus; lapis > lagideus; nix > niveus;
(9) gamma > gemmätus: arma > a_r@t_u§; aurum >
aurätus; ferrum > fe_rrä_ms_: äla > glgm; aes >
aerätus; rôstra > rôsträtus: venënum > venënätus‘
scelus > scelerëtus; foedus > foedergtus; fortﬁna
> tanünätus;
(10) urbs > urbiinus; Trôia > Irﬁggs: Tîlsculum
> Tüsculänus‘ Alba > Albänus;
(11) vîcus > gagna; repëns > Tiberis
> Tiberinus' Latium > Latinus;
(12) circus > circënsis; Cannae > Cgnnënsis; Carthägô
> Carthäginiënsis.
PENSVM B
Annô sgggentésimﬁ ündêquînquägësimô [DCxLlX] aLu.c.
Rômänî ingentî intemiciäne [= sträge] victî sunt ä
Cimbrîs et Teutonibus, quôrum côpia _i_ry‘1m1q [= sine
ﬁne] erat. Bellum gestum cum sociîs, quî lïbertätem
sibi asserere volëbant, bellum sociäle dîcitur. Marius
Rômam ingressus multôs grôscrîgsit et domum Sullae
ëvertit. Spartacus nymgrﬁsum [< numerus] exercitum
con gregävit [= collêgit] ac variô successü cum Rômä-
uîs pugnävit.
Cicerô adulëscêns ôrätôrës disertôs [= ëloquentës]
audiëbat neque üllus diës ab exercitﬁtiﬁnibus ôrätôriîs
vacuus erat. Cum multärum causârum gatrônus fuisset,
Rama profectns est ut ôrätiônî [erventî [= ärdentî] mo;
derärëtur. Rhodî së ad Molônem rhëtorgm [= magis-
trum dicendi] agglicävit. Bienniô [= II annîs] post re-
vertit ôrätor mütätus: nôn äcer et abuïdggg [= redun-
däns], sed remissus et Ë; [= placidus]. Duo ôrätôrës
tum excellébant, Cotta et Hortënsius. Post guggstﬁmm
Siciliénsem éloguentia [= ars ôrätôria] Cicerônis ir-
ﬁgtg esse vidëbätur. In Brita Cicerô närrat de goctrinä
suä iuvenîlî: sermônî eius grôgositum est ut industriam
et gsgiduitﬁtem [< assiduus] eius gggpigigmgg [= plînè’
videämus].
Synônyma: côgitätiô et �8 1ans et commen-
ﬂag‘: licentia et imgünÿgg; tbrma et ﬁgzgg: dîves et
lgggä: iuvenälis et accüräms et �y�
morärî et commarärî; exercëre et exercitäre: ëlücubräe
et nocte ' praecipuë et graesertirn.
Conträria: vigor et înﬁnnitäs (corporis); remissiô et
contentiä.
PENSVM C
1. Quid ëgit Marins post bellum Iugurthînum? _I3_o_.gg
bellgm Iugurthînum Marius cônsul bgllum gessit
contré‘ Cimbrôs et Tgutonës.
2. Unde Cimbrî et Teutonës vënêmnt? Cimbrî et Teu-
tonës ex Gennäniä et Galliä vënërunt.
3. Quî imperâtôrës dë Cimbrîs triumphävërunt? Q
Lutﬁﬁus Catulus et C. Marius dë Cimbris trium-
ghävërunt.
4. Quamdiü bellum sociäle prôtractum est? Bellum
sogÿle guadriennium grÿtractum est.
5. Quis bellô sociälî ﬁnem imposuit? L. Comëlius
Sullg cônsul bellô saciäÿ ﬁnem imgosuit.
6. Quid Mithridätës Ephesî imperävit? Mithridiités
im er vit ut omnës civë ômäni uî in Asia essent
ünô die occiderentur.
7. Cﬁr Sulla päcem cum Mithridäte tëcit? Päcem tejcit
ut in Italiam ad bellum civile reverterëtur.
8. Quid Sullä absente factum est Rômae? Marigs et
Cinna Rämam ingressï senätôrës näbilissimôs
intçgﬁçfrunt et Sullae domum ëvenërunt.
9. Ubi Sulla Mariänôs vîcit? Sulla Mariänôs magnô
groelw vîcit ad gortam Collinam.
10. Quae nova bella exârsërunt cum Sulla rem pübli-
cam composuisset? In Hisgﬁniﬁ, In Pamghylizz‘ et
Ciliciä, in Mgcedonià‘ nova bella egrsëmnt.
Il. Quid Nîcomëde mortuô factum est in Asiä?
Mithridêïtës Qäcem rügit et Bithÿniam inväsit, ubi
Qgttam vîcit, sed ä Lîicullô vigtus est.
12. Unde ortum est bellum servile? E 11745 gladiätäriô
Çgguae bellgggg servile ortum gs; âge Sgartagô.
13. Quäs cîvitätës Lücullus expugnävit? Lücullus cîvi-
tgtës Sinôg’ et Amisum in Pontô, Zigränocertam
et Nisibin in Armenia‘ ggugniivit.
14. Ad quem Mithridätës victus cônfügit? Mithridätës
Ti ränem r‘ m Armeniae côn it.
15. Cür Mithridätës bellum renovävit? Bellum renova-
vit cum militës Rômäni in Pontô re ictî sëditiänem
te:cissent.
16. Num Lücullus cum Mithridäte dëbellävit? Lücgllus
nän dëbellävit cum Mithridäge, nam successor ei
missus est M’. Acilius Glabriô.
l7. Quômodo Metellus cognômen ‘Crëticî’ adeptus
est? Hoc coggﬁg accégit cam Crëtam însulam
18. Cui bellum pîräticum mandätum est? Bellum gira-
gcum Cn. Pamgëiô’ mandätum gst.
124

20. Quandô nätus est M. Tullius Cicerô? gg r5 nätus
. III nb'n. I" rvîliô C '
Serra. ä cônsulibgs.
21. Quibus magistrîs Cicerô adulëscëns operam dabat?
Çægrﬁ Ælëscëns Q, Miiciô Scaevglae, M. Antä-
- .
22. Quandô Cicerô causäs agere coepit? Vlginti sèx
mg gätus Cicerg gggsgg agerg cgggig.
23. Quärê in Graeciam et Asiam profectus est? Cicerä
ra ectu e" recreâ‘ e enus
diçggg; r_n_ztﬁret.
24. Ubi Cicerô quaestﬁram gessit? Cicgrg Lzlybaei in
S icilië gggzgstor ﬁgit.
CAPITVLVM LIV
PENSVM A
Supplenda sunt nômina ê‘ verbisfacta:
(l) nävigäre > nävigÿgiÿ; oppugnäre > ggguggÿzë;
münîre > mmitiô; dîvidere > gïvisiä; exspectäre > g;
mgcgaﬁﬁ: côgitäre > �q5 admîrärî > ggmzrgtiä;
largîrî > Egggtiﬁ; meditiri > mgditiitiﬁ; dêdere > Ë
0I cônﬁtërî > gs excurrere > gggrsiﬁ;
colligere > g_Qll€ctib': cognôscere > cognitiô;
(2) exîre > ggitus; dﬁcere > ductus; cadere > gags;
rîdëre > ï; cônspicere > gënmectus,‘ gemere
> gggggg: lügëre > 117cm5: ﬂëre > ﬂëtus; ûtî > ma:
discæere > discessus; parere > gartus; vägîre
>z§zZ£m:: apvarirs-><.I22a:ms.: tr5nsire>L%;
adire > aditug; redire > reditus; plaudere > glaggus:
sentîre > sënsyg; convenîre > cangggms;
' (3) imperäre > �Y� aediﬁcäre > cLiéLipnr
studa-e > gmÿgn: incendere > �E sacriﬁcäre
> sacriﬁgium: colloqui > coggggium; indicäre > m; -
digiym: dësîderäre > gésiderigm:
(4) ﬁrmäre > ﬁdientum; supplëre > sugglëmentum;
vestîre > Mgmgmm; münîre > ;
impedîre > E2‘ edmentum; arguere > aggﬁrnenmg;
(-6- > -u—) monëre > ' docêre > _c1_oc_u-_
mentum;
(5) dolêre > 4Llo_r;; pudëre > 3%‘; terrëre > gag‘
horrêre > 11_o_r1_'g1_'; ärdêre > Eryn‘ pavêre > pgygy
vigﬁre > giggg: favëre > favor; clim§re> clämog;
maerëre > gm; splendﬁe > gglgngg; furere
>ﬁLo5- calêre >g_lg; decêre > decor; eträre >grg;
(6) lîberïxre > Li_hg;§m_r_' [= qui liberat]; gubemäre
> gubemätor; imperäre > condere > get;
_d_i_ng; ulcîscî > gimp; cënsêre > gaga; explôräre
> gælôrätor; adhortärî > adhogmg: docêre > doctor;
serVäre> prôdere> emere>§m&
to_r,' succëdere > ggggg-ﬂy regere > ;_Ect_c2r,~ largiri
> lgggitor: favëre > fqutor:
(7) mîrärî > mgrgbigg‘ ; memoräre > mg_n__o_r¢'zbili§,'
terrëre > ter_r_g‘hﬂj,:,- crêdere > in sänâre > In-
gngbilis; numeräre > innumerﬂizis;
(8) frîgëre >ﬁgg@ calëre > gaga;- valëre
>g¢;l@.' pa1lére>ggQi_¢_1_u§; uxrb§re>;;4_rQid_us;
cupere > cggidgs; rapere > mgidus; splendêre
> - pavëre >1:_¢z_',vzdz_¢s; tumêre > tu__mius_: e
avëre > avidus; '
(9) capere > ggg;Lgy_s_,- vocäre > maﬁas; dare
> dlivgtg: agere > ﬁctzvus; patî > gasstgus.
PENSVM B
Cieerô Lücullô magnam laudem p�( [= tribuit].
Is oppida in quibus erant domicilig [= domüs] rëgis et
alias urbës germultas [= plürimäs] cëpit. Ut Mëdëa in
fugä membra fritris Lag [= dispersisse] dicitur,
sic Mithridätës fugiëns dîvitiäs quäs in suum régnum
gongesserat [= contulerat] relîquit, quäruzn collëcgiô
[< colligere] Rômänôs win11: Tigränës
permôtus rëgem gﬂgctum [= perculsum] ërêxit et per-
ditum regreiivig [= cônﬁrmävit].
Mercätôrës qui in Asia negätiantur magnôs guaestüs
faciunt. Asia enim prôvincia tam ggmg [=opu1enta] est
ut zgmqtg agrôrum et varietäte [= frügum]
aliîs prôvinciîs antggeﬂgr. Multae mercês ex Asia æ
gongtur. Equitës Rômänî qui vectîgälia exercent
appellantur. Hieme mare nôn est temgestîvum
ad nävigandum. Scientia reî mîlitäris imperätôrî
necessäria est. Nêntô tam est ut locum
religiôsum [= sacrum] polluat.
Synônyma: läbës et mcula; clémentia et m'nsy§-
LE; sententia et ggmië; querëlla et
însôns et innogëns; horribilis ct Lgeter; prôvocäre et
lacesser_e_; arbitriﬁ et aginäri; sänäre et ÆÆ: remi-
nîscî et magi; obsequî et gbsecundﬁg;g/ol_2;eme-
gag; valdë cupere et congupisgqre; îrätus ﬁerî et
îräscz; vetus ﬁerî et invgggrgggre.
Conträria: quaestus et gîmgm; commodum et it
commo_4g_m; solitus et maﬁas grâtus et Qggrﬁw;
forte et côgsultô.
PENSVM C
1. Quae rês agëbantur in bellô Mithridäticô? In bellô
Mi ridäti Ea ëbantr c: ouli i lô-
ria‘ ü saciärum‘ v t Elia‘ bona ltärum
2. Dè’ qui rë Cicerô prîmum dîcit? Cicerä grimum
dig; 4g genere bell;
3. Quamobrem Mithridätës poenam merëbat? Quia
mmä; givgs Rﬁmiinﬂ ngcandﬁg cﬁrﬂerat.
4. Qui imperätôrês dë Mithridäte iam triumphäverant?
Su l e ürëna dë ' ' te trium er t.
5. Quibus Rômänî propter sociôs bellum intulêrunt?
Rb‘ ntio hä P i ' ô‘ Aetälîs Poenîs ra -
ter gocÿ‘ s bellüm ingggrunt.
6. Cûr vectîgälia Asiae mäiôra sunt quam cëterärum
prôvinciärum? Quçg’ Asia grôvincia fgmligsima et
digimsimg est.
125

7. Quî vectîgälia exercent in prôvinciîs Rômänis? I_î
appellantur.
8. Quid ëgit Lücullus initiô bellî Mithridäticî? Lücul-
lus magnäs hostium cägiäs multis groeliis dëlëvit
et multäs urbës cëgit et rëgem fggâvit.
9. Quäs rës Cicerô silentiô praeterit? §
In rëgnô, guamvis iüstô, populus Qarticegs lîbertätis
nôn est. Saepe exsistit [= exoritur] ex rëge tyrannus,
quî immänitäte [= ferôcitäte] taeterrimäs bëluäs [= feräs]
superat, nec enim eî cum hominibus ülla iüris
[< commîînis] est Cîvitäs goguläris est in quä populus
dominätur. Oppidum est coniünctiô tëctôrum dëlübrîs
graeterit calamitﬁtem Rämänôrum: guod Mithridä- et forîs distincta.
tës bellum renovävit et exercitum Rämänum vicit.
l0. Cür baud difﬁcile est imperätôrem dëligere? Qgg
Cn. Pomgëius omnës virtüte sugerat.
11. Quäs rës in summô imperätôre inesse oportet? IQ
summô im erätôre häs rës inesse o ortet: scien-
tiam reïmîlitäris virtîite auctôrirätem elici—
LËÆŒ.
12. Quômodo Pompëius scientiam reî mîlitäris adeptus
erat? Pomgëius ä grîmä adulëscentiä magnis exer-
citibus imgeriivit.
13. Quibus bellîs Pompëius interfuerat? Pomgëius
bellô cîvîli Â ‘cänô His äniënsi servili ' " ' ‘
inte;'[1_¢erat.
14. Quid imperätôrës in prôvinciîs facere eônsuëvë-
runt? Imgerätärës aväri sociîs Rômänôrum mäxi-
mäs calamitätës aﬁerre solent.
15. Cür Cicerô timide et pauca dîcit dë félicitäte? QÆQ
eam graestäre dë sê‘ igsô nëmô gotest.
CAPITVLVM LV
PENSVM A
Supplenda sunt nôminafëminîna facta ex adiectîvîs:
(1) miser > miseria‘ însänus > însänia; superbus
> sugerbia; perﬁdus > gegﬁdia; audäx > audäcia;
patiëns > Qatientia; potëns > Qotenzia; cônstäns > ça;
._s'_t_q_r_z_t_i_g; dîligëns > gÿjgçÿ; concors >
[pliirfz‘lia:] reliquus > religuiae; dives > divitiae'
angustus > angustiae;
(2) trîstis > trîstitia; amîcus > amicitia; stultus > stultitia;
maestus > maestitia' saevus > saevitia; iﬁstus > iüstitia;
aväms > aväñtia‘ pudîcus > gudîcitia; malus > malitia,‘
(3) foedus >ﬁ_)_eﬂt_ä_s_: dignus > hümänus
> hûmänitäs- fëlîx > ﬁlicitäs; novus > novitäs; paucî
> gaucitäs: crüdëlis > grüdëlitäs; gravis > gravitäs;
celeber > celebritäs- ütilis > ütilitäs; [—täs] lîber
> libertäs; '
(4) longus > Ægÿÿÿ; altus > altitüdô ' pulcher > yu_l-
chﬁtlidb‘; multî > multitüdô‘ fortis > tortitüdô; sôlus >
sälitüdô ' clärus > cläritüdô‘ amplus > Æglitüdä:
fîrmus > [innitüdô [= frmitäs].
PENSVM B
Tüberô, cum&zji_s Laﬁnis Scîpiônem ôtiôsum nactus
esset, dë rëbus caelestibus cum eô disgutäre coepit.
Laelius, quî tälës disgutätiänës nihil ad vîtam hümä-
nam attinëre putäbat, ‘mäiôra conguîrenda [= quae-
renda] esse’ dîxit. '
Rômulus Sabînôs in cîvitätem ascivit et sacra eôrum
cum Rômänîs commünicävit- cüriäs nôminibus Sabînä-
rum nüncugävit [= nôminävit]. Sôle obscürätä Rômu-
lus nan comgäruit [= appäruit]. Post eius excessum/
interitum [= mortem] populus novum rëgem
nôn dêstitit. Rômulus deô Märte generätus [= genitus]
erat.
Qui iam adol’é_vit e esse dîcitur. Quî oppidum op-
pugnat mürôs arietibus labefactäre cônätur. Hieme sôl
nôn tam sër_ô occidit quam aesäte: aestäte sôl e
occidit quam hieme. Vîtam semgitemam [= aeternam]
nëmô mortälis asseguî [= adipîscî] potest.
Synônyma: globus et sghaera: cünae et cünäbula;
rîtus et caerimônia; ﬁrmus et stabilis; pëior et dëterior;
pessimus et dëterrimus; explôräre et investîgäre; pro-
bare et aggrobäre; sustinëre et fglcîre; polluere et
maculäre; pünîre et multäre‘ paulisper et garumger.
Conträria: opäcus et agrîcus; permulti et gegpaucî;
cônsentîre et dissentîre; mätñrë et 511:2; prîdië et
Qastrîdië. W55‘? "5 V9 P1’ _...___°b5‘ “äœ
PENSVM C
1. Quandô amîcî ad Scîpiônem convënërunt? ﬂ'_r_ii_s
Latînis C. Tuditänô M’. Aguïliä cônsulibus amicî
Cicerônis ad eum convënërunt.
2. Eratne Scîpiô occupätus eô dië? E5 dië Scîgiä
ôtiäsus erat et in honîs esse cônstituerat.
3. Quod prôdigium in caelô vîsum erat? Multî dicëbant
‘së duôs sôlës vidisse. ’
4. DE quibus rëbus fuit prima disputâtîô? Prima dis-
gutäliô ﬂit de“ rëbus caelestibus.
5. Quômodo Archimëdës môuîs astrôrum dëclärävit?
In globä aëneô.
6. Cür Laelius dë rébus caelestibus disputäre nôluit?
Laelius eius modî disgutätiônës inütilës cënsëbat.
7. Quid tum Laelius Scîpiônem rogävit?
gävît ut eglicﬁret guem ogtimum esse statum civi-
tätis existimäret.
8. Quae sunt tria rërum püblicänun genera? Rëgnum et
cîvitäs ogtimâtium et cîvitäs goguläris.
9. Quod genus Scîpiô optimum esse putäbat‘? Scîgiô
nüllum härum trium gegz ectum esse existimﬁbat,
sed genus reî Qüblicae ex hîs tribus mixtum
ogtimum esse gutäbat.
l0. Unde incipit Scîpiô dë rë püblicä Rômänä dis-
putäns? Scæ‘ i6 ä Rômulô‘, yrimô rëge Rômänärum,
incigit. _
11. QuibI_1s rébus Rômulus rem püblicam ﬁrmävit? R_ä;
mulus ausgiciis et senätü rem Qüblicam tmnävit.
126

12. Quômodo Numa populum ferôcem mîtigävit? 12E
giône atgue clëmentiä Numa Qogulum [erôcem
mitigävit.
13. Cuius rêgis vitiô rës püblica Rômäna ä bonä in dë-
telrimam conversa est? Vitiô régis Targuiniî Su-
gerbî genus reî güblicae ex bonô in dëterrimum
conversum est.
14. Quem Cicerô tyrannô immänï oppônit? Cicerô
ggrannô oggônit bonum et sagientem rëctärem
cïvitätis.
CAPITVLVM LVI
PENSVM A
(1) Supplenda sunt verba incohätîva:
patère > Qatëscere; stupëre > obstugescere; lücëre > il-
lügëscere; ärdëre > exärdësggre; valëre > convalëscere-
pavëre > exp_gve’scere; timëre > pertimëscere; horrêre
> cohorrëscere; rigëre > obrigëscere; tremere > con-
tremëscere- gemere > in gemëscere; fervere > dë-
fervëscere; [-a— > -i-] tacëre > contigéscesere.
(2) Hi versïis dîvidendî sum in syllabiis breve's et
longäs notïs appasitîs:
sîve per Syrtës ite rﬂaestuôsäs
—vl— —|——vﬂu| - ~I———
sîve factñrus er inhos itâlem
P P
—uI——|—- u un —— u|——
Caucasum ve] quae loca fäbulôsus
_U]____.l._
UU]_U|___
1ambit”Hydaspés.
_ U U|____
PENSVMB
Tellüs [= terra], quae in mediô mundi locô immäbilis
manet, vIIl sphaerîs cingitur. In sphaerä summä stëllae
intÿge sunt; eî subiectae sunt vn, quärum înﬁma est
lﬁnae. Iﬁ lünam nihil est nisi mortäle et cadücum.
Sphaeräxum incitjssimä conversiône magnus sonitus
efﬁcitur, sed aurës hûmänae tam hebetës sunt ut cum
audîre nequeaut. Item aurës eôrum quî Catadüpa _a_c_-_
colunt propter magnitüdinem sonitüs obsurduërunt.
Terra quînque gin gulîs redimita esse vidëtur, quôrum
duo extrëmî nive et gruînä obrigëscunt, medius sôlis
ma; ärdentibus toxrëtur. Duo sunt habitﬁbilës, alter
septentriônälis, alter austrälis, cuius incolae Rômänîs
adversî aut tränsversi stant.
Quî rem hon-ibilem videt cohorrëscit. Pietäs est amor
deôrum, pauiae, parentnm. Annus aetätis LVI Scîpiônî
ﬁtälis fuit. Dî immortälës Æ}: sempiternô ﬁuunmr.
Ponte ruptô Horätius Tiberim ggçgggg. Qggﬂ [8x]
septëna sunt LV1. Pünctum [-] est nota minima. Necesse
est membrum aegrum cultrô amgutäre. Sagitta ë
ghareträ prômitur.
Synônyma: splendor et ﬁglgor; celsissimus et g;
celsus; ruber et rutglus; siccus et torridus et äridus;
solvere et laxäre: movëre et gile; celerius et @_z'__u§;
quamdiﬁ et guoüsgue; înfrä et subter,‘ ex aliô locô et
aliunde.
Conträria: ultimus et citimus‘ austrälis et septen-
triänâlis; hîbemus et aestîvus.
PENSVM C
1. Quômodo Masinissa Scîpiônem Aemiliänum ac-
cêpit? Masinissa Scîgiänem comglexus est egrmue
rfgiﬁ gygarätü accëgit.
2. Dë quibus rëbus Masinissa et Scîpiô collocütî sunt?
Masinissa et Scî iô de Scî iône Â ricänô mäiôre
collocîiti sunt.
3. Quem Scîpiô eä nocte in somnîs vîdit? Scîgiô avum
suum Scîgiänem Âtricänum in somnîs vidit.
4. Ubi Scîpiô Âfricänus mäor appäruit? Ille aggäruit
inter stëlläs in excelsä et clärô guôgam locô.
5. Quid nepôtî suc“) praedïxit? Âtricänus negôtî sub‘
graedixit ‘eum Kanhäginem et Numantiam ex-
gugnätürum esse. ’
6. Quid eî närrävit dë patriae cônservätôribus? 111g;
rävit ‘iîs omnibus certum locum in caelô dëänîzum
essg ubi beätî vitä semgitemg’ truerentur. ’
7. Quid Scîpiô ab avô suô quaesîvit?
suä gugesivit ‘vïveretne igse et alÿ guës nôs ex-
stinctôs arbiträrëmur. ’
8. Quem vîdit Scîpiô praeter avum suum? Patrem
suum L. Aemilium Paulum vidit.
9. Quid Aemilius Paulus ﬁlium suum monuit? ﬁnir
ﬁlium monuit ut iüstitiam et gietätem coleret.
10. Ex orbe lacteô quanta vidëbätur terra? Terra tam
Qarva Scîgiänî vidëbätur ut eum imgeriî Rämäni
Qaenitëret.
11. Quot sphaerae terrain cingunt? Terra octô sghaeris
cin gitur.
12. Quômodo efﬁcitur cantus sphaerärum? Conver-
siäne sghaerärum eﬁcitur gantus.
13. Cür sphaera caelestis sonum acütum efﬁcit? Quia
conversiô ill îus sghaerge cgncitätissima est.
14. Cür hominës cantum sphaerärum nôn audiunt?
Aurës hominum grogter magnitüdinem sonitüs ob-
surduemnt.
15. Quärë hominês in terrîs glôriam aetemam assequi
nôn possunt? Progter ëluviänës exustiänësgue
terrärum.
127

Exercitia Latina S0]lV1l:21
Pars I: Familial Rwmana
129

CAPITVLVM I
Exercitium 1
Exercitium 2
1. in, quoque
2. et
3. -ne, nôn
4. ubi
5. sed
6. nôn, sed
7. ﬂuvius
Exercitium 4
1. însula, insulg
2. ﬂuvius, ﬂuviï
3. oppidg, oppida
4. magna
5. magng
6. magnum
7. oppidum magnm, oppidum
parVu_II_1
8. însula magna, însula parva
9. ﬂuvig magn1_1_s, ﬂuvîä parvas
10. magnj
11. magnaç
12. magna
Exercitium 5
1. însulae
2. ﬂuviî sunt
3. oppida sunt
4. însula
5. ﬂuvius est
6. oppidum est
Exercitium 6
1. Rômänum
2. Graecum
3. num
4. quid
5. paucî
6. prôvincia
7. multae
8. imperium
Exercitium 8
1. numerus. numerî Rômänï
2. vocäbulum, vocäbula Latîna
3. littera, litterae Graecae
4. Latînae, littera Latîna
5. vocâbula, vocäbulum Latînum
6. ünus, duo, trës, numerus
7. sex, très syllabae, prima, secunda,
tertia
8. mille
Exercitium 10
1. Italia
2. Italia
3. Italia, Graecia, Eurôpa
4. Graecia, Italia _
5. imperim Rômäng
6. imperig Rômäng
7. prôvincia
8. prôvincia
9. vocäbulm
10. vocäbulg
1 1. capitu1y__r_n_
12. capitulg prima
Exercitium 11
1. plürälis
2. singuläris
3. sing., plür.
4. ﬂuviî
5. însula
- 6. oppida
7. numerus
8. litterae
9. vocäbulum
10. însulae magnae
1l. oppidum magnum
12. numerîRômänî
13. littera Graeca
14. vocäbula Latina
15. exemplum
CAPITVLVM II
Exercitium 1
1. puella
2. fëmina
3. puer
4. puerî
5. virî, vir
6. féminae, fëmina
Exercitium 2
1. mäter
2. ﬁliï
3. lïberî
4. ﬁlia
5. ﬁlius
6. Märcï
7. Quint:
8. Iüliaç
9. Marci, Quint:
10. Iﬁligﬁ
11. Iüliï, Aemiligg
12. Marci, Quinti, Iü1ia_e
13. Marci, Quîntï, Iü1ia_e
Exercitium 3
1. quis
2. quis
3. quae
4. quae
5. qui
6. quid
7. quid
Exercitium 4
1. litterae numerîque
2. Märcus Quîntusque
3. puerî puellaeque
4. fëminae et puerî
130
5. servi et ancillae
6. üna ﬁlia et duo ﬁliî
Exercitium 5
1. servus
2. ancilla
3. dominus, domina
4. servi
5. ancillae
6. servi
7. servôrum
8. ancillae
9. ancillärum
10. lïberî
1 1. servôrum, lîberôrum
Exercitium 7
1. multôrum servôrum
2. servôrum
3. multärum ancillärum
4. servôrum, ancillärum
5. servôrum, ancillärum
6. lîberôrum
7. lïberôrum
8. însulärum
9. ﬂuviôrum
10. oppidôrum
Exercitium 8
1. magnus numerus însulärum
2. parvus numerus ﬂuviôrum
3. magnus numerus oppidôrum
4. parvus numerus lîberôrum
5. multa vocäbula
6. multae litterae
7. pauca exempla
Exercitium 9
1. quot, centum
2. duo
3. duae
4. duo
5. quot, très
6. duae, üna
7. ünus, duo
8. tria
9. très, duo, ünus
10. tria, duo, ünum
11. trës, duae, üna
12. quot, mille
Exercitium 10
9?
îäââgäë
(D
0. meä, meôrum, mea
11. tuôrum
Exercitium 11
1. ecce, libgj, antîquus, novus
2. librôrum
3. titulus libﬁ

4. päginae, capitulg, cëtera
5. capitulôrum
6. capitu11_1;n_
7. capituli
8. multg vocébulg
9. vocäbulôrum
10. vocäbulæ capitulï prim;
1l. vocâbulï
Exercîtium 12
1. fëminïnum, neutrum
2. masculînum
3. masculîna, vocäbulum mascu-
lînum
4. tëminîna, vocäbulum fëminînum
5. neutra, vocäbulum neutrum
6. Rômängg
7. fëming Rômäng
8. z'mperiy_n_ Ro'mdn_zg_rgz_
Exercitium 13
1. genetivus
2. gen.
3. gen.
4. gen. plür.
5. gen. sing.
6. gen.p11'1r.
7. gen. sing.
8. gen.p11'1r.
9. servi. servôrum
10. ancill_a_e, ancillärum
11. capitulg‘, capitulôrum
CAPITVLVM IH
Exercitium 1
1. scaenä, persônae
2. cantat, laeta
3. îrätus
4. pulsat
5. iam, plôrat
6. rîdet
7. videt
8
Exercitium 2
1. Iülia
2. Quintu_1;_1, Ma'1rcy_m
3. puellgm
4. Mércugg, Quintin
5. Aemilim
6. Aemiliﬂ
7. Iüligg
8. më
Exercitium 3
1. canta_t, pu1sg_t_
2. canta_t, plôra_t
. vide_t, vocg;
. veni_t, interroggj
. responde_t, dormi
. vocg;
. dormi_t, audﬁ
. ridet, veni_t
. verbergt
\O0O\IO\UI-lib)
Exercitium 4
1. interrogat
2. respondet, të
3. interrogat, cür
4. respondet, quia, eam
5. improbus
6. hîc, hîc
7. eum, audit
8. dormit
9. neque
10. Verberat
1 1. audit, dotmit
12. probus
Exercitium 5
�r� quia Iülia cantat
@�{ quia Mârcus eam pulsat
quia Iülia plôrat
. `� quia parva puella est
@� quia Iülia eam vocat
��� quia dormit
`(~ quia puer improbus est
. �p� quia mäter eum verberat
��R quia Marcum audit
Exercitium 6
1. Marcy, Iülia, Iülia
2. Iülia, e_2_1_I_n_
3. Aemiligm, Aemilig
4. Aemilig, Quîntm, eu_m_, më
5. Quîntgs, Iülia, të
6. Aerrﬁlig, Iülim
7. Quîntu_s, Iülim
8. Iﬁlig, Quintﬂ
9. Aemilig, Märcæ
10. M5.IC_L§, Aemi1iz_1, eu_rg
11. Iülig, Märcg
12. Aemiligrg, Märcæ, Quintu_1n,
Iﬁligm
13. Märcgs, improbg
14. Marcy, parvgm puellﬂ
15. Iüliu_s, îrätä, puerg_r_n improbg
16. Iülia, puellg probg
Exercitium 7
1. quae
2. qui
3. quae
4. quî
5. quam
6. quem
7. quae
8. quam
9. quae
10. quem
11. qui
12. quem
13. quem
14. quî
15. quem
>°°°>'.°‘S""‘P°Ë‘-’E"
Exercitium 9
1. quis
2. quis
3. quem
4. quis
5. quem
131
6. quis
7. quem
8. quem
Exercitium 10
1. accûsätîvus
2. nôminätîvus
3. nôm., acc.
4. acc., nôm.
5. Mdrcym
6. Aemiligm
7. I11liu_s
8. Iûlig
9. puerym improb_u_m
10. parvmpuellgm
CAPITVLVM IV
Exercitium 1
1. ünus
2. duo
3. très
4. quattuor
5. quinque
6. sex
7. septem
8. octô
9. novem
10. decem
Exercitium 2
1. quattuor
2. très et trës sunt sex
3. quattuor et quattuor sunt octô
4. quînque et quînque sunt decem
5. duo et très sunt quînque
6. très et quattuor sunt septem
7. quattuor et quinque sunt novem
Exercitium 3
1. pecünia
2. habet
3. eius, nummï
4. numerat
5. tantum
6. rürsus
7. sacculô, tantum
8. suum, abest
9. adest
10. adsunt, absunt
1 1. salütat
12. salve
13. tacet
Exercitium 5
1. eius
2. suam
3. eius
4. eius
5. suum
6. suum
7. suum
8. eius, eius
9. suô
10. eius
l1. suum
12. suam, suô

Exercitium 6
1. Dävg
2. Mëdg
3. Dâvg
4. doming
5. servg
6. Dävg
7. doming
8. bong servg
9. Mëdg, improb_e_ servg
Exercitium 7
1. nüllum
2. accüsat
3. ecce, mënsä
4. vacuus
5. bonus
6. pônit
7. sümit, discëdit
8. baculum
9. quod
10. is
Exercitium 8
1. voca
2. vocat, venï, Venÿ
3. salüta, salüta_t
4. taca, aud1,tace_t, audi_t
5. respond; responde_t
6. pông, pônj;
7. vida, vid_e_t
8. sümg, discëdg, sümﬁ, discëdit
Exercitium 10
1. vocätîvus
2. voc.
3. Dävg
4. doming
5. Me‘a’y_.g
6. servg
7. Märcg
8. Quinta
9. -e
Exercitium 1l
1. imperätîvus
2. indicätîvus
3. imp.
4. imp., ind.
5. vocçz
6. vida"
7. pônÿ;
8. veng‘;
9. audZ
10. sümg
1l. -ä
12. —ê
13. -it
14. -it
CAPITVLVM V
Exerctium 1
1. servy_s_, servu_1__n
2. servi, servô_s_
3. ancilla, ancillm
4. ancil12_1§_, ancill§§
Ma'1rc_1;§, Quintgg, ﬁliï
Æ ﬁ1i1_1_1_r;, ﬁliQs_
lia
lias_, ünam ﬁliar_n
umm§_s_ suag, numm;
l0. ling nummgm
1 1. ling numm_1;§
ﬁt‘?
5.
6.
7.
8.
9.
t5
12. 1'm_ug nummm, mu1t_c'_>_§_nummQs_
13 baculg, baculum
14. nﬁllﬂ verblg
15. multaç rosaç, multa lîlia
16. multg rosag, multa lîlia
Exercitium 2
1. villi
2. hortô
3. cum, habitat
4. rosae, lîlia
5. pulcher
6. foedus
7. pulchra, näsum
8. amat, ea
9. sôlus
1 O. ôstia
1 1. fenestrae
12. ätriô, aqua
13. peristÿlô
14. cubiculô, etiam
Exercitium 3
1. habita;
2. habitat
3. hab_e_t
4. habe_nt
5. amat, amat
6. amgt
7. sa1ütan_t, salüta_t
8. imperg, pﬁre_n1
9. cantg_t, cantaat, rid_g1_1;
10. dorIm'_t
1 1. donm_'_1.1_n;
Exercitium 4
1. magna villa, Aemilia, liber},
servî_s
2. Märca, Quînta, Iülia, villa
3. magna, horta
4. horta
5. multî_s rosïg
6. Italia, magnïg horti_§
7. horti_s
8. vîllïg
9. magn_'o_ ätria
10. étri§,imp1uvi§
11. Aemilia, magna cubicula
12. parvi_§ cubicu1i_s
Exercitium 6
1. eius
2. eôrum
3. cum
4. eôs
5. eius
6. eârum
7. eam
8. eäs
9. ea, eä
10. is, eô
132
11. eae
12. eius, eä
13. iî
14. eôrum, iîs, ea, iîs
15. eô
16. id, eô
17. eä
18. eôrum
19. ea
Exercitium 7
1. discédjj, discéd1_1n_t
2. vocm
3. voca_I1t, venï
4. audit, veml
5. vocat, venïtg
6. audiu_nt, discédm
7. carpg, carpig, venﬁ
8. vida, vidﬂg
9. vide_nt
10. audi_t_e_
11. vid_e_t_
12. plérgjt, rid_e_t, taca
l3. tacgt, rîdç_11_t_
14. tacﬂg, tacm:
15. sümg, pông
16. agjg, sL'1mi_t, discédi_t
17. discëdi_t_ç, a ite, sümitg, pônigç
18. s1'1mgn_t, discédm, pônu_nt
19. venî_t_q, vem_'_1_1;1;
20. aggnt, agg, discëdg, intenoga
Exercîtium 8
1_._ in peristÿla, cum1iber_i§, sine
vir§_su§
. in horta, ab Aemilia
. cum Aemilia, ab ea
. ex horta, cum rosî_s
. cum üna rosa, ab iî_s
. in villa, cum impluvia
. in ätria, ex impluvia, in aqua
8. in oppida, cum servi_s_, sine
Aemilia
\lO\UI-AUJIQ
Exercitium 9
1. accüsâtîvus, acc.
2. acc.p11'1r.
3. sing.
4. acc.
5. acc. sing., acc.p11'1r.
6. acc., nôm., acc.
7. sing.
8. nôm., acc.p1ﬁr.
9. servu__n_¢
10. servgjg
1 1. ancillgm
12. ancillg}
13. cubiculm
14. cubiculg
Exercitium 10
1. ablätîvus
2. abl., ab1.p1ﬁr.
3. sing., abl. plür.
4. abl. sing., abl. plür.
5. servgj
6. servis
7. ancillgf

8. ancillÿ
9. cubiculg‘
1 0. cubiculLg
Exercitium 11
1. imperätîvus plürälis
2. singuläris, indicätîvus
3. imp. sing., imp. plür.
4. ind. sing., in'd. plür.
5. tac_eZ. agg, audg‘
6. cantçïç, tacæ, agz'_t_e, audz't_e
7. tacg; agLt, audÿ
8. cantglzj, tacﬂ agu_7_z_t, audiu_nt
CAPITVLVM VI
Exercitium 1
1. via, inter
2. prope, procul
3 ad
4. it
5. ante, post
6. eunt
7. ambulant, lectîcä
8. portant
9. saccôs, umeris
10. unde
11. quô
12. vehunt
13. nam, apud
14. itaque
15. timet
16. malus, autem
17. amîcus
18. inimîci
1 9. longa
20. mürô, duodecim portae
21. circum, tam, quam
Exercitium 3
1. ä, ab
2. ab, ä
3. ab, ä
4. ä, ab
5. ab, ä
6. ab, ä
Exercitium 4
1. Rôma_n_1, Brundisiæ
2. oppidg, oppidg
3. oppidug; Tﬁsculm
4. 0ppid11_I_I_1, villgrg
5. oppidg Tüsculg, villgm sum
6. lecticg, dug serv§§
7. dominm, cg
8. dominyg, dominé
9. villg, virg sug'>_ IüliQ
10. Aemiliïn, eg
11. hortg, Aenﬁligg, rosî_s
12. litteräg
Exercitium 5
1. qui
2. quôs
3. quem
4. qui
5. quem
6. qui
7. quôs
8. qui
9. quôs
10. quôs
Exercitium 6
1. Rômg, Rômgg
2. Rômà
3. Tﬁsculﬁ, Tﬁscu1_i_
4.Tf1scu1§
5. Tüsculg Rômg
6. Rômg Tüsculm
7. Rômÿ
8. Tüsculï
Exercitium 7
1. ambulgj, port};
2. amgg, am§11_11_;
3. ama_n:c, amantur
4. timggt, timentur
5. vidgç, vidﬂ
6. pu1sa_t, puls@
7. voca_t, aud1_t1;r_
8. voc_a_r;’g, audiuntur
9. vehi_t, vehﬂ
10. vehuntur, ambulg_n_t
1 1. dëlectantur
12. pôni_t, numerg;
' 13. pônuntur, numerantur
Exercitium 8
1. ab ancillä salütätur
2. dominum salütant
3. servi ä dominô interrogantur
4. Mëdus Dävum accüsat
5. sacculus in mënsä pônitur ä Dävô
6. Mëdus Iülium timet
7. Médus ä Iüliô vocätur
8. pueri Iüliam vocant
9. pueri ä Iüliâ nôn audiuntur
10. Iülia puerôs vocat
11. dominus îrätus ä servis improbîs
timëtur
12. dominus irätus servôs improbés
verberat
Exercitium 9
1. equg
2. lecticg
3. verbig
4. baculg
5. umer_i§
6. lecticg
7. vi§1_ Latina
Exercitium 10
1. equô
2. ubi
3. fessî
4. amica
5. pulsat, inträ
6. per
Exercitium 12
1. passîvum
2. äctîvum
3. äct., pass.
133
4. pass.
5. äct., pass.
6. vocgt, tim_e_t. vehÿ, audgyvocglt,
timg_n_§, vehu_r2t, audiunt
7. vocätur, timêtur. vehLtgg, audîtur;
vocantur, timentur, vehuntur,
audiuntur
CAPITVLVM VII
Exercitium 1
1. exspectat
2. tenet
3. lacrimat, oculîs, lacrimae
4. speculum, së
5. aperit
6. claudit
7. immô, fôrmôsus
8. vertit
9. tergë, es
Exercitium 3
1. eam
. së, së
. së
. eam, së
. së, eam
. së, eam
. së
. eum
9. së, eum
ooxJaﬁUl-BUJIQ
Exercitium 4
1. cubiculg suQ
2. cubiculym
3. hortu_m, hortg
4. VÏÜË
5. vîlla_m, ätri_ô_
6. ätrig
Exercitium 6
. sôlum, etiam
. et, et
. sed etiam
. et, et, neque, neque
. neque, neque
. nôn sôlum
7. et, et
8. sed etiam
9. et, et, neque, neque
l0. neque, neque
O\klI-hUJI\)I-—-
Exercitium 7
1.M2’1rc§, ﬁlig
2. ﬁliïg
3. e;
Syr§, servg su_Q
Iulig, vir_ô_ suQ
Aemiligg, Iﬁligg, ﬁliÿ su2_1§
10. mälQ suQ
1l. e:
12. Dëligç, ancillÿ suÿ
13. i_‘1§
14. Dëlig, Syrgç, ancillig s '_s
4.
5.
6.
7. ei
8.
9.

15. servg
16. cg, ct_1_i
17. e11, cg
Exercitium 8
1. hjg
2. ha_e_c;
3. hg
4. qugç, hag;
5. qug<_1, hgg
6- qui, hie
Exercitium 9
1. advenit, salvéte
2. ôstiäriô
3. mäla, pira
4. plënî
5. inest, însunt
6. dat
7. adit,ôscu1um
8. illîc
9. ë, exit, exeunt
10. currit
1 1. nônne
Exercitium ll
1. dativus, dat.
2. sing.
3. dat., dat. plür.
.servg'
. servis;
. ancillgg
. ancillz'_s_
. oppidQ
oppidfg
. et’
. izs
>-v-\ooo\1oxua4>
n--G’
CAPITVLVM VIII
Exercitium 1
1. tabemä, gemmae, margarîtae,
ôrnämenta
. vëndit
. aliî
. qui, tabernärius
. cônsistunt
. emunt
. quae, aspiciunt, abeunt
. accipit
9. ânulum, collô
10. ôrnant
11. digitus
12. pecüniôsus
OO\lO\£II-J>LA)[\J
Exercitium 3
1. nummum accipit ä Iüliô
2. Iülius Aemiliae änulum dat
3. fëminae ômämenta accipiunt ä
Virîs
4. dom1nus servô mälum dat
5. Lÿdia rosam accipit ä Mëdô
6. dominus servis nummôs dat
Exercitium 4
1. advenit, adveniunt
2. exit
3. adit
. abit, abeunt
. exeunt
. adeunt, abeunt
. inest, insunt
. adsunt, absunt
. adest, abest
\DOO\lO\UI-5
Exercitium 5
1. num
2. nônne
3. nônne
4. nônne
5. num
6. nônne
7. num
8. num
9. nônne
Exercitium 6
1. clämat
2. illam
3. mônstrat
4. quam, illa
5. ostendit
6. cônstat, gemmätus
7. pretium, sëstertiî, octôgintä
8. tanta, convenit
Exercitium 8
. aspicg, aspici_t
. aspici11_nt
. aspici_t§
. aspicg, asp1c1_t
. accip_e_, accip1_t
. accipilç, ECCÏPËC
001auto»-
Exercitium 9
1. quanta, nônägintä
2. satis
3. nimis, aut
4. medic"), quärtô
5. tantus, quantus
6. vîgintî
Exercitium 10
1. nummî_s
2. sëstertiî_s
3. sëstert1î_s
4. quant_ô_ pretig
5. sëstertiî_s
6. séstertiig
7. magng pretig
Exercitium 12
1- qui_s, quï/qui_s, qui
2- c.ui_u§, cm, eiu_s
3- qu<:-;_n,qua1, e_u_n_1
4- cu_i, ca, eï
5- què, què, eè
6- qui, qui, ii
7. quârum, quârum, eôrum
3- qua, qua, ea
9- qulu_1§,quib_u§., ils.
10- qulza, quhxg, iî_s
Exercitium 13
1- qua, qua, ea
2- c1_1iu_s, cm, 6111.8.
3- qu.aI_n. qua, cam
134
4.
5- qua, qua, ea
6- qua, qua, ea
7. quârum, quârum, eärum
8- qua, qua, ea
9- quiL>u_s, qui1w_us, ii_s
10- quib_us, quilza, i1§
Exercitium 14
1- qui_d, quo_d, qua, id
2- qua, qua, qua, id
3- cm, cm, eias.
4- ca, oui, eï
5- qu§, qu§, 69
6- qua, qua, ea
7- qua, qua, ea
8. quârum, quérum, eôrum
9- quma quaa, i.i§
10- quiha, qu1'_121.1.§, ils
Exercitium 15
1. hi_c, 111g
2. h;1_Ig, i11u_m_
3. hi_c, h(_3_q, 111g, 111g
4. nm, 1111115
5. h_6_c_:, i11§_
6. hgg, i111
7. hg, 111g
8. hg, 111g
9. hä_q, 111g
l0. hm, il1îu_s
l1. hgig, i111
12. hgç, mg
13. hgigs_, il1î_u_s_
14. hgg, 111g
15. 111g, i11_6_s_, illgg, i111, 111g;
16- hag, h§_s., ha, hi, ha
17. hôrum, härum
18. hî_s, i11î_s
CAPITVLVM IX
Exercitium 1
1. cang, ovi_b_u_s
2. can_gI_1_1, ov_ë_s
3. cani_s, ov_i_11I_n
4. can1, ovigg
5. cani_s, ovÿ, pästôrg
6. pästôr1g
7. pästôr1
8. pästôrgm, pästôrÿg
9. pästôrm
10. pästôrjpyg
1 1. pasting
12. pastf)rEu_s
Exercitium 2
1. campô, cane, ovibus
2. nigra, albae
3. pastor, cibum
4. herba, edunt, bibunt, rîvô
5. pänis, ëst
6. montés, vallës
7. co111s, arbor
8. silvä
9. lupî
10. s61, caelô

1 1. suprä
12. terrä
13. lücet, nübës
14. sub, umbra
1 5. petit
16. dücit
1 7. iacent
Exercitium 4
1. bong
2. bong
3. boni
4. bong
5. bong
6. boni, su}
7. mu1t§§
8. multôrum
9. su1§_
l0. suî_s
l1. mu1t_a_e, albgg, üng, nigrg
12. multgg, albgg, 1'1ngr_n, nigrﬂn
13. albärum, nigra_e
14. a1b§_s_, nigrge
15. mu1tî_s, a1bj_s_, ﬁn}, nigrg
Exercitium 5
1. nübä .
2. nüllg nübä
3. nﬁllgng
4. collig parvgg, magng arborg
5. col1i_s, parvg_s_
6. magn_i_ montg
7. parvg oo11_e_, üng
8. multgg arbor§§
9. ov§§ suä_s, parvgn co11_e_1g1_
10. fess;1§, ovijgg su1§, magna;
arbori_s
11. pästôrï fessg, ovihgg fes '_s
Exercitium 6
1. dominum suum relinquit
2. â dominîs suîs nôn abeunt
3. tabemam relinquunt
4. Aemiliam et puerôs relinquit
5. â pästôre suô abit
6. pästôrem nôn relinquit
7. ab ovîbus albîs abit
8. ovem et canem relinquit
Exercitium 7
1. dum
2. lätrat
3. relinquit
4. errat
5. vestîgia, ipse
6. quaerit
7. reperit
8. ululat, bälat
9. dum
10. ut
1 1. dentës .
12. accun‘it,pet-'rt~ ‘Z*m5"¢
1 3. clâmôrem
14. impônit
Exercltium 9
1. -a -ae
2. -am -as
3. -ae —ärum
4. —ae -lS
5. —ä -is
6. nôm.
7. abl.
8. gen., dat., nôm.
9. acc. sing.
10. gen. plür.
1 1. acc. plür.
l2. dat., abl. plür.
Exercitium 10
1. -us —î -um
2. -um —ôs -um
3. -î -0'rum -î
4. —ô —is -ô
5. —ä —îs -0'
6. -e
7. voc.
8. gen., nôm.
9. dat., abl.
10. dat., abl.
11. gen. plür.
12. acc. plür.
13. acc. sing.
14. nôm. sing.
15. nôm., acc.
16. gen.
17. nôm., acc. sing.
Exercitium 11
1. - —ês —is
2. -em -ës -em -es
3. —is —um —is
4. -ï -ibus -z
5. -e -ibus -e
6. nôm.
7. abl. sing.
8. acc. sing.
9. nôm., acc.
l0. dat. sing.
1 1. dat., abl.
12. gen. sing.
13. nôm., gen.
14. gen. plür.
CAPITVLVM X
Exercitium 1
1. béstiae
2. hominës
3. fera, leô
4. ferae
5. piscës, natant
6. avës, volant
7. aquila, capit
8. movet, caudam
9. pedes
10. cum
11. âcre, älae
12. potest
l3. quod
14. possunt
-ês
-ium
-lbus
-ibus
135
15. facit
l6. asinus
17. deus, nüntius
1 8. mercätor
Exercitium 3
1. leonﬁ
2. leéngn
3. homm§s_
4. hominum
5. homi_n_i§, le6n_i_s
6. 1e6;1_eg1_, hominem
7. hom_'_n_1§, hom_Q, Icône
8- leônä. homi_n.i_b_us_. hommä.
leônibus
Exercitium 4
1. volgng, nat5_r_e
2. ambulgm, currgq
3. aud1'_rg, Vid_éLC
4. numerﬁgg
5. mov§_r§
6. spirgrg
7. vive_r_e_
8. d1’1cg'_e_
9. hab§1_'<_:
10. facgxgg
Exercitlum 5
1. portm
2. portggj
3. vidër , audïzg
4. vid§1j_, audîg‘
5. numerär_e, numerä_rî
6. emgg
7. em:
8. venge;
9. vehï
10. aperî_rg, c1aud_er_g
11. aper:r_i, claudi
Exercitium 6
1. ﬂûmen
2. marc
3. vîvunt
4. spîrat, pulmônës
5. anima
6. vîvus, mortuus
7. nëmô
8. necesse
9. animälia
10. nîdôs
1 1. râmôs, folia
12. ôva
13. pariunt, pullî
14. paxit
15. volunt
Exercitium 7
1. magng ﬂﬁmgn
2. magna ﬂ1’1n11'_J_1§
3. ﬂﬁmi_I_1_g
4. 11mm
5. ﬂ1‘1mi_n_a_, ﬂﬁmi_;11
6. magnm mar;
7. multg manjg
8. mar_i_1_>u_s

9. ﬂüminibus
10. mug, ﬂüminum
11. animälig, mar_i_
12. quœ
13. animéljm
14. parvg animälig, animé1jb_u§
Exercitium 8
1. vult, lüdere
2. cancre
3. vôcem, vôx
4. perterritac, cnim
5. occultant
6. ascendit, audet
7. crassus, sustinëtur
8. tcnuis
9. cadit
10. crgô, esse
1 1. lectô
Exercitium 9
1. I1'1lig1_1_n_, can_qr_e
2. Iülig, pu1sä_rî
3. Iﬁliﬂ, plérm, M:ircu_1;_1,'rid_é_r§
4. Aemilia_m,venir_e
5. Aenﬁ1ia_m,ir§tg_111_,es§§
6. pullgmortug, esg
7. Dâvg, intcrrogæ, accüsfg‘
8. Mëd__ug_1, vocâ_n'_, cu_m_, venïr_c
Exercitium l1
1. inﬁnitivus
2. înf.
3. inträ_rg
4. tacgæ
5. disce‘d_e;r_e
6. venz'r'_e
7. inf.
8. înf. passîvî
9. vocgjrg, vocﬂzj
10. vidæ, vidÿï
1l. po’n_e_r;e_, pénz
12. audïge, audit:
CAPITVLVM XI
Exercitium 1
1. corpg1;e_, mm, cnîrg
2. coxpghﬁminﬂ, crﬁrg
3. crL‘1ri_‘t_>;s
4. corpo_rc, ling capitg
5. capitg, ünu_m_, ôrg
6. capitg, 613, corpgg;
Exercitîum 2
1. corporc, mcmbra, bracchia, crüra
2. manus
3. capitc, aurës, 6s
4. labra, lingua
5. rubra
6. frôns, înfrä, gcnac
7. super,
8. capillus
9. bcnc
10. malc
1 1. pcctus, cor
12. sanguis, color
13. vënäs, ﬂuit
14. vcntcr
15. iecur, viscera
16. sänus, acgcr
17. mcdicus, sänat
1 8. scdct
1 9. stat
20. pôculô, atquc
Exercitium 4
1. pulchgg, pulchg
2. nigga
3. nig_e_r
4. aeggg, aeggq
5. aeggi, rubﬂn
6. niggug
7. nigg, aeg§_1:
8. rube_r, nigç;
Exercitium 5
1. aperi, ostendg, puerﬂ, aperîr_c,
ostcndc_rc
2. cônsistg, aspicg, Méd1J;_n, côn-
sistgxg, aspicgrg
3. curri_tg, puer§>_§, currgg
4. curr_e_, Märcm, currçr_c
5. apcrît_c, ancil1§s_, aperigg
6. claudg, dormi, QuîntÆ, clau-
dm. dormir;
7. terg§, Iﬁlim, tergm, es_s§
Exercitium 6
1. -2. dormi_t, pueru__m, dorm1‘r_e
3.-4. lingua, rubrg, Iingum, rubrgm,
esgg
5. dolg, pedgm, do1é_re_:
6. dole_t, pedgg, do1§;-9_
7. -8. clämgg, rîdgt, serv§§, c1ä-
mÿg, rid§_;'_g
9.-10. saccu11_1§, vacuy, sacculg,
vacum, cs_s_g
Exercitium 8
1. cani_t, cg, cangr_e_
2- Quîntsä. mortuna, Quintm.
mortu_1Ln
3. medicgn, stultm, csgg
4. Quintyg, claudﬁ, dormi_t, Quintu_rg,
c1aud§;e_, cg, dormjg
5. Méd_u1_1;, habfﬂ
6. pretig magnug, esgg
7. inulgm, gcmmâtÆ, pulchm,
esse
8. nésm foedu_I;1, es§§_
9. via, Iongg, v1'g_1;1, 1ongg_n, esgg
10. de_1gn_, Ncptünm, viv_e_r§, Mer-
curim, volä_rg
Exercitium 9
1. arccssit
2. rcvenit
3. acgrôtat
4. spectat
5. tangit
6. sentit
7. dolct, dîcit
8. cultrum
9. appônit
136
10. dë, horrcnt, palpitat
1 1. quiétus, ncc, putat
12. gaudct
13. dëtcrgct
14. nostcr, modo
Exercitium 10
1. medicm ab_e_s_s§
2. Médgrg, venÿg
3. Dävg, scrvm, probgg, csgg
4. Mëdg, hab_é_1§
5. Iülim, adc_ss_e_
6. ovgn nigra_m, vîvgœ
Exercitium 12
1. - -a -e -ia
2. - -a ~e -ia
3. -is -um -is -ium
4. -î —ibus -ï -ibus
5. -e -ibus —î -ibus
6. nôm., acc.
7. abl. sing.
8. dat. sing.
9. dat., abl.
10. gen. sing.
1 1. gen. plür.
12. nôm., acc.
13. dat., abl.
Exercitium 13
1. accüsätîvus, înﬁnîtîvus
2. accüsätîvus, înﬁnîtîvô
3. vidëre, audîre, sentïre, dîcere,
putäre, gaudêre, necesse
4. iubet
5. putat _
6. audit, videt
7. dîcit
8. sentit
9. gaudet
10. necesse
CAPITVLVM XII
Exercitium 1
1. Iüliô très lîbcrî sunt
2. Aemilia ünum frätrcm habet
3. Dävô multî amîcî sunt
4. Homô improbus paucôs habet
amïcôs
5. Hominî duo oculî ct duac aurës
sunt
6. Corpus hümänum quattuor
mcmbra habet
7. Hominibus älac nôn sunt
8. Mercurius äläs in pcdibus habet
9. Virô Rômänô m'a nômina sunt
10. Rômänî multôs dcôs habcnt
Exercitium 2
1. patg, mâtgxg, frﬁtg
2. patmz. mâtLçm, frätnm.
3. ﬁ‘§t1'_é§, frätﬁg
4. fr5tr_ug_1
5. mﬁtﬁ, ﬁätribus
6. mätË, ﬁätribus
7- Patti, Pats;

8- pattern, patxe
9. fr2'1te_r,pat§, mätgi_s_
1 0. mâtribus, patribus
Exercitium 3
1. soror
2. frätrës
3. nômen, av1mcu1us
4. praenômen, praenômina
5. cognômen‘
6. trîstis
7. vester
8. miles, gladium, fert
9. scütum,pî1um, anna
1 0. armätus
Exercitium 5
1. milg
2. mîlit_e
3. mi1_i;i_s_
4. nﬁlit_és, pedi_t_é_s_, equi_t§s
5- n1i1itu_n1. pedm. equm
6- equä. Ini1.e.s.. pedea
7. pedigi_s_, equms
- 8. pedit_e, equiie
Exercitium 6
1. longä, 1ev_i__s_, brev_i§
2. brevis, gravi_s, longg
3. magnus. gravi_s. parme. 1evi_s
4. crass_L§, tennis
5. laetg, trist_i§
6. brevjg, longgg
7. longg, tenu;
8. brevi_s, crassa
Exercitium 7
1. via Appia longior est quam via
Latina
2. Iülius pecüniôsior est quam
Comëlius
3. Aemilia îônnôsior est quam Syra
4. Märcus levior est quam Quîntus
5. saccus Lëandrî gravior est quam
Syri
6. capillus Märcî brevior est quam
Iüliae
7. Dävus probior est quam Mëdus
8. digitus medius longior et crassior
est quam digitus quârtus
Exercitium 8
1. vocäbulï
2. corpori_s hümänï
3. bracchii, cr1'1ri_s
4. villge Rômâna_e
5. n6mini_s Rômänï
6. Aﬁicz_1_e_
7. Eurôpgg
Exercitium 9
1. servg, doming su_ô_
2. anci1La_e_, dominge sugg
3. Mëdg, e1
4. sorôrï suÿ, frätrï su§
5. mi1iti_b_u§, ducï su§
6. Gallis, Rômänïs
7. cg cg
Exercitium 10
1. exercitgs
2. exercitﬂ
3. exercitﬁ_s, exercitt_1_Ig
4. exercit_u_i
5. exercitü_s, exercitgs
6. exercitilﬂ
7. exerciti_b_1§
8. exercituum
Exercitium 11
1. pugnant
2. pugnîs
3. eques
4. pedes
5. fertur, gravis, brevis
6. levis
7. fen'e
8. barbarî, ac, incolunt
9. pars
1 0. dîvidit
1l. ﬁnis
12. patria
13. conträ, hostës, bellum
14. metuunt
15. dux
16. exercitü, militant, arcüs, sagittâs
Exercitium 13
1. fort}, brevïn, levm
2. forti, Rômäng, brev_i§, levis
3. Rômäng, brevï, levï
4. forties, brev§§, levﬁ
5. forums, Rômänî_s, brevgs, 1ev§§
6. Rômänï, brevijm, levibgs
7. magna, gravig
8. magnm, grav§_n_1
9. magna, gravi
10. magnÿ, gravi_s_
11. multÿ, gravﬁ
12. gravigg
13. long, breve, brevï
14. 1onga_1, brevg
Exercitium 14
1. 1ongﬂ,l2‘1ti_o1
2. longiôrës, läti_c')_r_ë_s
3. levg
4. leviôrem
5. 1evi_6;e
6. brev_iu_s
7. longiôra
8. breviôribus, leviôribus
9. forti_6r_é§, forti_‘o_r1
10. fortic>_r, fortiôribus
11. fôrmôsiôrem, fôrmôsiô_ris
12. pulchriôrem
13. pu1chri1_1_s
Exercitium 15
1. castrïs
2. fossa
3. altum, mîlia, passuum
4. dîvidit, läta
5. oppugnant, vâllum
6. expugnäre, dëfendunt
7. iacere
137
8. equitétus, impetum
9. fugiunt
10. fortis, metü
11.a1tum
Exercitium 17
1. manyg manﬁg
2. mangm many}:
3. manÿ manyym
4. many: manL_u_s
5. manÿ manLﬁ
6. dat., abl.
7. abl.
8. dat. sing.
9. acc. sing.
10. nôm. sing.
11. gen., nôm., acc.
12. gen. plür.
Exercitium 18
1. adiectîvum
2. -us -a -um -z' -ae -a
3. —um -am -um -ôs -äs —a
4. -î —ae -î —o'rum -ärum —o'rum
5. —ô -ae -ô -ïs -îs -îs
6. -o' -ä -ô -ïs —îs —ïs
7. —e
8. nôm. sing., acc. sing., acc., gen.,
nôm., voc. E111
9. nôm., acc., �� plür., gen., dat., nâm.
—p1ﬁa'—., abl. sing., gen. plür.
10. nôm., acc., nôm., acc.
11. gen., dat., abl., gen. plür.
12. dat., abl.
Exercitium 19
1. tertiae
2. —z’s -e -és -ia
3. -em -e -és -ia
4. -is -is -ium -z'um
5. -z‘ -î -ibus -ibus
6. —î —î -ibus -ibus
7. nôm., gen., acc. sing., nôm., acc.
8. nôm., acc., nôm., acc., gen.
9. dat., abl.
10. dat., abl.
11. gen.p1ﬁr.
Exercitium 20
1. comparätîvus
2.- - -ës -a
3. -em - -ês —a
4. -is -is -um -um
5. -î -ï -ibus -ibus
6. -e -e -ibus -ibus
7. nôm., acc. sing., nôm., acc.
8. nôm., acc., nôm., acc.
9. abl.
10. dat. sing.
11. dat., abl.
12. gen. sing.
13. gen. plür.

CAPITVLVM XIH
Exercitium 1
1. Iânuärius, prïmus
2. Februärius, secundus
3. Märtius, tertius
4. Aprilis, quärtus
5. Mäius, quîntus
6. Iünius, sextus
7. Iülius, septimus
8. Augustus, octävus
9. September, nônus
1 0. Octôb er, decimus
1 1. November, ündecimus
12. December, duodecimus
Exercitium 2
1. annus
2. mënsis
3. postrëmus
4. trecentî, sexägintâ, diës
5. saeculum, ducentî
6. vel, tempus
7. nômînätur
8. faciès
9. erat
10. tune
1 1. nunc, i gitur
12. duodëtrîgintä, ündëtrîgintä
13. ündecim
l4. trîgintâ, item
15. dimidia
16. mäne
17. vesperum
1 8. nox
19. initium, ﬁnis
20. hôräs
21. merîdiës, aequâs
Exercitium 4
1. annŒ ‘
2. ducent§_s_ann§§
3- aI1I15_S
4. mult§s_ hôræ
5. méns§§
6. dig, noctﬁ
7. paucﬁg hôræ
Exercitium 5
1. brevm, brevissims
2. c12'1ri_o;, clärissima
3. 1ongi_u_s,1§.tiy_§, longissimum,
lätissimum
4. forti_6;‘§_§, fortissimî
5. 10I1gi_u_s_, longissimum
6. brevi_<m, brevissima
7. altig, altissimus
8. fôrmôsissima, probissima
Exercitium 6
1. diës
Exercitium 7
1. lüna, stëllae
2. lüx, clära
3. illüstrat
4. tôta, obscüra
5. exigua
6. fôrmam
7. kalendae, nônae, îdüs
8. aequinoctia, atque
9. aestäs, hiems
10. vër, autumnus, incipit
1 1. frîgidum, calidum
12. urbem
13. imber, nix
14. lacüs, operiuntur
15. glaciem
Exercitium 9
1. erat
2. est, erat
3. erat, est
4. erant, sunt
5. erat
Exercitium 10
1. aestätg, hiemg
2. mënsg Märtig, mënsg Septembri
3. hérg sextg, meridig »
4. noctg
5. di§, oct5.v§)_
6. vêrg
7. cg‘; temporg
Exercitium 12
1. diês diês
2. diem diës
3. diëî diërum
4. diêï diêbus
5. die" diébus
6. abl.
7. dat., abl.
8. gen., dat.
9. acc. sing.
10. gen. plûr.
l1. nôm., nôm., acc.
Exercitium l3
1. comparätîvus, Superlätîvus
. -us -a -um
. —z'or -ior —ius
. -issz'mus -z'ssima —issimum
. -is -is -e
. -ior -z'or —ius
. -z'ssimus -issima -issimum
\lO\U1-F-035)
CAPITVLVM XIV
Exercitium l
1. alter, alter
2. utcr, uter
3. uterque, neuter
4. altera, altera
5. utra
6. utraque, neutra
7. alterum, alterum
8. utrum
9. utrumque, neutrum
138
Exercitium 2
1. cubat
2. an
3. vigilat
4. valet
5. apertam
6. clausa
7. gallum
8. quômodo, hodië
9. habet, mihi
Exercitium 4
1. plérﬁ, plôrantës
2. ridj_cn_s_, rîdentës
3- palpitim. pa1pit2mti_a
4. curré_;1§, currentés
’ 5. dormiëns, dorrnientës
6. err§n_s, errantég
7. läträ_ns_, lâtrantg‘;
8. volg, vo11n;’gi_a
9. 1ﬁc§n_s, lücentës
Exercitium 5
1. adhüc
2. excitat
3. surgit, afferrc
4. aﬁ‘ert, lavat
5. sordidae, pﬁrae
6. deinde
7. mergere
8. mäne
9. solet
10. inquit, tibi
1 1. frîget, nüdum
12. vestîmenta
13. poscit, tunicam, togam, vestî
l4. prîmum, induit
Exercitium 7
1. can§_n_s, rid_é;1s__, dormipli
2. dorrni_®, canenteg, ridﬁgm,
clâmantem
3. c1§m§_n_s_, dormientem
4- d01T1’1i§1§,0aI1L1t§,1’id§E'£§,
climate
5. can§_n_ti§, ridg_1_1;i_s_, clämgtjg
6. cangntës, rîdentës, dormigntibgs
7. dormientés, canentés, rîdgntës,
clämantës
8. clämantës, dormientës
9. dormientës, canentibus, ridgyi
ﬁ, clâmantibus
l0. canenti1;1l;,1id_e£iu_m,cl2’1rnantium
1 1. valgggj, aegrﬁtgﬁ
12. imperQt_i, imperantibus
13. dolﬂig, do1§1_s
14. aegr6ta_n§,do1§gtg
15. vo1a_nQ, vo1§_n_§
Exercitlum 8
1. gerunt
2. dextrâ, sinisträ
3. togätus
4. calceôs
5. sê-, -cum
6. parentës
7. multum, nihil
8. tabulam, stilum

9. të-
10. rës
1 1. praeter
12. valë
Exercîtium 9
. r§§
. rem
. re:
ws9M+w-
H r-s >1 r-s v-a
(mlwxlmllol Q
rum
9. rëbus
Exercitium 11
Lparticipium
2. patricipia
3. volﬂ
4. sedgrgg
5. d1Zce_rg
6. venirg
7. facgg: cape_1'e, iacggg ﬁ4ge_r_e,
pargge, accipgm aspic_er_e
8. -äns -äns —ante's -antia
9. -antem -äns —antês —antia
10. —antis -antis -antium -antium
11.-antz‘ -anti -antibus -antibus
12. -ante/1' -ante/1‘ —antibus -antibus
13. -éns -éns -entés -entia
14. -entem -éns —ente‘s -entia
15. -entis -entis —entium -entium
16.-entî —entî -entz'bus —entz'bus
17. -ente/1’ -ente/1’ —entibus -entibus
18. nom., acc. sing., nôm., acc.
19. nôm., acc., nôm., acc.
20. abl. sing.
21. dat., abl., dat., abl. plür.
22. gen. sing., gen.
CAPITVLVM XV
Exercitium 1
1. sum, es
2. ego, sum, es
3. sum, is, est, ego, sum
4. habet, ea, est
5. habés
6. habeg')_
7. habëg
8. habeQ, sum, tü, habëg, es
Exercitium 2
1. magister, discipulus
2. virgä, pünîre
3. sevërus
4. lüdum
5. cônsîdere, cônsîde
6. tum, sellä
7. tacitus
8. at, nôndum
9. exclämat
10. iänuam, antequam
11. statim
Exercitium 4
1. portgjg, porta_t
2. port§_n_t
3- portä. porté
4. portïü, portämus
5. canﬁ, can_u_n_t, ridgt, audiunt,
Putant
6. rid_ég's_, audi_t_i§, putgms A
7. rîdëmus, audîmus, putämus
8. n'de_o, audi_o_ _
9. audﬁ, rid_e_t, audi_t, rîal ës, P" ‘ï 35
10. putQ, cani_s_
11. cang, canip‘_s_
12. can1'ﬂ1_s_
Exercitium 5
1. vos
2. vërum, nôs
3. quod
4. tergum
5. posterior
6. convenit
7. dësinit, redit
8. quid, inferior
9. domî
10. së
l1. si
12. reddere
13. nisi
Exercitium 7
. sunt
. ii, sunt
. sumus, estis
. nos, sumus, vos, estis
. sumus, est
. is, est
. is, pote_st
8. pos_s;1_I;’§
9. sumus
10. sumus, possumus
1 1. p0te_S‘_£i_S
12. possumus, es
13. sum, est
14. est, potgä
15. sum, posﬂrn
16. tü, es, sumus
17. sum, estîs, ego, sum, vôs, estis
\IO\Un-J>wt~.>v--
Exercitium 8
1. recit-are
2. omnës
3. lectulîs
4. priorem
5. nôs
6. vôs, vôs
7. licet
Exercitium 10
1. persona
2. persona secunda
3. persona tertia
4. prima, persona prima u
5. persona, singularis, pers. Hi: plür.
6. tertia singuläris, pers. III. plür.
7. -ô —ämus -eô -ëmus -zo' -îmus
8. —äs —ätis —e's -êtis -îs -îtis
9. —at —ant —et -ent -it -iunt
139
10 —ô -îmus —io' -imus sumsumus
11.-is -itis -is -itis es estis
12.-it -unt -it -iunt est sunt
CAPITVLVMXVI
Exercitium 1
1. interest
2. situm, Superum, sive, appellâtur
3. Inferum
4. paulum
5. nävës
6. maritimum, portum
7. ôrä
8. locus, înﬂuit
9. mercës
10. ventus, tranquillum
11. ﬂat, turbidum
12. tempestäs
13. turbat, ﬂüctüs, implëre
14. mergitur
15. nautae, nävigäre
16. opperîmr
1 7. secundus
1 8. ëgrediuntur
19. Vëla
Exercitium 3
1. vent_"Q secundo
2. p1ënî_s vëlî_s
3. mari tranquillo, mari turbido
4. fenestrg apertg, fenestrg clausg
5. ocul1§ claus1s_
6. pedi1;1_1§ nüdî_s
7. manLlsso;didi_s
8. �{� quTnt'5 aegrë
9. patrg vîvQ
1o. lung p1én2_'1
Exercitium 4
1- opperi_ri
2. opperiuntur
3. vergzm, proﬁcisci
4. egredm
5. orim, orientem, intuentur
6. 1aeta_t;_r, proﬁciscim
7. proﬁcisc§:11_s, 1aet§1_;i, läbuntur
8. complectg, consolgﬂ
9. opperi;u_r_
10. laetantur
11. sequuntur, sequit_u_g
12. verentur
13. intugrj
Exercitium 5
1. sol§_orient§, mu1ti_§_homim_'l_)§
spectantiLu_s
2. magistro_recitant§
3. p1orant_e_soror§
4. sol§_11‘1cent_e_
5. p2'1stor_e_dormient§, 1atrante_cang
6. céteri_s_ tacentigu_s_, audienti_l31_§
7. gang canentg
Exercitium 6
1. puppis
2. gubernätor, gubernat

3. oriëns, oritur
4. occidëns, occidit
5. contrâriae
6. merîdiës
7. septentriônës, sempcr
8. sinisträ, dexträ
9. serënô, simul
10. cônscendunt, proﬁcîscuntur
1 1. sequitur
12. lactätur, verëtur
13. intuëtur, läbuntur
14. complectitur, cônsôlättn
15. cemî
Exercitium 8
1. aqugg
2. pecünig
3. herbÿ
4. päni_s
5. sanguini_s
6. temporig
Exercitium 9
1. multu_m, paulg
2. multg, paulg
3. paulg
4. mult§_
5. mult§ l, [:8018
6. multgg
7. paulQ
8. mu1t§, paulg
Exercitium 10
1. loquitur
2. ätrae
3. invocat
4. ﬁ1lgur,tonitrus
5. ﬁt
6. iactättlr, vix
7. haurîre
8. propter
9. servä
10. cônätur, vërô
11. iterum, ﬁerî
Exercitium 12
1. passivum
2. dëpônëns, dëpônentia
3. passîvî
4. -ärï, —êrï, -î, -l'rï
5. passîvî
6. —ätur, -ëtur, -z'tur, -îtur; -antur,
-entur, -untur, -z'untur
7. äctîvî
8. —äns, -êns, -éns, -iéns
CAPITVLVM XVH
Exercitium 1
1. trëdecim
2. quattuordecim
3. quindecim
4. sédecim
5. septendecim
6. duodëvîgintî
7. ündëvîgintî
8. duodëtrîgintâ
9. ündëtrîgintä
1 0. trîgintä
Exercitium 2
1. discit
2. docet
3. doctus, scit
4. indoctî, nesc_iunt
5. piger
6. prüdëns, industrius
7.1‘1sque
8. qu1sque, tollit, postrëmô
9. intexpellat
10.. quemque, quadrägintâ, quînquâ-
gmtâ, septuägmtä
1 1. tot
12. centësimum, quadringentî, quin-
gentî, sescentî, septingentî, nôn-
gem‘ _ . _ _ _ . _
13. quadragmta, qumquagmta
14. rëctum
15. respônsum, prâvum
16. rëctë, prävë
Exercitium 4
1. salﬁtag, videg, salfitéﬂ, vidét_u_r_
2. salûtg, videQ, salûtg, videg;
3. salﬁtg ‘
4. salﬁtégig, vidégig, salütäg, vidé;
5. salﬁtagg, viden_t, salﬁtﬂ,
videgm
6. sa11'1t§_1mJ._§, vidé_n_11;§, sa11'1t§g1_1_r,
vidégr
7. salﬁtéﬁ, vidéﬁg, salﬁtigzgj,
Vid5m_ﬁ
Exercitium 5
1. vocm
2. Iülia â Syrä quaeritur nec reperi-
tur
3. â Syrä vocor
4. â Syrä quaeror nec reperior
5. ä Syrä vocäris
6 Syrä quaereris nec reperîris
7 ueri ä Syrä vocantur
8 uerî â Syrä quaeruntur nec
re eriuntur
9. a Syrä vocämur
l0. â Syrä quaerimur nec reperîmur
1 1. ä Syrä vocäminî
12. ä Syrä quaeriminï nec reperî-
minî
"d'un:
Exercitium 6
1. laudat, numquam
2. reprehenditur
3. facile
4. quamquam, côgitat
5. difficile, saepe
6. duodëquadrägintä, ündëquadrä-
gintâ
Exercitium 8
1. proﬁcisciﬂ, opperlr
2. proﬁcisc§_1;1'_§, opper11_'i_s
3. proﬁciscg, opperg
4. proﬁciscuntur, opperiuntur
5. proﬁciscimini, opperimini
140
6. proﬁciscigpﬂ, opperï
7. laetﬂ, VME
8. 1aetg1_', vere_or, laetär_is, ver_'__;§
9. laetantur, verentur
10. laetänﬁnî, intuëminî, verëminî
11. laetâmur, verëmur, intuëmur
Exercitium 9
1. së �� canÆ
2. së véndﬁ
3. së fessum esg
4. së fessô_s esg
5. së p�� opperﬁ
6. së P�� verë_rî
7. ﬁlig suum aegrôtÿg
8. s �� suum p�� habgrg
9 s
1
. l
0. ë suô p§.r§_r_e
11. së �� suô proﬁcîscï
Exercitium 10
1. absëns
2. oportet
3. prômit, assem, dënärium
4. computat
5. certus, incertus
6. repônit
7. largus, largîtur
8. quärë
9. dëmônstrâre, partîris
Exercitium 12
1. prima
2. secunda
3. tertia
4. —ris, -minî, -or, -mur
-or -ämur —eor -êmur
-äris —äminï -êris -e'minî
—ätur —antur —êtur -entur
-or —imur -ior -îmur
. -eris -imim' -îris -îmim'
10. -itur -untur -îtur -iuntur
11.prîma
12. secunda
13. tertîa
14. -or -ämur —eor -êmur
15. -äris —äminî —êris —e'mim'
16. -ätur -antur —êtur -entur
17. -or —imur -ior —imur
18. -eris -imim' —îris -îminî
19. -itur -untur -ïtur -iuntur
“-"9°>'.°‘."'
CAPI'I'VLVM XVIII
Exercitium 1
1. §i_1_1_§dem
2. §_u_I;dem
3. idem
4. e_ïdem
5. _e_Qdem
6. gtgdem
7. ﬂdem
8. ggdem
9. _e_idem
10. ﬂem
1 1. idem

12. idem
13. giggdem
14. e_îdem
15. g')_dem
Exercitium 2
1. vôcälës, cônsonantës
2. linguä, frequëns, rära
3. iungitur
4. coniungtmtur, sententiae
5. crus, signiﬁcant
6. legere
7. intellegit
8. scribunt, dictat ,
9. ita
10. sîc
1 l. variae
Exercitium 4
1. facere
2. ﬁerî
3 . facit
4. ﬁt
5. ﬁunt
6. faciunt
7. ﬁt
Exercitium 5
1. quisque
2. quemque
3. cuiusque
4. cuique
5. quamque, cuiusque, quamque,
cuiusque
6. quodque, quôque
7. quaeque, quäque
8. cuique
Exercitium 6
1. pig_e_r
2. pin
3. pigerrimus
4. pulchg
5. pu1ch;i9_r
6. pulcherrimum
7. nig<_:_1_'
8. nig_1-Q
9. nigerrimus
Exercitium 7
1. sm1tg_s_
2. stu1t_e“_:
3. rëctÆ
4. réct§
5. pulchrgg, foedgç (turpë_s)
6. pulchr§, foed§ (turpitg)
. 7. Latingg, Graec§§_
8. Latin§, Graec§
9. levï, levit_er_
10. fortä, forti_tg
1 1. long_ë_
12. aequ§
13. cert§
14. aequ§
15. ma1§_s_, male
16. bon_<‘;§, bene
Exercitium 9
1. clärg, clâr_i_1_.1_s_
2. forti_tg, forti11_s
3- gravit; 8I3ViL1§
4. pulchrg, pu1chrj_1_s_
5. stultg, sevérg, stulti_u_s, sevén'_u_s_
6. foedg, levy, foedigg, 1evi_1§
Exercitium 9
1. clârio_r, clârissima
2. c1âri_u_s, clärissimë
3. stu1ti_o_r, stultissimus
4. stultiu_s, stu1tissim§
5. fort1'6_ré§, fortissimi
6. fortigs, fortissimé
7. réctjg, pulchri_u§, réctigsimé,
pulcherrimé
8. tur1>i_u§. prävius. ��:
prävissimë
Exercitium 10
1. comparat
2. quälës, turpës
3. tälës
4. exaudîtur
5. menda, dësunt
6. addit, corrigit
7. cërä, mäteria, apës, bëstiolae
8. düra, mollis
9. ferrum, efﬁciuntur
10. premere
Exercitium 12
1. quotië_s, quinquijg, sex1_é_s, sep-
ﬁg, oct;§_§, nov1_'§§, deci_é_§
2. tot;§§
3. quotië_s, semel, semel
4. quoti§§, bis
5. ter
6. quater
7. semel, ter
Exercitium 13
1. superest
2. dëlet
3. animadvertit
4.- cpistulâs
5. impiger
6. calamô, chartâ
7. papÿrus
8. mercëdem
9. imprimit, signat
Exercitium 15
1. adverbium
2. adiectîva
3. adiectîva, adverbia
4. réctgj
5. forty
6. longys va -um
7 .' gravgsï
8. pulchrg‘
Exercitium 16
' 1. comparätîvus, superlätîvus
2. rëctÿg. rêctissimê
3. levmg. levisszmé
4. pulchtzyg, pulcherrimê
141
CAPITVLVM XIX
Exercitium 1
1. melior, optimus
2. pëior, pessimus
3. mäior, mäxima
4. minor, minima
5. minor, mäior, minimus
6. mäius, minus
7. plürës, plürimôs
Exerciﬁum 2
1. uxor, maritus
2. tëctô
3. columnäs, signa
4. coniünx, dea
5. amôris, ulchritüdinis, ülla,
pulchritü ô
6. amantibus
7. mätrôna, virgô, domô
8. adulëscëns
9. vocätur
1 0. templum
1 1. magniﬁcae
12. forum, conveniunt
Exercitium 4
1. dug, üngg
2. dug, ünu_m_
3. ünu_s, dug, dugg, ﬁng
4. tr§_s_, dug, üng
5. trm, du<'_>r_u;11. ﬁni_v§
6- trLby§. duélw
7. dugbﬁ
8. trg, ﬁm_1m, dug
9. duärum, ün1u_s
10. mm. this
11. tr§s_
12- tri_um. trlu_S
Exercitium 5
1. pärgç, comput§_t_, scribﬁ, dorm}
2. 1aud§_tu_r, reprehendﬂ
3. erat, habiti_l3.e1_§
4. erat, est '
5. pa'1r§ha_t, computa?1_b_aﬁ, scribgm,
dormijw
6. audiébantur
7. laudâhätur, reprehendëbätur
8. donniu_n1, oomputa_1;§, sc1ibu_11t,
P5l';°£t
9. reprehenduntur, verberantur
l0. erant, habitäbant
l1. erant, slmt
12. computäbant, scrîbëbant,
pârëbant
13. dormiëbant, clämäbant, rîdëbllt
14. audiëhâtur
15. timëbant, reprehendébantur, ver-
beräbantur .
16. timëbätur, timëbantur
Exercitium 6
1. dîves
2. pauper, ossidëbat
3. tamen, ôna, cotidiê
4. rennittëbat
5. beätus, miser
6. ﬂôrës, mittere

Exercitium 8
1. dormiät, clämähgt, ridélgg,
agias
2. laudäbätur, reprehendébﬁtur,
püniëbätur
3. disc_é__b_2_1_t, docëbätur
4. eräs
5. cram
6. dormiﬂaﬁ, clämätﬁg, rîdëmtg,
ag§b§_s.
7. dormiëbam, c1§mz‘1g1__rr_1, ridél_)_ar_r1_,
agébam
8. discëbam, docé_l3_a_r, reprehen-
d@, püniäg, laudäbgr
9. reprehendëbäris, püniëbâris, lau-
dägäxÿ, docëbäris
10. erant, dormiëbant, clämähgm,
ridé_b;a_n§, agëbant
11. laudäbantur, reprehendëbantur,
püniëbantur
12. discëbam, docëbantur
13. erätis
14. erämus
15. dormiëbätis, clämääﬁs, rîdë-
l_3_2j1_’c_i_s, agëbätis
16. dormiëbämus, clämäbämus,
rîdëbämus, agëbämus
CAPITVLVM XX
Exercitium 1
1. era_t, timébgg, habitﬁ1_)_2;;
2. en}, habitämt, timëb_iç
3. erg_n_t, timé@c,habit5hg;1;
4. erum, habite‘1g_u_1_1_t, timéb_u_r;§
Exercitium 2
1. pugn21‘b_it,péréhi§, dormi_e1, audie_t
2. computa?1t_)i_t, scribe:
3. reprehendﬁ, verber5l_)i_t_1_1_r, püni-
ëtur
4- pugnähuut, pärëlLt, d0rIIli§1l.L
audi§_I_1_’g
5. computz‘1l_3_u;_1;, scribe_n_t
6. reprehendentur, verberäbuntur,
pünientur
Exercitium 3
1. färî, înfäns
2. cünîs
3. parvulus, somnus, necessärius
4. caret, vägit, postulat
5. lacte
6. alere '7; n':3l:"r‘Tcibu.s
8. .mu1ier, aliënum
. .gradüs
17. disc§1_)§1_m_u§, docëbämur, repre- I0‘. .mox
hend:é_L=:1_Im11. pﬁnii.
laudäbämur
18. reprehendëbäminî, püniëbänrinî,
laudäbäminï, docëbäminî
Exercîtium 9
1. Comël_î_
2. Iülï, mi
3. Aemili, m_i_
4. m1 ﬁl:
Exercitium 10
1. ôsculätur
2. ergä, minuitur, augëtur
3. dë
4. dignus
5. minus gracilis
6. plüs, opus
Exercitium 12
1. praesëns
2. praeteritum
3. —bäs, —bätz's, -ëbäs, —êbätz's; -bam,
-bämus, -êbam, -êbämus
4. —bam —bämus -bam -bämus
5. -bäs -bätis -bäs —bätis
6. -bat -bant —bat -bant
7. —ébam -ébdmus -êbam —ëbämus
8. —êbäs —êbätis —êbäs —e'bätis
9. -êbat -ëbant -êbat -ëbant
10. erg; erg; erämus, erätis, ergn_t
11. praetentum
12. -bdris, —bäminî, -ëbäris, —ëbäminï;
—bar, -bämur, -ëbar, -ëbämur
l3.-bar -bämur -bar -bämur
14.-bäris —bäminï -bäris —bäminî
15.-bätur -bantur -bätur —bantur
16.-êbar -ëbämur ~e‘bar
—e'bdmur
Exercitium 5
1. erjj, gergt
2. pugrrébﬁ, timégig, fugic_t
3. reveni§t_
4. erg, gergr;1,pugn2'1h<_'>_, timëb_ô,
fugiz_1_r;1_, revenigg
5. er;s.. garés, pugnäm, timébﬁ.
fugiﬁ, reventes
6. erg, gerg1_t.pugné122n_t,timé-
b_unt, fugie_nt, reveniggt
7. er;r_n_1_1_§, gerëmus, pugnäbimus,
timëbimus, fugiémus, reveniëmus
8. eri_ti_s, ger§t_i§, pugn5.§it_is_, timë-
_b_i_ti_s_, fugi_ë_ti_s, reveni§1;_i_s_
9. serv§1_:ic,veh§;
1 0. servâg, vehgr
11. servämm, vehggs, serväbuntur
12. serväbimur, vehëmur
1 3. serväbiminî, vehëminî
Exercitium 6
1. colloquuntur, ﬁJtÜfÎS
2. profectô
3. ﬁliolam
4. magis
5. rärô
6. adversus
7. nôlî
8. manet, pergit
9. colloquium, sermô
10. dëbet, ofﬁcium
1 1. cürâre
Exercitium 8
1. volunt
2. vultis
17. -êbäris -éba'minz'~e'bdris -ébdmim‘ î- "°ﬁ’.m“-S
18.-e‘bdtur—e'bantur -ébdtur-ébantur ‘Vu ‘S
142
5. nôlumus
6. volô, nôlô, velle, nôlle
7. vîs, volô
8. vult
9. nôlî
10. nôlîte
1 1. volunt, nôlunt
Exercitium 9
1. occunit
2. ünä
3. silent, silentium
4. cräs, domum, revertëtur
5. dîligunt
6. decet
7. ﬁmidus
10. advehunt
Exercitium 11
1. praesëns
2. praeteritum
3. ﬁ1türum
4. -bis, -bitis, -e‘s, -e'tis,' -b0‘, -bimus,
-am, -e'mus
-b6 —bz'mus
-bis -bitis
-bit -bum‘
-am -émus
. -e's -étis -és -étis
10. -et -ent -et -ent
11. er; er}, erimus, enﬂé; erg;
12. ﬁ1türum
13. -beris, -biminî, —êris, -ëmz'nî;
-bor, -bimur, -ar, -émur
14. —bor -bimur -bor
15. -beris -biminî
16. —bitur -buntur
-bä ,-bimus
-b‘*5-buts
- it -bunt
-am —ëmus
‘°.°°.\‘.°‘."'
-bimur
-beris -biminî
-bitur -buntur
17. -ar -émur -ar -émur
18. -ëris -ëminî -ëris -ëminî
19. -étur -entur —e'tur -entur
CAPITVLVMXXI
Exercitium 1
1. vcrberj1_\Qt_c
2. 1acrimä_vi1
3. lacrimävërunt
4. ambu1ä_vit
5. iacÿr Ïenuënmt, tenﬂ
6. ambulävërunt, iacuërunt
7. excitgﬁ
8. excitävërunt
9. dormﬁ
10. dormîvërunt
l1. voc2'1_\_Iﬁ, audivérunt
12. vocävërunt, audïgil:
13. docﬂ
Exercitium 2
1. puer ä servô excitätus est
2. Iülia ä Märcô pulsäta est
3. ancillae â dominä Vocätae sunt
4. servi ä dominô interrogätî sunt
5. Dävus â Mëdô accüsätus est
6. vôx domjnî ä Mëdô audîta nôn est
7. litterae Sextî ä magistrô laudätae
sunt

8. discipulus piger ä magistrô pünî—
tus est
9. oppidum hostium ä Rômänîs ex-
pugnätum est
10. castra Rômäna ab hostibus op-
pugnäta sunt
1l. Aemilia verbîs Iüliî dëlectâta est
12. caelum fulgure illüsträtum est
13. Iülia ä puerîs vocäta est nec eôs
audîvit
14. Iûlia puerôs vocâvit nec ab iis
audita est
Exercitium 3
1. mundus
2. candida
3. vestis
4. genua, humî
5. humus
6. cognôscit
7. fert, angusta
Exercitium 5
1. comg, com_u_g
2. corngg
3. comg_u_I_q
4. comj1§
5. corng
6. corm'_bﬁ
7. geng
8. gem_1g, genmu_s
9. gengq, geng, genﬁ
10. genwg;
Exercitium 6
1. vocâvï
2. vocz?1v_is_tj, audivi, audîvërunt
3. vocâvj;
4. audivjgig
5. audiv_i_r_n_1_1§, voc2'w_is_t1
6. vocâvimus
7. vocz'w;§_t_i§, audîvï, audîvj;
8. vocävërunt
9. audivigtj
10. audivi, voc§.vi;ti_s
1 1. pulsävi_t, pulsäg g, pulsâtï M
12. puIsa?1v_i_1;1;1§, pu1s§t1sum_1_1_s
13. pu1sa‘1vi_gt_i_s, pulsätï ;c;t_i§
14. pulsätu_s §g;n_
15. pulsätgg e;
16. pulsätg es;
17. pulsätg gs_
18. pulsätg È
19. pulsätgg s_up_t
20. pulsätgç _q§_ti_s
21. pulsétgg sumus
Exercitium 7
1. cruérem, oônspicit
2;’ causä
3. validus, vincerc
4. excüsâre
5. bôs, comua
6. porcus
7. pugnä '
8. nârrâre, indignâ
9. pônit, mütat
10. interim
5.8.
11. sordës
12. aliquis, solô
13. ait
14. ais, äiô
15. ain’
Exercitium 9
1. Mﬁrcﬂ intrâvisse
2. puer§§, pugnävisse, iacuisse
3. Iﬁlia_1r__n, pulse _e_s§
4. sé âmisse‘
5. së audätum ggsg
6. Quintu_r_n;, vigilävisse, dormîvisse
7. së, dormîvisse, excitämm _e_:__s§g
8. së, excitÿgg §s_§§
9. discipulg, 1aud§Qs_ me
10. M2'1rcm_, 1aud§;u__m, pﬁm'_tu_n; gs;
1 1. Mirc_u1_1;, sc1ipsis_sg
12. egg 1itter§§, scripg e_ss_g
13. Mﬁrc_1g_n, pueru__r;1improbm,
ﬁnis;
14. epistulgg sugr;_1, scriptgn,
signalera; me
Exercitium 10
1. scrîpsi_t. pärgï, scrîpsï
2. numér§_Yl,P51'u_i§ti, scripsmi.
numer;/i, audîvistî, dîxï
3. audi_vj, dixjgﬁ, numerâvistî
4. audivistig
5. audîvimus, numerävërunt,
numerävimgs
6. numerävistis
7. päruimus
8. pâruistis, scripsigtis
9. scripsimus
10. päruërunt, scrîpsërunt
11. pa?1r_u_i§, scripsit
12. päruisse, scripsgg, numerävisse
13. audîvisse, audîvërunt
14. fui_s_t_i_
15. fui, ﬁ1i:r_1;1.s
16. fui_gti_s
17. 11135;, fui_t, füërunt
Exercitium 1l
1. postquam
2. multa, aliquid
3. tabellam
4. inter
5. falsum, mentimr
6. crëdit, dubitat
7. fallere
8. omnia, nôbîs
9. vôbîs
Exercitium 13
1. praeteritum, praeteritum
2. unperfectum
3. perfectum
Exercitium 14
1. gave, gdlzjsse, ggjpgisse,
audîvisse
2. -istï, -it, -imus, -istis, -êrunt
3. 6. -1' -imus
4. 7. -istz“ -istis
-it -e'runt
143
9. vogätum esse, audîtum esse
10. sum -î sumus sum -1‘ sumus
11. -u.s es -î estis -us es -î estis
12. -us est -ï sunt -us est -ï sunt
13. vocätus. audïtus. vocÿgg. audfgq,
vocätum, audîtum
CAPITVLVM XXII
Exercitium 1
1. aure_u_s_
2. ligngg
3. ferrgg
4. aure_î
5. ex/ë ferrô factus
6. ex aurô factum
7. ë/ex lignô factae
Exercîtium 2
1. cônstat, foribus, cardinibus
2. lîmen
3. iänitor, admittit
4. cüstôdit
5. ferôx, vincîtur
6. anteä
7. catëna, inter së
8. aurô
9. pretiî
l0. lignô, sîcut
1 1. tabellärius
12. heus, quîn, quis
13. tandem, rog1tat
14. prius, posteâ
l5. inträ, extrâ
16. fabrôrum
Exercitium 4
1. ambu1ät_L1_r_n_
2. laväggg
3. dormîg
4. salütâ_tu_rg
5. habitﬁm
6. oppugnatgg
7. postula'1tu_g
8. audîg’;
9. dicﬂ
l0. scîg:
Exercitium 5
l. ferr_e
2. fer;
3. ferggj
4. fer_s_
5. fer_ô_, fe11i_s_
6. fen'_r_n_1_1§
7. fert_e
8. fergg, fer
9. fer_rj, fergg
l0. feruntur
Exercitium 6
1. forîs, fremit
2. mordëre, retinëtur
3. monet, cavë
4. resistit
5. solvere
6. imägô

7. accëdere, terret
8. mmpit, prehendit
9. pallium, nüper, scinditur
1 0. cëdere
11. prôcedere, recëdere
12. sinit
1 3. dërîdet
14. pellit
15. istum, tremëns
16. arbiträrî
17. rcmovet
18. sine, foräs
Exercitium 8
1. supinum, supinum
2. =tum, =tL't
3. îre
4. facilis
Exercitium 9
1. praesentis, perfecti, thema supînî
2. terré-, terru-, territ-
3. dfc-, dix-, dict-
4.p12m'-, pünïv-, pûnît-
Exercitium l0
1. Qeruisse, agertum
2. clausisse, clausum
3. ëlisse, _e'Ln_gtum
4. Qegulisse, pglsum
5. Ætgisse
6. gujgisse, r_u_n_tum
7. giﬂe, w's_sum
8. §_Ql1_2z'sse, im
9. glisse, ﬁmtum
l0. ﬂisse
CAPITVLVM XXIII
Exercitium 1
1. scrîpsit, scrîpta
2. mîsit, missus
3. tulit, läta
4. scidit, scissum
5. rüpit, ruptum
6. lëgit, lëctae
7. dîxit, dictum
8. sümpsit, sümpta
9. terruit, tenims
Exercitium 2
1. illinc, trädit
2. -nam, -nam
3. hinc, dimittit
4. signum
5. integrum
6. dëbeô, continëre
7. fortasse
8. salütem
9. umquam
10. vultus
11. pallidum
12. pallet, ob
Exercitium 4
1. neque
2. neque üllum
3. neque umquam
4. neque ülla
5. neque
6. neque umquam
Exercitlum 5
1. litterîs
2. plänam
3. länë
4. audem
5. âvertit
6. înscrîptum, superiôre
7. negat, fatêmr
8. factum
9. rubet, pudôrem
10. pudet
1l. solvere, meret/meruit
12. perdere
Exercitium 7
1. verberat_ﬁ_1g§
2. verberâtürum
3- ÏUÏËTLS
4. futürum, pulsätürum
5. factürum
6. verberâtgrLs
7. pâritû_rî
8. p2'1ritm§_s_
9. factﬁ_r<1§
l0. script§1_1y§
11. scr1ptQ_rgs_
12- scriptﬁ_rmn_, S‘71'iPt1_1—_TLS
1 3. futüram
14. habitüram
15. sânâtln
Exercitium 8
1. epistu1_2f1_ tréditgi
2. iânitôrg dîmissg
3- signé ruptè
4. nôming p� audîtg
5. Märcg ��� duct§>_, inclüsg
6. 1itterî_s_ �{ Iëctî_s
7. h6_q dicté
Exercitium 9
1. dîc
2. düc
3. fac
4. ës, fer
5.es
Exercitium 10
l. posthäc, prômittô
2. prômissum
3. antehäc
4. verbera
5. inclûdit
6. clävem
7. corrﬁtärî, herî, comite
8. nôlle
9. perdere
Exercitium 12
1. futﬁri
2. amätmg, mont “ﬁg. lêc m,
audz’ty1u_.s'_
3-154%
4. scrîgtürus sum, scrîptûrus es,
144
scrÿvtürus est
5. înﬁnîtîvus
6. vocÿtûrum
7. înﬁnitîvus
8. înﬁnîtîvus futﬁri
9. mütätum ïrî
Exercitium 13
1. Ædisse, Èum
2. Laisse, Qugum
3. glisse, Lä_tum
4. ﬁigisse, ﬁz_c__tum
5. ﬁgisse
6. in_cLZ§isse, inﬂum
7. légisse, lé_ctum
8. Æisse, m_i;s_um
9. ostendisse
l0. gerdidisse
l1. trädidisse, träditum
CAPITVLVM XXIV
Exercitium 1
1. ego, v<_')_s_. vc_'>L>i_s
2. m, mai. t2
l l. vÿm, vôbl
12. nsm, ti. nm. n§1_>i_s
Exercitium 2
1. aegrôtus, convertit, latere, laevô
2. continuô, recumbit
3. dënuô, dolôrem
4. nﬁrätur, parés, imparës
5. sonus, subitä
6. subitä, strepitü
7. percutere
8. valdë
9. frangere, aliter
10. iüxtä
11. os, ossa
12. ﬂëre, etsî, patitur
13. ignôrat
14. intus, nôscere, cupit
Exercitium 4
1. laetggg
2. cônsôlâ_rî, loquï, c6ns6l§r_e,
loqum
3. comit§_;-_i, comitﬁ
4. inu1§r_i, intu§r_c
5- 0pperi_I;. oppenlrg
Exercitium 5
1. ambuläverat, iacy_c:_1;t
2. pugnäverant, iacuerant
3. pulsäverat, pulsägg erat
4. verbergi erant, donniverant
5. léggm, scripsggg
6. n1is:=:1'_a§
7. laud;g erat

\OOO\)O\UIJ=-
8. laudätae erant
9. frâcty_1p_ �r" erat
Exercitium 6
1. comitgig est
2. veriLug est
3. 6scul§_t1_;_s_ est, 6sculé_tg_ est
4. arbitritg est
5. cônsôlfmﬁ sunt
6. cônäÆs es
7. cônï esse, c6n§1_tu_s sum
8. menti;u_§ est
9.10CL'1t1_1_$_ est
10. mentï esse, fassgs est,
mentim sum, locﬁm sum
11. locütï sumus, mentïçï sumus
12. locütÿs esse, mentïlï asse
Exercitium 7
1. verberâtlä erat
2. ﬁ1_ç_ra_t, dormivﬂ, pugnévgrgg,
dix.eAt, menﬁw gm
3. verberäm cram, pﬁniug cram
4. verberétu_s erg, fuggs, dormîverä ,
P118115V§.T£'§. dîXQÆ. PÜHÏÏEË LEE
5. fueram, dormiveram, pugnâ-
veram, dîxeram
6. fu§r_a;t, dormiverant
7. fuerämus, donnîverâmgg,
fuerätis, audîverätis
8. appellätï erant
9. pulsätï erätis
10. appellätï erâmus
Exercitium 8
1. digitg medig
2. monte Vesuvig
3. cëterî_s viig
4. Venerg
5. änulg gemm't§
6. Märcg
7. 1up_ô_
8. niv_e_
9. ôceang
10. sôlg
Exercitium 9
1. pcrfectum, plﬁsquamperfectum
2. perfectî
3. «eräs, ~erat, ~erdmus, ~erdtis,
~eram
. ~eram ~erdmus ~eram ~era'mus
.~erds ~erdtis ~erds ~erdtis
.~erat ~eram ~erat ~eram‘
. ~eram ~erdmus ~eram ~erdmus
. ~erds ~erdtis ~erds ~erdtis
. ~erat ~erant ~erat ~eram
10. ﬁzeram, ﬁzgzg ﬁ4_e_rgg. ﬁterämus,
ﬁait}; ﬁlme:
l1. plüsquamperfectum
12. themate, imperfectô
13. --us eram =1‘ erämus
14. zus eräs =1‘ erätis
15. zus erat =1‘ erant
Exercitium 10
1. cecidisse
2. cog1_2o'visse, cog1_zz'tum
3. cugivisse
4. g1_e_a_7z'sse, da_tum
5. ﬁsgum
6. trégisse, ﬁltum
7. Lisse
8. l;visse, Lc_z_14_tum/l_aLi_tum
9.loc12tum
10. ﬂisse _
l1. momordisse, morgum
12. ﬁnisse
13. redÿsse
14. regrehendisse, regrehénsum
15. ygzgisse
16. y_z1Iisse, _11.gum
CAPITVLVM XXV
Exercitium 1
1. agnus, forte
2. trahunt, regere
3. cum1m
4. moenia, interfécit
5. aediﬁcävit, humiläs’
6. fäbulam '9
7. mônstrô, vorat
8. saevum, timidus
9. ôlim, terribile, taurî
10. complûrës, quotannîs
11. aediﬁcium, patet
l2. mirâbilës
Exercitium 3
l. big. hi_n£
2. higg, hÿç
3. illm, i1lî_c
4. il1i_Lc, hÿg
5. illi_nç_
Exercitium 4
1. rëx
2. expugnätiônem
3. mortem
4. cupidus
5. glôriae, necäre, cîvës, cônstituit
6. parätus
7. ﬁlum, auxilium
8. brevî, polliccor
9. morä, occîdit
10. exitum
Exercitium 6
1. comitäminî, opperîminî
2. po1lic_é§
3. proﬁciscm, comita_r_e_
4. xntuémini, proﬁciscimini
5. seque_r§
6. laetâminî, sequiminî, revertiminî
7- V°f§.l13.. 0PP€l'i£.
Exercitium 7
1. necem, solvit
2. déscruit
3. lîtore
4. saxum, prôspiciëns
5. cônspectü, descendit
6. ibi, maerent
7. rëxit
8. nânätiônis
9. oblîvîscî
145
Exercîtium 8
1. urbgg, uxb_i§
2. vocibulg Lating, vocäbulôrum
Latïnôrum
3. patrigm, g16ria_;, patrig, glôrigç
4. morte_I_n, mort1'_s
5. patrigg, glôriæ, Mînôtaurin
6. Mînôtaurï
7. Mârc1_1_1_n, Marci
Exercitium 10
1. imperätîvus
2. imperätîvus, plürälis
3. cônä_re_, cônäminî
4. verle, verêminîi
5. loqugrg, loquiminî
6. parmi partïminî
Exercitium 11
1. acgggqisse
2. cônscendisse
3. cénﬁisse, cénggggtum
4. canmisse, cônstitûtum '
5. dé.ggr_y_isse, démtum
6. ggggisse, ggtum
7. Ëçjsse, mgtum
8. ggggisse, goggtum
9. z'nterfé_cisse, inte ectum
l0. ÿggisse, ÿﬂum
1 1. obljgum
12. ocgzdisse, ocﬂum
13. Qetîvisse, gçïum
14. proﬂzum
15. guaesîvtsse, guaegïtum
16. redg';'l'.s'se, redﬁgum
17. r_égisse, @c_tum
18. religgisse, reLic_tum
19. reggerisse, regertum
20. secütum
21. Æisse, Ætgum
CAPITVLVM XXVI
Exercitium 1
1. celgg
2. ce1gi_§
3. celç;
4. celgg
5. celg
6. celggg
Exercitium 2
1. persccﬁtus
2. celeris
3. cônsequî
4. cônfëcerat, carcerem
5. haud, cônsümpsit
6. vërum, reliquam
7. fugâ
8. invenîre, quisquam, iüvit
9. quoniam, audäx, effugere
l0. oônsilium
1 1. paene
Exercitium 4
1. nävigandum
2. närragÿ, närrandô

3. audiçgÿ, dormiendum
4. scrîbendum
5. scrîbggﬁ, legendô, computgcﬁ,
discldî
6. scrîbendg, scrîbendï
7. nävigandô
8. ambulÿ, aspiciendô
9. ñgiggdj
l0. vo1a_nd_î, volgtLdî
1 1. vivendum
12. audiendô, imitandô
Exercitium 5
1. liber
2. träns
. orbem
. excôgitäverat, ëvoläre
. opus, ingentës, pennïs, ﬁxit
. quidem, nâtüram
.perfectum, artis, imitärî
. studiôsus, leväre
. sürsum, deorsum, tamquam
10. ïnﬁmô, summô, ignis, mollîre,
ürere, cautus
1 1. lacertus
Exercitium 7
1. persecûtus
2. ôsculätus
3. locütus
4. secütus
5. veritus
6. arbiträtus
Exercitium 8
1. paenînsula
2. lîbertäte, multitüdinem
3. suspiciën orbem, dëspiciëns
4. temer5riu§sg"‘Z
5. accidit, propinquus
6. quatiëns
7. vërum, causä
8. cäsü, mäximë
9. revocat
10. videntur
1 1. vidëtur
12. sîn
13. aberräre
\DOO\)O\UI-I>UJ
Exercitium 10
1. gerundium
2. genetîvus, ablätîvus
3. vocandum, v0ca;2g'_z', vocaldg‘
4. videndum, videnglj, videﬁ
5. legendum, leggmizf, legido‘
6. audiendum, audiﬂﬂ. audz'ﬂd_o'
Exercitium 11
1. acgﬂisse
2. g_e”gz’sse, c_agtum
3. c6n_sgc_iz'sse
4. -ﬁgisse, - ectum
5. ﬂisse, Ëum
6. z'ny__e‘_11isse, z'nv_eLtum
7. ﬁisse, g'z2_ng_tum
8. ﬂisse, ilum
9. ﬂisse, ;n_gr;.gum
10. @z'sse, _m_o'tum
11. -sQexisse, -sgectum
12. agisse, yitum
CAPITVLVM XXVH
Exercitium 1
1. stilg
2. stil_§,tabu1§
3. gladig, scütg, a1iî_s armî_s
4. gladig, scütg, a1iî_s arm1'_s
5. nävg, cum_'1, equg
6. 2'1l1_s_,pedi_13u_s
7- linguä. aun'_bu_s
Exercitium 2
1. amoenus, cingitur
2. frümentum, agrî
3. negôtium, agricola
4. arat, ütitur
5. înstrümentum
6. arätor, arätrum, prae, agit
7. spargit
8. crëscit, sëminibus
9. metere, mätürum
10. falx
11. serunt, dënique, colunt
12. frügës, fertiles
13. päscuntur
14. pecus
15. parum, côpia, invehitur
1 6. -ve
17. regiô
18. rudës
19. vîtës
20. vînum, üvae
Exercitium 4
1. c6nsida_I1t et taceﬂ
2. magister Märcô imperat ut surgit
et respondeg_t
3. domina ancillae imperat ut intr§_t_
4. gubemätor nautîs imperat ut
aquam haurim
5. dominus servis imperat ut indus-
trië 1abôre_nt
6. Iülius iänitôrî imperat ut vigile; et
domum bene cûstôdig;
7. dux mîlitibus imperat ut oppidum
hostium oppugnggç
8. Iülius servô imperat ut medicum
arcessa_t
9. medicus Quîntô imperat ut ôs
apen'g_’g et linguam ostendgcg
10. medicus Iüliô imperat ut brac-
chium puerî teneﬁ
1 1. Iülius servis imperat ut côn-
sistgg et manegm
Exercitium 5
1. praedium
2. labôrant, labôrem, exîstimant
3. suburbânô, quiëscit
4. prae, cënset
5. urbâna, ôtium
6. circä
7. rüs
8. colônus, prô
146
9. quidam
10. ut, abs
11. në @j quidam, prôicit, ôrat
12. patiëns
l3. rapere .
14. precibus, gravidam, trîcësimum
' 15. cüra, patientiam
16. neglegit
Exercitium 7
1. solvgg, so1vä_s_
2. solvgÆ
3. pugnms, vinc1n_t, pugnﬂis,
vincﬁig
4. pugnëmus, vincämus
5. scrîbäs, veniÿg, valeäs, am§:_s_
6. SQ, sî_ti_s
7 . si§.s;n_c;1§
Exercitium 8
1. vocë_tu;, interrogçt_u; (vocä_rî,
interrogä_rî)
2. prehendﬂ, tene§1_tx_1_r_ (prehendi,
tenë_rî)
3. prohibeantur
4- <'=gr6di5_t2£, nlittltz
5. vide2”1_1i§, audi2'1_ri_s
6. lavﬂg, lavé_ri_s_, proﬁcisc_7ar_is_
7. 1av_e_r, proﬁciscg;
8. laventur, lavëminî, proﬁcîscäminî
9. lavëmur, proﬁcîscämur
Exercitium 9
1. rüsticîs
2. calor
3. prôdest, quidquam, nocet, ﬁgus
4. siccum
5. grex
6. në, nëve
7. nëquam
8. immätürum, prohibëre
9. në
10. inhümänus
Exercitium 11
1. praesëns
2. coniünctîvus
3. coniünctîvus praesentis
4. -ës, -ëtis, -äs, —ätis; —em, —ëmus,
—am, -ämus
5. -em -émus -am -ämus
6. -e's -étis -äs -ätz's
7. -et -ent -at -ant
8. -am -dmus -am -dmus
9. -äs -ätis —äs —ätis
10. -at -ant —at -ant
1l. SL3, sÿ, sîmus, 3&3 s_z'y_t
12. coniünctîvus
13. coniünctîvus praesentis passîvî
14. -éris, —êminï, -äris, -äminî; -er,
-êmur, -ar, -ämur
15. -er —émur -ar -dmur
16. -êris —êminï -äris -äminî
17. -e'tur -entur -ätur -antur
18. -ar -ämur -ar -ämur
19. -äris —ämz'nï -äris -ämz'nï
20, -ätur -antur -ätur -antur

Exercitium 12
1. ggégisse
2. dégisse
3. negléxisse, negléctum
4. Qogoscisse
5. ro’ uisse
6. guiêvisse
7. raguisse, ragtum
8. sgarsisse, spgugum
CAPITVLVM XXVIII
Exercitium 1
1. trîgintä, trîcësimô
2. quadrägintä, quadrägêsimô
3. quînquägintä, quînquägësimô
4. sexägintâ, sexâgësimô
5. septuägintä, septuägësimô
6. octôgintä, octôgësimô
7. nônägintâ, nônägësimô
8. centum, centësimô
9. ducentîs, ducentësimô
10. trecentîs, trecentésimc‘)
11. quadringentîs, quadringentësimô
12. quîngentîs, quîngentësimô
13. sescentîs, sescentësimô
14. septingcntîs, septingentësimô
15. octingentîs, octingentësimô
16. nôngentîs, nôngentësimô
17. mille, nﬁllësimô
Exercitium 2
1. fretum, disiungit
2. ëicere
3. animus
4. utrum, obocdire
5. nâtus, eô, velut, adôrâvërunt
6. turba
7. üniversä, fämam
8. mortâlis, immortälis
9. näscuntur, moriuntur
10. caecus, surdus, mütus, claudus
11._extendit, libellum, apprehendit
12. dicta, memorat
Exercitium 4
1. surg_e_r_e;, ambulgrg
2. aperilﬁt, ostend_e_re_t
3. pugnéreng, timérent
4. mitterentur
5. cav ret, occiderétur
6. opperîrëtur
7. inclüderëtur
8. esgej
9. vid§;_e_I;t, audirggg, loquerentur,
es_s;e_r_1;
Exercitium 5
1. rogat
2. ëvolvit, principe, suscitâvit
3. per, potestätem
4. mundum
5. habëtur_
6. rëgnat, Inferôs, animae, versärî
7. vigiliâ, näviculä
8. cônstantës
9. salvum
10. cessävit
Exercitium 7
l. es§_g111_ —
2. manér_eI_n, veniﬂ
3. mané;é_s, venir_é§
4. ascendegtig
5. essëmus, ascenderëmus,
ascenderem
6. ascende_rë_s, es§é_s, face_ré_s
7. esjam, servärëminî
8. servﬁggrg, servärir
9. servärëmur
Exercitium 8
1. ut scrîba_t
2. ut facia_n§
3. në �IM ambulg;
4. në ﬁîgeant
5. ut �(7 servﬁm
6. ut �2 ëvolÿçj
7. në ��H vid_é_r_e_§
8. ut �(L sänärentur
Exercitium 9
1. salvä, perîmus
2. tranquillitâs
3. perîcula, impendent
4. praedônës
5. tütum
6. perîculôsum
7. vorâgô
8. vîtäre
9. spërat
10. mävult, servîre, eundî
11. mälle, mälô
12. potins, pervenient
1 3 . persuâdëre
14. admîrälnr
15. attentus
16. pecülium
Exercitium 1l
1. coniünctîvus
2. coniünctîvus imperfectî
3. -rês, —ret, -rëmus, -rêtis, -rent
4. -rem -rémus -rem -rémus
5. -rés ,-rétis -rés -rétis
6. -ret -rent -ret -rent
7. -erem -erëmus -rem -rêmus
8. —erês -erëtis -rës -rêtis
9. -eret -erent -ret -rent
10. esg esﬂ essêmug, esﬂ
“L”!
1 1. coniünctîvus
12. coniünctîvus imperfectî passîvî
13. -rêris, -rétur, -rémur, -rémim‘,
-rentur
14. -rer -rêmur
15. -rêris —rêminï
16. -rétur -rentur
17. —erer .-erêmur
18. -erëris -ere'minï
19. —erêtur -erentur
-rer -rëmur
-rêtur -rentur
-rer -rémur
-rétur -rentur
Exercitium 12
1. didicisse
2. Ema. gum
3. éilisse, e1e;c_tum
4. mortuum
147
-rêris -rêminî
-re'ris -rëminï
5. n_¢1‘um
6. peryyﬂisse
7. Qrémgsisse, Qrômgtum
8. surrêxisse
9. misse
CAPITVLVM XXIX
Exercitium 1
1. facigtg, 211g, vîvämus
2. respondem, dicm, taceg_m_,
exc1'1s§_m_
3. respondeg
4. a@, vert_e_1;_n, patin, invoc§_;I_1
5. faciämus, inveniämus, petâÆug
6. maneg1_I_1, proﬁciscgg, ridﬂ,
p16r§I_r;, ridegt_, plôrg;
Exercitium 2
1. fundô
2. nônnüllî, détcrrentur
3. remanent
4. aestimäre
5.1ucrum, spës
6. queritur, ämîsî
7. fëlîcës, nostrum, vîtam
8. maestum, früsträ
9. iactürâ, dîvitiäs
l0. vestrum, mîrum
l1. laetitia, afﬁcit, tristitia
l2.'pcrturb2’1tus, precätm
13. adicitur
Exercitium 4
1. illüstrç;
2. discg;
3. laudgttg
4. crëdg;
5. time_a_I_1_’g
6. cognôsczÿ and:
7. accëderent
8. appellâig;
9. remanégeyj
10. operir_§_tu_;
Exercitium 5
1. nôtus, ignärus
2. nôbilis
3. ignôtus
4. rapidî, cantum
5. parcerent, pennittite
6. permôtî, abstinërent
7. dësiluit, ﬁdës, celsä, carmen
8. allectus, subiit, dorsô, exposuit
9. inde, prôtinus
10. quasi, fallâcem
11. repente, appâruit
12. maleﬁcium, cônfessî
13. salüte
14. dëspëräre
Exercitium 7
1. nävigÿgt, hab§;e_g
2. dormi_r_e§
3. vidéﬁi
4. appropinqu§;'_e_t
5. intellegeﬁg

6. amä_r_et
7. habït, re1inqu§;_e_t_
8. iactärëtur
9. vid_ë_r_ç_gt
1 0. es_sgt, metu§_r_e_t_
1 1. habçgg
Exercitium 8
1. plôrgt
2. sit
3. dolggg
4. dicggj
5. dolgﬁ
6. habgq
7. habe_ﬁ§
8. esggt
9. scirgnj, esæt, facçgt
10. vivgrgg *
Exercitium 9
1. iﬁrem, surripuit
2. fﬁrtum, dônäret
3. dëtrahit, abiciat
4. tëlïcitäs, invidërent
5. pretiôsum, invidiam, sësë
6. secäbat
7. nônnumquam, ﬁnîtur
8. fortünam
9. vëlôcem, appropinquäre, suädet
10. rëmîs
l1. beneﬁcium
Exercitium 11
1. Æisse, allectum
2. ci_n_z__zj.gisse, dyﬂum
3. cecinisse
4. cénﬁum
5. crédidisse
6. dégﬂgisse
7. e‘jpgz'sse, éggggum
8. @um
9. gggyjsse, Qositum
10. giﬂe, s_egum
11. Æisse
12. yQcisse, Æçgum
CAPITVLVM XXX
Exercitium 1
1. prüdenter
2. dîligenter
3. neglegenter
4. frequenter
5. cônstanter, patienter
Exercitium 2
1. cëna, circiter
2. hospitës, recipiuntur, balneô
3. tardum, diü
4. dëmum, salvëre
5. vîsere
6. fruitur, requiéscit
7. iücundam, molestam
8. itinere, nûntiäre
9. dîligëns
10. praeest
1l. contrahit
Exercitium 4
1. laborävﬁ
2. labôrävgg
3. labôrävçm I
4. labôrävërunt
5. labôräverant
6. labôrävgrg
Exercitium 5
1. paräve_rit, exômävgri_n_t
2. exômätum erit
3. ambulﬁvggjm
4. pulsätae erunt
5. dormive_ri;, ambul5ve_ri’g
6. pug112‘we_rigt;
7. ﬁ.1gi_t, laudätus erit
Exercitium 6
1. cënant
2. famem, sitim
3. paulisper
4. equidem, bonum
5. ëligere
6. culïna, coquitur
7. parat, cocus
8. ministrî
9. convîvium, exôrnätur, sternitur
10. triclîniô, îmus
11. convîvae, accubant, singulî,
bînî, terni
12. prîdem _
Exercitium 8
1. ﬁ1e_rit, comput§ve_rﬁ, scripse_ri1_:,
dormivgﬁg
2. ﬁ1e_ri_s_, dormiv§_r_i§_
3. fuggé, comput5v§;_6_, scripsﬂ,
dormivﬂ
4. computﬁvgﬁg, scripsggig
5. fu§1_igt_, computﬁvgxﬁ, scrip-
se_rilJ, dorlnivgigg
6. fheritis, dormiveritis
7. fuerimus, computéverimus,
scripserimus
8. computﬁveritis, scripseritis
9. pulsätus eris
10. pulsätus erô
1 1. pulsätî eritis
12. pulsätî crimus
Exercîtium 9
1. ambulëmus
2. gaudeämus
3. bibämus, canämus
4. exhauriämus 1 .
5. cônscendämus, proﬁcîscämur
Exercitium 10
1. accumbunt
2. Väsa, argentea, argentô
3. apportant
4. holeribus, carô, genera,
appônuntur
5. acütô
6. gustävit, aspergit, sale, placet
7. miscëre, merum, pôtat _
8. 1ibertinus,1iberz'1tus
9. mel
148
10. acerbum, dulce
11. prôferre, fundere
12. exhausit
1 3. comp lentur
14. sänë, sententiam
15. glôriôsus
Exercitium 12
1. futürum, perfectum
2. perfect?
3. ~eris, ~erz't, ~erz'mus, ~eritis,
~er1'nt
4. 7. ~ero’ ~en'mus
5. 8. ~erz's ~erz'tz's
6. 9. ~erit ~erz'nt
10.ﬁ¢g7_~z;.gﬁ¢g1t,ﬁ¢en'mus, fueritis,
fugrit.
1 1. futürunl, perfectum passîvî
12. themate, futürô
13. zus erô =1‘ erimus
14. ='-us eris =1“ eritis
15. zus grit zl- 677.4711’
Exercitium 13
1. graisse, 1mm
2. glggisse, glgum
3. ex_I1_qy_.§_z'sse, exhaustum
4. fujc_z’z'sse, ﬁigum
5. ﬂalzjsse, indûtum
6. miscuisse, ïäum
7. rev_eLtisse/reg_eg._9_um
8. strävisse, Qr_ä_tum
9. Lam
CAPITVLVM XXXI
Exercitium 1
1. gu_ä.dam, gu_îdam
2. ggædam
3. gtﬂdam
4. guoddam
5. Qidam, gu_idam
6. gtﬂdam
7. cuiusdam, gtgdam
8. gu_ôdam
9. gtgdam, guibusdam
1 O. guibusdam
1 1. ggagdam
12. guibusdam
13. gu_a§dam
14. guôrundam, guärundam
Exercitium 2
1. memoria
2. avérus, optat
3. quidquid
4. münus
5. pôtiô
6. impatiëns, asinînîs
7. aufügit, aliquantum, abstulit
8. quantum
9. ﬁdébat, ﬁdum, inﬁdôs, ﬁdë
10. cônﬁdet
1 1. praesentem
12. quamobrem
1 3. simul atque
14. înfëlîx

Exercitium 4
1. quam
2. quot
3. quanta
4. quantum
5. quot, quot, tot
6. quälis
7. quot, tot
Exercitium 5
1. latëre
2. praemium, reträxerit, priusquam
3. fugitivus, cruce, cruciätur, ideô
. c1éméns,ign6scit
. iüstus
. iniüstus, iniüriam
. ôdërunt
. scelus, supp1ici6,i1'1s
. scelestôs
10. sapiëns, 1égés,poenam, statuit
11. crüdëlis, côram
12. vetat
1 3. nimium
14. iuvenis
\OOO\]O\U1-B
Exercitium 7
1. laudggï, püniendî
2. interrogandus
3. conigenda, vertendus
4. délendae
5. dîcendum
6. fergggï
7. scrîbendae
8. lavandäs
9. mittendôs
10. solvendam
11. bibendum, dormiendum
12. tacendum
13. cônsôlggÿ;
14. sequendum
1 5. dîcendum, mentiendum
Exercitium 8
1. iänitôrï
2. serv§>_
3. n<_">bis_
4. mLi
5. ti_b_i
6- nïäïâ, Vﬁhïâ
7. cg;
8. cëterî_s
9. om11i1;u_s
Exercitium 9
1. dëbilës, môs
. super, rümor
. ëducätus
. abdüxit, namque
. senex, nônägësimum
. ﬁmditus
. quisquis
8. ëbrius, nimium
9. fäbulätur
10. nûgäs
11. vetus
12. quidquid
13. invalidus
\lO\LII-I>U)I\J
Exercitium 11
1. gerundivum
2. landau moneyggg legendus,
audiendus
3. scrîbenda est
Exercitium 12
1. acc_e‘gz'sse, acc_eg_tum
2. gggum
3. abstulisse, ablätum
4. Qÿgisse
5. 5g1_tz_gz'sse, statütum
6. tetigisse, t_dg_tum
CAPITVLVM XXXII
Exercitium 1
1. cüncta, sefeæëæ înFêska
2. servitûtem
3. incolîs
4. vis, audäcia, contemnerent
5. praepositus, ëgregius, ubîque
6. vict6ri€1,popu16, grätus
7. cârum, aliquot, inopiä, vîle
8. victôrem
9. proximum
10. classis, percurrit, mercätôriäs,
tuëtur
11. gentës
12. cdmmünia
13. nübilum, adversus
14. vïribus, rëmigäre
Exercitium 3
1. â servis quaerit
2. ä nautîs quaesîvit
3. ab Aelniliä quaerëbat
4. ä Syrä petit
5. ab amîcä petîvit
6. më rogäs/ôräs
Exercitium 4
1. verberätus sit, verberätus sîs
2. verberäms sim
3- diX9r_it, fue_r_iL p5ru£=r_it
4. mess, pärusxis.
5- ﬁ1.e_riA, Päfﬁm
6. dix§;i_s_
7. dixﬂ
8. verber5ti_s'1;11, verberätî sîtis
9. verberâtî sîmus
10- diX§1'I_11. ﬁ1§11_t.aP51"1§T£
1 1. ﬁaeritis, pärueritis
12. fuerimus,p2‘1ruerimus
13. dïxeritis
14. dixerimus
Exercitium 5
1. neu
2. ëdücit, inermis, dissuädet, resistat
3. dônec
4. intereä, ﬂexîs, voluntäs
5. offerte, praefert
6. redimere, grâtiam
7. reminîscitur, poëta
8. meminit
149
9. deest, amicitia
10. grâtiam, agere, referre
Exercitium 7
1. në plôräveris
2. në clämäveritis
3. në timueritis
4. në p*� fëceris
5. nôlîte fugere
6. nôlî @�� relinquere
Exercitium 8
1. aliquandô
2. mütuam, condiciône
3. utinam
4. pîrâtae, talenta
5. superbus, minätus
6. armävit
7. dësistunt
8. në, amphitheätrô
9. cursum
10. etiarrmunc
Exercitium 9
1. valegg, peregj
2. dgg
3. vale_ag_11, 81g;
4. perda_t
5. errä
6. reverta_r
7. mergâtur, prohibegnjg
Exercitium 10
1. në น aberrgg
2. në �k accidg;
3. në occîderëtur
4. në @�� appropinquém
5. në mergerëtur
6. në ��A vit§_n_t
Exercitium 12
1. coniünctîvus
2. perfectî
3. -eris, ~erit, ~erimus, ~eritis,
~erim
4. ~erim ~erz'mus ~erim ~erimus
5. ~eris ~eritz’s ~eris ~eritz's
6. -verit ~erim‘ ~erit ~erim
7. ~erim ~erimus ~erim ~erimus
8. ~eris ~eritz's ~erz's ~erz'tis
9. ~erz't -erint ~erit ~erim
10. fu§_1;i§, fugrit, fuerimus, fueritis,
fu<>_ril2_t.
11. coniünctîvus perfectî
12. themate, coniünctîvô
l3. nus sim =1” sîmus
14. --us sïs ==ï sîtis
15, =us sit ==î sint
Exercîtium 13
1. gﬂisse
2. gjgisse, g'c_tum
3. glisse, ﬂgum
4. obtulisse, oblätum
5. redgmisse, redé_n1p_mm
6. sustulisse, sublätum
7. gzqisse, Liggum

CAPITVLVM XXXIH
Exercitium 1
1. bîna
2. tema
3. quaterna
4. quîna
5. sëna
6. dëna
7. dënäs
8. quaterna, quîna, sëna
9. singulîs, singulî, bînî, terni
10. dënôs, quînî
1 1. bînae, bînî
Exercitium 2
1. legiô, cohortës
2. adiunguntur, auxilia
3. ôrdine
4. prôgreditur, agmen
5. signum, argentea
6. id6neum,instn1untur
7. proelium, aciës
8. hortätur
9. prôcurrunt, caedunt
10. imperätor
11. circumdantur, münîta
12. commemorätur, virtüs
13. nätus, aetätis
14. mîlitärem, studébat, studium,
côgere
1 5. stipendia‘
16. praecipuë, püblicîs, prîvätîs
17. prîdië, posterô
18 fatîgämr
Exercitium 4
1. nérrandg fébulgm n2'1rrandgr_I_1
2. närrandï, narrandg, fäbulg när-
randgg, fäbulg närrandg
3. scribendg scﬁbend_2‘1_s
4. scribendg, scribendig
5. discendy_r;1, discendg, discendg
6. legend; legendôrum
7. cüstôdiendärum
8. cüstôdiendæ
9. cüstôdiendîs
10. persequendgg
1 1. patriÿ videndgg
Exercitium 5
1. arduî
2. ferë, propcräre
3. tränsferre
4. longë, dësïderat
5. gaudiô, valëtûdine
6. cffundere
7. citrä, ulträ, amnem, tränsîre
8. tamdîü, quamdiü
9. praestäre
10. trînäs, ünäs
11. rîdiculum
Exercitium 7
1. dorrniviisgg, scripsisset, péruiisgg
2. accépiig, légjsset, fuigsg
3- negévi_ss_et, ﬁ1is_s§§,péru$_sé_s,
scrîptg 0� gs_s_e1
4. audivis_s§, scripsi§s§_s_, laudätu_s
essës, accëpissem
5. fuissem, päruissem, 1audäty_s_ �51
essem, audîvissem, scrîpsissem,
accépiiég
6. dormivissent, scripsissent, päru-
issent
7. accépissent, lëgissent, fuissent
8. negävisägm. � päruis_së_tis,
scrîpta_e P�� essent
9. audîvissëtis, scrîpsissëtis, laudätï
essëtis, aocëpissëmus
10. fuissëmus, päruissëmus, laudâtï
�5 essëmus, audîvissëmus, scrip-
sissémus, accëpissëtis
11. aediﬁcévisseg, necé.vi_sg:;
Exercitium 8
1. habég, habég, ambu1:i§I_n
2. scigeg, es@,1egerem, sci:_qI_1;
3. ess_em
4. fëcissem, vivgggg, fëcissem,
vivgm
5. 65%, esﬁ, essëmus, îrëmus
6. ascendissem, mg, cubärem,
ascendissem, ess_e_I_n
Exercitium 9
. ratibus, côpulätîs, secundum
. convocätî, excurrere
. ërüpërunt
. diütius, etenim
. ripam,u1teri6rem, citeriôre
. caedem
7. vulneräms, vulnus
8. plërîque, incolumës
9. lëgätôs, päcem
1 0. fore
l1. dîram, ënsës, horrendôs
12. ôtiôsus
O\UI4>U)l\))--A
Exercitium 10
1. esLQ, pârëﬁ
2. es§6_t_e_, p2‘1ré‘_@§_
3. respondém, dicigg
4. facit_c')tg
5. venigcj
6.n1‘1nti§@
7. scrîbit_ô
Exercitium 12
1. coniünctîvus
2. perfectî
3. ~isse‘s, Missel, ~isse'mus, ~issétis,
~z'ssent
4. 7. ~z'ssem ~z’ssémus
5. 8. ~z'ssés ~z’sse”tis
6. 9. ~z'sset ~z’ssent
10. fuissem, ﬁtissés, ﬁlil, fui_s_.§'Q
mLfuLss_étE. fui_s£e_n_t
11. coniünctîvus plüsquamperfectî
12. themate, coniünctîvô imperfectî
13. '-us essem =1" essémus
14. ws essés ==î essêtis
15. ﬂy esset “ï essem‘
150
Exercîtium 13
1. ﬁxtürî
2. imperätîvus, imperätîvus futürî
plürälis
3. praesentis
4. amc'z’_t_<_§_. amätäl
5. monêt_ô_. monëgæ
6. leg1_'t_o', leg1ﬁt_e
7. audz't_0'_, audz‘t_o’_t_e
8. est_o"_, esgcjgg
Exercitium 14
1. cecîdisse, caesym
2. coégisse, coäctum
3. dëgïtisse
4. efﬁdisse, efﬂum
5. înstrüxisse, înstrûctum
6. perïisse, perggggum
7. intellixisse, intelﬁgtum
8. pro‘gu_g'_r_'isse
9. prägressum
CAPITVLVM XXXIV
Exercitium 1
1. fore, futfm_1_1g
2. fore, futﬁrm
3. fore, ﬁ1tﬁr(_')_s_
4. fore
5. fore
Exercitîum 2
1. operam un:
2. scalpellô, nﬁsellÿ, laesit
3. lüdum, certämen
4. dummodo, certet
5. gladiätôrës, spectätôrës, plaudunt
6. rëtia
7. implicäre
8. plërumque, favent, palmam
9.1ibet, circô, scaenicôs, theätrô
10. aurîga, circënsibus,
1 1. lügent
12. cômoediam, äcrî, geminôs
13. ingenium, ratiônem, iuvat
Exercitium 4
. nôvi_s_s_e_
. nôvis_sç, nôvï
. nôvl
. IIÔVQÆL
. ôdï
. ôdm_sg
. ôdërunt
8. 6d§_r_a_1;
9. meminis_ti
10. meminërunt
1 1. memini_s_s_.§
\lO\lJt-I>~U)l\J>—-
Exercitium 5
1. poëticae, prîncipium, libenter
2. venustä, gremîô, bäsia
3. fätô
4. tenebrae, accendunt
5. lucernîs, passera, dëliciae
6. bella, dëvoräre
7. ultimî, ocellîs, turgidîs

8. perpetuum, afﬁrmäbat, dücere,
nübere
9. mëns, dubia, odium
10. sëria, aräneâaum
Exercitium 7
1. multjg servﬁ dominé su§
2. dominé sevërg, eï
3. puerg, c1
4. Lÿdigg
5. nautî_s, iig
6. Arioni, eique, sibi, mi_h_i, Imllj
7. castri_s R6mém:§, castrjg, mîlit_i_bu_s
suig
8. amîcg, ti_1;i_
9. Mëdg, praedônjggg
10. g1adi5t6ri_b1s_, qu@§
11. 1itter_i_§, e:
12. ommilggg, ommJgu_s
13. Catullg, amicgg su_a;e_
Exercitium 8
. iocôsî, rîsum
. epigrammata
. sinü
. ôscitäre
. versiculôs
. nîl
. nivea
. anus
9. sapit
10. ërubëscit
11. testibus, prôsiliunt
12. opës
Exercitium 10
1. syllabîs, brevës
2. vôcälem
3. longa, diphthongum, cônsonantem
4. na, m0, sa, bi, ce, re; no’, tê, dî,
nec, pas, sum, dz’, quä, rë
OO\IO'\UIJ>UJl\-7'-'*
5. g'5n_-p5i~cu1't_-que- su-äs- cir-c_u12-
U U '—" î‘
me—a- col-la- a-cer-tôs
U.U “j” nU U "— î"
6. quzs-quz-s a-mat-va-le-at- pe-
"" U _U î: U U T U
re-at- q_zg- nes-cz—t”a-ma-re
y—, T U _U ,7" U .
7. id 3-t’:¢Jz-rg1_Q_- qua-r_z_c]-fg-cg
£E1‘Z3_’I'L¢!_~“'-‘{§‘ �W<
8. pedëâ
9. nô-n a-mo, tê- sa-bi-, dî-ce-re;
"’_ U U '—' U U T_U U
«il; 226-. as-S222. qzaer-12
10.dacty1us
1l. spondëus
12. trochaeus
13. hexameter, spondëî, dactylus,
spondëus
14. pentameter
15. hendecasyllabus
16. nîl mihil däs vîjvus dî lois gggtl
_ U U _____ .___ _
15_tcg,d3I till".
la_u_dgt’3gIln1c1_t c_a_zztIrLn9ﬂtm‘s ngegl
Iiimg ,ljl_b_2ll2~s
cLi£€1gi_ss<3sqJLi§J291n%tgz3§I
gmmmgtgl €ﬂ14!!l1
nîl” il Ilï sati|s"est || Qa_edicz‘|g'ge
"î "‘U U î U U U
"gall;
Eercitium 1l
l. accendisse, accënsum
2. dêlêvisse, g’_e:le_;'_tum
3. imglicuisse, imglicitum
4. agisse, 1a_e.gum
5. Qegerisse, gzlgtum
6. Qlausisse
7. reg'n_uisse, reLeg_tum
8. ggggisse
9. ﬂisse
151
CAPITVLVM XXXV
Exercitium 1
1. ôrätiônis, coniünctiô, interiectiô
2. propria, appellätîva
3. sacerdôs
4. quâlitâtem, comparârî
5. gradüs, positîvus
6. genera
7. cäsüs
8. persônälia
9. possessîva
10. dëmônsträtîva
1l. relätîvum
12. interrogätîva
13. ïnﬂectere
Exercîtium 2
1. modî
2. persôna, dëmitur
3. signiﬁcätiônem, explänat
4. côpulätîva, disiünctîva, causälis
5. praepositiônës
6. quandô
7. mentiônem
8. affectüs, ira, admîrätiô
9. similës
Exercitium 3
1. dëclînätiônës, -ï, -ae, -is, -ûs, —e'z'
2. via viam vz'ae..., annus, annum,
anni'......
3. coniugätiônës, —äre, -ëre, -ere, -îre
4. laudô laudäs lgudatm, claudô
claudis claudit .... ..
5. indëclïnâbilës, celerjyg, celerg'__e‘
6. synônyma, forsitan
7. 6mm, _c_i_e1zpgum;adg'§gz'sse,
adie;c_tum

Exerciiltia Latina Smlvlta
Pars H: Roma Aefæma
153

CAPITVLVM XXXVI
Exercitium 1
1. templum Iovis magnô incendié
cônsümptum est
2. tëctum templî columnîs pulcher-
rimîs sustinétur
3. forum signis deôrum exôrnätur
4. palûs cloäcä siccäta est
5. populus nünﬁô victôriae dëlectâttn
6. Rômänî clämôre hostium excitätî
sunt
7. exercitus fugä celeﬂ servätus est
8. hominës scelestî poenä sevërä
dëterrenmr
9. timôre mortis permrbämur
10. cantü avium dëlector
Exercitium 2
1. quadräta, restat
2. casa, tegitur
3. arx, ﬁrmis
4. praecipitibantur
5. sacrum
6. expulsus, cônsulës
7. augustum, sacrätum
8. incendiô, refectum, cônsecrâtum
9. sp1endet,marmore
10. cellâ, simuläcrum, sëde
ll. tziumphô
l2. sacriﬁcium
13. locétum, metallis
14. aes
15. Tabulärium, amplum, servantur
16. palüs
17. subterräneâ, dëducta, siccätum
18. basilicîs
19. Cüria, exstrüctum, senätus
20. senätôribus
21. celeber
22. vîcus
23. vëneunt
Exercitium 3
1. dîcunt ‘Iﬁ1iy_n_1 domimLn sevënÆ
esgç’: Iüligg doming sevërg_s_ ess_e
dîcitur
2. ‘ling; duäs faciës habﬁ’ dicunt:
Iängg duäs faciës habgg dicitur
3. ‘R6mu1;1_r_n Palätium m1‘mivj_s_§_q
dîcunt/närrant: Rômulg Palätium
mﬁnivi_s_s§ dîcitur/närrâtur
4. dîcunt ‘prim_5_§ m1'1r§_§_ Réménﬁ
quadratgg fujggg’: prim: mûri Rô-
mänï quadrätï ftujgg dicuntur
5. ‘Cinnm versiculôs in më scri-
bm’ nârrant: versiculôs in më
närrâmr scﬁbgg Cinng
6. dîcunt ‘Solôngn; virm sapientgm
eti1’1s111_I;1 ﬁ1i_sg’: S019 vir sapiëns
et iüs111_s fui_sg dicitur
Exercitium 4
1. sacg, seam
2. Sacg, sacm
3. sac;1‘_§, sace;_1;;';_11um
4. celebg, celebgrrimus
5. celebgg, celeberrima
6. ce1ebr_e,
7. äcç;
8. âcerrimg, äcerrimum
9. âcerrimum
Exerciﬁum 6
1. in medig forQ
2. medigg forg
3. in medig mari
4. medigs_ di§§
5. medig dig
6. media nox
7. postrëmgg mënsi_s, prima aestâs
8. summ\_1_s_ môns
9. in summg mont§
10. in înﬁmg Capitôlig
1 1. ad înﬁmyg Argîlëtm
12. in postrëmg cémoedig
13. in postrëmg libr_ô_
Exercitium 7
1. ôrâtôrës
2. rôstrîs, prôrîs
3. illüstrissimus
4. dëstrücta
5. focî
6. aede, rotundam, ärdet
7. exstinguitur, aetemam
8. rëgia, pontiﬁcis. praefectus
9. dîvînäs
l0. Dîvus
1 1. cremâre
12. restituit
13. aerärium, dëpônitur
14. discordia, factiônës, patriciôs,
plëbëiôs
15. concordiä
16. vetustâte, colläpsa, faciem
17. odor
1 8. dëdicäta
19.portic1'1, aurâta
20. c1iv6,triumphantés
21. boâriô, pecudës
22. âra
23. prômunturium, ëminet
Exercitium 8
1. di1§, daim;
2. tr1'_bQ§ sorérigtg, i1'1n_<'>_Ig, Cerie,
ﬁlii , M5rt_e_:, Apo11i_x;;c__, duâ_bu_s
ﬁ1i§m1§.Ven§$. Io_vi-°»
3. coniünx
4. Iﬁnfmig, Cere_ris_
5. geminî
6. domesticärum
7. dughgg deÿpls
8. sapientiae
9. Iuppiter, Iünô, Vesta, Cerës, Nep-
tfmus, Mâts, Mercurius, Vulcänus,
Apollô, Minerva, Diâna, Venus,
Sätumus
Exercitium 9
1. interiecta
2. renovâtus
3. superävit
4. genetrîcis
5. statuae
6. ulcîscî, commïsit
7. vôverat, inoohävit
154
8. monmnenmm, [Iltôris
9. maxmorea, lateribus
10. glôriätus, latericiam
1 1. mausôlëô
12. balneae, thermae
13. ibîdem, exercent
14. ductus, inductus,1ongitﬁdinem
15. arcuätî
16. bibliothëcä
Exercitium 10
1. P�� theâtrum aediﬁcandum cürävit
2. @>` Circum Maximum renovan-
dum cürävit
3. �� viam Appiam müniendam
cürävit
4. ��� aedës colläpsäs reﬁciendäs
cürävlt
5. pz� novum forum faciendum cürävit
6. �{� novam domum aediﬁcandam
cüräre
7. �\� sacriﬁcia facienda cürâre
Exercitium 12
1. ﬂammae
2. absümeret, iniit
3. însânus, incendisse
4. splendidam
5. vestibulô, aerea, collocäta
6. probävit/probäbat, stägnî
7. dëlëvit, adémit
8. laurus
9. morbus
10. candëläbrum
1 1. tubae/tubârum
12. pontem
1 3 . praeclärum
14. origine, magnitüdinem
Exercitium 13
l. annQ ducentësimg vîcësùng,
eâdem tempers.
2._idj_b& Octébrigxg, anng septuägë-
s11n,c'_>,}'1nm et quînquägintä ann§§
3. e§ m; qug‘>_
4. ùovem ann§§
5. idjzyg Märtiïg quärtg anng
6. ündëvïgintî ann§§
7. annm, quattuor méns_é§
8. prîmg lücg, di§ noctgque, paucﬁ
h6r§_§ noct_e_
Exercitium 14
l. ling Vesta Milnerva Ce|r_gs_ î I-
_ —- u u _— u u —
ana Ve(nusMars
-——k)[J—-—-_—
Mercurilus Iovi '|1\_f<_aptﬁ [nus Vul[-
""‘ _U Ur"—UU _ -" —" ""
çlnzôs 64.|p__gl{g_
2. §‘Lc”3bi|rg41zc_1_2§(n_1_g’sf:gr[§§
cgpg!t,1rb.9r'3lt’" £19529
ﬂﬂﬂllérfpjcglié‘ llﬂ 03g! IŒŒ
I8|it_
3» £24p1g§tgIr"_a.rc5sglrZ_cm J£9‘.tu;nI
s22ctgCiln_”2r'2£_m
L7 zig’ L13_5’.L’.‘7l"_'£" llmd 155J ê‘.
tgﬁhézllgg

Exercîtium 16
1. grant 25. gqgtifex
2. v_alë 26. mû_n_îtus
3. içrôx 27. prigquam
4. iggëns 28. iuﬂtﬁs
5. mlﬁs 29. sagdés
6. pamdis 30. c('>n§_tituit
7. gimilis 31. instigcre
8. seryilis 32. Nep_t[1_nus
9. ant_iqua 33. ggnetrix
10. Augggtus 34. theﬁtrum
11. ço_nvenit 35. ilﬁus
12. con\_I§nit 36. inggrior
13. appﬁ_1§re 37. tri_vg_nphus
14. trigi_1;tz‘1 38. g_6_I_1sequi
15. agu_jcus 39. cbngqquitur
16. p_IT_1blicus 40. salﬁgétus
17. imggrium 41. samtäns
1 8. cirgggdare
1 9. ingagﬁcit
42. intgllegit
43. intelljgit
20. interfçgtus 44. refgzre
2 l. segtor 45. rec_ipere
22. scnﬁ_t§rés 46. ggcipit
23. Qtegra 47. dugdecim
24. ceLc_rrimus 48. duge_nti
Exercitium 17
1. serv§§ ﬁdæ
2. opm difﬁcili_a
3. diigg 1ong_i§
4. béstii_s fer1'_s
5. nmgngg partﬁ
6. col1§§ a1t<_')§
7. mais sor<‘>rﬁ>;1_s_
8. mîlitu_m_ fortÆ
9. 1itteri_§ Graeci_s_
10. vin} sapientipg
11. host§§ superb:
12. v6cm;1_s_ clârî_s
13. versi_h@ brev1"t)_u§
14. nautÿ Rômânjqg
15. cun'_'u_§ novﬁ
16. passï
Exercitium 18
1. adëmisse, adëmptum
2. auxisse, auctum
3. collâpsum
4. cônstimisse, oônsﬁuîmm
5. dëlëvisse, dëlëmm
6. dëstrûxisse, dëstrüctum
-7. expulisse, expulsum
8. exstinxisse, exstinctum
9. exstrﬁxisse, exstrüctum
10. incendisse, incënsum
11. operuisse, opertum
12. ortum
13. praefëcisse, praefectum
14. refëcisse, refectum
15. restituisse, restitütum
16. tëxisse, tëctum
17. ultum
18. vëniisse
19. vôvisse, vôtum
CAPITVLVM XXXVII
Exercitium 1
1. iüstitiä, rëgnum
2. fëstL-discumbnnt
3. proﬁzgô, arva
4. luventﬁte
5. diütuma
6. dolô, fabricâvënmt
7. benigna
8. ävectôs, cürä, môlem
9. dëcurrëns, suspectum
10. peneträvit, occultôs, rôbore
l 1. anguës, immolat
12. amplectuntur, explicâre
13. oorripiunt, tenera
14. clipeum, cônﬁJgiunt, contingere
15. pavôre, conclämant
16. însänia, fronde
17. penitus, sonäre, înspicere
1 8. praedicébat/praedixit
19. suprémus
20. patefactô, ﬁinem, démissum
21. cüstôdës
22. mâchina
23. sceleräta
Exercitium 2
1. mercés ëicî iussit w bel:
2. servum improbum pünîrî àussät-
3. Daedalum in 1. dücî iussit
4. novam Cüriam aediﬁcärî iussit
5. Iänum tertium claudî iussit
6. equum in arce locârî iussërunt
7. eum in m. prôicî aut ürî iussërunt
8. interiôrem equî partem înspicî
iussërunt
Exercitium 4
1. barbam, crînës
2. gemëns, ﬂagrantî
3. nâte, ruit, culminc
4. somniô, âmëns, strînxit, incitävit
5. sacra, tëlîs, êlâpsus
6. dominantur, gemitü
7. moritürî, vädunt
8. passîs, vinculîs, ërigere
9. speciem, undique, ruëbant
10. acdës
l1. tmbês, ooniciëbant
12. ululätxî, resonäbat/resonat
13. concidunt
14. dëfënsôrës, trucîdant
15. înﬁrmî, inütile
16. pavidîs, egëmus, concède
17. nëquîquam, haesit
18. lacvä, comam, dëﬁxit
19. quondam
20. tunîs
Exercitium 5
1. Latînô in Italiä rëgnante
2. puerîs puellîsque canentibus
3. Trôiänîs dormientibus
4. hominibus perterriﬁs clâmantibus
5. Priamô spectante
6. Venere dﬁcente/duce
7. Nerône imperante
8. mulﬁs plaudentibus
155
Exercitium 6
1. rëge Tarquiniô expulsô
2. multîs domibus prîvätîs dëstrüctîs
3. Titô mortuô
4. equô ligneô in lîtore collocätô
5. equô hastâ percussô
6. rëge Priamô occîsô
7. nocte iam cônsümptä
8. Ariadnâ Naxî relictä
9. lucemîs accënsîs
10. älîs cônfectîs
1l. ëiectîs mercibus
Exercitium 8
1. ﬁerentês
2. ärdentibus
3. praedîcentî
4. gemëns, ﬂagrantî
5. précurrentibus
6. ascendentés
7. irementem, läbentem
8. abeuntis
9. portäns, dücëns
10. aberrantem
11. stupentî
12. lacrimantem, volcntem
13. efﬁJgientem
Exercitium 9
1. obtruncitum, horrôre, perﬁîsus
2. recüsâvit, nepôs
3. efferre, înstauräta, revîsam, inultî
4. prôdigimn, lümen
5. restinguunt, tonat, fragôre, ﬁ11-
gens _ _
6. tendit, alloqultur, quä, patnî, ne-
pôtem
7. piô, onus
8. famulôs, tumulum
9. pariter
10. düdum, commovëbâtur, aurä
11. ubi, micantës, respexit
12. sociôs, repetîvit, quîn
13. cônferëbant
14. überem, rëgîam, vâsta
15. comprehendere
Exerciﬁum l0
1. moen1'1>_us
2. rëgng
3. domL1_1_s_
4. arcg sua
5. hi_.<s, ﬂamm}
6. dolig
7. tëlî_s, auxilig
8. locg
Exercitium 12
1. urbs f: urbis gen sg, urbe abl sg,
urbium gen pl
2. môns m: montem acc sg,
montibus dut/abl pl
3. annus m: annôs acc pl, anni gen
sg aut nôm pl
4. scelus n: scelus nôm/acc sg,
scelerum gen pl
5. via f: viâ abl sg, viäs accpl,
viärum gen pl

6. nauta m: nautae gen/dat sg aut
nâm pl, nautis dat/ablpl
7. templum n: templô dut/abl sg;
templî gen sg, templa nôm/acc pl
8. rëx m: rëgî dat sg, rëge abl sg;
rëgës näm/acc pl
9. portus m: portüs gen sg aut näm/
acc pl
10. porta f: portäs acc pl, portîs dat/
abl pl
11. tempus n: temporî dat sg, tem-
poribus dat/abl pl
12. amîcus m: amîcô dat/abl sg,
amîce voc sg
13. rësjî‘ reî gen/dat sg, rës nâm sg
aut nôm/acc pl
14. avis f: avî dat sg, ave abl sg,
avës nôm/acc pl
15. carmen n: Carmine abl sg, car-
mina nôm/acc pl
16. manusﬁ manü abl sg, manum
acc sg; manuum gen pl
17. collum n: collî gen sg, colla
nôm/acc pl, collis dat/abl pl
18. collis m: collis nôm/gen sg, collî
dat sg, collés näm/acc pl
Exercitium 13
1. mors 13. aes 25. rëx
2. pôns 14. iüs 26. pontifex
3. ﬂôs 15. bôs 27. arx
4. eques 16. iter 28. princeps
5.portus 17. senex 29. virtüs
6. cornû 18.hiems 30. palüs
7. pecus 19. mare 31. ﬂümen
8. caput 20. faciës 32. orîgô
9.1ectus 21. opera 33. liberi
10. tëctum 22. opus 34. thermae
11.ager 23. aedés 35. castra
12. theätrum 24. sëdës 36. moenia
Exercitium 14
1. attigisse, attäctum
2. complëvisse, complëtum
3. contulisse, collätum
4. coniëcisse, coniectum
5. cénstitisse
6. contigisse, contﬁctum
7. corripuisse, correptum
8. ëgressum
9. ërëxisse, ërëctum
10. haesisse
1 1. occidisse
12. pandisse, passum
13. perﬁ1disse,perﬁ'1sum
14. recessisse
15. respexisse
16. revîsisse
17. sonuisse
18. strinxisse, strictum
19. stetisse
20. suäsisse
2 1. tonuisse
22. väsisse
CAPITVLVM XXXVIII
Exercitium 1
1. guam multî virî petébant
2. 9u_i_réx Faunus arva colenda dedit
3. g1_1j eum hortâtus est ut fugeret
4. guam speciem cîvës ferre nôn
poterant
5. guod cum coniünx eius vidëret...
6. gu_i Pyrrhus “nunc morere!” inquit
7. ﬂee cum L� occidisset...
8. ggg rë perturbätus... discessit
9. guod cum diü iëcisset...
10. ggô_s omnës sëcum düxit
11. ggq factô patrem certiôrem fëcit
Exercitium 2
1. pondere, potîtus
2. condere
3. citô, prôvectî
4. posterîs
5. subductae, pestilentia
6. adeô, torrëbat
7. noctü, adstäre, sëdetn, longinquâ,
cônsîderet
8. stupefactus, parentem, certiôrem
9. aequor, nimbus, repentînus
10. discemere
11. interdiû
12. totidem, quoad, dëlätae
13. curvus, tumidus, volucris, unda,
sacriﬁcäre, linquere
Exercitium 3
1. f_1s_ï sunt
2. ultus est
3. glôriätus est
4. profectî sunt
5. complexi sunt, gassus est
6. lägsj sunt
7. 9_rt§ est
8. allocﬁtus est
9. ëgressus est
l0. potîtus est
11.po1licitus est
12. cônsôlätî sunt, secütî sumus
Exercitium 5
1. Augustus: “urbem marmoream re-
1inqu_ô_” Augustus dixit ‘se’; urbem
mannoream relinqum’
2. Nerô: “ uasi homô tandem habi-
täre coepï ’ Nerô dîxit ‘s_ë quasi ho-
mingg tandem habitäre ooepisse’
3. Läocoôn: “timeg DanaôsJrÎäo-
coôn dîxit ‘§§ Danaos tim§_r_e_:’
4. Aenëäs dîxit ‘s_ë_ patrem suum por-
tätürum esse, nec s_i_b_i grave fgæ id
onus’ '
5. Aenëäs dîxit ‘§§ ﬁlium suum §§-
cum ductürum esse’
6. Aenëäs interrogävit ‘ubi gssg
uxor §1_1_§._? cûr g nôn sequerëtur?’
7. Andromachë Aenëam ôrävit ut
§i_b;i_ diceleg ubi Hector §1;1__1_s_ §_s__s_e_t
8. Andrornaché närrävit ‘_s_ë et Hele-
ng in Epîrum abductôs esse;
posteä vërô Helenm Chäoniä po-
tîtum esse et §§_ uxôrem dﬁxi_s_$’
ortum
156
9. Aenëäs ab Helenô quaesîvit ‘quae
perîcula _s_ib_i vîtanda essent?‘
10. Aenëâs ôrat ut dî immortâlës _s_é
et sociôs s_1_1§_s_ servgn_t
Exercitium 6
1. incrëdibile
2. extrëmä, viduam
3. lücô, Mänës
4. ut, agnôvit, exterrita, palluit,
rébﬁtur
5. cäsü, invîtävit
6. iuvencôs,
7. antrô, gurgitem
8. praestat, circumire, experiri
9. vätës
l0. dîgressî, occâsum
1 1. aurôra
12. pateram, potentës
13. morärî
Exercitium 8
1. onmës dëspëräbant, cum subitô
prôdigium vîsum est
2. iam portîs appropinquäbant, cum
Anchîsës exclämat...
3. Aenëäs dormiëbat, cum Hector ei
appäruit
4. Aenëäs diü uxôrem vocäverat,
cum imägô Creüsae eî appâruit
5. Trôiänï iam arva nova colébant,
cum pestilentia eôs afﬁcere coepit
6. iam aurôra mbëbat, cum procu1
humilës collés appäruërunt
7. vix haec dîxerat, cum Polyphë-
mum vîdërunt
Exercitium 9
1. honibilis, scopulî, ëdëbant
2. nîmîrum
3. fümus
4. lapidës, ëmittëbanmr/ëmitttmtur
5 cônfectus
6. contulit, ﬂëtü
7. supplex, quäscumgue
8. terror, înfandô, vescëbâtur
9. ego_n_1_e1
10. acûtam
11. trepidï, înfôrme
12. incîdërunt, incitävërunt
13. contremuit, cavus
14. concurrérunt
15. genitor, sepultus
16.sepu1crum
Exercitium 11
1.hic haec hoc hi hae haec
2.hunc hanc hoc hôs häs haec
3. huius huius huius hôrum härum hôrum
4. huic huic huic hîs hîs hîs
5. hôc häc hôc hîs hîs hîs
6. hqg modô, lg prônômen
7. ﬂaspronorninis
8.1m_ecpr6nomina
9. 1_11s_ prônôminibus
10. hôrum prônôminum
ll.1_1_L_1ic_:1ibell6
12. E libellus
13. gag pägina, hog prônômine

14. g libcllô
15. hunc libellum, 113g exercitia
Exercitium 12
1. doletpraes ind, coletﬁzt, ambulet
praes coni
2. scrîbetﬁtt, habetpraes ind, turbet
praes coni
3. movetpraes ind, vîvetﬁa, servet
praes coni
4. gaudet praes ind, claudetﬁzt,
laudetpraes com‘
5. vocet praes coni, docet praes ind,
dücetfùt
6. manetpraes ind, canetﬁa‘, cënet
praes coni
7. ametpraes coni, timetpraes ind,
sümet fut
8. agetﬁat, neget praes coni, auget
praes ind
9. päretpraes ind, ôretpraes coni,
curretﬁzt
l0. portet praes coni, patetpraes
ind. Inittetﬁtt
1 1. iacietﬁat, cruciet praes coni,
sciet fut
12. nüntiet praes coni, sentietﬁa,
rapietﬁzt
13. fatëtur praes ind, ûtëtur fut,
mﬁtétur praes coni
14. fruëturﬁzt, tuëtur praes ind,
statuëturﬁtt
Exercitium 13
1. agnôvissc
2. concurrisse
3. condidisse, conditum
4. contremuisse
5. digressum
6. édndisse, éditum
7. extulissc, ëlâtum
8. excessisse
9. incidisse, incïsum
10. lîquisse, lictum
11. palluisse
12. prôcessisse
1 3. restitisse
14. sënsisse, sënsum
15. sepelîvisse, sepultum
16. torruisse, tôstum
CAPITVLVM XXXIX
Exercitium 1
1. rëgîna, iüdicium, iüdicäverat
2. memor, arcëbat
3. môlis
4. disiceret
5. impulit, volvunt
6. crébra
7. rîgent
8. abripiuntur, vadum
9. ferîtur, verticem
10. nantês
11. sëdävit, dispulit
12. collëgit, sinum
13. tridéns, scéptrum, ponti
14. bellicôsus
Exercitium 2
1. pecfmigm, g_upj<_1_1_._1_s_ pecﬁnig
2. patrig_a_p_, amâns patx-Lg
3. vim, viÿ iggärus
r; 4. litterag §I.11_£.1_iQ~°ﬂ§ Imam
5. vîng, plënus vmï
6. mari, mari_s_ potëns
7. dî man'_s et terr;a_e_ tempestétgn_a_que
potentés
8. iﬁdicii/iﬁdiciﬂ, iüdiciï mgmor
Exercitlum 4
1. paucî vigilant
2. vita rüstica mihi iücunda est
3. servus ï adest
4. hiems est tempus frîgidum
5. mg; vïneîs nocet
6. m e s61 oritur
7. iscipulus industrius laudâtur
8. nôn omnës gaugerës miserî sunt
9. agn'co1a in umbrâ gui§§git
10. m vallem dëscende!
11. hieme nävës subdﬁcggtur
12. pgﬁgg est pars nâvis prior
13. puer versüs intellegit gtgî/ggm;
guam gifﬁcilés sunt
Exercitium 5
1. cervôs
2. praedam
3. animôs, forsan
4. discrîmina, tendimus, resurgere
5. düräte, vôsmet
6. explôräre
7. comitätus, graditur
8. obviam, gestäns, simuläbat, vënârî
9. aprum
10. quaecumgu , félix, ôrîs
1è. lläostiäs
1 . onôre -
13. clam, eels}? t
14. nüdävit, patefécit
15. thësaurôs, oneräret
16. impium, dëvënit
1 7. appulsum
l8. deoôre, incüsävit, ëlüdis
19. nebula
Exercitium 6
1. férmg pulcherrimam
2. mentg sânus
3. alterg pedg claudus
4. numerg superiôrës
5. numer_(‘_>_ septem
6. nôming Mînôtaurus
7. aliäs viäs longitñding superat
8. aetâtg mâior
9. pär pulchritﬁding
10. meä sentenﬁg V. et O. ingenig
comparandi nôn sunt
Exercitium 8
1. ut... capgm, fugeret
2. ut... défendgr§_t_
3. ut... arrne_I1’c,praecipitc_1g
4. ut... fuggret
5. në... perdgrgt
6. ut... proﬁciscercntur
7. në... nâvigâgç;
157
8. ut... disicgxggj
9. ut... explôrält
10. ut... excéd§;e_t_
l l. në... arcejag, ut... faciâmgg, ut...
1icea_t
12. në... posggt
13. në... recﬁsw, né recﬁsa'1vg‘i_s!
14. në dubitäg, në dubitavgrﬁ!
Exercitium 9
1. scandant, imminet
2. industriam, fundâmenta
3. fortt'1n§ti,1ﬁstrat
4. pictae
5. bellantés, perﬁxdit
6. înstäret
7. incessit, catervä, soliô
8. addücî
9. Austrô, oompulsôs
10. ôrsa, obtünsa
11. statuô
12. saltem
13. paenitet
14. superbia
Exercitium 1l
1. sîdera
2. côram, obstupuit
3. genuërunt, succëdite, succurrere
4. apparâvit '
5. torî, pictä, purpurâ
6. praemîsit
7.. facië
8. ministrae, dapës
9. pendëbant, facës
10. înscia
11. paulätim, abolëre, temptâvit
12. libävit
13. conticuërunt, intentî, ut, însidiîs
14. errôrës, ﬁinus, quiëtî
Exercltium 12
1. Tyriï discumbere iubentur
2. Dacdalg inclüd1 iussus est
3. Catilîng ex urbe ëgredî iubëbätur
4. Gall; arma pônere iuggi mt
Exercitium 14
1. volat1n_d, colat Qn_i
2. ëdücat Qn_i, ëducat ind
3. sentiat Li, nfmtiat i317
4. nârrat i_ngJ_, currat Q2111‘
5. côgat ggm; rogat 1n_d
6. dônat mg’, pônat Qrg
7. emat L‘, amat m’
8. sacriﬁcat gm’, perﬁciat c_o;:_i
9. occidat co_ni, trucîdat i_n_d
10. negat m’, legat ggm‘
11. vertatgo_1z1, certat ËILÏ
12. canat gg_n_i, cënat 1'14
13. cürat mg’, ürat ﬁt:
14. vîvat çgy‘, servat i_ng
Exercitium 15
1. plaudit, plaudggt, plaud§_r§_
2. audit, aud;uAt, aud:1_‘c;_
3- pﬁnit. pﬁn;i11_nt, pünïLç
4. pônit, pôn_1_1_n_t, pôn_e_rg
5. alit, a111_n_t, algg

6. salit, salLum, sal:r_e
7. tollit, tollﬂt, tollgrg
8. mollit, mol1i_u_n_t, mollîg
9. discit, discyj, disc_e_r§
l0. efﬁcit, efﬁclﬂt, efﬁc_e_r_g
l1. gerit, gergg, germ:
12- pâtit, pargut. perm
13- Perit. per§_un_t. perm:
14. aperit, aperi_1;n_§, aperir_e
15. redit, redggm, redigg
16. reddit, reddg, reddgrg
Exercitium 16
1. accubuisse
2. apîmlisse, appulsum
3. co lëgisse, colléctum
4. compulisse, compulsum
5. conticuisse
6. diléxisse, dîlëctum
7. disiëcisse, disiectum
8. dispulisse, dispulsum
9. ëlüsisse, ëlüsum
10. genuisse, genitum
l1. impulisse, impulsum
12. incessisse
13. obstupuisse
14. pinxisse, pictum
15 . restitisse
CAPITVLVM XL
Exerctium 1
1. placidum
2. conîugiô, succubuit
3. quîn, velim, fulmine
4. dîlëctam, placitô, veniam
5. înﬂammäre
6. ﬁxrëns
7. ostentat, incumbit
8. extemplô, grandine, însequitur
9. spëluncam
10. vigilës, plümae
11. concubuisse, luxü, cupîdine
12. respicit
13 caprae
14. praeterit
1 5. invictî
16. cinis
17. potentia
Exercitium 2
1. dubitô yg/gg fäbula vëra s_it
2. nôn dubitô g1_1_ï_r_1 fâbula vëra §i_t_
3. dubitô ;_ur_n_ Neptünus max-î impe-
räre posai;
4. nôn dubitô gu_în_ Deus nôs servä-
vgrﬁ
5. dubitô ;1_g1___n Nerô urbem incendg_ri_t
6. nôn dubitô g1_1__în gëns Iülia ä Ve-
nere orta s_i1:
7. nôn dubitô È deâ nâtus si;
Exercitium 4
1. Trôiänî classem XX nâvium habë-
bant
2. Dîdônî coniﬁnx erat Sychaeus
3. “rëgem habëbämus Aenëam”
4. Aenëae vestis pretiôsa erat
5. Habëbat ënsem gemmîs ﬁllgentem
6. Aenëae in animô erat Dîdônem
dëserere
7. “të uxôrem nôn habeô”
8. “si saltem înfäns mihi esset dë të”
9. “dîvînam nôn habës parentem!”
“Nôs vestrî nôn miserémur.” Pîrätae
nautârum nôn miserentur.
4. Ariadna: “Nëmô __rr_1g1 miserëtur!”
Bacchus: “Ego g misereor. Ob
amôrem t_u1 të hinc mëcum dücam”
10. quot caelum stëlläs, tot habet tua 5. Dîdô: “Utinam înfantem dë të ha-
Rôma puelläs
1 1. täma est mônstmm cui tot.oculî,
tot linguae, tot aurës sunt quot p1ü-
mac in corpore
Exercitium 5
1. struit, mandâtum
2. nectit, älâtîs, dëferat
3. amictü, attonitus, obmütuit
4. ëvänuit
5. advocävit, mandävit, ôrnârent
6. praesënsit
7. nefäs, dissimuläre, hîbemô, dë-
cëdere
8. miserërëtur, întënsîs
9. quî, aulâ, omnînô
10. meritam, cônübium,
l1. querëllîs, sponte
12. refellit, poenäs
13. cünctätur, abrumpit
14. famulae, suscipiunt
15. quotiës, astra, admonet
16. subicerent
17. tigris
18. übera, admovet
19. perﬁdus
20. thalamus, dëmëns, moribundus,
excipere
Exercitium 7
1. quam, quantus
2. quâlis, quam, quam, quae
3. quälis, quantum
4. quot
5. quanta, quanta
6. quô, quôs
Exercîtium 8
1. sôläñ
2. iussa, exsecütî sunt
3. implôrat
4. obstant
5. taedet
6. reputat, praedictis
7. dîvô, rogum, exuviâs, iugälem
8. exsolvî
9. peragit
10. efﬁgiem, altäria
1 1. discessum
12. aethere, festînäret
13. ovantës, vägînâ
14. ârdôre
15. mütâbilis
16. carîna
17. praeceps, collûcëre, fervëre
Exercitium 10
1. Dîdô: “Nôlî gel oblîvîscî!” Dîdô
timet në Aenëäs §_u_i oblîvîscätur
2. Aenëâs: “Numquam _t;1j oblîvîs-
car. Semper _tg meminen‘). Sed
amor Q: më hîc tenëre nôn potest”
3. “Miserëminî nostrî, pîrätae!”
158
bërem, qui memoriam _t1_11 referret
mihi!” Fîlius memoriam pan‘; rc-
ferre potest
6. Syra: “N616 in speculô imäginem
aspicere Ë”
7. “magna Æ sub terräs îbit imägô”
Exercitium 11
1. pm’), advena
2.1l1üsisse
3. ultrîcës
4. ïnsepultus, exoriâtur
5. sanguineôs, cubîlî
6. novissima
7. praeteriisset
8. iaculum
9. fortitﬁdinem
10. colônus
11.üsum
12. mementô, impônere, dëbelläre
Exercitium 12
1. Dîdô: “Taedet më vivm” =
“Taedet më vïtgç”
2. Dîdônm vîve_rç taedëbat = Dîdô-
n§_1_1_1 vitgg taedëbat
3. lVIi1it§_R6mEnQs_i1‘ig;'§se pudet =
mîlitä Rômängs ñggç sua_e_ pudet
4. Cénsulgg pacnitet `�� fécjﬁq
= Oénsulm paenitet iniﬁrigq sugg
5 . Discipulgm prävë scrîpsi_ss_ç pudet;
discipulus, qum mend: su: pudet,
së excüsat
6. Fémin§s_ Trôiäng longé errâ_rç
taedëbat. Fëminae, qugg long: er-
rôri_s taedëbat, nävës incendërunt
7. Fëminae in Siciliä relictae sunt,
etsî cg male fëciggg paenitëbat =
etsî ea; maleﬁcii suï paenitëbat
Exercitium 14
1. Val§, m1 marîtg! Valglcç, mcî lîberî!
2. Heu fugg, nätg deâ! Fug'gc_,
Trôiänî!
3. Tac§ et audï, Sextg! Tacﬂg et
aud1t_e, discipulî!
4. Tü sequgg më, serve! Sequimini
më, servî!
5. Agg, cmrg, Märcg! Am, ô tëctîs,
iuvenës, succéditg nostrîs!
6. Intum caelum, nauta! Intu§_r;i;i
caelum, nautae!
7. Man§! nôlï abîre, 11'111! Man§t_e!
ném abire, socii!
8. Scrvg më, Neptïmg! Dî immortä-
lès, servgtg nôs!
9. Partî_rg mëcum, Lücï! Partîminî
praedam, mﬂités!
10. Laetm, Titg, mi ﬁlï! Laet§r;1i_r_1j,
cîvës meî!
1 1. m mihi vînum, Dävg! Arma,
virî, fer_t_c; arma!

12. 1E quid cënseäs, Comëlï!
Dîcit_e quid cënseâtis, amîcî!
13. Doming! salvum më Æ! Impe-
tum faci;e_, mîlitês!
14. Qu'_c puerum hüc, Achätg! Sub-
düci_tç nävës, Trôiânî!
15. Aequô animô e_s, Aenëg! Est_e
clêmentës, victôrës!
Exercitium 15
1. ﬂagrat: 3 sgpraes ind äct
2. successit: 3 sgpeifind äct
3. nätus sit: 3 sgpetfconi dêp
4. nârrâbat: 3 sg imperf ind äct
5. potuî: 1 sg perf ind äct
6. agnôscô: I sgpraes ind äct
7. velim: I sgpraes coni äct
8. dévorer: 3 sgpraes coni äct
9. habeat: 3 sgpraes coni äct
6. illüsisse
7. meritum
8. nexuisse, nexum
9. obmﬁtuisse
l0. refellise, refulsum
ll. subiëcisse, subiectum
12. succubuisse
CAPITVLVM XLI
Exercitium 1
1. cônstat
2. prîmôrës, ëvocävit
3. nôbilitätem, societätem
4. mätrimônium
5. stirps, virîlis
6. adventum, spônsa
7. molestë
8. diﬁîdëbat, intulit
10. agës: 2 sgﬁzt ind äct p91: par? ind 9. conciliävit
1 1. nôveris: 2 sg ‘ act
12. dîmîsistî: 2 sgperfind äct
13. repugnﬁbis: 2 sgﬁzt ind äct
14. cingant; 3 pl praes coni äct
15. minâtur: 3 sgpraes ind dêp
16. reor: I sgpraes ind dép
17. coniüxeris: 2 sg fut perf ind äct
18. nâviget: 3 sgpraes coni äct
19. morâris: 2 sgpraes ind dêp
20. agat: 3 sgpraes coni äct
21. ôment, pärent: 3 pl praes coni äct
22. ômâs, pmperﬁszzsgpraes ind äct
23. ôdënmt: 3 pl perf ind äct
24. exstînxî: I sg perf ind äct
25. habërem: I sg imperfconi äct
26. vidërer: I sg imp
27. loquar: I sgﬁzt ind dêp
28. vîdî: I sgpetfind äct
29. dabis: 2 sgﬁtt ind äct
30. cônferunt: 3 pl praes ind äct
31. afﬁciëbâtm: 3 sg imperfindpass
32. vidéret: 3 sg imperfconi äct
33. doceat: 3 sgpraes coni äct
34. terrent: 3 pl praes ind äct
35. reddat: 3 sgpraes coni äct
36. periî: I sg perf ind äct
37. volô: I sgpraes ind äct
38. comitäbor: 1 sgﬁzt ind dêp
39. merita es: 2 sg perf ind dép
40. potes: 2 sgpraes ind äct
41. vidëbis: 2 sgﬁtt ind äct
42. attigerit: 3 sgfiztperfind äct
43. päreämus: I pl praes coni äct
44. abîbit: 3 sgﬁzt ind äct
45. illüserit: 3 sgﬁztperfind äct
46. capient: 3 plﬁlt ind äct
47. tulissem: I sgplusqperfconi äct
48. implôret: 3 sgpraes coni äct
49. exoriätur: 3 sgpraes coni dêp
50. dabuntur: 3 pl fut ind pass
Exercîtium 16
1. concubuisse
2. ëvänuisse
3. excëpisse, exceptum
4. fefellisse, falsum
5. ﬂexisse, ﬂexum
erfconiéetfais
l0. opulentô, opës
11. iünxit
12. côpiäs
13. prosperum, nusquam
14. pübës
15 . muliebre, pueritiam, ﬁnitima
16. auctôrem
17. sitü
Exerciﬁum 2
1. vîvâmus, amëmus
2. sî_s, docegg
3. fergﬂ
4. habe2_1§, serv_e_§
5. nâviggt
6. pareâmus
7. 1mplôr_e_t vide_g_tque
8. mm, cada_t
Exercitlum 4
1. prôcreâvit, cäsü
2. adeptus
3. ictus,1égévit
4. interémit, lëgit
. 5. virginitätc, partüs
6. compressam
7. crüdëlitâs
8. iussü
9. alveus
10. lupa, sitiëns, vâgîtum, puerîlem
1 1. mitis, praebéret, lamberet
12. ambô
13. adolëvërunt, saltibus, sëgnës
14. latrônës
15. însidiîs, falsô, hostîlem
16. dêditus _
17. cûstôdiâ, suspicâbâtur
18. necessitâte
19. servile
20. avum, grätulantës
21. conciliô
22.sc'>1it1'1dinés
23. vetustum
24. stabulum
Exercitium 5
1. ëiectum, §.missam,loc1’1ta
2. collâpsam
3. admîräms
159
4. factus _,
5. conditam
6. nätus
7. ictus
8. sepultus
9. compressa
10. genitî, ëducâﬁ
11. âmissam
12. capms, coäctus
13. profectus
14. prôgressî
15 . conditâ
16. nätum
Exercitium 7
1. cônsulere, discrîmen
2. convënit, auspiéârëttu
3. vulturës, auspicium, duplex
4. ferret, tränsiluit
5. inde, conditôris
6. sacra, rîtü
7. armentô
8. abdidit
9. cônfüsus, abigere
10. mügîrent
1 1. clâvâ, interiit
12. facinus
13. eximiä
14. trepidäre
Exercitium 8
1. quîcumgue est
2. quodcumgue accidet
3. quaecumgue es
4. in q terräs
5 . quôcumgue modô
6. quôcumgue tempore
7. ubicumgue, quäcumgue mätre
8. quîcumgue trânsiliet moenia mea
Exercitium l0
1. patruus
2. ëdidit
3. lacrimôsum
4. nescioquem, vigôris
5. opem, orba
6. gemellis, üdîs
7. déﬁciente, lîmô, opäcä
8. fëta, nütrîvit
9. linter
10. tumet
1 1. arguitur
Exercitium ll
1. nôtum est veter§s_ Rﬁmﬁnﬁ
crüdël_ë_s fu1§§§
2. ignis Vestae Rc'>mg_I_n_ urbm
aeternm esg signiﬁcat
3. Augustus glôriätus est ‘marmo-
ream j_ relinquggg urbem’
4. Venus prômîsit 5g ipsg ﬁlium ad
limen domüs pattiae duciﬁram gs_§§’
5. Nôn fäs est ﬁ hinc comitem
portm Creüsam
6. Anchïsës terra_I_g illﬂ longin-
quin; quaerend_a_11_1 gag cénsuit
7. Fateor ‘mg Ilium bellô petiviﬁ’
8. Vidésne omni_a tût; Ë et clas-
sm; soci_6§que servz‘zt§_§...?

9. Fäma närräbat Aenëg_II_1_TrÔiä vë-
ni_s§_§ et cum Dîdône concubui_s§;c_;
egg nunc rëgnî oblitg in luxü
vîvgrg tuxpî cupîdine capt§§’
10. Fäma rëgînae dëmlit ‘armm
c1asse_m cursmque pargxj’
l1. Crëdisne cinerg aut Mänÿg se-
pu1t_6_s ﬁdem nostram cﬁra_r§? Ego
reor nﬁmine deôrum Tr6ianQs_ hﬁc
vénis_s§
12. Numquam negäbô ‘t_ë bene
meritaÆ ;c_§s_e dë më’, neque ego
spërâvî hang ﬁg cëlärî pos_s_§
13. Anna nôn intellegit sor6r§1;1 fu-
rentg fünus par§_r_g
14. Cônstat Aenég_r;1 domô profug;1r_n
prîmô in Macedoniam vén1'_s§_g, inde
in Siciliam dé12'1tt_1_1;_1 ggg, ab Siciliâ
ad Latium tenu_i§s_§
15. Tumus molestë ferëbat advengxg
sibi praelätæ _e_:§s_e
16. Mezentius rëbätur opjc_s_ Latînô-
rum nimis crésc_e_13
17. Faustulô spës erat régia_1_r_1 stirp_e_r;1
apud së ëducÿ, nam iussü régis
infant§s_ exposit§_s_ _C__SS_6 sciébat
18. Silvia, cum geminôs peperisset,
‘Märte_r_n patrm _e__s_s§’ afﬁnnävit
19. Numitor, cum audîvisset geming
_es_s§ fratrgg, nepotg _s;1§§ servat§_s_
gg suspicâbätur
20. Herculës, cum partæ gregis ab-
çggg sënsisset, pergit ad proximam
spëluncam
21. Herculés ‘§§ fätum implétﬁrum
_e_s;g’ ait
22. Euander: “Mäter mea ‘j deôrum
numerum auctürum e_s§§_’ cecinit,
‘tibique arm hîc dicätgr; m”
23. Quis crëdat puerîs nôn nocuigg
ferar_n_?
24. Paris Vener_e_n_1 dam pu1cher-
rimgm ggsg iüdicävit
Exercitium 13
1. classe: abl sg 3 f
2. agrum: acc sg 2 m
3. arma: acc pl 2 n
4. nävës: acc pl 3f
5. rëx: nôm sg 3 m
6. advenärum: gen pl 1 m
7. aciës: näm pl 5 f
8. signum: nôm sg 2 n
9. ducem: acc sg 3 m
10. Trôiänôs: acc pl 2 m
11. sëdem: acc sg 3 f
12. gentis: gen sg 3 f
13.be11ô: datsg 2 n
14. dcxträ: abl sg 1 f
15. societätem; acc sg 3 f
16. spem; acc sg 5 f
17. uxôris: gen sg 3 f
18. stirps: nôm sg 3 f
19. adventum: acc sg 4 m
20. certâmine: abl sg 3 n
21. rëbus: datpl 5f
22. opës: accpl 3 f
l
23. côpiäs: acc pl X f
24. sitî: abl sg 4 m
25. ﬂüminî: dat sg 3 n
26. ﬁliaez dat sg X f 1
27. partüsi gen sg 4 m
28. frätribus: dat pl 3 m
29. pecus: acc sg 3 n
30. näte: voc sg 2 m
Exercitium 14
. abdidisse, abditum
. abëgisse, abäcmm
. adeptum
. adolëvisse
. arcessîvisse, arcessîtum
. compressisse, compressum
. crëvisse
8. coëgisse, coäctum
9. cônîüdisse, cônfûsum
10. consuluisse, cônsultum
11. dëdidisse, dëditum
12. îcisse, ictum
13. intulisse, illämm
14. înstituisse, ïnstitütum
15. interëmisse, interëmptum
16. mänsisse
17. oppressisse, oppressum
18. recubuisse
19. spopondisse, spônsum
20. tränsiluisse
CAPITVLVM XLII
Exercitium 1
1. p%� quô Rhënum tränsîgç;
2. quibus nova urbs dëfenderëtur
3. P�� quî fascës et secürës gererent
rëgîque antei;gn_t
4. ��D qui societatem novô populô
peterent
5. `/? quî lüdôs spectaggrgg
6. P�P qui Ascaniô haec m‘1nti_e_t eum-
que in urbem düca_t
7. �Q. quî in Tiberim expônerentur
8. �� quä amicae suae dônum emgr_e_t
9. ��9 quae alterî saeculô prôsi_nç
Exercitium 2
1. rite, iüra, agrestës, coalëscere
2. lïctôrës, fascibus, secüribus, ante-
îrent, creävit
3. insignia
4. asÿlum, quilibet, perﬁ1gere
5. cum, tum
6. cîvitäs, vîcînîs
7. spemerent, lëgätiô
8. aegrë, lüdicrum, hospitäliter
9. spectaculum, discurrérunt
10. profügërunt
11. indignätiônem, mitigabat,b1andis
12. proinde
13. admodum, concitäbant
14. lentë, occäsiônem
15. väna, fugaU-âvit, spoliat/-ävit
16. ëscendit, spolia
17. quercum, dësignävit
18. opîma, decus
\lO’\U\-P-UJl\.>t—*
160
Exercitium 4
1. ubi, unde, quô
2. i11ic,il1inc, illüc, hinc, ibi
3. hüc illüc
4. eô
5. hîc, inde, hüc, hinc, hîc
Exercitium 5
1. inväsërunt
2. clädës, migrävërunt
3. prôdidit, armillâs, impüne
4. reciperärent, inîquô
5. effüsôs
6. dëmeret, sisteret
7. cônfcstim, iterâvërunt, prôvolävit
8. clämitäbat, imbellës, globô
9. aegrë, ëväsit
1 0. fundere
11. pigëbat, înfëstäs, nefandô, re-
spergerent
12. impetrâvërunt
13. foedus, prôdiërunt
14. cônsociävërunt, concors
15. cüriäs, centuriäs, cônscrîpsit
16. Quirîtës
Exercitium 7
1. antequam Rômam condidﬁ
2. priusquam urbs R. validior es§gt
3. priusquam equitës impetum
facerent
4. antequam sôl ortus gs_t
5. priusquam portae clauderentur »
Exercitium 8
1. concursü, înspëräta
2. convalëscere
3. immîsërunt, västärëtur
4. populäbätur
5. însidiîs, excîvit
6. modicum
7. perculsî
8. oppônerentur, irrüpërunt
9. dîmicâvërunt
10. mîlitiae, acceptus
11. côntiônem, coorta, dënsô
12. aliquamdiü
13. patrës, sublîmem
14. plèbe, arguëbant
15. hodiernä, dëläpsus, obvius
16. fänum
17. praesidium
Exercitium 9 -
1. ut päcem peta_n_t— peèerenè
2. qui päcem petg, peèe rani
3. ad päcen petendam
4. päcem mg
5. päcis petendae causä
Exercitium l1
1. auxiliï ferendï
2. puerQ intuendg
3. ad arcend;_ar_n_ vi_m
4. novag urbi_s vidend_a_e
5. ad rapiendg virginﬁ
6. ei_u_s decori_s adipîscendï
7. aur§ po11icend§_
8. arci_s reciperand_a_q

9. rëgi_s creandï
10. dë sac1is_ faciendi_s
11. ad sacerd6t§§ creandﬁ
12. ad rës dîvînÿg cﬁrandgs
13. ad turbandgr__n omnium p§c§_rn
14. in diî_s colendïg, in pace côn-
servandä
Exercitîum 12
1. peregrînum
2. cxtemî, adorîrentur
3. deinceps, imperitäbant, inter-
rëgës, interrëgnum
4. concessërunt, dëcrëvënmt, auctôrës
5. faustum
6. augure, lituum, aduncum
7. vëlätô, uti, dëcläräret
8. dë integrô
9. indicâvit
10. discrîpsit, fästôs, nefästôs, ütilës
11. iniceret, moniîñ, noctumôs
12. mîräculô
13. assiduus, ﬂâmen
14. ancîlia, saltäre
15. sänctäs
16. generum, mandâvit
17. cônserväta, violäre, dîligentiâ,
coleret
18. temperätam
1 9. adverte
Exercitium 14
1. notant
2. plausû
3. exsiliunt
4. columbae, agna, novella, cônstitit
5. faciès, laniat
6. geniälis
7. corrumpere
8. commoda
9. tubicen
l0. nâtae, pignora
1 1. prôcumbit
12. socer
Exercitium 15
l. in lîtorg, in însula_m propinqug
2. in lat_L1s_, in ﬁrmg rôborg, in
partm interiéreg
3. in summgg arcm, sub c1ipe§_
4. in facim, in grernim; sua, in
gremig‘; (/super gremig;n_)
5. super lectu_m medim, super
Priamg, super Hector_e_
6. sub té@, in spélunczm
7. in sinistri_s man;b;1_s_, in em, super
Tarpeiﬁ
Exercltium 17
l. â + abl: â senﬁtﬁ
2. ab + abl: ab urbg
3. ad + acc: ad villa
4. adversus + acc: adversus 6rgn_1
5. ante + acc: ante templg
6. apud + acc: apud medi
7. circum + acc: circum __
8. citrä/cis + acc: citrä Tiberjg
9. contrâ + acc: contra n:‘1tﬁr_a_1n
10. côram + abl: côram populg
l 1. cum + abl: cum uxôrg
12. dë + abl: dë caelg
13. ë + abl: ë castrî_s '
14. ergâ + acc: ergä parentg
15. ex + abl: ex urbg
16. exträ + acc; extrâ moeni_a
17. in + abl/acc: vidê ex. I5!
18. înfrâ + acc: înfrä lüngrg
19. inter + acc: inter man_ü_s
20. intrâ + acc: inträ willy
21. iuxtâ + acc: iuxtâ VÎ_a_I_I1_
22. ob + acc: ob timing
23. per + acc: per fenestrm
24. post + acc: post mg
25. prae + abl: prae dolôrg
26. praeter + acc: praeter ting
27. prô + abl: prô patrig
28. prope + acc: prope oppidg
29. propter + acc: propter îrgrg
30. secundum + acc: s. ﬂümen
31. sinc + abl: sine cﬁrg
32. sub + abl/acc: vidê ex. 15!
33. super + ace/abl: vidê ex. 15!
34. suprâ + acc: suprä team
35. trâns + acc: trâns Rhëngg
36. ultrâ + acc: ultra marg
Exercitium 18
1. timëre ïnﬁ timuëre perf
2. necâvëre perﬁ cavëre înf
3. fëcëre peryï decëre înf
4. vîdêre pen? rîdëre înf
5. fügëre p , augëre înf
6. audëre în , dedëre perf
7. tulereperf dolëre înf
8. movëre înf] môvëreperf
9. ëgëre perﬁ egëre înf
Exercitium 19
l. cônstiüsse
2. convaluisse
3. coortum
- 4. decrevisse, dëcrëtum
5. ëscendisse
6. füdisse, füsum
7. invâsisse, invâsum
8. perculisse, perculsum
9. pr6eubuisse
10. prôdidisse, prôdimm
CAPITVLVM XLIlI
Exercitium 1
1. indole, dissimilis
2. avïtä, stimuläbättn
3. repeterent
4. renüntiävërunt
5. interfuërlmt
6. pürgäre, invîtî, displicëret
7. indîcere
8. utrimque
9. cognätôs, cîvîlî
10. statîva, spatium
1 1. dictätôrem
ea-—gimc°"°m 1-2.pe111'nébat
161
16. ictum
17. abolëvit
18. senëscere
19. quô, eô
Exercîtium 2
1. tantîs... ��� posse_t
2. ita... ��{ néminﬁyﬂg
3. ita... `m dîcmt
4. tantz’1...u_t... servi;'_e;
5. adeô.. �{ posgg
6. tanta... `} implévﬂ
7. tantum... �r5 ausî 5g;
8. adeô... PmV praebëLt
6. adeô... ��z esse;
l0. tantum... `�n habém
11. tam... �B3 abstulﬂt
12. ita... �h esw
13. convënit @O# auspicﬁr_F_tg
14. ëvënit � agegent
15. môs est accumbgn_t
16. @7u venigt, i cendgt
17. ita... g... da;e_, retinér£'i
18. hîs lëgibus p_t... imperitâgt
Exercitium 4
1. uter
2. uterque, neuter
3. utrîque, alterôrum
4. utrimque
5. uter, alterius
6. utrimque
7. utriusque, utri utris
8. utrôque, utrîque
9. neutrî
l0. alterî
11. utrîque
12. alter, alter
13. utrîque
Exercltium 5
1. adhortantur
2. prô, servitiô
3. increpuëre, môtus, agitätiô anceps
4. exspîrantës, integer
5. nçquâquam
6. inervällîs
7. inclâmat
8. intâctus
9. strégem, obiectus
l0. dëﬁincms, iugulô
1 1. dëspônsa
12.pal1'1d§Inentum, ﬂëbiliter
13. complôrätiône, increpat lin-
crepuit, trânsﬁgitltränsﬁxit
14. atrôx, duumvirîs
15. perduelliônem, obnübitô, reste,
suspenditô, pômërium
16. geminätm
Exercitium 7
1. -“egg ﬁliam meam iüre caesam
iüdicg”
2. “ad m tränsLLô, Fidënätës!”
3. “abçggt Albänï!”
4. “red: in proelium!”
5. “meg iussü circumdücitur
Albâng exercitggî
6. ‘iniussü _su_ô AlbänŒ subiﬁ...’

7. ‘unde venîggn; et quid quaererent’:
“unde vem'_ti_s et quid
8. ‘së Trôiä venm et novam sëdem
quaer_ç_r_ç’: “Trôiä venîgtg et
novam sëdem quaeri_r_1Æs_
Exercitium 8
1. iüdicës, condemnävënmt
2. colligäre, laqueum
3. prôvocävit
4. prôvocäﬁônc, prôclämâvit
5. decorâtum, cruci§.11'1s, dëfôrme
6. crîmen, lïberâtôrem, absolvit
7. foeditäte
8. vulgî, populärium, reconciliäre
9. palam, prôditiôncm
10. dëﬁcerent
1 1. cônﬂuunt
12. comü, dîrëxit
13. sënsim
14. circumdücî
15. interclüderentur
16. trcpidätiône
17 citätus
Exercitium l0
1. voluissent, servävissent
2. invënerimus
3. esgg, succumberem
4. coni1'1nx_q§;§
5. habég§_II_1, lﬁdgrgg, vidégg
6. ﬁ1i_s§_e_t, tulis§em, dëlëvjssem,
exstînxissem, iécissem
7. tetigjssent
8. capta es_s_q§, volvercntur
9. es§_e_t, ferg_e_§
10. ferggt, cgém
1 1. sénsi_s;e_’g
12. creäveritis
13. ded§_r_i§
14. victus ggseg, divisi_s;e_‘g
15. voluggg, fëcissëtis
16. pos§§§, docuigem
Exercitium 11
1. gratulatus
2.i11ﬁxit
3. hcstemô, côntiônantem
4. circumsistunt
5. iniussﬁ
6. culpa, ductor, ruptor
7. perﬁdiâ, dîmicâtiônem
8. centuriônës, saepiunt, însânâbile,
at, violäta
9. ligﬁtus, quadﬁgae, dîversäs, lace-
râtum
10. distractum
1 1. trâdücere
12. dîruta
13. maestitia, vagärenuxr
14. pulvis
15. continëns, mîseräbilium
16. passim
17. occupäta, ëdictum
18. duplicätus, ruims
19. turmäs
20. effringere
21. supplenda
Exercitium 13
1. tempestâte, secundum
2. ope
3. dëvïcit, invectîs
4. suscëperant, cultum
5. militia, dônec
6. rcligiône
7. statum
8. cônﬂagrävit
9. inventiône, ôrätôriae, argûmentîs
10. causam
1 1. reciperet, identidem,1a‘1mentﬁti6ne
12. intentiô
13. dëpulsiô
14. quaestiô
15 . ratiô
16. înﬁrmätiô, indemnâtam
1 7. iüdicâtiô
Exercitlum 15
1. parggg, pare_rg, reperî_r;c_
2. dônÿË, pônçr_e, p1‘m‘gc;_, oônÿg‘
3. c1aude_rc;, laudgg, plaudgrg, audigg
4. sentïç, n1'mti?ge_, menti
5. redîr_e, ridm, redd_qr_e
6. éduc_§_r_e_, ëdücgrg, docë_r_ç
7- pärärs. pen‘_r2. aperlrs, prôcreârs
8. conciliîgç, dési1i_r§, spo1i_ﬁ_r§
9. c6nﬁc_e_rc;, c('>nsoci_;i;e_, conveni_r§
10- ﬁlgﬂs, fugm. vägïl;
11. servgngg, serv_î_r_g, so1vçr_e
12. orig‘, mor_i_, glérigtj, morâ_rî
13. oomplectï, cornitggi, poti_r1
14. cﬁstédﬁ, érdj, prôgredï
15 . nescigg, näscï, nôscm, sec§._r_§
16. abigeg:_,n2'1VigEl_r.<:, oorri@,1igz‘g
‘17. veni_13, véni_1-g, vénd§_r§, vënä_r1'_
18. vinc§r_e, vinci_rg, crucigrg, efﬁcgm
19. verte_1§, certïÿ, nüdä_rg, lüdggq
20. indicggg, indice_rgdédic5§,nec§ag
21. appellégg/-grg, colligm g:
22. trucîdär , occîdgrg
Exercitium 16
1. abolëvisse
2. aggressum
3. déﬁinctum
4. déspondisse, dëspônsum
5. dîrëxisse, dîrëctum
6. dîruisse, dîrutum
7. effrëgisse, efïräctum
8. illﬁxisse
9. increpuisse
10. ratum
11. saepsisse, saeptum
12. senuisse
13. supplévisse, supplëtum
CAPITVLVM XLIV
Exercîtîum 1
1. comitia
2. incursiénem
3. tëtiäle
4. ingreditur, postuläta
5. exposcit, fermé .
6. terrestrës, înfemî, testor, per-
solvere
162
7. fëtiâlis, mâiôrës nätü, quô pactô
8. duellô, cônsentiô, cônscïscô
9. ferrâtam, dëlîquerant
l0. înstitütum
1l. dëmandätä .
12. münîtiônîbus, ﬁrmäta
13. quandô
14. ampliﬁcävit, clandestînîs
l5.pr612‘1tum, salînae
16. lëgätur
17 . compas
Exercitium 3
l. sëditiônem, commigrävit
2. hërës, décess_erat, nurum
3. testämentô
4. locô, honôrämm
5. exsule, indignitätem
6. bonis, mâtcrnâ, émigréret
7. apta, strënuô
8. carpentô, pilleum, volitäns
9. pexita, älitem, nüntiam, dîvînitus
10. augurium, côgitâtiônîbus
11. novitätem, cônspicuus, cômiter
12. tütor
13. oônsënsü, compositam
14. accîtus
15. ﬁmguntur
Exercitium 4
1. “reli_nqu§, accëpï”, ‘§§ relinqugrg,
accép;§s_<2t.’
2. ‘L2'1ocoont§;n_, dedi_sg, 1aes_;c_1_'3’
‘Aenégrg, Vém'_s§g, concubui_s_s£’g’
. ‘_s§, es_s_e_n_t, institui§§§
. ‘§§, cénspexissent, faccrcnt’
. ‘s11, fut1'1r;1_r;1_ 1ocgr_n”’
.“pet§, rëgnävërunt , ‘§§, pet_e_r§,
rëgnâvissent” —
8. ‘ gantur, §§, vIxi_s.<s_e_’
Exercitium 6
1. v1, dol§_ üsî sunt
2. päcg ﬁuuntur
3. ofﬁcifq iüdicis fungébitur
4. régné potîtus est
5. camg hümäng vescëbâtur
Exercitium 7
1. captîvôs, revëxit
2. forî
3. lapideum, ooeptis, intervënit
4. cônﬂîxërunt
5. praeterquam, impedîvënmt
6. praecipua, incurrentés
7. fôrmula, dëditiônis
8. terminés, dëlübra, diciônem
9. domuit
10. exôrdium, convallës
1 1. ferunt, experréctus
12. sëcrëtum
13. érudite, ëvâsit
14. servä
Exercitium 9
1. secünjm
2. secür;
3- pupp_u2. pupp;
4. turr;
\lO’\UI-l>fI’

5. turr1_'_n_1
6. sitir_n, sit:
7. febri_I_n, febrj
8. Tiberig
9. Tiber:
1 0. Charybdig
Exercitium 10
1. fraude
2. rîxam
3. coercitî
4. ex compositô, dëiëcit
5. exsanguem, arbitrôs, properë
6. portendërunt
7. sôpîtus, ictü
8. dictô audientem
9. müneribus
10. exsulätum
11. probätus
12. cënsum, virîtim, habitü, dis-
tribuerentur
13. cënsuit, classës, centuriäs
14. seni6rés,i1'mi6rés
15. pedester
16. immünës, prôlëtäriî
17. tribüs
1 8. comicen
Exercitium 12
1. condidit, suovetaurîlibus, lüsträvit
2. lüstrô, scrîptor
3. dignitäs
4. aggere
5. prîvätim, hospitia, inclutum
6. pelpulit
7. cônfessiô
8. affectäbat
9. ärdentis, înstîgäbat, temeritäte
10. parricïdiîs, nüptiîs
11. continua, conquiëscere
12. accingerëtur, rëgäle
13. facesse
14. furôre, înstînctus, contumëliïs
15. senectüs
16. grätuîta .
17. früsträñ t-Ir
Exercitium 13
1. admir_?gr_i, dic§;e_, sperngr_e_
2. parcp_r§
3. spectäLe
4. pat:
5. circumf_r§, conci]ja?1r_e
6. admon_ér_e, repetgg, allicgg
Exercitium 14
1. puerg egentï post avî mortem
nätg ‘Egerig’ nômen datum est
2. _‘s_i1_)_i nômen esse TarquiniQ’
3. gui ServiQ Tullig ﬁ1it nômen
4. ultimg rëgï Rômäng ‘Superb§’
cognômen datum est
5. nômen Mercurig est m_im
Exercitium 16
1. be11§)_ pâr
2. cum indolg tum sp§ �, ferôcior
3. nec aetätg nec virijpg disparës
4. nec sp§ nec viriggg parës
5. glôrig pär
6. neque quisquam P2 üllg artg cum
Serviô cônferrî potuit
7. disparës môribls
8. et aetätg et vil-hg validior
Exercitium 17
1. sëdit, praecônem, praeparätî
2. maledîcere, sufﬁägium
3. intervënit, corripere, potiôrem
4. fautôrës, arripuit, gradüs
5. cîrùtätü, admonitﬁ, abhorret
6. profundëns
7. sanguinulentum, fertur
8. pietäte, patemô, tînxit
9. lëgitima, licentia
10. amära-s a
11. vehiculum, rotérum, iümentîs
Exercitium 19
1. avitae gen sgf,2' I
2. proximus näm sg m! Z
3. püblica acc pl n 2
4. cupidîs dat pl m 2
5. ôtiôsum acc sg m 2
6. medium nôm sg n 2
7. necessâriam acc sg f I l
8. ferôcî abl sg m 3
9. compotem acc sg m 3
10. paucîs ablpl n 2
11. caelestës voc (nôm) pl m 3
12. înfemî voc (näm) pl m 2
13. iniüstum acc sg m 2
14. nostrum acc sg n 2
15. pürô, piô abl sg n 2
16. mäior näm sg f 3
17. praesentibus abl pl m 3
18. priôrum gen pl m 3
19. omnem acc sg f 3
20. veterum gen pl m 3
21. novae dat sg f 1
22. variâ abl sg f 1
23. ingentî abl sg f 3
24. potëns nôm sg m 3
25. impiger no'm sg m 2
26. omnibus ablpl n 3
27. magnî gen sg m 2
28. humiliôrem acc sg m 3
29. aptissima nôm sg f I
30. fortî dat sg m 3
31. cupidô dat sg m 2
32. prîvätîs datpl n 2
Exercitium 20
1. arripuisse, arreptum
2. coluisse, cultum
3. cônﬂîxisse, cônﬂîctum
4. cônscîvisse, cônscîtum
5. cônsuluisse, cônsultum
6. dëiëcisse, dëiectum
7. dëlëgisse, dëlëctum
8. dëlîquisse, dëlictum
9. distnbuisse, distribütum
10. domuisse, domitum
11. experrëctum
12. fünctum
13. incurrisse
14. ingressum
163
15. instig§.visse,instiga?1tuInfmstinctum
16. nüpsisse, nüptum
17. perpulisse, perpulsum
18. portendisse, portentum
19. retinuisse, retentum
20. sédisse
21. sivisse, situm
22. solitum
23. tinxisse, tînctum
CAPITVLVM XLV
Exercîtium 1
1. ��j Rômäm_'_s_ auxilig vënërunt
2. cum victôria Horätig honôrï et glô-
rig esset, nex so'r6ris c1 crîminï
fuit
3. rapîna Sabînärum iuvemhug Rô-
mäm'_s magng fuit gaudig, at magng
dolfni fuitparenti1)_us_, qu1_°hu_s for-
tüna ﬁliärum cord: erat
4. @>U dea çgi coniugia cürgg sunt
5. “memor estô häs duäs aciës spec-
täculg fore Etrüscïg”
6. Lucumô PeJ CÏVŒ invidigg erat
7. comitia rëgï creandg
8. Servius cënsum înstituit, id quod
rgï püblicgg magng üsu_î erat et rëgï
magng honôtï ‘
9. Tarquinius Superbus dîxit ‘moram
suam sa1ﬁt;s_ib_i atque i111§ fuisse’
10. P�L ea rës eï crîminï fuit
11. Mînôtaurus odi§ erat Athëniën-
si1)_us_, Daedalus i1§ admîrätiônï erat
12. Dîdô Aenëae ënsem münerï
(= dông) dederat.
Exercitium 2
1. invîsôs, exsilium
2. dictîtäret
3. imminuit, paucitäte, contëmptus
4. administrâbat
5. nüptum, auctôritäs
6. invecﬁ
7. însolëns, quicquam
8. eôdem
9. invidiä, minäs, iactävit
10. mächinätus
11. hospitium
12. prôtraherentur, enimvërô, mani-
fësta
13. însôns, cräte
14. collaudätîs, difﬁculter
15. manipulîs
Exercitîum 4
1. adulëscëns fmm et vîgintî
annôrum
2. ﬁätrës geminî e_iu_sdem aetétg sunt
3. longitüdinem passuum XI milﬂ
CXC (opus arcuâtum passgLg LX)
4. classem vîgintî n2'w_i_u;n_
5. virî omm'_s generi_s
6. armilläs magn1pondg§i_§
7. eius mod; ânulus magnï pretiï est
8. hm mod: litterae, ars scribendi
9. rëx ingeniï bellicôsj
10. quadringentôrum annôrum opus

1 1. iuvenis indolig régigq
12. cîvës prima; classis, cënsum
centum mili_1_1g habent
13. cîvës înﬁmï ôrdini_s_
14. altera ferôeis animï erat, altera
mitjg ingenij
15. môrem senätum dë ré püblicä
cônsulendï solvit
16. nüntius dubigg ﬁd§_i_ vidëbâtur
17. opera labôris mâiôris
18. tantgg m0115 erat...
Exercitium 5
1. aequäbat
2. talenta
3. trinsfugere, saevitiam
4. usquam
5. prôtegerent
6. assentire, rebellandum
7. prüdentiam, assûmpsit
8. prémptissimis, praedätum
9. ad ultimum, obîbat, toleräbat
10. scîscitämm
I I. dëlîberäre
12. inambulins, papäverum, dëcussit
13. imperfectﬁ, praeciperet
14. operâriî, indignäbantur
15. pererrâbat
Exercitium 7
1. tantg audﬁciﬁ erant
2. tam; iﬁstitig fuisse dicitur
3. bovës mira speci§
4. maxim; cäritätg erat
5. bong animg esse
6. equum ingentï magnitüding
7. ﬁlig inhümänâ crüdëlitâtg
8. d'ea-mir5.bi11pu1chritE1ding
Exercitlum 8
1. portentum. änxiîs
2. ôräculutn
3. specü
4. stultitiam
5. lüdibrium
6. sorti
7. aliô
8. praepotentî
9. dîtäñ, magniﬁcentiä
1 0. lënîre
I 1. obsidëre
12. iuvenälibus, terëbant
13. incaluerant, mentiô
14. castissimam
15. praestäre
16. iuventae, invîsimus
1 7. âvolant
18. aequâlibus
19. sërä
20. castitäte, penes
21. libîdô, stuprandae
22. expers
Exercitium 10
1. multî Trôiänî ducg Aen
profectî sunt
2. Ascanig puerf_> Lavinia rëgnävit
3. R6mu1_<‘_>_régg numerus cîvium
Rômänôrum duplicäms est
à ë patriä
4. nôn auct6r';1_);1_s_ patnj§u_s rëgnâvit
5 . Brütus d1_s_ testﬂ_);1_s_ iürävit
6. T. Mänlig cônsulg Iänus clausus
est
7. servi régis üd} gen} rediérunt
8. dubijg victérijq, magna caedg
9. mg vîvg
I0. dictjg fact_i_s_que ommlagg ad fal-
lendum aptig, inscig multitﬁding
1 1. r§ imperfectﬁ
12. înscig Collätîng
13. patrg et virg praesentipuj
Exercitîum 1 1
1. hospitälî
2. pudîcae, inclînâﬁ
3. dëdecus
4. iugulämnl, adulteriô
5. obstinäta
6. ﬁdëlibus, mätürätô, incidisse
7. obortae
8. satin’, pudîcitiâ
9. dexteräs, adulterô
10. noxam, dëlietî
11. peccat
12. peccâtô, impudîca
1 3 . prôlâpsa
14. mänantem, extractum
15. iûrävit, exsecütürum
1 6. victrîx
17. pestifer, pestem
Exercitium 13
1. pugnäbätur
2. pugnäm §s_t
3. dimic§.tu_Ig §_s_'g
4. cert5.tu_1g grit
5. ventu_1_1;1 gg
6. reditgm _e_s_t
7. currﬁg, ventg gs;
8- régn5tu_m es!
9. nunc es; bibendm, donniendu__;_n
nôn gs;
Exercitium 14
1. concientur
2. inertës, castîgävit, voluntäriî
3. quäcumque
4. tribﬁnum, magistrâtü
5. smprô, orbitäte, miserié/miseriis
6. opiﬁcës, bellätôribus
7. abrogäret
8. ultrô, praefectô
9. exsecrantur
10. môtüs, comprimeret, exäctus
11. simultätem, rapînîs
12. centuriätîs
Exercitium 16
1. aerätä
2. epulâs, errôris
3. nüptae, pudîcae
4. pavet, dëprehënsa, înfëstô
5. palmîs, urgentur
6. grandaevum
7. exsequiäs
8. reticet, pudibunda, perennis
9. éloqui, mätrônälës
10. veniom ﬁant
164
l1. damnum, generôsô, stîllantem,
prôle ’
12. sémianimis, concussä, impavida
13. inäne
14. honestî, annuum
Exercltium 18
1. superb_é_ 15. postrémg
2. iüstê 16. ferôcigr
3. levi_te;; 17. 1ibeng;e_1_'
4. ce1eri_te_r 18. facile
5. pulchrg 19. diﬁiculgeg
6. écrﬁ_e__r 20. gravité
7. subitg 21. fortissim§
8. benigng 22. malus
9. cômlç; 23. pri_u_§
10. fals§ 24. malg
11. pari_t_ç_z 25. 1_)_g_1_1§
12. sapient_g_r 26. quinqui_§§
13. pﬁblicg 27. sexigs,
14.privz'1tig 28. dec;§§
Exercitium 19
1. concîvisse, concitum
2. concussisse, concussum
3. dëcuss'sse, dëcussum
4. dëprëxèîsse, dëprënsum
5. ërubuisse
6. exëgisse, exäctum
7. fävisse
8. incaluisse
9. obsëdisse, obsessum
10. oppressisse, oppressum
1 1. praestitisse
12.pr<'>1ipsum
CAPITVLVM XLVI
Exercitium 1
1. ducentësimô, coercëret
2. placuit, diütumitäs, redderet
3. prïvätôs
4. patrimôniô
5. collëgam
6. commôvit, restituerëtur
7. invicem
8. cônsenuit
9. vindicäret, dictätor .
10. dictätüra, cônsulätus
11. magister equitum, obsequitur
12. tribünôs plëbis
13. eontendit, nﬁliäﬁum
14. repudiavit, dëprecätiône
15. omnînô '
16. iﬁgerum, südôre, praetextam
17. treeentësimô, decemvirî
18. damnâtus, cônsuläxe
19. excîsae
20. dîtissimam
21. labôrärent, regressï
22. supervénit
Exercitium 2
1. g’: vâna urbis magnitüdô esse;
2. gt‘; quis impüne �C� prôdgrg;
në �?� sacra neglegerenulr
ë quandô ea arx hostium esgg
ipse rem tam tristem iﬁdic§.;e_t
obvius ﬁge;
=3
3.
4.
5.
6.
le... lml

7. g_ stuprum ä decemvirô sustinëgg;
8. gg Capitélium obsidégxg
9. j cônsulës longius imperium
habéint, 1_1§ însolentiôrës reddg
rentur
10. n_ë së orbum lîberîs facerent
11. Æ inultam mortem esse sina_t
Exercitium 4
1. sexägësimô, tribünî nﬁlitärës
2. persevërävërunt, quadriennium
3. praesﬁmpsérunt, triennium
4. honor
5. singulﬁri, torquem
6. tîrônibus, amplius
7. corvus, unguibus
8. prôvocäverat, meritum
9. subäctî, perdomitî
1 0. iugum
1l. cënsor, sirävit
12. tribünî militum
13. lëgätus
Exercitium 6
1. ante digit; ﬁndecimﬁ ka1end_â_s
Mâiä_s_ annô septingentësimô quîn-
quägësimô tertiQ a.C.n.
2. annô ducentësimô quadrâgÊsÿÆ
quîntg a.u.c. sive annô quîngentà
simô nônQ a.C.n. rëgës exäctî sunt
3. sextô decimô annô post rëgës ex-
âctñs tribünî plëbis cteätî sunt
4. annô a.u.c. 11-ecentesimé sexﬁggsg
mg quartg Rôma â Gallîs capta est
5. L. Genücig Q. Servilig cônsulÿg
mortuus est Camillus
6. T.Veturi§ Sp. Postumifg cénsulmyg
annô quadringentësimô trîcësimô
tertiô a.u.c. 0��
7. Ap. Claudig M. Fulvig c6nsulﬂ>;1_s_
annô a.u.c. guadringentësimô nônä-
gësimô �.�
8. ante digq; quärtm îdÿ Märtiäg
annô guînggntgs“ imô gmig decimô a.
u.c. Q. Lutâtig A. Mänlig cônsuhb_us_
9. ME Mârtiî_s annô guadrägësinn’)
guärtô a.C.n., id est a.u.c. septin—
gentësimô decimg
10. ante gem tertium nông Ia‘muz‘1ri§s_
annô sescentësimô duodëquînquägg
s_ir;1_<‘; a.u.c., centësimô sextQ a.C.n.
Exercitium 7
1. tränsmarînus
2. elephantôrum, incognitäs
3. contigit
4. honôriﬁcë, tractâvit
5. infâmes
6. comperisset, sollicitâvit
7. aequîs, remandätum
8. venënô
9. honestäte
l0. obtinuit
11. quadringentësimô, septuägësimô
12. expävërunt
13. trucî
14. adversô
15. explôrätor
Exercitium 9
1. A. = Aulus 9. M’. = Mânius
2. Ap. = Appius l0. P. = Püblius
3. C. = Gâius 11. Q. = Quîntus
4. Cn. = Gnaeus 12. Sex. = Sextus
5. D. = Decimus 13. Ser. = Servius
6. K. = Kaesô 14. Sp. = Spurius
7. L. = Lücius 15. T. = Titus
8. M. = Märcus 16. Tib. = Tiberius
Exercitium 10
1. rôsträtîs, nävälî
2. dëceptus
3. retrô
4. ﬁdem,caste11a
5. pemicië, reiügënmt, coniectus
6. dëmersit, pugnätôribus
7. naufragium, calatnitâte, înfrâctus
8. pompä
9. permütätiônem
10. negävit
11. complexü
12. inﬁnitum, redâctum
13. tractum
14. tränsäctô, tribüta
15 . ﬁscô
16. modiôrum
17. trîticum
18. contigerat
19. historicus
20. grandem
21. perëmisset, stîpitî
22. însignis, ingreditur, superëminet
Exercitium 12
1. pecws -_Qg'§ 1;; lectus -1 m; ﬂüctus
-Ë L’!
2. sonus -1_n_¢,- onus -gﬁ y genus
-mk n
3. pontus -ï m‘ pondus ~e_n'§ g;
mundus -ï m
4. nîdus -1 m; sîdus -g_ri§_ L1; gradus
‘.115 11.
5. rîtus -Œ m; lîtus -gr_is_ Q,‘ ﬁîgus
«En
6. latus -Q13} a; status -E m; metus
-E m
7. lupus -1 m; opus -grﬁ a; foedus
-Æ n
8. corpus -g1'_s n; hortus -1 g portus
-Ti m
9. tempus -gis n; campus -15:1;
pignus -9213 n
10.vu1tus -ﬁg m; vulnus -m's p;
münus -gr_i§ n
1l. dolus -ï m‘ holus -g_n'_s_ g: scelus
-gm n
l2. facinus -g_ri_s y asinus -1 m‘
manus -ÿf
13. porticqs -1_'1§ﬁ dédecus -g_r_i§ n;
Pecus ‘Œâll 44--c!'omu.s -E»Zs.F.
Exercilum 13 Emma: -7 ��
1. cessisse vuîgus -î n.
2. comperisse, compertum
3. cônsenuisse
4. contëmpsisse, contëmpmm
5. contendisse
165
6. dëcëpisse, dëceptum
7. excîdisse, excîsum
8. expâvisse
9. ﬂüxisse
10. înfrëgisse, înﬁäctum
1 1. lüxisse
12. perrëxisse
13. perëmisse, perëmptum
14. redëgisse, redäctum
15. rettulisse, relämm
16. regressum
17. subëgisse, subäctum
18. trânsëgisse, trânsâctum
19. tribuisse, tribütum
CAPITVLVM XLVII
Exercitium 1
1. commentärius, ﬂôruërunt
2. excerpsit, chronicî, annälës
3. cônspectum, Incônspectum,
temere
4. cognômentum
5. poëmata
6. obiit
7. tragoediäs, exagitâtus, vexâtus.
dëscîvit
8. cônscrîpsërunt, philosophiae,
nätïlrâlî
9. tragicî, nôbilitâtî
10. philosophus, convictus
11. obsidiône, obrëpentës, dëpulit
12. coniectüram
Exercitium 3
1. decem mﬂia séstertigg/nummL
2. Iuppiter, pater deu_1g
hominumque
3. Cincinnâtus agrum IV iﬁgetgm
colëbat
4. Sp. Carvîlius iürävit ‘uxôrem sê
habëre liberuﬂ quaerundôrum
causâ"
Exercitium 4
1. tränsgressus, orientälës
2. diütinô, circumvällätî
3. notam, subscrîpsërunt, pondô,
lïbräs
4. celebrâtus
5. quîngentësimô, dîvortium, sterilis
6. cômicus, prôposuit
7. obtrectâvit
8. historia',"pr6dit
9. hospita, vënundare
l0. percontâtus, dësipere
1l. foculô, deussit, subinde
12. dëlîrâre
13. exussit, ecquid
14. cônstantiam, cônﬁdentiam,
mercâms m
15. sacrâriÏ, conditî
16. quîndecimvirî, cônﬁîctâuu
17. dëiürant, scrîptîs
18. mecastor, iüs iürandum,
meherc(u)le
19. edepol

Exercitium 6
1. exîre = ëgredï; exi_t = égredi_m;
exeunt = égrediuntur; exiit = egres-
Ë §_s_1.; exî! = égredere!
2. timëre = verëgj; timeô = veregr;
timëmus = verëglg; timëbämus =
verëbämur
3. exspectäre = opperîr_î; exspectäte!
= opperimim!
4. occidere <—>orIg_i; occidëns <->o1i_’@
5. temptâre = cônäg’; temptäbat =
cônâbätur; temptävit = canag gs;
temptatﬁrus = cônätürus
6. cënsëre = arbiträr_î = ré_rj; cënseô
= arbitrg = reg; cënsëbat = arbiträ-
bätur = rëbätur
7. ambuläre = gradï; ambulat = gra-
dit_u_r; ambuläbat = gradiëbätur
8. âmittere <-> adipîscï; ämittit 6-) ad-
ipiscﬂ; amisit <—> adeptus egg:
9. errare =vagar_i; errans =vaga§; er-
ram = vagahgg; erräbô = vagägg;
10. interrogäre = percontag‘; inter-
rogant =perconta@; interroga-
vërunt = percontat_i s_u_n_’g
1 1. ôräre = precâ_r_î; ôräbit = preca-
mg; ôrëmus! = precëmur!
12. emere = mercaﬁ; emô = mercgr;
ëmî = mercât_1_1_s 315g
13. prômittere = po11icër_î; prômittô
= po11ice9_r; prôrnîsî = po11ici_tu_s
m; prômîsit = po1lici;u__s_ egg
14. redire = revertï; redeô = revertg;
redeunt = revertuntur; redîbô = re-
Vertgg; redibunt = revertentur;
redite! = revertimini!
15. dividere = partiﬁ; dividit = par-
tigg; divide! = parti_r_§!
16. gaudëre =1aetar_i; gaudeô = lae-
to_r; gaudeämus! =1aetémur!
17. spectare = intuég‘; spectabat =
intuébatur; specta! = intuégel
18. tolerate = pati; tolerô = patig;
toleravi = p_a_s_s_1;§ §1_1_n_1; kale râbam
Exercitium 7 ‘P353553!’
1. convîcisse, convictum
2. dëpulisse, dëpulsum
3. dëscîvisse
4. excerpsisse, excerptum
5. exussisse, exustum
6. ﬂôruisse
7. tränsgressum
CAP. XLVIII
Exercitium 1
1. memorabile, contulërunt
2. ultrô
3. blandiëbätur
4. träiceret, adëgit
5. successit, distulit
6. vixdum, assuésoeret
7. magistratibus, exsuscitaret
8. assentiébantur, meruit
9. habile
10. nitébatur
11. praetôrium, assënsü
12. dîripuit, hiberna
13. prômôvit, oppidänis
14. träicientës, , dispositîs
15. impedîtum, haudquäquam, alveô
Exercitium 3
1. intrôductîs, dënünüärent
2. necdum, pervastaﬁs
3. angulus, plänam, vergëbat
4. vîncâs, arietës, quassäre, ëmünîtus
5. obs1stëbant, m1ss111bus, submôvë-
runt
6. tumultuarié, incautë, trägulä
7. quîn, oppugnätiô
8. circumsedëbant, apparätü
9. prôcideret, redëgërunt
10. tütô
11. irrîtätï, dëposcerent
12. grätiﬁcärî
13. perôrâvisset
14. in diës, dëspërätiô, exspectätiô,
ünica
15. succinctus
16. cônsultant, excissum
Exercîtium 5
1. praetôrem
2. assignätürum
3. inviolätî
4. prîvätô, sëmet
5. perväsit
6. statiônibus, mômentñ
7. excidiô, maeror, summa
8. sortîtî sunt, ëvënit
9. equestrës, însuper, quînquerëmës
10. comparätîs
11. auctôritäte, obligâre
12. omittite, mentiônem, parturit
13. succlämävërunt
14. labôriôsum, tränsitum
15. periochae
Exercitium 7
1. vigilias
2. victimîs
3. angustiäs
4. pe_rangusta, patëscit, assurgunt
5. armätûram
6. inexplôrätô, faucës, nebula
7. adversô, imprôvîsîs
8. repëns, expedîrî
9. adhortätor, prôsträvit
10. nôscitäns, dëpopulâtus
11. calcäribus subditîs , cônfertôs,
lancea
12. Vagî
13. praetor
14. propinquôs
15. circumfundëbantur, ävellî, in-
quîsîvissent
16. sôspitës, exanimätae
17 . prôpraetôrem
18. rescinderent
19. quandô, nequîverant
Exercitium 9
1. Cfmctatare
2. criminarétur, aequatum
166
3. însidëbant
4. callidus, sarmentîs, alligätîs
5. vîcum, commünîvërunt, afﬂuëbat
6. aquätôrës, aquäbantur, aditum,
ëvectî
7. impatientiam, conträdîcëbat
8. interpbsims
9. cuneus, prôminëbat
10.irruentés
11. inîqua, recentibus
12. fundä, dëﬁciëbant
13. opplëtus, praetervectusl-vehëns,
fünestam
14. macte, cavë
15. obruërunt
Exercitium 11
1. münîmentô
2. quaestôrës, cônsulärës, praetôriî
3. perñmctus
4. epulâberis, praedëqena-
5. pënsandum 4553m
6. exc11'1sisset,matL‘1ra
7. ad, viäticum
8. pälätî
9. reliquiîs, speciës
10. absterruërunt
11. libëns, celebrävit
12. perblandä, praeposuissent
13. aedilis
Exercitium 13
1. exposuit, grätës
2. supra, exuit
3. dîmidium, explëret
. insigne
. supplëmentum, commeätum
. tolerabili, vidëlicet
. ecquôs
. cônsultum
. luxuriätus, ënervärentur
10. prôcônsul
1l. dëscrîpserat
12. speculandî, obequitävit
13. cônscîvërunt
14. pälôs
15. professus
16. transcendit, ductü
17. acervus
Exercitium 15
1. debe1lavit,.transvectus
2. renﬁntiavit
3. adamavit
4. castigarétur, hausit
5. possessiéne
6. frendens, temperans
7. obtrectätiône
8. déﬁrmitate, reditﬁs, exsultabit
9. compônere
10. alibi
1 1. disseruit
12. indﬁtiae, aliô
13. perfugäs, trirëmës,
obsidës pënsiônibus
14. lügubre
\DOO\lO\UI-5

Exericitum 17
1. thema
2. thema praesentis, perfectî, supînî
3. (1) înfmîtîvus praesentis
(2) p_§r_t1'c_ipi_u1g praesentis
(3) praeséns indicätîvî
(4) imperfectum indicätîvî
(5) _f;t1r_t;m _
(6) pgegﬁ comünctîvî
(7) imperfçctum coniünctîvî
(8)
(9) gerundlvum
(10) imperätîvus praesentis
(1 1) Pe� ﬁlt-‘ni
4. (1) înfmîtîvus perfectî
(2) perfectum indicätîvî
(3) plüsguamperfectum indicätîvî
(4) futürum perfectum
(5) coniünctîvî
(6) coniünctîvî
5. (1) supînuml
(2) supînum II
(3) pz1r_tic_i@ perfecti (passîvî)
(4) participium futﬁri
Exercitium 18
1. adëgisse, adäctum
2. cucurrisse
3. dëfëcisse, dëfectum
4. distulisse, dîlätum
5. dîripuisse, dîreptum
6. disseruisse, dissertum
7. explévisse, explëtum
8. exscidisse, exscissum
9. exuisse, exütum
10. hausisse, haustum
11. inquîsîvisse, inquîsîtum
12. nequîvisse
13. obiëcisse, obiectum
14. obruisse, obrutum
15. opplëvisse, opplëtum
16. permiscuisse, permixtum
17. prôcidisse
18. prôfessum
19. träiëcisse, träiectum
20. tränscendisse
CAPITVLVM XLIX
Exercitium 5' l
1. înﬁtiätur, antecëdere
2. nätiônës, prae-stat, quotiés-
cumque, congressus
3. dëbilitätus
4. hërëditäs, puerulum
5. obitum, utpote, suffectus
6. comprobâtum
7. posteäquam, foederätam
8. concîdit
9. eä
10. cénseruit, prôﬂîgävit
1 1. indiguisset
12. verba dedit, dëtrîmentô, ex-
pedîvit
13. obductä, dëligätîs, dispälätôs,
vîsü
14. operam, suspîciônem
15. sëiungit
1 6. répit
Exercitium 3
1. quamdiü
2. ënumeräre
3. facu1t2'1tés,impraesenti§.rum, com-
pôneret
4. bîduô
5. nihilô sëtius/minus
6. corônä
7. vectîgälﬂibus, pendî
8. grätiä, adversärius
9. palan1, püblicävënmt, disiëcërunt
10. cônsîderäret
11. prôvîdit, avâritiam
12. plumbô
13. înscientibus, aëneäs, prôpatulô
14. praebuit
15. dîlëctü
Exercitium 5
1. rôbustum, dissidëbat
2. utrobîque
3. cônsiliô
4. serpentës, venënätäs, ﬁctilia
5. cohortätiônem, classiäriôrum
6. praeceptô
7. nautica
8. aliâs
9. üsü vënit
10. patrës cônscrîptî
11. cônsuëtüdinem, fortuîtô
12. arbitriô, cônsuëverat
13. prîstinârum, acquiëvit
14. districtus, nônnihil, doctôre
15. concëperat, eximere
16.. dücëbat, innumeräbilës, per-
agrävisset
17. mëtärî
1 8. ëlegäns
Exercitium 7
1. vocässe, vocästî, vocässet
2. vocärat, vocärit, vocärunt
3. cônsuësse, cônsuëstî, cônsuësset
4. oônsuërat, oônsuëﬁt, cônsuërunt
5. nôsse, nôstî, nôsset
6. nôrat, nôrit, nôrunt
7. petiisse/petïsse, petiistî/petîstî,
petiisset/petîsset
8. petierat, petierit, petiérunt
CAPITVLVM L
Exercitium 1
1. initum, quînquâgësimô
2. vexävit, collâtîs
3. supplicätiônës
4. hîbemäbat, tränsfugîs
5. mercätus
6. äreanl, prônüntiävit, immünës
7. percënsuit
8. avëbant, nﬁräbundî
9. raptim,praeoccup2‘1verat
~ 10. sënsü, voluptätis, impënsâ
1l. tantummodo, vîcînitätis, quod
12. citeriôrem, pâcävit
13. convcntus, ëdisseruit, subiëcit,
167
dëportäre
14. prôsecütî, servâtôrem, accli-
mant
15. tränsportävit
16. trîduum, înfectum
17. continëns
1 8. mäiôrës
Exercitium 3
1. porrô
2. iugum, dirimit
3. permfmiverat
4. verticës, însîderent, callibus,
circuîrent
5. artâ, nî, subsidiô
6. incautôs
7. séniermibus, tränsmîsit
8. circumvectus, contemplärëttlr
9. diumô, continuätus
10. intermissä
11. dîlücësceret, scälîs
12. exaequätus
13. peculätüs, intercessit
14. düxit
15 rädîx
Exercitium 5
1. expedîtiônibus, ëventü
2. lîs
3. deinceps
4. iacttîrä
5. praecepta, (post) quam, murmur
6. incrëvit, fremitus, immemor, vërî
similem
7. ëvänuit, ômen, însidëbat
8. augurium,1aureﬁtﬁs
9. dënüntiävit
10. pulvînäria
11. nävälibus, coniürätî
12. inviôs
Exercitium 7
1. contentus, extorris
2. Iniserätiône, sorti, illacrimävisse
3. ignôbilës
4. clëmentiam
5. abaliënävisset
6. mercätürâsl-am, lembô, dëveheret
7. cônsciîs, postîcum, mäceriam A
8. délituit
9. ministerié, abscédébant
10. incolumitﬁtem, tränsitiô
1 1. praetoriam
12. pullô, tabemäculum, introiit
13. cônsurrëxit, porrëxit, submittere
14. subäctus, violenter, percontäﬁô-
nem
15. ﬁdüciam, utcumque
16. cônspectum, efﬁﬂgëbant
1 7. mütätiônis
1 8. ﬂätü
19. accessiô
Exercitium 9
1. superﬁîdit
2. continentî
3. praeses
4. distat, salütäﬂbus
5. disciplînä

6. solitô, secus
7. tribünâlî, tribütum
8. artiﬁcibus, lüdicram, athlëtae
9. opulcntiâ
l0. vulgô
1 1. remedium
12. adoptävit
Exercitium 11
1. successor
2. documentum
3. adoptiônem, tunnätim
4. praetextätôs
5. prôgenië
6. côniüdit, dëﬂëvisset
7. quaesô
8. inexpugnäbilia
9. prôventus, gaza
10. impedîmentum
1 1. déstinat
Exercitium 13
1. ‘cür Iûlia plôr_e_t?’
2. ‘Iﬁ1i_a_rg p16r§._r§, quia Märcus eam
pulsävgm’
3. ‘puerm quï puellam pulse; im-
probm 25$’
4. ‘Laocoontggi poenam merui_s_s_e,
quod �"� sacrum r6bur1aesi_s_s_q’
5. ‘Aenëæ Trôiä vënis_sç, cum quô
virô pulchra Dîdô concubuis_s_e_t’
6. ‘quid petentés véng_i_1_1_§. ’ ‘s; invi-
tg aliquid quod Tullô displiceg dic-
tï_1r_c'>s Ë: rës repetîtum g: vëmg’
7. ‘f1‘li_a;_n suam iüre caes_a;_n §§s_e!’
‘në se, quem paulô ante cum ëgre-
giä stirpe cônspexissent, orbum
lîberîs facerent!’
8. ‘régigs puer§§ Macedon§§/-g_s_-
que aliœ qui Samothräcae essent,
si tränsiissent ad Rômänôs, incolu-
mitätcm lîbertâtcmque et sua omnia
serve'1t§1_1;c1s_ quae aut sëcum habërent
aut in Macedonia reliquissent’
9. ’omnés ut in Eumenis régis con—
currerent nävem; quem si cëpissent
aut interfëcissent, magnô i_i§ prac-
miô f_o_1§’
10. ‘në id â _s_ë_ ﬁerî postulärent quod
adversus iüs hospitiî esset’
11. ‘et convîvium înstruere et lüdôs
paräre eiusdem §_s_e_ qui vincere
bellô scïLt’
12. ‘quod bellum per quadriennium
quattuor ante g cônsulës gessissent
id §_§ quindecim diëbus periéci_sg!’
Exercitium 14
1. délituisse
2. dirémisse, dirëmptum
3. însëdisse, însessum
4. pependisse, pënsum .
5. perrëxisse
6. porrëxisse, porrëctum
7. questum
8. subëgisse, subäctum
9. tränstulisse, trânslätum/trälätum
10. vîsisse
CAPITVLVM LI
Exercitium 1
1. struî, dîlëcîñs
2. dëprehendisse
3. perrogärenmr
4. évicit, dëcrëtô, perstäret
5. remôtum
6. compulërunt
7. irrita, explicitî
8. vituperandum, prôsecütus, vigëre
9. Pseudo—, fmxit, paelice
10. coîbant, dëtëcta, revicta
11. arbitrô, ërudîtus
12. suffrägäbämr, aedîlitätem
13. sortem, obstrüxit
14. circuitü
15. senecta, nervî
Exercitium 3
1. Q_ra_edivitem
2. abstinentem
3. vënätor
4. 1abem,inﬁrmévit
5. prôditôribus, complôrätus
6. ﬁncä, salûèâæ bra
7. caveä, accidit
8. ignôminiôsam, ratam
9. probätum
10. ultra, luxuriä, disciplînam
11. scorta, sëcernî, recîdit
12. septënôs, vällôs, välläre
13. exonerärentur
14. ëruptiônës
15. päbulätum, per vicem
16. dëlëvit
Exercitium 5
1. agräriäs, triumvirôs
2. prômulgävit, ôrdinis, otîënsä,
modum
3. exärsit, partis
4. optimätibus, fragmentîs, subselliî
5. rogätiônem
6. triumvirälibus, adversätus
7. quaestiô
8. ëloquentior
9. frümentäriam, triente
10. admiscérentur, sublegerentur
1 1. perniciôsae
12. trib1’m5.tum, colôniâs
13. sëditiôsum
Exercitium 7
1. modestam, agitäbat
2. formîdô, artibus
3. abundantiam, lascivia
4. dominätiônis, abstracta, dîlacerâta
5. nôbilitäs, pollëbat
6. dispersa, asperä
7. bellicäs, dîripiëbant
8. cônfmës
9. modestiä, polluere
10. antepônerent
11. vindicäre, noxia, äctiônibus
12. dissënsiô, pennixtiô
13. moderäta
14. quôvîs, pessum dedit.
168
Exercitium 9
1. accurrere 17. excerpere
2. adicere 18. efﬁmdere
3. alligäre 19. illüdere
4. acquïrere 20. impellere
5. aspergere 21. înstituere
6. attingere 22. occidere
7. côgere 23. offerre
8. colläbî 24. opprimere
9. comprimere 25. perﬁcere
10. corripere 26. pergere
11. corrigera 27. prôsilîre
12. dëligere 28. prômere
13. dëscendere 29. redigere
14. difﬁdere
1 5 . dîgredî
16. displicëre
Exercitium 10
1. dispersisse, dispersum
2. exârsisse
3. explicuisse, explicitum
4. ﬁnxisse, ﬁctum
5. obstrﬁxisse, obstrüctum
6. polluisse, pollütum
7. recidisse, recîsum
CAPITVLVM LII
Exercitium 1
1. expedîre, dehinc
2. attriverat
3. permänsit
4. concubînä
5. dërelîquerat, decôrä
6. pollëns, inertiam, equitäbat,
iaculäbätur
7. huius modî, anteîbat
8. tametsî, negôtiô, vehementer
9. avidam
10. difﬁcultâtem, obiectäre
1 1. appetébat
12. cläritüdinem, grätiam
13. factiôsî
14. pollicitäbantur, vënälia
15. sëcrëtô, însuësceret
16. aggressus, pariter
17. exäctä, novissimë, obtestätus,
cärôs habëret
18. equidcm, imbëcillum, dîläbuntur
19. observärent, ënîterentur
20. sapientiâ, ﬁcta, agitäbat
21. quit, mediocri
22. —que —que
Exercitium 3
1. réguli, iüsta
2. disceptärent
3. quînquenniî, rescindî
4. adoptätiône
5. môliëbätur
6. distribuendam, adulterinis
7. occursant, abdita, scrﬁtantur,
tuguriô
8. dîvulgämr
9. frétus, contendere
10. contendit
11. quîs, acquîrant
30. suscipere
3 1. succédere
32. trädere

12. largîtiône, commütâtiônem,
patrâvit
13. subvenîrent, täbëscere
14. flägitia, anteferrent
15. dëpräväta, extollëbat
16. accürätissimë
17. commoda
Exercitium 5
1. dîvîsiô, portuôsior
2. pollicitâtiônibus, intendit
3. ex imprôvîsô, praedâtôriä
4. coptumëliôsa
5. qu1ppe q_u1 _
6. necessänô, sënusomnôs
7. însecütî
8. mätürantës, malitiä
9. adulëscentiä
10. côpia
11. pënüriam
12. cônﬁrmävit
13. honôribus, ôcissimë
14. inceptô
15. dëfënsäbant, pacîscerëtur
16. negôtiätôrës
Exercitium 7
' 1. obvënit
2. fauxiliärës, advent'Z1rent,infectis
3. ﬂägitiôsam
4. impugnäverat, administrum, as-
sümpsit
5. ﬁdë, indicium
6. permagnä, pateﬁerent
7. impudentiam, lüdibriô, augëscë-
bant
8. însidiâtôrës
9. artiﬁcës, égrcss1'1s,Inc6nsulté
10. reus
11. mâtürë, ëmptôrem
12. meditäbâtur
13. aspera
14. homô novus
15. ignâviä, socordiâ
16. meamet, inîquî, arrogant,
imäginës
Exercitium 9
1. dôna, vexillum, phalerâs,
cicâtrîcës
2. artiﬁcium, composita, faciëbat,
äcta, praecepta
3. tûtäta, imperîtiam
4. sciëns, adnîtiminî, cônsultor, iüxtä
5. abundÿ
6. capite cënsôs
7. asperitäte, inculta, egentia
8. tumulôsum, imprôvîsum
9. gentis, fäcundus, faci1is,largitor
10. illëxit
11. decimä parte, sarcinäs, latrôciniô
12. sustentäbant, strepentibus
Exercitium 11
1. dëfessîs, dë imprôvîsô
2. sonitü
3. hîbemäculîs
4. quîs, expedîtîs, funditôribus
5. praesidiô, speculâtôribus
6. pcrtimëscere, haesitâret
7. îlicô
8. rëferre, in prômptü, côpiam
9. negitäbat
10. exquîrit
1 1. accersî
12. necessäriîs
13. sita
Exercitium «H- l3
1. equitâre 13. hïbemâre
2. iaculâzî 14. laetärî
3. sitîre 15. pâcäre
4. blandîrî 16. ﬁnîre
5. însidiârî 17. iüdicäre
6. cüstôdîre 18. mollîre
7. ôrdinäre 19.
8. sortîrî 20. nôminâre
9. epulärî 21. ôsculärî
10. partîrî 22. precärî
1 1. sacräre 23. servîre
12. largîrî 24. comitärî
Exercitîum 1-3- I4
1. accersîvisse, accersîtum
2. adeptum
3. attrivisse, attﬁtum
4. cônﬁsum
5. disseruisse
6. docuisse, doctum
7. illéxisse, illectum
8. intendisse, intentum
9. occidisse, occäsürum
10. pactum
1 1. patefacmm
12. pertimuisse
13. possëdisse
14. praestitisse
15. quîvisse
16. reppulisse, repulsum
17. strepuisse, strepitum
CAPITVLVM LIII
Exercitium 1
1. intemiciône
2. secundô
3. prôtraherëtur
4. înﬁnîta
5. reportâvit
6. sescentësimô, sociäle, asserere
7. Iëctôrum
8. numerôsôs, prôscrîpsërunt,
ëvertërunt
9. Collînam, însatiäbilî
10. agëns
11. ultrâ, aedîliciî
Exércitlum 3
1. composuisset, successü
2. commorätur
3. lüdô, congregätô
4. sagittäriîs
5. înféstäbant, celeritâte
6. pîräticô, praesertim
7. disertissimus, locuplëtis
8. togam virîlem, înstituëbätur,
rhëtore
9. excellëbant
169
10. ëloquentiâ, exercitäbâtur, causâs
11. patrônus, patrôciniô
12. fervëns, nervôs
13. remitteret, abundantî, moderä-
rëtur
14. doctrînä, iuvenîlî
Exercitium 5
1. meditâtiônibus, exercitätiônibus
2. commentâbätur, dëclâmitâbat,
suppeditat
3. commendâtiônem, ëlabôrätäs,
ëlücubrâtäs
4. biennium, celebrâtum
5. graci1it5s,inﬁrmitﬁs, prôcërum
6. ﬁgüra
13-pg-i-1=i—|aud5 l'a 7. rcmissiône, varietäte, contentiône
8. moderätiône, temperâtius
9. applicävit, âctñrem, praestantem
10. redundanœm, impünitäte, re-
pressit, difﬂuentem
1 1. commütätus, resëdisset,
dëfervisset
12. remissus, lënis, ômâtus
13. quaestürä, mâtüritätem
14. dësignätus
15. stilô, quicquid, quantumcumque
16. assiduitâtem, exquîsîtum, vulgäre
17.praett‘1ram
18. prôpositum, perspiciâmus
Exercitium 7
1. punk 22. glôriï
2. hosti_1i§ 23. Alb2'1_n§
3. aurw 24. urbä_nj
4. poëti_c_a 25. lapidgg
5. Grétérg 26. mercätôri_a_
6. civil; 27. perîculﬁg
7. pîrâticum 28. Tiberînum
8. Mârtiu_s 29. patri_a
9. nauti_c§ 30. be1li_c2_1
10. foederf1’c_ae_: 3 1. nävæ
1l. marmorg 32. ﬂﬁgitigsg
12. hospit§_1§ 33. vu1g§r_j§
13. triumphi_1i§ 34. repentîm
14. immortlgs 35. virîlis
15. studi_6_s1§ 36. argentg
16’. fbrrngg 37. contumélim
17. dîvîia 38. pretim
18. pecüniï 39. togätus
19. agräriae 40. VCSÏË
20. circënsës 41. my
21. scaenﬁ 42. féminiggm
CAPITVLVM LIV
Exercitium 1
1. vectîgälibus
2. lacessîtus
3. expetî
4. agitur
5. suscëpit
6. Inacula, însëdit, inveterävit
7. latebrîs, ëmergit
8. iniüriôsë
9. cônsulere
10. requîrent
11. comparätiônem

12. disiünctîs, contentiône
13. frmämentum, singulârî
14. oblîviô
15. tribuendum
16. afﬁcta
1 7. exôrsus
18. nâviculärius
E x ere? H om 3
1. propter, retardätôs
2. commendârent
3. temperantiâ, mänsuëmdine,
hümänitäte
4. differëbat
5. opîma, antecellat, übertâte,
ﬁûcmum, pâstiônis
6. exportantur
7. irruptiô, pecua, cultüra
8. decimä, scrîptürâ
9. pënsitant, püblicäny, exercent,
exigunt
10. excursiône, perbrevî
11. cüstôdiîs, ütilitâtî
12. gnävî, negôtiantur, ratiô
13. diütissimê
Exercitium 5
1. dépressam, domici1ia,permult§s
2. opînätur, impertîvisse
3. congesserat
4. colléctié, tardävit
5. mîsericordiä, afﬂîctum, recreävit
6. opîniô, religiôsissinﬁ
7. longinquitâte, dësîderiô, prôgres—
siônem
8. adventî ciîs
9. offensionem, praeterit
l0. incommodîs, medërî
1 l. cônsultñ, coniectürâ
12. praedicant, dissipâvisse
Exercitium 7
1. restat
2. dëlîberâtiônem, antîquitätis
3. scientiam
4. concupîvit, concertävit
5. imperätôria, pär, inaudîtum
6. prôsträtî
7. taetrum, attenuätum
8. tempestîvô, quaestüs
9. adômävit, ündëquînquägësimô
l0. prô, extnëmä, ineunte
Exercitium 9
1. administrae, innocentia, facilitäs
2. centuriäuîs, dëprômptam, quaestü
3. admurmurâtiône, îräscitur
4. quôcumque, recordantur
5. continëre
6. continentiä, sümptum
7. perfugium
8. remorätum, dëvocävit, amoenitäs,
dëlectätiônem, cognitiônem
9. querimôniae
10. gravitäœ
llAñHﬁB,cäﬁüﬂe
12. însolitâ, înﬂâtum, minitantem
l3. splendôrem
14. rëmigës
Exercitium ll
1. moderätiône, ingrätus
2. obtemperäverint, obsecundäverint
3. impudentem, dëmlërunt
4. opportﬁnitﬁs
5. prôfëcisset
6. petitions, repulsam
7. coniürävit
8. coniürätiô, ëruta
9. coniürâtî
10. cônspîrätiônem
ll. cônsalütätus, amplitüdinem
12. succcssit, lacrimäbile
Exercitium 13
1. aditus 29. ﬂëtus
2. admîrätiô 30. furor
3. aediﬁcium 31. gemitus
4. argﬁmentum 32. honor
5. äardor 33. impedîmentum
6. cäsus 34. imperium
7. calor 35. largîtiô
8. clâmor 36. lüctus
9. cognitiô 37. maeror
10. collëctiô 38. meditätiô
1 1. colloquium 39. môtus
12. conventus 40. nävigâtiô
13. côgitätiô 41. oppugnätiô
14. cônfessiô 42. partus
. 15. cônspectus 43. pavor
16. decor 44. plausus
17. dëditiô 45. pudor
18. dësîderium 46. rîsus
19. discessus 47. sacriﬁcium
20. dîvïsiô ‘ 48. sënsus
21. documentum 49. splendor
22. dolor 50 studium
23. ducws 51. supplëmentum
24. error 52. terror
25. exitus 53. ûsus
26. exspectâtiô 54. vestîmentum
27. favor 55. vigor
28. ﬁrmämentum 56. vägîtus
Exercitium 14
1. afﬁnxisse, afﬁctum
2. afﬂixisse, afﬂictum
3. concupîvisse
4. dëfervisse
5. dëpressisse, dëpressum
6. dëprômpsisse, dëprômptum
7. ëruere, ëruisse, ërutum
8. inveterävisse
9. lacessîvisse, lacessîtum
10. resëdisse
CAPITVLVM LV E» 4
1. fëriîs, relaxäret
2. ventitätürôs
3. nancîscî, commodô, abütî
4. disputäre, investîgâre
5. vel, conquïrere, attinëre
6. interventus, propter, assîdere
7. puer, pergrätus
8. paululum, fëriâtî,‘ prâtô, aprîcô
9. sîquidem
10. atqui, cônsîderätiô
170
1 1. vicissim
12. parietës
13. sërô
Exercitium 3
1. globô, sphaerâ, ratôs
2. disputâtiônës, dissentiëbat
3. münus, üsuî
4. explicâret, statum
5. approbévérunt
6. persaepe
7. ingressus
8. coetus, commüniône
9. coniünctiô, distîncta
10. cônstitütiô, populäris
1l. uodvîs, dëvincît
12. ominäui, particeps
l3. quamvîs, aequâbilitâs, inïqui-
tätem
14. excidërunt
15. secus
Exercîtium 5
1. temperätum
Zfîrmîtôdinem, exsistere, cônfüsiô
3. discrîptiône
4. accommodäbit
5. silvestris, bëluae, perhibentur
6. perceleriter, ascîvit, commüni-
cätîs
7. ôrâtrîcës
8. intcritum, reocidit
9. ﬁ1ltus,locuplét§vit
l0. oooptâvit
1l. assecütus, obscürätô, compäru-
isset
12. subagrestis, impulsü, fertur
13. nüncupâtus
14. cünäbulïs, adultum
15. fer6citﬁtem,1abefactﬁtam
Exercitium 7
1. äream, arbiträtü
2. exemplârî
3. excessum, ﬂâgitäret
4. düxit, generätus, quâliscumque
5. prôgeniem
6. aliënigena
7. viﬁtim, dëpopulätiône, abunda-
rent, perceptif)
8. immänës, caerimôniîs
9. celebritâtës
10. quamvîs
1 1. maculâtus
12. pudëns, recordâtiône
13. dëterrimam
14. prônmn
15. înﬂexerit, invîsius
16. rite, immänitâte
17. prôcürätor
1 8. postrîdië
19. rëctôribus
20. stabiliôra, sempitemâ
Exercitium 9
1. altitüdô 5. avâri_ti_a
2. amicijg 6. ce1ebri_t§_s
3. amplitﬁdô 7. concordi_a
4. audäci_a_ 8. cônstanti_a

9. crüdëliﬁ 25. malﬁia;
10. digm;t_5§ 26. miserig
1 1. diligent_i9_ 27. multitüdô
12. fë1îci_tâ_s_ 28.nôbili_@
13. ﬁrm;t_a‘_s/-it1‘1d6 29. patientjg
14. foedig?s_ 30. paucläg
15. fortitü ô 31. perﬁdi_a
16. grât_1'_ 32. potenti_g
17. gravjgig 33. pudicﬁg
18. hamanig 34. pulchﬁtüdô
19. însâni_a 35. saevi_1;1'_a_1_
20. iüsti_t_13 36. sôlitüdô
21. 1aeti_tg 37. stultﬁgq
22. longjtüdô 38. tristigig
23. maesti_ti_e_n 39. superbi_a
24. magnitüdô 40. f1u'1j_t_z'a_s_
Exercitia 1|)
1. ascîvisse
2. distînxisse, distînctum
3. excidisse
4. exstitisse
5. fulsisse, fultum
6. nacmm
7. placuisse/placitum esse
8. reccidisse
9. solitum
CAPITVLVM LVI
Exercitium 1
1. collacrimävit, caelitibus
2. citrô, multam
3. cubitum, exce1s6,i11ﬁstri
4. cohormit, ëvertës, hërëditärium
5. octiës, tätälis,
6. ingemuit, arrîdëns
7. potius
8. offendit
9. änfräctü
l0. nîtitur
Exercitium 3
l. cônservâtôribus, dëﬁnîtum, aevô
2. exstînctîs, vinclîs
3. alacer, défugeret
4. qui, templô, globôsae, anîmâtae,
circôs
5. pietätem, laxätî, lacteus
6. candôre, ëlücëns
7. volvuntur, extimus, înﬁxae
8. subiectéte; moderätor, temperâtiô,
radiîs, lüstrat
9. citima, ﬁ.1lg6re
10. subter, cadücum
1l. tellüs, nütü
12. cônexa
13. quoüsque
14. rutilus
15. pünctum
Exercitium 5
l. concentus, gravibus, aequäbiliter
2. ratä, distînctîs
3. stëllifer, conversiô, concitâtior,
ac1‘1t6,1ﬁn5ris
4. immôbilis
5. sphaerae, nôdus
6. nervôs
7. obsurduërunt, accolunt, praecipi-
tat
8. sënsus, hebes, aciës
9. cingulîs, redimitaé, subnîxî, ob-
riguërunt °‘
10. habitäbilës, austrﬁlem, träns-
versî, adversî, insistunt
1 1. intexrupti, dîlätärî
12. interest
13. ëluviônës, exustiônës
14. populâritcr, mëtiuntur, discrîp-
tiônem, vîcësima
15. amputärî
171
16. pruînä
17. trânatävit
Exercltium 7
1. contuërëtur, illecebrîs
2. perennis, obruitur, posteritätis
3. ciëtur, inanimum, aliunde, pulsü
4. fragile ,
5. integer, ôcius, pêÎrvoläbit
6. volﬁtantur, exagitätî. .
7. renâscî
8. aestuôsäs, inhospitälem, fäbulôsum
9. aestîvâ
l0. ton-idä, ârida, quôcircâ
1 1. pharetrâ
Exercitium 9
1. exârdëscere, exärsisse
2. dëfervëscere, dëfervisse
3. ingemëscere, ingemuisse
4. cohorréscere, oohorruisse
5. délitéscere, délituisse
6. illﬁcéscere, illﬁxisse
7. pallëscere, palluisse
8. expavéscere, expävisse
9. obrigëscere, obriguisse
10. ërubêscere, ërubuisse
11. obstupëscere, obstupuisse
12. conticéscere. conticuisse
13. pertimëscere, pertimuisse
14. contremëscere, contremuisse
l5..convaléscere, convaluisse
Exercitium 10
1. pône lsub curlrü nàmilum prolpinquî
.__U _ _ _ U .__
U_—.._._
2. sôlilsnin terlrä domilbus nelgätä
3.‘&I.ié.eTzae—..1t2?n£’aYagén~‘§1.§1’aE5
-- u—'—'— —' U U1 u "—.—"
4. dulce lolqucntem
_ U U _ _._

This book contains all the instructor’s materials originally included
in separate booklets:
- Teacher’s Materials: 84 pages. Includes advice for the
instructor and all Pensa from Books I and II, on separate
sheets for photocopying and distribution.
- Lingua Latina Answer Key (Pensa Soluta) to Books I and
II: 42 pages. Answers to all the Pensa (Exercises) in the
two text Volumes.
° Answer Key for Exercitia Latina I
° Answer Key for Exercitia Latina II
For further information on the complete series, as well as the complete list of titles available from
Focus Publishing, additional student materials, and online ordering, please Visit www.pullins.com.
ISBN 10: 1-58510-074-9
ISBN 978-1-58510-074-3
ŒCÜÛMÏ Publishing
R. Pullins Company
PO Box 369
Newburyport, MA 01950
www.pullins.com 9 7 158 100 43